1, 2. (a) Na ka vakairogorogo cava a yaco ena ivolatukutuku kei vuravura? (b) Na cava meda kua ni kurabuitaka kina ni sega ni dua e raica?

 O BAU vakasamataka se na vakacava na bula ke o donuya eso na ka lelevu e veisautaka na ivolatukutuku ni ka e yaco e vuravura? Levu era vakasamataka qori. Ia raica mada qo: Ke o bula ena gauna vakairogorogo qori, o na raica na ka lelevu e vakavuna na veisau? Kena irairai ni sega. Sega ni dau laurai na ka lelevu e yaco, me vaka na veisau ni veiliutaki. Eso na veisau qori e vakayacori ga ena itikotiko ni veiliutaki, ena rumu ni bose, se valenivolavola ni matanitu, ia e tara na nodra bula e milioni vakacaca.

² Vakacava na ka vakairogorogo me bau yaco ena ivolatukutuku kei vuravura? Na veisau qori e tara na nodra bula e milioni vakacaca, ia e sega ni dua e raica. Qo na tauyavu ni Matanitu ni Kalou mai lomalagi, na matanitu vakaMesaia se yalataki makawa tu mai me vakarusa na ivakarau ni veiliutaki ni vuravura ena gauna qo. (Wilika Taniela 2:34, 35, 44, 45.) Ni sega ni dua e raica na ka vakairogorogo qori, vakaevei me tukuni ni vunitaka vei keda o Jiova? Se a vakarautaki ira rawa na nona tamata yalodina ena kena tauyavu? Meda raica mada.

3-5. (a) O cei na “italai ni veiyalayalati” e tukuni ena Malakai 3:1? (b) Cava ena yaco ni bera ni lako mai ena valenisoro na “italai ni veiyalayalati”?

³ E nakita makawa o Jiova me vakarautaki ira na nona tamata ena tauyavu ni Matanitu vakaMesaia. Kena ivakaraitaki, raica mada na parofisai ena Malakai 3:1: “Raica! Au sa tala yani na noqu italai ena caramaka vei au na sala. Ena lako totolo mai ina nona valenisoro na Turaga dina oni vaqara tiko, ena lako mai na italai ni veiyalayalati oni rekitaka.”

⁴ E vakayacori vakacava ena noda itabagauna na parofisai me baleta na nona lako mai “na Turaga dina” o Jiova, me dikevi ira na veiqaravi tiko ena lomanibai ni nona valenisoro vakayalo e vuravura? E vakamacalataka na parofisai ni na lako mai o Jiova kei na “italai ni veiyalayalati.” O cei ya? Na  Tui vakaMesaia o Jisu Karisito! (Luke 1:68-73) Ni vakatikori oti ga me Tui, ena dikevi ira qai vakasavasavataki ira na tamata ni Kalou e vuravura.​—1 Pita 4:17.

⁵ O cei ga na imatai ni “italai” e cavuti ena Malakai 3:1? Ena liu mai o koya e parofisaitaki qo sa na qai tiko na Tui vakaMesaia. Ena veiyabaki ni bera na 1914, bau dua e ‘caramaka na sala’ vua na Tui vakaMesaia?

6. O cei na “italai” e parofisaitaki ni na liu mai me vakarautaki ira na yalodina ena ka e se bera ni yaco?

⁶ Eda na raica na isaunitaro qori ena ivola qo ni vakamacalataka na kedra ivolatukutuku vakasakiti na tamata i Jiova nikua. E vakaraitaka na ivolatukutuku qo ni na basika ena icavacava ni ika19 ni senitiuri e dua na ilawalawa lailai yalodina. Qo ga na ilawalawa lotu vaKarisito dina e maliwai ira e levu na lotu vaKarisito lasu. Na ilawalawa qori era qai kilai mera Gonevuli ni iVolatabu. O ira na veiliutaki, o Charles T. Russell kei na nona itokani voleka era vaka tiko na “italai” e parofisaitaki nira na dusimaki ira vakayalo na tamata ni Kalou ra qai vakarautaki ira ena ka ena yaco. Meda raica mada e va na sala e vakayacora kina qori na “italai.”

