1. Na veivuke cava e vakarautaki vei ratou na tisaipeli ni ratou soqoni vata? E yaga vakacava na veivuke qori?

 NI VAKATURI oti ga o Jisu, ratou soqoni vata na tisaipeli me ratou veivakayaloqaqataki. Eratou lokataka na katuba ni ratou rerevaki ira na meca, ia e lutu nodratou icegu ni rairai vei ratou o Jisu qai kaya: “Me sobuti kemudou na yalo tabu”! (Wilika Joni 20:19-22.) Ena dua na gauna e muri, ratou soqoni vata tale na tisaipeli qai sovaraka vei ratou o Jiova na yalo tabu. Ena vakaukauataki ratou dina qori ena cakacaka vakavunau se tu mai matadratou!—Caka. 2:1-7.

2. (a) E vakaukauataki keda vakacava o Jiova? Na cava e bibi kina na veivakaukauataki i Jiova? (b) Na cava e bibi kina na Sokalou Vakavuvale? (Raica tale ga na ivakamacala e ra kei na kato “ Sokalou Vakavuvale.”)

² Eda sotava tale ga nikua na veika dredre era sotava na tacida ena imatai ni senitiuri. (1 Pita 5:9) Ena so na gauna, eda na rairai rerevaki ira na tamata. Ena veivakaukauataki ga i Jiova eda na vosota kina ena cakacaka vakavunau. (Efeso 6:10) Na soqoni e dua na sala eda vakaukauataki kina. Eda soqoni vakarua e veimacawa ena gauna qo, na Soqoni Soqovi Levu kei na vuli Vale ni Vakatawa, na noda soqoni ena lomanimacawa e vakatokai me Noda Bula vaKarisito kei na Cakacaka Vakaitalatala. a Eso tale na soqo e tuvanaki meda tiko kina e veiyabaki, me vaka na soqo ni veiwasewase, rua na soqo ni tabacakacaka, kei na iVakananumi ni mate i Karisito. Na cava e bibi kina meda tiko ena soqoni kece qo? E tauyavu vakacava na noda ituvatuva ni soqoni nikua? E tukuni keda vakacava na noda rai me baleta na soqoni?

3, 4. Na cava e vakarota o Jiova vei ira na nona tamata? Tukuna na kena ivakaraitaki.

³ Sa vakarota makawa voli mai o Jiova meda soqoni vata meda sokaloutaki koya. Kena ivakaraitaki, ena 1513 B.G.V., a solia vei ira na Isireli na nona Lawa qai okati kina na Siga ni Vakacecegu e veimacawa mera sokaloutaki koya kina vakavuvale ra qai vakavulici ena Lawa. (Vkru. 5:12; 6:4-9) Nira muria na Isireli na ivakaro qori, era vakaukauataki na vuvale, era savasava qai kaukaua tiko ga vakayalo na lewe ni matanitu taucoko. Ke ra sega ni muria na Lawa, me vaka  na nodra soqoni wasoma mera sokaloutaki Jiova, ena sega ni vakadonui ira na Kalou.—Vunau 10:11; 26:31-35; 2 Vei 36:20, 21.

⁴ Dikeva tale ga na ivakaraitaki i Jisu. E nona ivakarau me lako ina valenilotu ena Siga ni Vakacecegu e veimacawa. (Luke 4:16) Era sa sega ni vauci na tisaipeli ena Lawa ni Siga ni Vakacecegu, ia ni mate o Jisu qai vakaturi, era tomana tiko ga nodra soqoni vata. (Caka. 1:6, 12-14; 2:1-4; Roma 14:5; Kolo. 2:13, 14) Ena imatai ni senitiuri, era dau soqoni mera vakavulici, veiuqeti, mera cabora tale ga na isoro ni veivakacaucautaki vei Jiova ena masu, vakamacala, kei na sere.—Kolo. 3:16; Iper. 13:15.

5. Na cava eda tiko kina ena soqoni e veimacawa kei na soqo lelevu e veiyabaki? (Raica tale ga na kato “ Soqo Vakayabaki e Veivakaduavatataki.”)

⁵ Nida tiko tale ga nikua ena soqoni e veimacawa, soqo ni tabacakacaka kei na soqo ni veiwasewase e veiyabaki, eda sa tokona tiko na Matanitu ni Kalou, eda vakaukauataki ena yalo tabu da qai veiuqeti nida vakamacalataka na noda vakabauta. E bibi sara nida sokaloutaki Jiova kina ena noda masu, vakamacala, kei na sere. Ena duidui beka na ituvatuva ni soqoni nikua kei na nodra gauna na Isireli kei na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri, ia era bibi kece na soqoni qori. E tauyavu vakacava na ituvatuva ni soqoni nikua?

