1, 2. Sala cava e saga kina o Pelami me vakacacani ira na tamata i Jiova?

E GOLE na gonedau ina vanua ena katoa kina nona siwa. E digia vinaka nona baca qai kolotaka i wai na nona siwa. Ena wawa toka ena yalovosovoso, ni sa kati nona siwa, e yavia sara i lomaniwaqa.

² E va tale ga qori noda dau rawai rawarawa. Me kena ivakaraitaki, nira sa volekata yani na Isireli na Vanua Yalataki, era lai keba sara ena Buca kei Moapi. E yalataka o tui Moapi me solia vei Pelami e dua na ilavo levu mera cudruvi kina na Isireli. Mani vaqara o Pelami na sala mera vakavuna ga kina na Isireli na nodra cudruvi. E qaseqase ni digia na nona baca. E talai ira na yalewa ni Moapi mera lai bacani ira na tagane ni Isireli ena nodra keba.—Tiko Voli Mai na Lekutu 22:1-7; 31:15, 16; Vakatakila 2:14.

3. Era rawai vakacava na Isireli ena baca i Pelami?

³ Vakacava a mana na baca i Pelami? Io, era “veiyacovi tawadodonu kei ira na goneyalewa ni Moapi”  e udolu vakacaca na tagane ni Isireli. Era sokaloutaki ira tale ga na kalou lasu, okati kina na kalou vakasisila ni veiyacovi o Peali ni Piori. Era mani mate e 24,000 na Isireli nira vakarau butuka sara tu ga na Vanua Yalataki.—Tiko Voli Mai na Lekutu 25:1-9.

4. Na cava era veiyacovi tawadodonu kina e udolu vakacaca na Isireli?

⁴ Na cava era rawai kina e levu na Isireli ena baca i Pelami? Era nanumi ira ga ena yalokocokoco, era sa guilecava na ka kece e cakava vei ira o Jiova. E levu na ka e dodonu mera yalodina kina vua na Kalou na Isireli. E sereki ira nira bobula tu mai Ijipita, vakani ira ena vanua talasiga, qai taqomaki ira voli ena nodra ilakolako ina iyalayala ni Vanua Yalataki. (Iperiu 3:12) Era se rawai ga ena veiyacovi tawadodonu. E vola na yapositolo o Paula: “Meda kua tale ga ni veiyacovi tawadodonu me vaka na nodra veiyacovi tawadodonu eso vei ira, ra [qai] bale kina.”—1 Korinica 10:8.

5, 6. Na cava eda vulica ena ka e yaco ena Buca kei Moapi?

⁵ Sa voleka sara na vuravura vou. Eda rawa ni kaya nida vakataki ira na Isireli nira sa volekata yani na Vanua Yalataki. (1 Korinica 10:11) Nikua sa qai vakasamataki ga vakalevu na veiyacovi ni vakatauvatani kei ira na kai Moapi. Eda rawa tale ga ni rawai kina na tamata i Jiova. Ena gauna qo, na baca naba dua e vakayagataka tiko na Tevoro oya na veiyacovi tawadodonu.—Tiko Voli Mai na Lekutu 25:6, 14; 2 Korinica 2:11; Juta 4.

⁶ Tarogi iko mada, ‘Au na vinakata me lekaleka ga noqu marau, se me tawamudu noqu marau ena vuravura vou?’ Vakacava e yaga tiko noqu talairawarawa  ina ivakaro i Jiova ni kaya: “Dro tani mai na veiyacovi tawadodonu”?—1 Korinica 6:18.

7, 8. Na cava na veiyacovi tawadodonu? Na cava me qarauni kina?

⁷ Levu nikua e vakasisila nodra itovo ra qai beca na lawa ni Kalou me baleta na veiyacovi. Na veiyacovi tawadodonu e vakamacalataki ena iVolatabu, oya nodrau veiyacovi e rua erau sega ni vakamau vakalawa. Qo e okati kina nodra veiyacovi na mataqali vata, vaka kina na veiyacovi kei na manumanu. E vakayagataki tale ga kina na gusu, na sala ni valelailai kei na veiyagoi ni yago tabu.—Raica na iKuri ni iVakamacala 23.

⁸ E vakamatatataka na iVolatabu ni na biu tani ena ivavakoso o koya e veiyacovi tawadodonu tiko ga. (1 Korinica 6:9; Vakatakila 22:15) Kena ikuri, na tamata dukadukali ena beci koya ga, ena sega tale ga ni nuitaki. E dau veivakaleqai na itovo vakasisila. Ena vakaleqa na lewaeloma, vakavuna na buketeisala, leqa ni vakawati, tauvimate, se mate. (Wilika Kalatia 6:7, 8.) Ke dua e vakasamataka na itinitini ni itovo vakasisila, ena rairai sega ni cakava na itovo qori. Ia levu na gauna era cakava na itovo vakasisila ena nodra vakasamataka ga mera vakaceguya nodra gagadre. E kena itekitekivu na saravi ni iyaloyalo vakasisila.