7, 8. (a) Ena veiyabaki ni 1800, o cei e vakavotuya ni lasu na ivakavuvuli ni sega ni mate na yalo? (b) Na ivakavuvuli lasu cava tale eratou vakavotuya o C. T. Russell kei na nona itokani voleka?

⁷ Era masulaka, era vulica na iVolatabu na Gonevuli ni iVolatabu, nira duavata kina, era biuta vata ra qai tabaka na ivakavuvuli dina. E butobuto vakayalo me vica vata na senitiuri o lotu ni Veivanua vaKarisito, levu na kena ivakavuvuli e yavutaki ena lotu butobuto. Dua na kena ivakaraitaki na ivakavuvuli ni sega ni mate na yalo. Ia ena veiyabaki ni 1800, era vakadikeva ena iVolatabu na ivakavuvuli qori e vica na gonevuli ra qai raica ni sega ni tokona na Vosa ni Kalou. E vakavotui na lasu nei Setani ena ka ratou vola qai vakavulica o Henry Grew, o George Stetson, kei George Storrs. a Na ka eratou cakava e vukei C. T. Russell kei ratou na nona itokani voleka.

⁸ E raica na ilawalawa lailai ni Gonevuli ni iVolatabu ni cala qai veivakasesei eso tale na ivakavuvuli ni sega ni mate na yalo, kena ivakaraitaki na nodra lako i lomalagi na tamata vinaka kece se nona vakararawataka tawamudu na yalodra na tamata ca na Kalou ena bukawaqa mai eli. Eratou doudou ni vakavotuya na lasu qori o Russell kei na nona itokani voleka ena levu na ulutaga e tabaki ena ivola, ena tikidua, kei na ivunau e tabaki ena niusipepa.

9. E vakavotuya vakacava na Vale ni Vakatawa ni lasu na ivakavuvuli ni Letoluvakalou?

⁹ Era vakavotuya tale ga na Gonevuli ni iVolatabu ni lasu na ivakavuvuli kilai levu na Letoluvakalou. Ena 1887 e kaya na Vale ni Vakatawa: “E matata vinaka na ka e tukuna na iVolatabu ni rau duidui, dua e Tama, dua e Luvena.” E tukuni tale ena ulutaga qori ni kurabuitaki na kena kilai  levu qai vakabauti “na vakasama ni letoluvakalou, oya ni tolu na Kalou eratou duabau. Na ka e yaco qo e vakaraitaka na mocelutu nei lotu ni sega ni kidava ni sa vesuki koya na meca ena ivakavuvuli lasu.”

10. Na ka vakairogorogo cava e vakaraitaka na Vale ni Vakatawa me baleta na 1914?

¹⁰ E laurai ena ulutaga ni Vale ni Vakatawa ni vakabibitaka na parofisai ni nona tiko na Karisito. Era raica na lumuti yalodina era veitokoni ena volai ni mekesini qori, ni parofisai nei Taniela me baleta na “vitu na gauna” e veisemati kei na gauna me vakayacora kina na Kalou na nona inaki me baleta na Matanitu vakaMesaia. Me tekivu mai na veiyabaki ni 1870, era vakaraitaka ni na cava ena yabaki 1914 na vitu na gauna qori. (Tani. 4:25; Luke 21:24) Era sega ni kila na tacida ena gauna oya na ka kece ena yaco ena yabaki vakairogorogo qori, ia era vunautaka raraba na ka dina era kila. Eda se vakila tiko ga nikua na kena yaga.

11, 12. (a) E vakavinavinakataki cei o Brother Russell ena veika e vakavulica? (b) Na cava e bibi kina nodratou cakacaka o Russell kei na nona itokani voleka ena veiyabaki ni bera na 1914?

¹¹ E sega ni vakacerecerei koya o Russell se o ratou na nona itokani yalodina ena kunei ni ka dina vakayalo kei na kilai ni kena ibalebale. E vakavinavinakataki ira na kena vo  era liu vua. Kena ilutua e vakacerecerei Jiova ga ni vakavulici ira na nona tamata ena ka e bibi mera kila ena kena gauna. E macala ni vakalougatataka o Jiova na sasaga nei Russell kei ratou na nona itokani mera wasea na ka dina mai na ka lasu. Ni toso na gauna, sa qai laurai levu ga ni ratou duidui vei lotu ni Veivanua vaKarisito.