6, 7. (a) Na cava na inaki ni soqoni? (b) E veiveisau vakacava nodra ituvatuva ni soqoni e liu?

⁶ Ni vaqara tiko o Brother Charles Taze Russell na ka dina ena Vosa ni Kalou, e kila ni bibi me soqoni kei ira e  nodra inaki tale ga ya. E vola o Russell ena 1879: “Keitou vakarautaka kei na so tale e Pittsburgh, e dua na ituvatuva dei ni vakadidike ena iVolatabu ena Sigatabu kece.” Era uqeti na dau wilika na Vale ni Vakatawa mera soqoni vata. Ena 1881, sa dau caka na soqoni e Pittsburgh, Pennsylvania, ena veisigatabu kei na Vukelulu. E tukuna na Vale ni Vakatawa ni Noveba 1895 ni inaki ni soqoni me bucini kina na “veimaliwai vaKarisito, kei na loloma” mera qai veiuqeti na tiko ena soqoni.—Wilika Iperiu 10:24, 25.

⁷ E vica vata na yabaki na kena veiveisau na nodra ituvatuva kei na levu ni gauna era soqoni kina na Gonevuli ni iVolatabu. Kena ivakaraitaki, ena 1911 era vola eso mai Merika: “Keitou soqoni vakalima ena dua na macawa.” E caka na soqoni ena Moniti, Vukelulu, Vakaraubuka qai vakarua ena Sigatabu. E kaya e dua tale na ivola mai Aferika ena 1914: “Keitou soqoni vakarua ena dua na vula, mai na Vakaraubuka ina Sigatabu.” Ni toso na gauna, sa tauyavu sara na ituvatuva ni soqoni eda muria nikua. Dikeva mada na itekitekivu ni soqoni yadua.

8. Na cava eso na ulutaga ni ivunau e liu?

⁸ Soqoni Soqovi Levu. Ena 1880, ni oti e dua na yabaki nona tabaka o Brother Russell na Vale ni Vakatawa, e vakatotomuri Jisu ni lako ena so tale na vanua me vunau. (Luke 4:43) E tekivutaka kina o Brother Russell na ivakarau sa muri nikua ena noda Soqoni Soqovi Levu. Ni vakamacalataka na Vale ni Vakatawa na ilakolako i Russell, e kaya ni na “vakabibitaka ena soqoni soqovi levu na ‘Veika e baleta na matanitu ni Kalou.’” Ni tauyavu oti na ivavakoso ena 1911 ena so na vanua, era uqeti na ivavakoso mera talai ina veivanua voleka na tacida era rawata na kena ivakatagedegede ra qai vosa ena ono na ivunau e vakamacalataki kina na ulutaga me vaka na veilewai kei na ivoli. Ni oti e dua na ivunau, ena kacivaki na yacana na tacida ena vunau ena macawa tarava kei na nona ulutaga.

9. E veisau vakacava na Soqoni Soqovi Levu ena veiyabaki sa sivi? O na tokona vakacava na soqoni qo?

⁹ Ena 1945, e kacivaka na Vale ni Vakatawa ni sa na tekivu e veiyasa i vuravura na Soqoni Soqovi Levu, e okati tiko kina e walu na ivunau vakaivolatabu “e vauca na leqa e vinakati me wali vakatotolo ena gauna ya.” E vica sagavulu na yabaki nodra vakayagataka na tacida na suinivunau e vakarautaka na dauveiqaravi yalodina e vuku, kei na ivunau era dui vakarautaka ga. Ia era vakasalataki ena 1981 mera vakayagataka na suinivunau e vakau ena ivavakoso. b Me yacova mai na 1990, eso na suinivunau e vinakati kina nodra vakaitavi na vakarorogo kei na vakatasuasua. Ia e veisau qori ena yabaki ya, sa caka ga na vunau. Dua tale na veisau ena Janueri 2008, sa vakalekalekataki na ivunau mai  na 45 na miniti ina 30 na miniti. E levu sara na veiveisau, ia na ivunau e vakarautaki vinaka e uqeta me vakabauti na Vosa ni Kalou kei na vakavulici ni veika me baleta na Matanitu ni Kalou. (1 Tim. 4:13, 16) Vakacava o dau sureti ira na nomu veisikovi lesu kei ira eso tale era sega ni qaravi Jiova mera mai rogoca na ivunau vakaivolatabu qo?

