1-3. (a) Na cava e vakacegui Isikeli kina na raivotu me baleta na valenisoro vakaitamera? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Na cava ena veivosakitaki ena wase qo?

RAITAYALOYALOTAKA mada ni sa yabaki 50 o Isikeli. E vakasamataka tale o Isikeli na 25 na yabaki nona vesu tu. Sa vakarusai makawa na valenisoro e Jerusalemi. Ke a nuitaka tu o Isikeli me lai veiqaravi vakabete e kea, gauna qo sa na sega ni rawa. Me oti mada e rauta ni 56 na yabaki era na qai sereki na tu vakavesu, e kila gona o Isikeli ni na rairai sega ni bula tiko me raica nodra lesu i nodra vanua na tamata i Jiova, vaka kina na kena tara tale na valenisoro. (Jere. 25:11) Vakacava e dau vakararawataki koya qori?

² E veinanumi dina o Jiova me vakayagataka na gauna qo me vakaraitaka kina vei Isikeli e dua na raivotu veivakurabuitaki, na kena ena solia vua na turaga yalodina qo na vakacegu kei na inuinui! Ena raivotu qo e kau lesu o Isikeli ena nona vanua, qai lai vakatikori ena dua na ulunivanua cecere. E raica kina “e dua na tamata e vaka na kopa na kena irairai.” E mani kauti koya na agilosi qori me vakaraitaka vua na valenisoro vakaitamera.  (Wilika Isikeli 40:1-4.) E vaka sara ga na valenisoro dina! Sa na bau vaqaqacotaka mada ga na vakabauta i Isikeli, vakamarautaki koya, qai rairai veilecayaki vakalailai. Sega ni ka vou vua eso na ka e raica ena valenisoro, ia e duidui sara mai na valenisoro e Jerusalemi.

³ Na raivotu vakatubuqoroqoro qo e lewena na iotioti ni ciwa na wase ni ivola i Isikeli. Meda veivosakitaka mada na mataqali rai me tiko vei keda nida vulica na raivotu qo. Eda na dikeva ke raica tale ga o Isikeli na valenisoro levu vakayalo a vakamacalataka na yapositolo o Paula ni oti e vica vata na senitiuri. Meda dikeva tale ga se vakaibalebale vakacava na raivotu vei Isikeli kei ira na vesu vata kei koya.

4. Na cava e dau kilai tu ena veigauna sa oti me baleta na raivotu ni valenisoro? Vakacava ena gauna qo?

⁴ Ena veigauna sa oti e dau tabaki ena noda ivola ni raica o Isikeli na valenisoro levu vakayalo i Jiova, na kena a uqeti vakalou kina na yapositolo o Paula me vola ena nona ivola vei ira e Iperiu. * Eda rawa gona ni okata e levu na ka e vakamacalataki ena raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro me ivakatakarakara ga, qo nida tekivu vakayagataka na ivakamacala i Paula me baleta na valeniveitavaki. Ia nida vulica, masulaka da qai vakasamataka vakatitobu na raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro, e vinakati me rawarawa ga na kena vakamacalataki.

5, 6. (a) E vakaraitaka vakacava na yalomalumalumu o Paula ni vakamacalataka tiko na valeniveitavaki? (b) Na cava soti e kaya vakamatailalai o Paula me baleta na valeniveitavaki? Eda na vakatotomuri koya vakacava nida kila na raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro?

⁵ E ka vakayalomatua gona meda kua ni tinimaka ni raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro e dusia na veika vakaparofisai se tiko na kena ivakatakarakara. Na vuna? Dikeva mada na ivakaraitaki i Paula. Ni vakamacalataka na valeniveitavaki kei na valenisoro vakayalo, e matailalai na ka e kaya o Paula me baleta na valeniveitavaki me vaka na itawatawa koula, na isogo ni kato kei na saqa koula e tiko kina na mana. Vakacava e qai vakamacalataka na kena ibalebale vakaparofisai? Macala ga ni a sega ni uqeti koya na yalo tabu me cakava qori. E vola ga o Paula: “Se sega ni kena gauna me vakamatailalaitaki kina na ka kece qo.” (Iper. 9:4, 5) E yalorawarawa o Paula me muria na veidusimaki ni yalo tabu, e yalomalumalumu tale ga me waraki Jiova.—Iper. 9:8.

⁶ Ena via va qori tale ga na ivakavuvuli e kilai ena raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro. E levu tale ga na kena itukutuku matailalai. E rairai veiganiti tale ga meda waraki Jiova me vakamatatataka, ke vinakati me kilai tale eso na ka. (Wilika Maika 7:7.) Vakacava e dodonu meda tukuna ni sa sega tale ni qai vakamatatataka na yalo tabu i Jiova na ibalebale ni raivotu qo? Sega sara!

7, 8. (a) Na kila cava e sa veisau ena gauna qo? (b) E duidui vakacava na raivotu ni valenisoro mai na valenisoro vakayalo e vakamacalataka o Paula?