¹² E vakatubuqoroqoro na nodratou tokona na ivakavuvuli dina ena veiyabaki ni bera na 1914 na tagane yalodina qo! Nida rai lesu, e vakaraitaka na Vale ni Vakatawa ni 1 Noveba, 1917: “Vica vata na milioni nikua era sereki mai na rere e vu mai na ivakavuvuli ni bukawaqa mai eli kei na ivakavuvuli lasu tale eso . . . Na biau ni ka dina a tubu ena vasagavulu vakacaca na yabaki sa oti e se tubu tiko ga, ena tubu tiko ga me robota na vuravura taucoko. Mera kua gona ni saga na meca mera tarova ena nodra baniua malumalumu na biau ni wasabula, se na kena vakatetei na ka dina e veiyasa i vuravura.”

13, 14. (a) E vakarautaka vakacava na “italai” na sala vua na Tui vakaMesaia? (b) Na cava eda vulica vei ira na tacida ena veiyabaki sa sivi?

¹³ Vakasamataka mada qo: Vakacava, era na vakarautaki na tamata ni Kalou ina itekitekivu ni nona tiko na Karisito ke ra sega ni vakaduiduitaki Jisu rawa mai vua na Tamana o Jiova? Sega! Era na sega ni vakarautaki ke ra nanuma ni noda ivotavota kece na bula tawamate, e sega ni nodra isolisoli talei ga e vica na imuri i Karisito. Era na sega ni vakarautaki tale ga ke ra nanuma ni na veivakararawataki tawamudu na Kalou ena bukawaqa mai eli! Io e vakarautaka dina na “italai” na sala vua na Tui vakaMesaia!

¹⁴ Vakacava o keda nikua? Na cava eda vulica vei ira na tacida ena veiyabaki sa sivi? E bibi tale ga meda wilika da qai vulica vagumatua na Vosa ni Kalou. (Joni 17:3) Ni lutusobu tiko ga na bula vakayalo ni vuravura domodomoiyau qo, meda taleitaka tiko ga vakalevu na kakana vakayalo!​—Wilika 1 Timoci 4:15.

15. Na cava era qai kila e muri na Gonevuli ni iVolatabu? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

¹⁵ Era vakavulica na Gonevuli ni iVolatabu ni bibi meda tawasei keda mai na veilotu kei vuravura. Ena 1879, e cavuti ena Vale ni Vakatawa na “lotu Papiloni.” Vakacava e dusia na tui tabu se na lotu Katolika? E vica vata na yabaki nona kaya voli o Lotu Tawase ni dusi lotu Katolika na Papiloni e cavuti vakaparofisai ena iVolatabu. Ia era qai kila e muri na Gonevuli ni iVolatabu ni o “Papiloni” e dusi ira kece na lotu ni Veivanua vaKarisito nikua. Na vuna? Nira vakavuvulitaka na ka lasu sa veivosakitaki oti. b Toso na gauna, e vakamacalataki tiko ga vakadodonu ena noda ivola na ka mera vakayacora na yalomalumalumu era lewena na veilotu kei Papiloni.

16, 17. (a) A uqeti ira vakacava na lewenivanua na ikatolu ni ivola ni Millennial Dawn kei na Vale ni Vakatawa mera tawasei ira vei lotu lasu? (b) Na cava e raici kina vakamamada na ivakaro qo? (Raica na ivakamacala e ra.)

 ¹⁶ Me kena ivakaraitaki, ena 1891 e vakamacalataki ena ikatolu ni ivola ni Millennial Dawn ni sega ni vakadonui Papiloni ena gauna qo na Kalou, e kaya: “Na lotu kece ni Veivanua vaKarisito e sega ni vakadonui.” E tomana ni o ira kece era “sega ni duavata kei na nona ivakavuvuli lasu kei na nona ivalavala, mera tawasei ira vua ena gauna qo.”

