1, 2. (a) Na cava eda lomatarotarotaka ena so na gauna me baleti rau na veiwatini vou, cava na vuna? (b) Na taro cava ena veivosakitaki ena wase qo?

O DAU taleitaka na lako ina vakamau? Levu era taleitaka ni dau marautaki na soqo va qo. E totoka nodrau isulu na vakamau rau qai matamamarau! Levu tale ga na ka vinaka erau na rairai vakanamata kina me baleta na gauna se bera mai.

² Ia se kasura ga e levu na vakawati nikua. Eda dau nuitaka ni na vinaka nodrau bula vakawati na veiwatini vou. Ia eda na rairai lomatarotarotaka ena so na gauna: ‘Erau na marautaka dina nodrau bula vakawati? Ena dei beka?’ Na isaunitaro qori e vakatau ena nodrau nuitaka kei na nodrau bulataka na veiwatini na ivakasala ni Kalou me baleta na vakawati. (Wilika Vosa Vakaibalebale 3:5, 6.) E bibi qo ke rau via tiko ga ena loloma ni Kalou. Meda sauma mada vakaivolatabu na va na taro qo: Cava o via vakawati kina? O cei mo vakawatitaka? O na vakarautaki iko vakacava? Erau na marautaka tiko ga vakacava na veiwatini nodrau bula vakawati?

3. Na cava e sega ni ka vakayalomatua kina me vakawati e dua ke sega na vuna vinaka?

³ Eso era nanuma ni dodonu mera vakawati mera rawata kina na marau—nira na marau ga qai lomavakacegu ke dua na kedra isa. Sega ni dina qori! A sega ni vakawati o Jisu, a tukuna ni isolisoli tale ga na bula vakadawai qai uqeti ira era rawata mera cakava sara. (Maciu 19:11, 12) A tukuna tale ga na yapositolo o Paula na yaga ni bula vakadawai. (1 Korinica 7:32-38) Erau sega ni vakarota o Jisu kei Paula me kua na vakawati; na vakatabui ni vakawati e okati me “nodra ivakavuvuli na timoni.” (1 Timoci 4:1-3) Ia e yaga na bula vakadawai vei ira era sega ni vinakata me vakalatilati e levu na ka ena nodra qaravi Jiova. E sega gona ni ka vakayalomatua me vakawati e dua ke sega na vuna vinaka me vakawati kina, me vaka na vakawati e yavutaki ena veimurimuri.

4. Na yavu cava e kotora na vakawati vinaka me baleta na susu gone?

⁴ E tiko beka na vuna vinaka me vakawati kina e dua? Io, ni vakawati e nona isolisoli na Kalou dauloloma. (Wilika Vakatekivu 2:18.) E yaga ena so na ka qai vakavumarau tale ga. Kena ivakaraitaki, na vakawati vinaka e yavu vinaka duadua ni bula vakavuvale. Era gadreva na gone nodra veisusu na itubutubu ena vuvale e dei, ena vinakati tale ga mera lomani, ra vakavulici, ra qai dusimaki. (Same 127:3; Efeso 6:1-4) Ia na vakaluveni e sega ni vuna ga me vakawati kina e dua.

5, 6. (a) Me vaka e tukuni ena Dauvunau 4:9-12, cava eso na yaga ni veitokani voleka? (b) E rawa vakacava ni vaka na dali e tali tolu na vakawati?

⁵ Vakasamataka na tikinivolatabu kei na tikina yavolita e yavutaki kina na wase qo: “E vinaka na le rua mai na le dua ni vinaka na isau ni nodrau cakacaka vakaukaua. Ke lutu e dua, ena vakaduri koya na kena isa. Ia na cava ena yacovi koya e lutu ni sega ni dua me vakaduri koya? Ke rau davo vata tale ga e le rua erau na katakata, ia ena katakata vakacava ni le dua ga? E dua e rawa ni vakamalumalumutaka e lewe dua, ia ni rau le rua erau na vorati koya. Ena sega ni cavuka totolo na dali e tali tolu.”—Dauvunau 4:9-12.

