1, 2. Na cava e vinakati kina na idusidusi ni o gole ena vanua o sega ni kila? Na idusidusi cava e solia tu o Jiova?

VAKASAMATAKA mada ni o taubale tiko ena vanua dravuisiga. E veisau tiko ga na irairai ni vanua ena kaukaua ni cagi ni liwava na nuku. O rawa sara ga ni sese. O na kila vakacava na vanua mo muria? O na vinakata na veidusimaki. O rawa ni vakayagataka na kabasi, na matanisiga kei na kalokalo, na mape, dua na idusidusi ni veitosoyaki na GPS (Global  Positioning System), se dua e kila vinaka na vanua dravuisiga. E vinaka me tiko e dua na nomu idusidusi, ni rawa ni vakabulai iko nomu kila na vanua o muria tiko.

² Levu na ka dredre eda sotava, ia so na gauna eda sega ni kila na ka meda cakava. E solia o Jiova na lewaeloma me dusimaki keda. (Jemesa 1:17) Meda dikeva mada se cava na lewaeloma kei na ka e cakava. Eda na vulica tale ga na sala meda vakavulica kina noda lewaeloma, na vuna meda kauaitaka kina nodra lewaeloma eso tale, kei na sala e vinaka cake kina na bula ni savasava na lewaeloma.

3. Na cava na noda lewaeloma?

³ Na noda lewaeloma e isolisoli talei i Jiova. Eda rawa ni vakayagataka meda vakalewa kina na ka e donu kei na ka e cala. Na vosa vaKirisi ni “lewaeloma” ena iVolatabu e kena ibalebale “nona kilai koya e dua.” Eda na rawa ni dikevi keda ke vinaka na noda lewaeloma. E rawa ni vakaraitaka na ka dina e tiko e lomada kei na noda vakanananu. E rawa ni dusimaki keda ina ka vinaka da qai gole tani mai na ca. Ena vakamarautaki keda tale ga nida vakatulewa vakayalomatua se beitaki keda nida vakatulewa cala.—Raica na iKuri ni iVakamacala 5.

4, 5. (a) Na cava e yaco ni rau vakalecalecava o Atama kei Ivi na nodrau lewaeloma? (b) Tukuna na ivakaraitaki vakaivolatabu me baleta na cakacaka ni lewaeloma.

⁴ Eda rawa ni vakatulewataka meda rogoca na ka e tukuna na noda lewaeloma se me kua. E digia o Atama  kei Ivi me rau kua ni rogoca na nodrau lewaeloma, rau mani valavala ca kina. Oti ya rau qai kila ni rau sa cala, ia sa bera. Rau sa talaidredre vua na Kalou. (Vakatekivu 3:7, 8) A uasivi na nodrau lewaeloma, rau kila tale ga ni cala me rau talaidredre vua na Kalou, ia erau digia me rau vakalecalecava.

⁵ Ena yasana adua, levu na tamata ivalavala ca era vakarorogo ina nodra lewaeloma. E ivakaraitaki vinaka o Jope. Ni vakatulewa vinaka e kaya kina: “Ena sega ni beitaki au na lomaqu ena gauna kece ni noqu bula.” (Jope 27:6) Ni cavuta o Jope na “lomaqu,” e tukuna tiko na nona lewaeloma, nona vakalewa na ka e dodonu kei na ka e cala. Ia o Tevita e vakalecalecava na nona lewaeloma ena so na gauna qai talaidredre vei Jiova. Oti ya sa qai vaka me ‘vakaleqai koya’ tiko na ora ni lomana. (1 Samuela 24:5) Na lewaeloma i Tevita e tukuna tiko vua ni cala na ka e cakava. Ni vakarogoca na nona lewaeloma, e vulica kina me kua ni cakava na cala vata ga ya.

6. Na cava eda kaya kina ni loloma ni Kalou na lewaeloma?

⁶ O ira mada ga na sega ni qaravi Jiova era kila ni tiko na ka e dodonu kei na ka e cala. E tukuni ena iVolatabu: ‘Na veika era vakananuma e beitaki ira se vakadonui ira.’ (Roma 2:14, 15) Me kena ivakaraitaki, levu era kila ni cala na laba se butako. Ia era sega ni kidava nira sa vakarorogo sara tiko ga ina nodra lewaeloma, na nodra rawa ni vakalewa na ka e dodonu kei na ka e cala e biuta e lomadra o Jiova. Era sa muria tiko na ivakavuvuli ni Kalou, se na yavu ni ka dina e vakarautaka vei keda o Jiova meda digidigi kina vakavinaka.