¹⁷ Ena Janueri 1900, e veivakasalataki na Vale ni Vakatawa vei ira na se volayaca tu ena lotu ni Veivanua vaKarisito ra qai raica vakamamada na ka era cakava tiko, e kaya, “Au duavata kei na ka dina, ia e vakavudua na noqu lai lotu.” E tarogi ena ulutaga ni ivola: “Vakacava e donu qo, mo lomalomarua ni biuti Papiloni? Qo beka na talairawarawa e vinakata . . . e taleitaka qai vakadonuya na Kalou? Sega. E veiyalayalati e matanalevu o koya [na lewenilotu] me lewena e dua na matalotu, me yalodina ni muria taucoko na ka e yalataka me yacova ni . . . vakaraitaka ni sa sega ni lewena se bokoca mai kina na yacana.” Ni toso na gauna sa qai vakabibitaki ga na ivakaro qori. c Mera tagutuva na dauveiqaravi kece i Jiova na nodra veiwekani kei lotu lasu.

18. Na cava e bibi kina meda lako tani vei Papiloni na Ka Levu?

¹⁸ Ke sega ni vakarogoi wasoma na ivakaro meda lako tani vei Papiloni na Ka Levu, ena sega ni vakarautaki rawa e dua na ilawalawa lumuti e vuravura mera nei Karisito, na Tui se qai vakatikori. Ni o ira ga na lotu vaKarisito era galala mai na ivesu nei Papiloni era rawa ni sokaloutaki Jiova ‘vakayalo qai dina ena nodra sokalou.’ (Joni 4:24 ) Vakacava o keda nikua, eda na vagalalataki keda mai na lotu lasu? Meda muria mada ga na ivakaro: “Kemuni na noqu tamata, ni lako tani vua”!​—Wilika Vakatakila 18:4.

19, 20. E uqeti ira vakacava na tamata ni Kalou na Vale ni Vakatawa mera dau soqoni vata mera sokalou?

¹⁹ Era vakavulica na Gonevuli ni iVolatabu mera soqoni vata na tacidra vakayalo mera sokalou, qai vakatau ena ituvaki. E sega ni rauta mera lako tani ga vei lotu lasu na lotu vaKarisito dina, e bibi mera vakaitavi sara ga ena sokalou savasava. Ni se qai tekivu tabaki na Vale ni Vakatawa, e uqeti ira na dauwiliwili mera dau soqoni vata mera sokalou. Kena ivakaraitaki ena Julai 1880, e vakamacalataka o Brother Russell na veiuqeti ni soqoni kece a tiko kina ena dua na nona veisiko. E uqeti ira tale ga na dauwiliwili mera vola yani na nodra toso vakayalo me qai tabaki ena mekesini eso na ivolatukutuku qori. Na vuna? “Meda kila kece . . . na sala e vakalougatataki kemuni kina na Turaga, me kilai tale ga oni soqoni tiko kei ira oni vakabauta vata se sega.”

²⁰ Ena 1882, e tabaki ena Vale ni Vakatawa e dua na ulutaga na “Assembling Together” (Soqoni Vata). E uqeti ira na lotu vaKarisito mera dau soqoni mera “veivakabulabulataki,  veivakayaloqaqataki, veivakaukauataki.” E kaya: “E sega ni tukuni moni vuli vinaka se tu vei kemuni na taledi. Moni kauta ga yani na nomuni iVolatabu, na pepa, kei na peni, moni vakayagataka vinaka na ivukevuke na Concordance (idusidusi ni iVolatabu), . . . ena kena levu e rawa. Digia nomu ulutaga, kerea na veivuke ni yalo tabu ena kena ibalebale, wilika sara, vakasamataka, veidutaitaka na tikinivolatabu, o na kila kina na ka dina.”

21. Na ivakaraitaki vinaka cava e laurai ena ivavakoso e Allegheny, Pennsylvania me baleta na soqoni kei na veivakatawani?

²¹ E tiko e Allegheny, Pennsylvania, Merika na nodra itikotiko liu na Gonevuli ni iVolatabu. Era ivakaraitaki vinaka na tiko e keri nira talairawarawa ena ivakaro uqeti vakalou ena Iperiu 10:24, 25. (Wilika.) Dua na gauna e muri, e talanoataka e dua na tacida itabaqase o Charles Capen na nona dau tiko ena soqoni ni se gone. E vola: “Au se nanuma tiko ga na tikinivolatabu e kabi toka ena vale ni soqoni: ‘E dua ga na nomuni qasenivuli, ni veitacini ga.’ E dei tu ga ena noqu vakasama na tikinivolatabu qori, nira sega ni vakaduiduitaki na iliuliu ni lotu kei na lewenilotu vei ira na tamata  i Jiova.” (Maciu 23:8) E talanoataka tale ga o Brother Capen na bulabula ni soqoni, na veivakayaloqaqataki, kei na gugumatua nei Brother Russell me vakatawai ira na lewe ni ivavakoso kece.