10-12. (a) Na veiveisau cava e caka ena vuli Vale ni Vakatawa? (b) Na cava e vinaka meda taroga?

¹⁰ Vuli Vale ni Vakatawa. Ena 1922, o ira na pilgrim (kedra icavuti na ivakatawa dauveilakoyaki ena gauna ya) e lesi ira na Watch Tower Society mera vunau ra qai veiliutaki ena cakacaka vakavunau ena ivavakoso kece, era vakatura me dua na soqoni e vakatabakidua ena vulici ni Vale ni Vakatawa. E muri na vakatutu qori qai vakayacori na vuli Vale ni Vakatawa ena lomanimacawa se na Sigatabu.

¹¹ E vakarautaki tale ena Vale ni Vakatawa ni 15 June, 1932, na veidusimaki me baleta na soqoni qo. E tukuna ni dodonu me liutaka na vuli e dua na tacida tagane qai muri ga na kena iwalewale e caka e Peceli. Ratou rawa ni dabe mai cake e tolu na tacida me ratou veivuke ena wiliki ni parakaravu. E sega ni okati ena ulutaga ni vuli ena gauna ya na taro, e vinakati gona vua e taura na vuli me kerei ira na vakarorogo mera taro ena ka e veivosakitaki. Oti ena digitaka eso mera sauma na taro ya. Ke vinakati me vakamatatataki eso tale na ka, me vakamacala “vakalekaleka, vakamatata tale ga” o koya e taura na vuli.

¹² E dau vakatarai tu e liu mera digia na ivavakoso na ulutaga ena mekesini era via vulica. Ia e vakatura na Vale ni  Vakatawa ni 15 Epereli, 1933, mera vulica na ivavakoso kece e dua ga na itabataba. Ena 1937, e vakaroti me caka na vuli ena Sigatabu. E qai tabaki eso tale na idusidusi vou ena Vale ni Vakatawa ni 1 Okotova, 1942, e lai veisau kina na ituvatuva ni soqoni ina kena iwalewale eda sa muria nikua. Kena ivakaraitaki, sa vakacurumi ena ruku ni tabana yadua na taro me vakayagataki. Oti sa qai tukuni me dua na aua na balavu ni vuli. Era uqeti na saumitaro mera kua ni wilika na parakaravu, mera vakamacala ena “nodra vosa ga.” Na Vuli Vale ni Vakatawa e sala bibi duadua e vakarautaka kina na dauveiqaravi yalodina na kakana vakayalo ena kena gauna. (Maciu 24:45) E vinaka meda taroga: ‘Au dau vakavakarau e veimacawa ena vuli Vale ni Vakatawa? Au dau saga meu vakamacala?’

13, 14. E tauyavu vakacava na Vuli iVolatabu ni iVavakoso? Na cava o taleitaka me baleta na soqoni qo?

¹³ Vuli iVolatabu ni iVavakoso. Ni tabaki oti ena veiyabaki ni 1890 e vica na itabataba ni Millennial Dawn, a vakatura o Brother H. N. Rahn, e dua na Gonevuli ni iVolatabu mai Baltimore, Maryland, Merika, me tauyavu na vulivola vakaiwasewase lalai e dau vakatokai tu me “Dawn Circles.” E vakatovolei taumada na ituvatuva qori ena nodra vale na tacida. Me yacova mai na Seviteba 1895, e toso vinaka sara na vuli va qori ena levu na siti e Merika. E vakatura gona na Vale ni Vakatawa ni vula ya me vakayacora na gonevuli kece ni ka dina na soqoni qo. E kaya me taura na vuli e dua e kenadau ena wiliwili. Ena wilika e dua na yatuvosa qai waraki ira na kena vo mera vakamacala kina. Ni wiliki qai veivosakitaki oti na parakaravu, me cega qai wilika sara na tikinivolatabu sega ni lavetaki. Ena icavacava ni dua na ulutaga, mera vakamacalataka vakalekaleka na tiko kece ena soqoni na ka e vulici.