 ⁶ Na tikinivolatabu qori e baleta na talei ni veitokani. Na vakawati e vauci kina na veitokani voleka sara. Me vaka e tukuni ena tikinivolatabu ya, na veivuke, veivakacegui kei na veitaqomaki e rawa ni kune ena vakawati. Ena qai dei sara na vakawati ke tiko e dua tale na ka me kedrau ikatolu na le rua erau sa vauci vata. Na dali e tali rua ena rawa ni cavuka. Ia ena dredre ni cavuka ke qali vata e tolu. Ke rau vakaliuca na veiwatini nodrau vakamarautaki Jiova, nodrau vakawati ena vaka sara ga na dali e tali tolu. Ena qaqaco na kedrau ivau ke tiki ni nodrau vakawati o Jiova.

7, 8. (a) Na cava e kaya o Paula vei ira na lotu vaKarisito dawai era saga tiko mera valuta na gagadre ni veiyacovi? (b) Na rai donu cava e veiuqeti kina na iVolatabu me baleta na vakawati?

⁷ Na vakawati e sala duadua ga me vakacegui kina na gagadre ni veiyacovi. E donu gona ni tukuni ni ivurevure ni marau nodrau veiyacovi e rua erau vakamau. (Vosa Vakaibalebale 5:18) Ke sa sivita e dua e sega ni vakawati na gauna se kaukaua kina na gagadre ni veiyacovi se vakatokai ena iVolatabu me “bula vakaitabagone,” sega ni kena ibalebale ni sa oti vakadua na gagadre ni veiyacovi. Ke sega ni lewai vinaka na gagadre qori, ena tini ena ivalavala dukadukali. A vola kina o Paula na ivakasala qo vei ira na sega ni vakawati: “Ke ra sega ni lewai ira rawa, mera vakawati, e vinaka cake mera vakawati e ca ga mera garogaro voli.”—1 Korinica 7:9, 36; Jemesa 1:15.

⁸ Mani cava e vu ni nona via vakawati e dua, e vinaka me tiko vua na rai donu. A kaya o Paula ni o ira na vakawati “ena vakararawataki na yagodra.” (1 Korinica 7:28) Era na sotava na veika dredre era sega ni sotava o ira na sega ni vakawati. Ke o via vakawati, o na vakalailaitaka vakacava na leqa mo rawa kina ni lomavakacegu mo qai marau? Dua, mo digia vinaka na watimu.

9, 10. (a) A vakatauvatana vakacava o Paula na leqa e vu mai na noda veivolekati kei ira na sega ni vakabauta? (b) Na cava e dau yaco ni beci na ivakasala ni Kalou me kua ni vakawatitaki e dua e sega ni vakabauta?

⁹ A uqeti Paula na Kalou me vola na ivakavuvuli bibi me muri ni digitaki e dua na watimu vinaka: “Moni kua ni vauci vata kei na dua e sega ni vakabauta, ni oni sega sara ga ni tautauvata.” (2 Korinica 6:14) A yavutaki nona vosa vakatautauvata ena manumanu e dau vakayagataki ena siviyara. Ke duidui na kedrau levu kei na nodrau kaukaua, erau na vakaleqai ruarua. Ena basika tale ga na duiyaloyalo ke rau vauci vata ena vakawati o koya e vakabauta kei koya e sega ni vakabauta. Ena sega ni tautauvata na ka erau vakaliuca rau qai sotava na dredre ke dua vei rau e via tiko ga ena loloma i Jiova, ia o koya adua e sega. A veivakauqeti kina o Paula vei ira na lotu vaKarisito mera vakawati “ga ena Turaga.”—1 Korinica 7:39.

¹⁰ Ena so na gauna, era nanuma na lotu vaKarisito dawai ni nodra vauci vata kei na dua e sega ni vakabauta e vinaka cake mai na nodra galili. So era beca kina na ivakasala vakaivolatabu ena nodra vakawatitaka e dua e sega ni qaravi Jiova. Ia e sega ni dau vinaka na kena itinitini. Era dau liaca e muri nira sega ni rawa ni veitalanoataka kei watidra na veika bibi. Era na rairai galili vakalevu ni vakatauvatani kei na gauna e liu. Ia e marautaki ni udolu vakacaca na lotu vaKarisito dawai era nuitaka ra qai muria na ivakasala vakalou. (Wilika Same 32:8.) Era rairai vakanuinui mera na vakawati ena dua na gauna, ia era se sega toka mada ga ni vakawati me yacova nira kunea e dua e qaravi Jiova tale ga.