22. Na cava era cakava na yalodina ena veiuqeti mera tiko ena soqoni vaKarisito? (b) Na cava eda vulica kina?

²² Na ivakaraitaki qori kei na ivakaro ena iVolatabu e uqeti ira na yalodina. E tauyavu na ivavakoso ena so tale na yasa i Merika me vakataki Ohio kei Michigan, na veivanua kece mai Noca Merika kei na so tale na vanua. Vakasamataka mada: Era na vakarautaki rawa na tamata yalodina ena nona tiko o Karisito ke ra sega ni vakavulici mera muria na ivakaro uqeti vakalou mera dau soqoni? Sega! Vakacava o keda nikua? Me noda inaki dei meda tiko wasoma ena soqoni kece vaKarisito, meda vakayagataka na gauna veiganiti kece meda sokalou vata da qai veivakayaloqaqataki.

23. E vakamacalataki vakacava ena Vale ni Vakatawa ni dodonu mera vunautaka na ka dina na lumuti kece?

²³ Era vakavulica na Gonevuli ni iVolatabu ni dodonu mera vunautaka na ka dina o ira kece na lumuti. E vakamacalataka na Vale ni Vakatawa ni 1885: “Meda kua ni guilecava nira lumuti mera vunau o ira kece na lumuti (Aisea 61:1), mera vakaitavi ena cakacaka vakaitalatala.” E tabaka na veiuqeti qo e dua na itabataba ena 1888: “E matata na noda ilesilesi . . . Ke da vakalecalecava da qai vakaulubale,  eda dauveiqaravi vucesa, e sega ni ganiti keda na itavi dokai eda kacivi kina.”

24, 25. (a) Na cava tale eratou cakava o Russell kei na nona itokani voleka me ikuri ni nodratou veiuqeti ena vunau? (b) Na cava e kaya e dua na painia me baleta na nona cakacaka “ni se sega na motoka”?

²⁴ Eratou sega wale ga ni veiuqeti ena vunau o Brother Russell kei na nona itokani voleka. Eratou vakarautaka tale ga na tikidua e vakatokai me Bible Students’ Tracts (Tikidua ni Gonevuli ni iVolatabu) qai vakatokai e muri me Old Theology Quarterly (iVakavuvuli Makawa Tabaki Vakavulava). Era taura qori na dau wilika na Vale ni Vakatawa mera veisoliyaka wale vei ira na lewenivanua.

²⁵ O ira na cakacaka vakaitalatala vakatabakidua era vakatokai mera painia. E dua vei ira o Charles Capen sa cavuti oti mai. E nanuma lesu: “Au dau vakayagataka na mape e vakarautaka na tabana ni vakadidike ena lomaniqele e Merika me noqu idusidusi ena tarai ni yalava e Pennsylvania. E vakaraitaki ena mape qo na gaunisala kece, e rawa niu taubaletaka kina na yasayasa kece. E dau tolu na siga noqu lako meu vola na nodra ota ni ivola na Studies in the Scriptures, so na gauna au na sauma na ose kei na kareti meu kauta lesu vei ira. Levu na gauna au cegu meu moce vei ira na dauteitei. Se sega ni levu sara ena gauna qori na motoka.”

26. (a) Mera vakarautaki na tamata ni Kalou ena veiliutaki i Karisito, na cava mera vunau kina? (b) Na cava e vinaka mo taroga?

²⁶ E vinakati na yaloqaqa kei na yalogu ena cakacaka vakaitalatala ena gauna e liu. Vakaevei, era na vakarautaki rawa na lotu vaKarisito dina ena veiliutaki i Karisito ke ra sega ni vakavulici ena bibi ni cakacaka vakavunau? Sega! Na cakacaka qori ena kilai ni sa tiko na Karisito. (Maciu 24:14) E dodonu gona mera vakarautaki na tamata ni Kalou mera vakaliuca ena nodra bula na cakacaka ni veivakabulai qo. E vinaka mo taroga: ‘Au dau vakaliuca na cakacaka vakavunau? Au dau vakuai au meu vakaitavi kina vakalevu?’