¹⁴ E veisau vakavica na yaca ni soqoni qo. A kilai tu me Berean Circles for Bible Study, me vakaibalebaletaki ira na kai Peria ena imatai ni senitiuri ena nodra dau dikeva vinaka na iVolatabu. (Caka. 17:11) Ni toso na gauna, e veisau na yacana me Vulivola ni iVavakoso. Nikua sa kilai me Vuli iVolatabu ni iVavakoso ra qai sota na ivavakoso ena Vale ni Soqoni, sega ena nodra vale na tacida. Ena veiyabaki sa oti, e vulici na ivola, brochure, kei na Vale ni Vakatawa. Me vaka ga e liu, era uqeti kece na tiko ena soqoni qo mera vakaitavi tale ga ni na vakatitobutaka nodra kilaka vakaivolatabu. Vakacava o dau vakavakarau qai vakaitavi vakalevu ena soqoni qori?

15. Na cava a tauyavutaki kina na Koronivuli ni Vuli Vunau?

¹⁵ Koronivuli ni Vuli Vunau. E nanuma lesu o Carey Barber, a veiqaravi tiko ena valenivolavola liu e Brooklyn, Niu Yoka: “Ena bogi ni Moniti 16 Feperueri, 1942, era sureti  na tagane kece ena Peceli e Brooklyn mera vakaitavi ena vuli e qai vakatokai e muri me Koronivuli ni Vuli Vunau.” E kaya o Brother Barber, a qai lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa, ni koronivuli qo e “dua na ka vakasakiti e vakarautaka o Jiova me baleti ira nona tamata ena gauna qo.” E laurai ni yaga dina na vuli qo ena nodra vukei na tacida tagane mera maqosa ena veivakavulici kei na vunau, e tekivu tabaki kina ena 1943 na ivola lailai na Course in Theocratic Ministry me tekivu vakayagataki ena ivavakoso kece e veiyasa i vuravura. E kaya na Vale ni Vakatawa ni 1 June, 1943 ni tauyavu na Koronivuli ni Vuli Vunau me vukei keda “meda maqosa ena vunautaki ni Matanitu ni Kalou.”—2 Tim. 2:15.

16, 17. A vulica beka ga e dua ena Koronivuli ni Vuli Vunau me maqosa ena vosa? Vakamacalataka.

 ¹⁶ Era leqataka e levu nodra vosa e matanalevu. Dua vei ira qori o Clayton Woodworth, Jr., a bala vakatawadodonu e valeniveivesu o tamana kei Brother Rutherford kei na so tale ena 1918. Ni nanuma lesu na ka e vakila ena imatai ni gauna e curu kina ena koronivuli ena 1943, e kaya: “E dredre sara ga meu vunau. E vaka me balavu na yamequ, e mamaca na gusuqu, na domoqu e tu ena veimama ni kaila kei na soki.” Ni sa maqosa ena vosa o Clayton, sa qai doudou sara ni vosa e matanalevu ni lesi vua eso tale na itavi. E sega ni vulica ga ena koronivuli me maqosa ena vosa, e vulica tale ga na bibi ni yalomalumalumu kei na bibi ni nuitaki Jiova. E tomana: “Au mai kila ni sega ni rauta ga meda madila ena vosa. Ia ke vakavakarau vinaka e dua, qai  nuitaki Jiova vakatabakidua, ena marautaki na nona itavi ra qai vuli kina na vakarorogo.”

¹⁷ Ena 1959, era sureti na tacida yalewa mera curu tale ga ena koronivuli qo. Ni nanuma lesu o Sister Edna Bauer na kena kacivaki qori ena dua na soqo, e kaya: “Dua na ka na nodra marau na taciqu. Dua tale na itavi dokai qo vei ira.” Ena veiyabaki sa sivi, e levu na tacida era vakaitavi ena Koronivuli ni Vuli Vunau me vakavulici ira kina o Jiova. E se tomani tiko ga nikua na vuli qori ena noda soqoni ena lomanimacawa.—Wilika Aisea 54:13.

18, 19. (a) E vakarautaki vakacava vei keda nikua na ivakasala yaga me baleta na cakacaka vakaitalatala? (b) Na cava eda lagasere kina ena soqoni? (Raica tale ga na kato “ Lagati na ka Dina.”)