7. Na cava ena cala kina ena so na gauna na noda lewaeloma?

 ⁷ Ena dau cala noda lewaeloma ena so na gauna. Me kena ivakaraitaki, e rawa ni vakaleqa noda lewaeloma na noda vakanananu kei na ivakarau ni lomada ivalavala ca, qai dusimaki keda cala. Ena sega ni tu tu ga me vinaka noda lewaeloma. (Vakatekivu 39:1, 2, 7-12) Ena vinakati me vakavulici. Me vukei keda, e vakarautaka o Jiova na yalona tabu kei na ivakavuvuli vakaivolatabu. (Roma 9:1) Meda dikeva mada qo na sala meda vakavulica kina noda lewaeloma.

8. (a) Ena tara vakacava noda lewaeloma na ivakarau ni lomada? (b) Na cava meda taroga ni bera nida vakatulewa?

⁸ Era nanuma eso ni nodra vakarorogo ina nodra lewaeloma e kena ibalebale mera muria na ivakarau ni lomadra. Era nanuma ni rawa nira cakava na ka ga era vinakata, me donu ga vei ira. E sega ni uasivi na ivakarau ni lomada, e rawa tale ga ni vakacalai keda. Na kaukaua ni ka eda vakila e lomada ena tara na noda lewaeloma. E tukuna na iVolatabu: “E dau veivakaisini duadua ga na loma ni tamata qai rerevaki. O cei me kila rawa?” (Jeremaia 17:9) Eda na lai nanuma kina ni donu eso na ka, ke mani cala mada ga. Me kena ivakaraitaki, ni bera ni tavuki ina lotu vaKarisito o Paula, a dau nanuma tu ni donu nona vakararawataki ira vakalevu na tamata ni Kalou. E nanuma ni vinaka tu na nona lewaeloma. E qai tukuna e muri: “Ni o Jiova ga e lewai au.” (1 Korinica 4:4; Cakacaka 23:1; 2 Timoci 1:3) Na gauna ga e vulica kina o Paula na ivakarau ni nona rai o Jiova ena ka e cakava tiko, e  kila sara ni dodonu me veisau. Matata gona e ke, ni bera nida cakava e dua na ka, e dodonu meda taroga, ‘Na cava e vinakata vei au o Jiova?’

9. Na cava na ibalebale ni rerevaka na Kalou?

⁹ Nida lomana e dua, eda na sega ni via vakacudrui koya. Eda na sega tale ga ni via vakacudrui Jiova nida lomani koya. Me vu gona mai lomada na noda rere se noda dokai koya. Eda na dikeva qori ena ivakaraitaki i Niemaia. A sega ni via vakayagataka na nona itutu vakovana me vutuniyau kina. Na vuna? E tukuna ni “doka” na Kalou se ‘rerevaki’ koya. (Niemaia 5:15; vmr) A sega ni via cakava e dua na ka o Niemaia me vakacudrui Jiova kina. Me vakataki Niemaia, eda na rere ni vakacudrui Jiova nida cata na caka cala. Eda rawa ni vulica na ka e vakamarautaki Jiova nida dau wili iVolatabu.—Raica na iKuri ni iVakamacala 6.

10, 11. Na ivakavuvuli vakaivolatabu cava ena vukei keda meda vakatulewa vinaka ena gunuvi ni alakaolo?

¹⁰ Me kena ivakaraitaki, de dua ena vinakati vua e dua na lotu vaKarisito me vakatulewataka me gunu alakaolo se kua. Na ivakavuvuli cava ena vukei koya me vinaka na nona vakatulewa? Qo eso na ivakavuvuli: E sega ni vakacala na iVolatabu na gunu alakaolo. E vakamacalataka ga ni waini e isolisoli ni Kalou. (Same 104:14, 15) O Jisu e vakaroti ira ga na nona imuri mera kua ni “gunu vakasivia.” (Luke 21:34) Qai tukuna o Paula vei ira na lotu vaKarisito me kua na “marau vakalialia kei na mateni.” (Roma 13:13) E tukuna ni o ira na daumateni “era na sega ni rawata na Matanitu ni Kalou.”—1 Korinica 6:9, 10.