27, 28. Na cava e raivotutaka na yapositolo o Joni? (b) Na cava e cakava o Setani kei ira na nona timoni ni tauyavu na Matanitu ni Kalou?

²⁷ Sa qai yaco mai na yabaki vakairogorogo na 1914. E vakamacalataki ena itekivu ni wase qo ni sega ni dua e raica na veika lagilagi qo mai lomalagi. Ia e raivotutaka vakaivakatakarakara na yapositolo o Joni na ka e yaco. Vakasamataka mada: E raica o Joni “e dua na ivakatakilakila levu” mai lomalagi. Na “yalewa” e vaka na wati ni Kalou, oya na nona isoqosoqo era lewena na kabula vakayalo mai lomalagi, e bukete qai vakasucuma e dua na gonetagane. Na gone vakaivakatakarakara qo, e tukuni ni sa voleka ni “vakatawai ira na matanitu kece ena ititoko kaukamea.” Ni sa sucu na gone, e ‘kau yani vakatotolo vua na Kalou ina nona idabedabe vakaturaga.’ E kaya e dua na domolevu mai lomalagi: “Sa veivakabulai na Kalou! E kaukaua dina ga o koya! Sa tauyavu na nona Matanitu! Sa tekivu lewa na nona Karisito.”—Vkta. 12:1, 5, 10.

 ²⁸ Sega ni vakatitiqataki ni raivotutaka o Joni na tauyavu ni Matanitu vakaMesaia. Qori e dua dina na ka lagilagi, ia eso era sega ni marautaka. O Setani kei ira na nona timoni era vala kei ira na agilosi yalodina e nodra iliuliu o Maikeli se o Karisito. Na cava e yaco? Eda wilika ena iVolatabu: “Sa qai kolotaki sobu na gata levu, na gata makawa, e vakatokai na Tevoro se o Setani, o koya e vakacala tiko na vuravura taucoko, e kolotaki sobu i vuravura, e kolotaki sobu vata kei ira na nona agilosi.”—Vkta. 12:7, 9.

29, 30. Ni tauyavu oti na Matanitu vakaMesaia, na veisau cava e yaco (a) e vuravura? (b) mai lomalagi?

²⁹ Ni bera na 1914, era sa tukuna rawa tu na Gonevuli ni iVolatabu ni na tekivu ena yabaki vakairogorogo qori na veika rarawa. Ia era sega ni bau vakasamataka se na vakayacori vakacava. Me vaka e vakatakilai ena raivotu i Joni, ena vakamua vakalevu sara o Setani na ivakarau ni bula ni kawatamata: “Drau na rarawa na vuravura kei na wasawasa, ni sa lako sobu vei kemudrau na Tevoro, e cudru vakalevu, ni kila tiko ni sa lekaleka nona gauna.” (Vkta. 12:12) E kacabote ena 1914 na imatai ni ivalu levu, e laurai sara e vuravura na ivakatakilakila ni nona tiko o Karisito me lewa vakatui. E tekivu e keri na “iotioti ni veisiga” ni veika vakavuravura.​—2 Tim. 3:1.

³⁰ E marau o lomalagi ni sa vakatalai vakadua o Setani kei ira na nona timoni. E vola o Joni: “O koya gona, moni marau na lomalagi kei kemuni na tiko kina!” (Vkta. 12:12) Ni sa savasava o lomalagi qai vakatikori o Jisu me Tui, sa vakarau yavala na Matanitu vakaMesaia ena vukudra na tamata ni Kalou e vuravura. Na cava ena cakava? Eda raica ena itekivu ni wase qo, ni na vakasavasavataki ira mada na tamata ni Kalou e vuravura na “italai ni veiyalayalati” o Karisito. Na cava e kena ibalebale qori?