11. O na digitaka vakavuku vakacava na watimu? (Raica tale ga na kato,  Na Cava Au Namaka Vei Koya Au Via Vakawatitaka?)

¹¹ Sega ni tukuni nira isa vinaka ni vakawati na dauveiqaravi kece i Jiova. Ke o nanuma mo vakawati, qara e dua e tautauvata nomudrau itovo, isausau vakayalo qai lomana tale ga na Kalou. Levu na kena ivoladusidusi vakaivolatabu sa vakarautaka na dauveiqaravi yalodina e vuku, e ka vakayalomatua mo masulaka, mo qai muria sara, me nomu idusidusi ni o qara e dua mo vakawatitaka. *—Wilika Same 119:105.

12. Na ivakarau cava me baleta na vakawati se muri tu ga ena levu na vanua, na ivakaraitaki vakaivolatabu cava e idusidusi yaga?

¹² E kena ivakarau ena levu na vanua mera digitaka na itubutubu na wati luvedra. E vakadinadinataki nira sa qaseta na bula na itubutubu qai tiko vei ira na vuku me rawa nira vakatulewa kina. Me vaka ga ena gauna vakaivolatabu, e dau vinaka nodra vakawati eso e digitaki vei ira na watidra. O ira na itubutubu nikua e tautauvata na kedra ituvaki kei Eparama, mera vuli mai na nona tala nona dauveiqaravi me lai vaqara na wati Aisake. A sega ni cakava qori ni bibi vua na itutu vakavanua se ilavo. A vinakata ga o Eparama me lai kau mai na wati Aisake vei ira era qaravi Jiova tale ga. *—Vakatekivu 24:3, 67.

13-15. (a) E yaga vakacava vua e dua na cauravou e nanuma tiko me vakawati na ivakavuvuli ena Vosa Vakaibalebale 24:27? (b) Ena vakarautaki koya vakacava na yalewa e via vakawati?

¹³ Ke lomamu dina mo vakawati, e vinaka mo taroga, ‘Au sa tu vakarau dina meu vakawati?’ Na kena isau e sega ni vakatau ena nomu vinakata ga na veidomoni, veiyacovi, veitokani se vakaluveni. E tiko eso na isausau e dodonu me rau vakasamataka na veiwatini.

¹⁴ Na cauravou e via vakawati me vakasamataka vinaka na ivakavuvuli qo: “Mo vakarautaka nomu cakacaka e tautuba, mo vakarautaka na ka kece ena were, mo qai tara na nomu vale.” (Vosa Vakaibalebale 24:27) Na cava e tukuni tiko eke? Ena gauna vakaivolatabu, e bibi me taroga na tagane sa via vakawati, ‘Au sa rawa ni qarava na watiqu kei ira na gone ke keirau vakaluveni?’ Taumada e vinakati me cakacaka, me tiko nona iteitei. Se yaga tiko ga na ivakavuvuli qori nikua. Na tagane e via vakawati e dodonu me tu vakarau me colata na kena icolacola. Ena vinakati me cakacaka ena loma ni gauna kece e bulabula vinaka tiko kina vakayago. E tukuni ena iVolatabu ni uasivi e dua e sega ni vakabauta mai vua na tagane lotu vaKarisito ke sega ni qarava rawa na veika vakayago, vakayalo, kei na ka eratou dui gadreva na lewe ni vuvale!—Wilika 1 Timoci 5:8.