9. Na cava e rerevaki kina na iyaloyalo vakasisila?

⁹ E caka na iyaloyalo vakasisila me veivagarogaroi.  Sa laurai tu nikua ena veivanua me vaka na mekesini, ivola, ivakatagi, na tivi kei na Internet. Levu era nanuma ni sega ni ca na saravi ni iyaloyalo vakasisila, ia e rerevaki dina. E rawa ni lai bobula kina e dua ena veiyacovi kei na garogaro vakasisila. Ni dua e dau sarava na iyaloyalo vakasisila, ena lai tini sara ena vakatavevele, leqa nona bula vakawati, qai tini ena veisere.—Roma 1:24-27; Efeso 4:19; raica na iKuri ni iVakamacala 24.

10. Ena yaga vakacava na ivakavuvuli ena Jemesa 1:14, 15 meda vorata na itovo vakasisila?

¹⁰ E bibi meda kila na sala eda na rawai kina ena veiyacovi tawadodonu. Dikeva mada na ivakasala ena Jemesa 1:14, 15: “E vakatovolei e dua ni bacani koya qai siwati koya na nona gagadre ca. Ni sa matua na gagadre ca, sa qai vakasucuma na ivalavala ca, ni sa vakayacori na ivalavala ca, e tini sara ena mate.” Koya gona ni o vakasamataka na veika ca, cavuraka laivi sara. Rai tani ke o raica vakasauri na iyaloyalo veivagarogaroi! Bokoca na kompiuta, se veisautaka na porokaramu ni tivi. Kua ni vakalaiva na gagadre ca me kadre e lomamu, ke sega ena lewai iko.—Wilika Maciu 5:29, 30.

11. Ena vukei keda vakacava o Jiova nida dau vakasamataka na veika ca?

¹¹ E kilai keda vinaka o Jiova. E kila vinaka nida sega ni uasivi. E kila tale ga nida rawa ni vorata na gagadre ca. E tukuna vei keda: “Moni vakamatea gona na gagadre ni veitikiniyagomuni vakavuravura, na veiyacovi tawadodonu, na ivalavala dukadukali, na garogaro vakasisila, na gagadre  ca, kei na kocokoco ni okati me qaravi matakau.” (Kolosa 3:5) E dredre toka na kena muri qori, ia e Kalou dau vosovoso o Jiova, ena vukei keda tale ga. (Same 68:19) E dua na tacida cauravou e bobula ena saravi ni iyaloyalo vakasisila kei na vakatavevele. Era okata qori nona icaba e koronivuli me tiki ni bula vakaitabagone, ia e qai kaya: “E leqa noqu lewaeloma, au rawai tale ga ena itovo vakasisila.” Ena veivuke i Jiova, e liaca ni dodonu me lewa vinaka na nona gagadre, mani muduka na itovo e dau bobula tu kina. Ke o dau vakasamataka na itovo vakasisila, kerea vei Jiova na “kaukaua e uasivia na kaukaua ni tamata” me savasava tiko ga kina nomu vakasama.—2 Korinica 4:7; 1 Korinica 9:27.

12. Cava meda ‘taqomaka kina na lomada’?

¹² E vola o Solomoni: “Ena ka kece mo qarauna,  mo taqomaka na lomamu, ni taka mai kina na ivurevure ni bula.” (Vosa Vakaibalebale 4:23) E tukuni keda na ivakarau ni ‘lomada,’ qori na ka e dikeva o Jiova, sega ni ka e sau. E rawa ni veirawai na ka eda dau raica. E tukuna na turaga yalodina o Jope: “Au sa veiyalayalati oti kei na mataqu. E rawa gona vakacava meu kauaitaka vakatani e dua na goneyalewa?” (Jope 31:1) Me vakataki Jope, e vinakati meda lewa vinaka na ka eda raica kei na ka eda vakasamataka. Me vakataki koya tale ga na daunisame eda na masuta: “Ni vagolea tani na mataqu meu kua ni raica na ka tawayaga.”—Same 119:37.