31. Na cava e parofisaitaka o Malakai me baleta na gauna ni veivakasavasavataki? (b) E tekivu vakayacori vakacava qori? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

³¹ E parofisaitaka o Malakai ni na sega ni rawarawa na veivakasavasavataki. E vola: “O cei ena yalodei ena siga ni nona lako mai, o cei ena tudei rawa ena gauna ena laurai mai kina? Ni na vaka na nona yameyamenibuka na dauveivakasavasavataki o koya, ena vaka tale ga na nodra sovu na dausavaisulu.” (Mala. 3:2) E vakayacori dina na vosa qori! Tekivu ena 1914, era sotava veitaravi na tamata ni Kalou na veivakatovolei lelevu kei na veika rarawa. E warumisa nodra tusaqati e levu na Gonevuli ni iVolatabu ra qai bala i valeniveivesu ena iMatai ni iValu Levu. d

32. Na cava era veilecayaki kina na tamata ni Kalou ni oti na 1916?

³² E yaco tale ga na veilecayaki ena loma ni isoqosoqo. Ni mate o Brother Russell ena 1916 ni se qai yabaki 64, era kidacala e levu na tamata ni Kalou. E laurai ni dua na iwiliwili vinaka era vakaliuca na turaga yalodina qori. A sega ni  vinakata o Brother Russell me dokai, ia vaka mera sokaloutaki koya e levu. Era nanuma ni sa na sega tale ni vakatakilai na ka dina, eso era sega ni ciqoma na veivuke mera toso tiko ga. Na rai qori e tini sara ena vukitani, e tawase kina na isoqosoqo.

33. Na cava e dua tale na ka era vakatovolei kina na tamata ni Kalou?

³³ Dua tale na veivakatovolei ni sega ni yaco na veika e namaki. E donu na ka e tukuna na Vale ni Vakatawa ni na cava nodra Gauna na Veimatanitu ena 1914, ia era sega ni kila na mataveitacini na veika ena yaco kina. (Luke 21:24) Era nanuma ni na kauta i lomalagi o Karisito na nona ilawalawa lumuti e vaka na yalewavou ena yabaki qori me veiliutaki kei koya. E sega ni yaco na veika era namaka. Ena icavacava ni 1917, e vakaraitaka na Vale ni Vakatawa ni na cava ena vulaitubutubu ni 1918 na 40 na yabaki ni tatamusuki. Ia e sega ni cegu na cakacaka vakavunau, sa qai vuavuaivinaka ga. E kaya na mekesini qori ni sa cava na gauna ni tatamusuki, ia se vo tiko na gauna ni kumukumuni. Levu era sa sega ni via qaravi Jiova nira yalolailai.

34. Na veivakatovolei levu cava e yaco ena 1918? (b) Na cava e nanuma kina o lotu ni Veivanua vaKarisito nira sa “mate” na tamata ni Kalou?

³⁴ Dua tale na veivakatovolei levu ena 1918. E vesu o J. F. Rutherford, na isosomi kei C. T. Russell a liutaka tiko na nodra cakacaka na tamata ni Kalou, kei na vitu tale na tacida tagane nuitaki. E cala na nodratou bala i valeniveivesu e Atlanta, Georgia e Merika me vica vata na yabaki. E nanumi ni na vakaleqa sara ga qori na nodra cakacaka na tamata ni Kalou. Era marautaka qori e levu na italatala ni lotu ni Veivanua vaKarisito. Ni ratou bala i valeniveivesu na “iliuliu,” sogo na itikotiko liu e Brooklyn qai saqati na cakacaka vakavunau e Merika kei Urope, era kaya nira sa “mate” na Gonevuli ni iVolatabu dauveivakacalai, era sa sega ni leqataki. (Vkta. 11:3, 7-10) E cala nodra nanuma!

35. Na cava e vakalaiva kina o Jisu mera sotava na veika dredre na nona imuri? (b) E vukei ira vakacava o koya?

³⁵ Era sega ni kila na meca ni ka dina ni vakalaiva ga o Jisu mera sotava na veika dredre na nona imuri, ni sa dabe o Jiova ena gauna ya “me vakasavasavataka me samaka na siliva.” (Mala. 3:3) Rau kila o Jiova kei na Luvena nira na vosota na veivakatovolei katakata o ira na yalodina, mera vakasavasavataki qai samaki me ganiti ira vinaka kina na nodra qarava na Tui. E macala mai na itekivu ni 1919, ni sa cakava na yalo ni Kalou na veika era nanuma na dauveitusaqati ni dredre me caka. Era sa vakabulai tale na yalodina! (Vkta. 11:11) E vakayacora o Karisito ena gauna qori e dua na ka e kilai kina na iotioti ni veisiga. E lesia o koya na “dauveiqaravi yalodina e vuku,” e dua na ilawalawa lailai lumuti ena liutaka na vakarautaki ni kedra kakana na nona tamata ena kena gauna donu.​—Maciu 24:45-47.