¹⁵ Na yalewa tale ga e via vakawati me tu vakarau ni vakayacora eso na itavi bibi e salavata mai. E vakacaucautaki ena iVolatabu na nona kila na cakacaka kei na itovo e yaga ena nona qaravi watina kei na nona vuvale. (Vosa Vakaibalebale 31:10-31) Era tawaveinanumi na tagane kei na yalewa era kusava na vakawati, nira sega mada ni bau vakasamataka vinaka na itavi e vauci kina kei na veika era rawa ni cakava vei kedra isa. E bibi sara mera yalomalumalumu ni muria na ivakavuvuli vakalou ena gauna era sa vakawati kina.

16, 17. Na ivakavuvuli vakaivolatabu cava mera vakasamataka vakabibi o ira na vakarau vakawati?

¹⁶ E vinaka vua e lalawataka me na vakawati me vakasamataka vakailiu na itavi vakalou e vauca na tagane se yalewa vakawati. Bibi me kila o tagane lotu vaKarisito se cava sara mada e okati ena itavi vakaulunivale. Ena liaca kina o koya ni itavi qo e sega ni solia vua na dodonu me voravora nona lewa. Ia ena vakatotomuria na ivalavala ni veiliutaki i Jisu. (Efeso 5:23) E bibi tale ga me kila o yalewa lotu vaKarisito na nona itavi dokai. Ena yalorawarawa beka ni vakamalumalumu “ena lawa i watina”? (Roma 7:2) Sa vauci rawa tu ena lawa i Jiova kei Karisito. (Kalatia 6:2) Ia na veiliutaki nei watina ena vuvale e vakatakarakarataka e dua tale na lawa. Ena rawa beka ni veitokoni qai vakamalumalumu ina nona lewa e dua na tagane e dau cala tale ga? Ke sega ni taleitaka, e vinaka ga me kua ni vakawati.

¹⁷ E bibi me rau kauaitaka na veiwatini na ka e gadreva o koya adua. (Wilika Filipai 2:4.) A vola o Paula: “Moni lomana . . . na dui watimuni me vaka ga nomuni lomani kemuni, ia na yalewa me dokai watina vakalevu.” Ni uqeti vakalou, a kila rawa o Paula ni vinakata o tagane me dokai koya o watina. E vinakata tale ga o yalewa me lomani koya o watina.—Efeso 5:21-33.

18. Na cava me vakaraitaki kina ena gauna ni veibuku na lewa matau?

¹⁸ Na veibuku e sega ni gauna ga ni marau. Qori na gauna me rau vulica kina na tagane kei na yalewa na sala me rau veikilai vinaka kina rau qai vakadeitaka se ka vakayalomatua se sega me rau vakawati. E bibi tale ga ena gauna ni veibuku na lewa matau! Sega ni cala nodrau veitaleitaki o rau na veibuku, ia me rau qaqarauni ga ni rau rawa ni temaki ina so na ivalavala me qai caka ga ni rau sa vakamau. O ira na veilomani dina era na sega ni cakava na ka ena vakaleqai kina nodra veiwekani kei na Kalou. (1 Cesalonaika 4:6) Ke o veibuku tiko, mo lewa matau ni na yaga ena nomu bula taucoko na itovo qori, vakawati se sega.

19, 20. Cava me duidui kina na rai e takalevu tu nikua nona rai na lotu vaKarisito me baleta na vakawati? Vakatauvatana.

¹⁹ Me dei na vakawati, e bibi me donu nodrau rai na veiwatini me baleta na veidinadinati. E dau vakaraitaki ena iyaloyalo, talanoataki tale ga ena ivola na vakawati e mamarau ra diva tu e levu. Na vakawati e sega ni itinitini ni veika kece, e itekitekivu ga ni dua na ka e tuvanaka o Jiova me tawamudu. (Vakatekivu 2:24) Ia qori na rai e sega ni takalevu tu nikua. Ena so na vanua, na vakawati e vakatauvatani ina kena “vesu vata e rua na dali.” Sega ni kilai ni ivakatautauvata ya e vakadinadinataka sara ga na rai sa takalevu tu nikua me baleta na vakawati. Na rai cava? Me dei na ivesu, ia me rawarawa tale ga ni sere.