13. Na ilala vakacava e digia o Taina?

¹³ Era rawa ni vakamuai keda na noda ilala ena ka vinaka se ka ca. Ke o digia mera nomu ilala o ira na muria na ivakatagedegede ni Kalou, qori tale ga na ka era na uqeti iko kina. (Vosa Vakaibalebale 13:20; wilika 1 Korinica 15:33.) Eda na dikeva ena ivakaraitaki i Taina na bibi ni noda digia na noda ilala. E dua vei ratou na luvei Jekope yalewa, e susugi gona ena vuvale e qaravi Jiova. E yalewa vakaitovo, ia e qai vakailala kei ira na goneyalewa ni Kenani era sega ni qaravi Jiova. E duatani na ivakarau ni nodra rai na kai Kenani me baleta na veiyacovi, nira ivalavala vakasisila, ia e duidui o ira na tamata ni Kalou. (Vunau ni Soro 18:6-25) Ni maliwai ira tiko nona ilala o Taina, e sotava sara na cauravou ni Kenani o Sikemi, e raica na kena totoka o Taina. E dau kilai o Sikemi me  cauravou “rokovi duadua” ena nona vuvale. E sega ga ni lomani Jiova.—Vakatekivu 34:18, 19.

14. Na cava e yaco vei Taina?

¹⁴ E cakava o Sikemi na ivakarau e nanuma ni donu vua. Ni vinakati Taina “e kauti koya” qai “kucuva.” (Wilika Vakatekivu 34:1-4.) Na leqa e yaco qo e vakararawataki Taina kei ratou kece na nona vuvale.—Vakatekivu 34:7, 25-31; Kalatia 6:7, 8.

15, 16. Eda na vuku vakacava?

¹⁵ E sega ni vinakati meda muria na cala vata ga e cakava o Taina meda qai liaca kina na vinaka ni ivakatagedegede savasava i Jiova. “O koya e vakailala kei ira na vuku ena vuku, ia o koya e veitokani kei ira na lialia ena tini ca.” (Vosa Vakaibalebale 13:20) Me noda isausau mada ga meda kila vinaka “na ivalavala vinaka kece,” nida na sega ni vakila kina na ka mosimosi kei na rarawa.—Vosa Vakaibalebale 2:6-9; Same 1:1-3.

¹⁶ Eda na vuku nida masu vua na Kalou ni bera nida vakatulewa, da vulica nona Vosa, qai muria na ivakasala vinaka e vakarautaka na dauveiqaravi yalodina e vuku. (Maciu 24:45; Jemesa 1:5) Eda kila nida sega ni uasivi kece qai tiko noda malumalumu. (Jeremaia 17:9) Na cava ga o na cakava ke dua e vakasalataki iko mo qaqarauni ena itovo vakasisila? O na cudru, se o na ciqoma ena yalomalumalumu?—2 Tui 22:18, 19.

17. Tukuna na ivakaraitaki ena yaga ni nodra veivakasalataki na tacida vaKarisito.

¹⁷ Vakasamataka mada e dua na ituvaki qo. E dua na cauravou e dau kauaitaka vakalevu e dua na tacida  yalewa erau cakacakavata qai vinakata me rau veibuku. E sega ni qaravi Jiova, ia e cauravou yalovinaka qai dau veikauaitaki. E raici rau e dua tale na tacida yalewa, qai saga me vakasalataki tacida. Na cava mada ena cakava na tacida yalewa ya ni vakasalataki? Ena saga me vakadonui koya ga, se na raica ni ka vakayalomatua me muria na ivakasala? Ena rairai lomani Jiova na tacida ya qai vinakata me cakava na ka dodonu. Ke vakadonuya me rau veibuku tiko ga, vakacava e sa ‘drovaka tiko na veiyacovi tawadodonu’ se sa ‘nuitaka tiko ga na lomana’?—Vosa Vakaibalebale 22:3; 28:26; Maciu 6:13; 26:41.

18, 19. Vakamacalataka se drovaka vakacava o Josefa na ivalavala dukadukali.

¹⁸ Ni se itabagone o Josefa, a bobula tu e Ijipita. E  cikevi koya e veisiga na wati nona turaga me rau veiyacovi, ia e kila tu o Josefa ni cala ke vakadonuya. E lomani Jiova qai via vakamarautaki koya. Na gauna kece e sagai Josefa kina na yalewa qo, e sega ni vakadonuya o koya. Me vaka ni bobula, ena sega ni tu ga me biuti nona turaga. Ia na siga e vakasaurarataki koya kina na wati Potifa me rau veiyacovi, a “gutuwa i tuba” o Josefa.—Wilika Vakatekivu 39:7-12.

¹⁹ Ena duatani toka na ituvaki qo ke a vakasamataka tiko ga o Josefa na ivalavala vakasisila se me tatadrataka tiko na marama qo. Ia e bibi cake vei Josefa na nodrau veiwekani kei Jiova. E tukuna vei yalewa: “Na noqu turaga . . . e sega . . . ni bureitaka vei au e dua na ka, vakavo ga o iko ni o watina. Meu qai cakava tu vakacava na ka torosobu qo qai valavala ca kina vua na Kalou?”—Vakatekivu 39:8, 9.