¹¹ De rawa ni tarogi koya e dua na lotu vaKarisito: ‘E  bibi meu vakayagataka na alakaolo? Au dau vakayagataka meu rawa ni vakacegu? Au vakayagataka meu yalodei kina? Au rawa ni lewa na levu ni ka au gunuva kei na levu ni gauna au gunu kina? * Vakacava, au se rawa tiko ga ni marau kei ira na noqu itokani ke sega na alakaolo?’ Eda rawa ni kerei Jiova meda digidigi vakayalomatua. (Wilika Same 139:23, 24.) Noda cakava qori eda sa vakavulica noda lewaeloma me salavata kei na ivakavuvuli vakaivolatabu. Eda na dikeva qo e levu tale na ka e okati kina.

12, 13. Na cava e duidui kina na noda lewaeloma? Eda na raica vakacava na duidui qo?

¹² E sega ni tautauvata kece na noda lewaeloma. De vakatara na nomu lewaeloma mo cakava e dua na ka e sega ni donu vua e dua tale. Me kena ivakaraitaki, de o digia mo gunu alakaolo, ia e vakatulewataka e dua tale me kua. Na cava ena duidui kina nodrau vakatulewa e le rua ena tikina qori?

¹³ E dau yavutaki ena isususu, na rai ni vuvale, na ka e sotavi, kei na so tale. De digia e dua me sa kua sara ga ni gunu alakaolo ena vuku ni nona sega ni dau lewa vinaka na nona gunu e liu. (1 Tui 8:38, 39) Vakacava ke o solia e dua na bilo alakaolo vua e dua qai sega ni taura, na cava o na cakava? O na cudru? O na surevaka tiko ga? Vakacava o na saga mo kila se cava  e bese kina? Sega, baleta ni o doka na nona lewaeloma.

14, 15. Na ituvaki cava a yaco ena gauna i Paula? Na ivakasala vinaka cava e kaya o Paula?

¹⁴ E dua na ituvaki a yaco ena gauna ni yapositolo o Paula, e vakaraitaka na duidui ni lewaeloma. Eso na lewenimanumanu e dau volitaki ena makete e vakayagataki ena sokalou lasu qai cabori ina matakau. (1 Korinica 10:25) E sega ni raica o Paula ni cala na kena voli qai laukana. E raica ni kakana kece e solia o Jiova. Ia e duidui na nodra rai na mataveitacini era dau qaravi matakau e liu. Era raica ni cala na laukana ni lewenimanumanu qori. A bau vakasamataka o Paula: ‘E sega ni ca kina noqu lewaeloma. E dodonu meu kania na ka ga au via kania.’

¹⁵ A sega ni va qori na rai i Paula. E bibi vua na nodra rai na tacina, e yalorawarawa me vakuai koya kina ena nona dodonu. E tukuna o Paula meda kua ni “nanumi keda ga.” E tomana: “O Karisito mada ga a sega ni nanumi koya ga.” (Roma 15:1, 3) Me vakataki Jisu, o Paula e kauaitaki ira vakalevu eso tale, sega ni veika ga e baleti koya.—Wilika 1 Korinica 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Na cava meda kua kina ni vakalewa na tacida ena ka e donu ina nona lewaeloma?

¹⁶ Vakacava ga ke dua e cakava na ka e donu ina nona lewaeloma, ia e sega ni donu vei iko? Meda qarauna sara meda kua ni veivakalewai da qai togoraka nida donu ga. (Wilika Roma 14:10.) E solia vei keda o Jiova na lewaeloma meda lewai keda ga kina, sega ni so tale. (Maciu 7:1) Eda sega ni vinakata  me vu ni veisei ena ivavakoso na noda digidigi. Eda vinakata ga meda uqeta na veilomani kei na duavata.—Roma 14:19.