²⁰ E levu nikua era okata na vakawati me ka ga ni dua na gauna lekaleka. Era vakawati nira nanuma ni ganiti ira, ia era na biubiu ke dredre. Ia e cavuti ena iVolatabu na dali me dusia na ivau ni vakawati. Na dali e vakayagataki e waqa e dau nakiti me kaukaua, me kua ni cavuka se mani vakacava sara na kaukaua ni cagi. Na vakawati tale ga e nakiti me dei. Nanuma nona tukuna o Jisu: “Na ka sa vauca vata na Kalou me kua ni tawasea na tamata.” (Maciu 19:6) Me tiko tale ga vei iko na rai qori ke o via vakawati. Ni vinakati me dei nomudrau veidinadinati vakaveiwatini, sa na vaka beka na icolacola bibi na vakawati? Sega.

21. Na rai cava me tiko vei ira na tagane kei na yalewa vakawati me baleta na kedra isa? Era rawa ni cakava vakacava qori?

²¹ E bibi me donu tiko ga nodrau rai na veiwatini me baleta na kedrau isa. Ke rau dau raica na itovo vinaka kei na sasaga nei koya adua, ena ivurevure ni marau kei na vakacegu nodrau vakawati. E cala beka ke dua vei rau e dau raica ga na ka e vinaka kina o watina, dina ni tiko nona malumalumu? Na rai i Jiova e dau donu tu ga, eda nuitaka gona ni na va tale ga ya nona rai me baleti keda. A taroga na daunisame: “Ke oni dau raica ga na cala, i Ja, o cei gona Jiova ena duri rawa?” (Same 130:3) Me vaka tale ga qori na nodra rai na veiwatini ra qai dau veivosoti.—Wilika Kolosa 3:13.

22, 23. Erau ivakaraitaki vinaka vakacava nikua vei ira na vakawati o Eparama kei Sera?

 ²² Ni toso na gauna, e rawa ni vakavumarau vakalevu na vakawati. E tukuni ena iVolatabu nodrau bula vakawati o Eparama kei Sera ena gauna rau sa qase kina. Erau sotava eso na ituvaki dredre. Vakasamataka mada na ituvaki kei Sera, a rairai yabaki 60 vakacaca ena gauna e tukuni kina vua me biuta nona itikotiko totoka ena koro vutuniyau o Uri, me lai vakaitikotiko ena valelaca ena vo ni nona bula. E vakamalumalumu o Sera ena ituvatuva vakaulunivuvale i watina. E dauveivuke vinaka vei Eparama qai tokoni koya ena vakatulewa kece e cakava me yacova sara ni vakavatukana. Nona vakamalumalumu o Sera e sega ni vakarairai ga. A tukuna “lo” mada ga e lomana ni o watina e nona turaga. (Vakatekivu 18:12; 1 Pita 3:6) A vu dina mai lomana nona dokai Eparama.

²³ E sega ni tukuni ni tautauvata tu ga nodrau rai o Eparama kei Sera. Ena dua na gauna, a “rarawataka dina” o Eparama na vakatutu i Sera. Ia o Jiova a dusimaki Eparama me vakarorogo vei watina qai vakalougatataki kina nodrau vuvale. (Vakatekivu 21:9-13) O ira na tagane kei na yalewa vakawati nikua, oka kina o ira sa vica vata na yabaki nodra vakawati, era rawa ni vulica e levu na ka mai na nodrau ivakaraitaki vinaka o Eparama kei Sera.

24. Na vakawati vakacava e dokai kina o Jiova, cava na vuna?

²⁴ E vica vata na udolu ena ivavakoso vaKarisito era marautaka nodra bula vakawati, ni o yalewa e doka na uluna, o tagane e lomani watina qai rokova, ia ena ka kece ga rau cakava rau sasagataka me rau vakaliuca na loma i Jiova. Me dokai o Jiova, e bibi vua e lalawataka tiko me vakawati me digia vinaka na watina, vakarautaki koya vinaka qai saga me laurai na veiyaloni kei na veilomani ena nona bula vakawati. Ke o cakava qori, ena qai yaga nomu bula vakawati mo tiko ga kina ena loloma ni Kalou.