36. Na cava na ivakadinadina nira sa vakabulai tale vakayalo na tamata ni Kalou?

 ³⁶ E sereki mai valeniveivesu o Brother Rutherford kei ratou nona itokani ena 26 Maji, 1919. A tuvanaki sara e dua na soqo ni tikina ena Seviteba. E lalawataki tale ga me tabaki e dua na mekesini e vakatokai na Golden Age (sa kilai nikua me Yadra!). Qo me lako vata kei na Vale ni Vakatawa, e vakarautaki me baleta na cakacaka vakaitalatala. e E tabaki ena yabaki tale ga qori na isevu ni Bulletin, sa kilai ena gauna qo me iVola ni Soqoni—Noda Bula vaKarisito kei na Cakacaka Vakaitalatala. Mai na gauna e tabaki kina, e laurai ni yaga vakalevu ena cakacaka vakaitalatala. Me tekivu mai na 1919, sa vakabibitaki na vunau e veivale.

37. Ena veiyabaki ni 1919, era vakaraitaka vakacava eso nira tawayalodina?

³⁷ E vakasavasavataki ira tiko ga na imuri i Karisito na cakacaka vakavunau, nira sega ni via cakava na cakacaka qo o ira na dokadoka qai qaciqacia, era cakava ga na yalomalumalumu. O ira na sega ni tokona na cakacaka era vakanadakui ira na tamata yalodina. Nira lomaca eso ena veiyabaki ni 1919, era vakatetea kina na lasu ra qai veivakacacani.  Era lai to kei ira na vakacacani ira na tamata yalodina i Jiova.

38. Na cava e vakadinadinataki ena ka era rawata na imuri i Karisito kei na nodra qaqa?

³⁸ Ni yaco na veitusaqati e tubu tiko ga na kedra iwiliwili na imuri i Karisito e vuravura ra qai vakalougatataki vakayalo. Na ka kece era rawata kei na nodra qaqa e vakadinadinataka ni sa veiliutaki na Matanitu ni Kalou! Ena veitokoni kei na veivakalougatataki ga ni Kalou ena vuku i Luvena kei na Matanitu vakaMesaia, era qaqa tiko ga kina vei Setani kei na nona vuravura e dua na ilawalawa tamata ivalavala ca!—Wilika Aisea 54:17.

39, 40. (a) Vakamacalataka mada na lewenivola qo. (b) Ena yaga vakacava nomu vulica?

³⁹ Eda na veivosakitaka ena vica na wase tarava na ka sa cakava e vuravura na Matanitu ni Kalou ni tauyavu oti mai lomalagi. Ena vakamacalataki ena iwasewase yadua ni ivola qo na cakacaka ni Matanitu ni Kalou e vuravura. E tiko ena wase kece na kato ni railesuvi meda dikeva kina ke da vakabauta dina na Matanitu ni Kalou. Ena veivosakitaki ena iotioti ni vica na wase na ka meda namaka ni yaco mai na Matanitu ni Kalou ena dua na gauna lekaleka qo me vakarusai ira na daucaka ca qai vukica na vuravura me parataisi. Ena yaga vakacava vei iko na vulici ni ivola qo?

⁴⁰ E via vakaluluqataka o Setani nomu vakabauta na Matanitu ni Kalou. Ia e vinakata o Jiova me vakaukauataka nomu vakabauta me rawa ni taqomaki iko, mo dei tale ga. (Efeso 6:16) Oni uqeti gona moni vulica na ivola qo qai masulaka na ka oni vulica. Mo taroga wasoma, ‘Au vakabauta dina na Matanitu ni Kalou?’ Ke o vakabauta dina ena gauna qo, o na bula mo vakaraitaka nomu yalodina kei na nomu veitokoni ena siga era na raica kece kina na bula ni tiko dina na Matanitu ni Kalou, sa veiliutaki tale ga!