17. Na cava e yaco ena nodra lewaeloma eso?

¹⁷ E vola na yapositolo o Pita: “Me vinaka tiko ga na nomuni lewaeloma.” (1 Pita 3:16) Ka ni rarawa nira vakalecalecava eso na ivakavuvuli i Jiova, e sega kina ni cakacaka na nodra lewaeloma. E tukuna o  Paula ni mataqali lewaeloma va qori e “vaka e tavuni ena kaukamea katakata.” (1 Timoci 4:2) O sa bau kama vakaca? Ke yaco qori ena vaka ni tavuni na tikiniyagomu ena kaukamea katakata, o na sega ni vakila e dua na ka. Ke dua e caka cala tiko ga, sa na rawa ni “tavuni” tu nona lewaeloma, yaco na gauna sa na sega tale ni cakacaka.

18, 19. (a) Na cava e vakavulici keda kina na ora ni lomada kei na ka eda madualaka? (b) Na cava eda rawa ni cakava ke ora na lomada ina cala eda sa veivutunitaka?

¹⁸ Ni ora na lomada, ena rawa ni tukuna tiko noda lewaeloma ni dua na ka eda cakava cala. Qori ena uqeti keda meda liaca na ka eda cakava da qai muduka sara. Eda vinakata meda vuli mai kina da qai kua ni cakava tale. Me kena ivakaraitaki, ni valavala ca o Tui  Tevita, e uqeti koya nona lewaeloma me veivutuni. E cata na ka e cakava qai vakadeitaka me talairawarawa vei Jiova ena veigauna se bera mai. Ena ka e sotava ya o Tevita e rawa kina ni tukuna me baleti Jiova ‘ni vinaka qai tu vakarau me veivosoti.’—Same 51:1-19; 86:5; raica na iKuri ni iVakamacala 7.

¹⁹ De so e se ora tiko na lomadra ena cala makawa ni oti mada ga nodra veivutuni. E rawa ni ka mosimosi qori, e rawa tale ga nira nanuma nira sa tawayaga. Ke o dau va qori ena so na gauna, nanuma tiko ni o na sega ni veisautaka rawa na ka sa yaco oti. Ke sega ni matata vei iko ena gauna ya na ka e dodonu se cala, sa vosoti iko vakadua o Jiova, sa bokoci tale ga na valavala ca ya. O sa savasava ena mata i Jiova, o kila  tale ga ni o sa cakava tiko ena gauna qo na ka dodonu. De dua e beitaki iko tiko ga na lomamu, ia e kaya na iVolatabu: “Ni uasivia na lomada na Kalou.” (Wilika 1 Joni 3:19, 20.) Kena ibalebale ni nona loloma kei na nona veivosoti e uasivia na ka e ora voli kina na lomada se na ka eda madualaka. O rawa ni vakadeitaka ni sa vosoti iko o Jiova. Ni dua e ciqoma na veivosoti i Jiova, ena vakacegu na nona lewaeloma, ena marau tale ga ni qarava tiko na Kalou.—1 Korinica 6:11; Iperiu 10:22.

20, 21. (a) Ena vukei iko vakacava na ivola qo? (b) Na galala cava e solia vei keda o Jiova? Meda vakayagataka vakacava?

²⁰ E vakarautaki na ivola qo me vukei iko mo vakavulica na nomu lewaeloma me rawa ni vakasalataki iko, qai taqomaki iko ena gauna dredre qo. Ena vukei iko tale ga mo muria na ivakavuvuli vakaivolatabu ena levu na ituvaki. Macala ga ni sega ni rawa ni tuvani ena ivola qo e dua na lisi ni ka me caka ena ituvaki kece. Eda muria “na lawa i Karisito,” e yavutaki ena ivakavuvuli ni Kalou. (Kalatia 6:2) Ke sega ni vakamatatataki e dua na lawa ena dua na ituvaki, e sega ni kena ibalebale meda vakayagataka qori me iulubale ni caka cala. (2 Korinica 4:1, 2; Iperiu 4:13; 1 Pita 2:16) Eda vakayagataka ga na noda galala meda lomani Jiova kina.

²¹ Nida vakananuma vakatitobu na ivakavuvuli vakaivolatabu da qai muria sara, eda sa vulica meda vakayagataka noda “vakasama” da qai duavata kei na nona rai o Jiova. (Iperiu 5:14) Ena vakavulici kina noda lewaeloma ni dusimaki keda tiko qai vukei keda meda tiko ga ena loloma ni Kalou.