¹⁸ Soqoni ni Cakacaka. E tekivu sara ena 1919 na soqoni me tuvanaka na cakacaka vakavunau. Ena gauna ya, era sega ni tiko ena soqoni qori o ira kece na lewe ni ivavakoso, o ira ga na veisoliyaka na ivola. Ena 1923, a vakayacori ga vakadua ena dua na vula na Soqoni ni Cakacaka ra qai tiko kina na lewe ni ivavakoso kece. Era uqeti na ivavakoso kece ena 1928 me caka e veimacawa na Soqoni ni Cakacaka. E veiuqeti na Vale ni Vakatawa ena 1935 me yavutaki na Soqoni ni Cakacaka ena ka e tabaki ena Director (qai kilai e muri me Informant, dua na gauna sara e muri a qai kilai me Noda Cakacaka Vakaitalatala). Ni toso na gauna, sa vakayacori e veimacawa na soqoni qo.

¹⁹ E vakarautaki nikua vei keda na ivakasala yaga me baleta na cakacaka vakavunau ena noda soqoni ena lomanimacawa. (Maciu 10:5-13) Ke dau soli vei iko na nomu ilavelave ni iVola ni Soqoni, o dau vulica qai muria na kena vakatutu ena cakacaka vakaitalatala?

20-22. (a) Na cava eda vakananuma kina na mate i Jisu? (b) E yaga vakacava nomu tiko ena iVakananumi e veiyabaki?

²⁰ E vakarota o Jisu me ratou vakananuma na nona tisaipeli na nona mate me yacova nona lako mai. E dau vakayacori e veiyabaki na iVakananumi ni mate i Jisu me vaka na Solevu ni Lakosivia. (1 Kor. 11:23-26) E milioni vakacaca era tiko ena soqo qo e veiyabaki. Era vakadreti kina na lumuti ena nodra itavi dokai mera veiliutaki kei Jisu ena Matanitu ni Kalou. (Roma 8:17) Era uqeti tale ga na so tale na sipi mera doka vakalevu na Tui ni Matanitu ni Kalou ra qai yalodina vua.—Joni 10:16.

²¹ Eratou kila o Brother Russell kei na nona itokani ni bibi me vakananumi vakadua e veiyabaki na iVakayakavi ni Turaga. E kaya na Vale ni Vakatawa ni Epereli 1880: “E levu vei keimami e Pittsburgh sa kena ivakarau voli mai me vica vata na yabaki me keimami . . . vakananuma na Lakosivia [iVakananumi], keimami qai kania na ivakatakarakara ni nona dra kei na yagoi noda Turaga.” Era vakayacori tale ga na soqo lelevu donuya na iVakananumi. Na soqo qo ena  1889 e kena imatai me volatukutukutaki, era tiko kina e le 225 ra qai papitaiso e le 22.

²² Sa sega ni tiki ni porokaramu ni soqo ni veiwasewase na iVakananumi, ia eda sureti ira na lewenivanua meda soqoni vata ena Vale ni Soqoni se dua na vanua e redetaki. Ena 2013, era vakananuma na mate i Jisu e sivia ni le 19 na milioni. E ka dokai noda tiko ena iVakananumi kei na noda veisureti ena soqo bibi qo! O dau gumatua ni sureti ira e levu ena iVakananumi e veiyabaki?

23. O dau raica vakacava na soqoni?

²³ Eda sega ni raica me icolacola bibi na ivakaro meda lako ena soqoni. (Iper. 10:24, 25; 1 Joni 5:3) Kena ivakaraitaki, e dau taleitaka o Tui Tevita me lako ena vale i Jiova. (Same 27:4) Dua na vuna levu ni lai maliwai ira kina na lomani Jiova. (Same 35:18) O Jisu tale ga e dau taleitaka vakalevu me tiko ena vale ni sokalou i Tamana mai na gauna sara se gone kina.—Luke 2:41-49.

24. Na cava eda vakaraitaka nida tiko ena soqoni?

²⁴ Nida tiko ena soqoni, eda vakaraitaka kina noda lomani Jiova kei na noda via uqeti ira na tacida. E vakaraitaka tale ga noda via vulica na ivakarau ni bula ni dua e lewenivanua ni Matanitu ni Kalou, ni vakarautaki ga na ivakasala qori ena soqoni, soqo ni tabacakacaka kei na soqo ni veiwasewase. Kena ikuri, e vakarautaki tale ga ena soqoni na kila kei na kaukaua meda vosota kina ena cakacaka bibi duadua e cakava tiko na Matanitu ni Kalou nikua, oya nodra qarai kei na nodra vakavulici na tisaipeli ni Tui o Jisu Karisito. (Wilika Maciu 28:19, 20.) Ke gu na lomada meda tiko ena soqoni, eda vakaraitaka nida vakabauta dina na Matanitu ni Kalou. Meda vakamareqeta mada ga na noda soqoni!