20. Eda kila vakacava ni marautaki Josefa o Jiova?

²⁰ E yawa mai vale kei ratou nona vuvale o Josefa, ia e yalodina tu ga vua na Kalou qai vakalougatataki kina. (Vakatekivu 41:39-49) E marautaka o Jiova na nona yalodina. (Vosa Vakaibalebale 27:11) Ia e ka ni sasaga toka meda cata na ivalavala vakasisila. Nanuma gona na vosa qo: “O kemuni na lomani Jiova, ni cata na ka ca. E taqomaka o koya na nodra bula na yalodina vua, e vakabulai ira mai na ligana na daucaka ca.”—Same 97:10.

21. E vakatotomuri Josefa vakacava e dua na tacida tagane?

²¹ Era doudou na tamata i Jiova mera vakaraitaka nira “cata na ka ca” ra qai “taleitaka na ka vinaka.” (Emosi 5:15) E rawa nida yalodina vei Jiova, se da  mani yabaki vica sara. A vakatovolei nona vakabauta e dua na tacida tagane e koronivuli. E tukuna vua e dua na goneyalewa ni na veiyacovi kei koya ke vukei koya ena veitarogi ni veika vakafika. Na cava e cakava na tacida qo? E muria na ka e cakava o Josefa. E kaya: “Au sega tale ni lomalomarua meu vakasega vua. Na noqu yalodina, au dokai kina, au sega tale ga ni beci au.” Na itovo vakasisila e “lekaleka wale na kena kamica,” ena dau kauta ga mai na rarawa kei na mosi ni yalo. (Iperiu 11:25) Eda na marau tawamudu nida talairawarawa vei Jiova.—Vosa Vakaibalebale 10:22.

22, 23. Ena vukei keda vakacava o Jiova ke da cala bibi?

²² Ena saga o Setani me veibacani ena itovo vakasisila, qori ena ka ni sasaga toka meda vorata nikua. So na gauna e dau cala na noda vakanananu. (Roma 7:21-25) E kila qori o Jiova qai nanuma vinaka “nida kuvuniqele.” (Same 103:14) Vakacava ke dua na lotu vaKarisito e cala bibi ena itovo vakasisila? E dodonu me yalolailai kina? Sega. Ke dua e veivutuni dina, ena vukei koya o Jiova. Na Kalou e ‘tu vakarau me veivosoti.’—Same 86:5; Jemesa 5:16; wilika Vosa Vakaibalebale 28:13.

²³ E vakarautaka tale ga o Jiova “na isolisoli tamata”—o ira na qase yalololoma dau veikauaitaki. (Efeso 4:8, 12; Jemesa 5:14, 15) Era vakarautaki mera vukei keda meda vakavinakataka tale noda veiwekani kei na Kalou.—Vosa Vakaibalebale 15:32.

24, 25. Ena yaga vakacava na “yalomatua” meda vorata kina na itovo vakasisila?

²⁴ Me vinaka noda vakatulewa, meda kila mada se yaga vakacava na lawa i Jiova. Eda sega ni vinakata meda vaka na cauravou e vakamacalataki tiko ena Vosa Vakaibalebale 7:6-23. E sega ni “yalomatua,” e mani rawai ena veiyacovi tawadodonu. E vinaka cake na yalomatua mai na kilaka. Nida yalomatua eda na saga meda kila na rai ni Kalou da qai muria sara. Nanuma na ivakasala qo: “O koya e rawata na vuku e lomani koya. O koya e mareqeta na yalomatua ena kune ka vinaka.”—Vosa Vakaibalebale 19:8.

²⁵ Vakacava o vakadeitaka ni dodonu na ivakatagedegede ni Kalou? O vakabauta ni o na marau ke o muria? (Same 19:7-10; Aisea 48:17, 18) Ke o sega ni vakadeitaka, vakasamataka ga na veika vinaka kece sa cakava vei iko o Jiova. “Tovolea mada qai raica ni vinaka o Jiova.” (Same 34:8) Na levu ga ni nomu cakava qori, na levu tale ga ni nomu lomana na Kalou. Mo taleitaka na ka e taleitaka, qai cata na ka e cata. Dau vakasamataka na veika vinaka—na ka e dina, na ka e dodonu, e savasava, na ka e uqeta na veilomani, kei na ka e kilikili. (Filipai 4:8, 9) Eda rawa ni vakatotomuri Josefa, ni yaga vua na vuku i Jiova.—Aisea 64:8.

26. Na cava ena veivosakitaki ena wase e tarava?

²⁶ Ke o dawai se vakawati, e vinakata o Jiova mo marautaka nomu bula. Ena veivosakitaki ena rua na wase e tarava na sala me vinaka kina noda bula vakawati.