⁷ Sa vica vata na yabaki na kena dau vakamacalataki ena noda ivola ni a raica o Isikeli na valenisoro levu vakayalo i Jiova. Na valenisoro qo a uqeti kina o Paula me vola ena nona ivola vei ira mai Iperiu. Ni dikevi vinaka tale eda na rawa ni kaya ni sega ni raica o Isikeli na valenisoro levu vakayalo. Na vuna?

⁸ Kena imatai, na valenisoro e raica o Isikeli e sega ni tautauvata kei na ivakamacala uqeti vakalou i Paula. Vakasamataka mada qo: E vakamatatataka na yapositolo o Paula ni valeniveitavaki ena gauna i Mosese e iyaloyalo ga qai ivakaraitaki ni dua na ka e levu cake. Na valeniveitavaki e tautauvata ga kei na itaratara ni valenisoro i Solomoni kei Serupepeli, e okati kina e dua na rumu, na “Loqi Tabu Sara.” E vakatoka qori o Paula me “tikina tabu e tara ena liga,” e vakamacalataka ni “ivakatakarakara ga ni ka dina.” Na cava ga na ka dina? E kaya o Paula: Oya na “lomalagi.” (Iper. 9:3, 24) Vakacava ya sara ga na ka a raica o Isikeli, na lomalagi? Sega. E sega ni tukuni ena raivotu i Isikeli ni raica na veika mai lomalagi.—Vakatauvatana Taniela 7:9, 10, 13, 14.

9, 10. Me baleta na vakacaboisoro, e duidui vakacava na valenisoro e raivotutaka o Isikeli mai na valenisoro levu vakayalo e vakamacalataka o Paula?

⁹ E dua na ivakadinadina e duidui sara kina na raivotu i Isikeli mai na nei Paula oya na ka e vauca na vakacaboisoro. E levu na ivakaro e rogoca o Isikeli e tukuni vei ira na lewenivanua, turaga, kei na matabete me baleta na vakacaboisoro. Mera cabora na isoro ni nodra valavala ca. Mera na cabora tale ga na isoro ni veiyaloni, qo era rawa ni kania ena valenikana ni valenisoro. (Isik. 43:18, 19; 44:11, 15, 27; 45:15-20, 22-25) Vakacava na ka era dau cabori wasoma qori, era cabori tale ga ena valenisoro levu vakayalo?

¹⁰ E matata qai rawarawa na kena isau. E vakamacalataka o Paula: “Ni lako mai o Karisito na bete levu, o koya e kauta mai na veika vinaka eda sa vakila tiko, e curu sara ina valelaca levu e uasivi e sega ni tara ena liga, e sega ni vakayago. Ni curu, e sega ni kauta na dra ni me se dra ni luvenibulumakau tagane, na nona dra sara ga, e kauta ga vakadua ina tikina tabu me sereki keda me tawamudu.” (Iper. 9:11, 12) Koya gona e dua ga na isoro e cabori vakadua ena valenisoro levu vakayalo. Qo na isoro ni veivoli e cabora na Bete Levu Cake, o Jisu Karisito. Macala gona ni valenisoro e raivotutaka o Isikeli, e sega ni valenisoro levu vakayalo baleta ni cabori kina e levu na me kei na bulumakau.

11. Ena gauna i Isikeli, na cava e se sega kina ni kena gauna vua na Kalou me vakatakila na ka dina me baleta na valenisoro levu vakayalo?

¹¹ E basika sara na ikarua ni vuna e sega ni raica kina o Isikeli na valenisoro levu vakayalo: E se sega ni kena gauna me vakaraitaka na ka dina na Kalou. Nanuma tiko, a tukuni e liu na raivotu  i Isikeli vei ira na Jiu tu vakavesu e Papiloni. Era vauci tu ena lawa e soli vei Mosese. Nira sa sereki, era na lesu i Jerusalemi ra qai tara tale na valenisoro kei na kena icabocabo nira muria na Lawa e vauci ena sokalou savasava. Oti era na dau vakacaboisoro e kea, e laurai nira cakava qori me rauta ni ononadrau na yabaki. Ia vakasamataka na nodra rai na Jiu ke a laurai ena raivotu i Isikeli na valenisoro vakayalo oya na valenisoro e cabora kina nona bula na bete levu me isoro, qai mai oti kina na isoro tale eso! Era na taura vakacava na raivotu qo? Vakacava, ena dredre na nodra talairawarawa ina Lawa e soli vei Mosese? O Jiova e dau vakatakila tu ga na ka dina ena kena gauna donu, ena gauna tale ga era sa tu vakarau kina na nona tamata mera kila.

12-14. E sema vakacava na valenisoro e raica o Isikeli kei na ivakamacala i Paula me baleta na valenisoro vakayalo? (Raica na kato “Duidui na Valenisoro, Duidui na ka e Vulici.”)

¹² Ia erau veisemati vakacava na raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro kei na ivakamacala i Paula me baleta na valenisoro vakayalo? Nanuma tiko ni a sega ni yavutaka o Paula nona ivakamacala ena valenisoro e raivotutaka o Isikeli, e yavutaka ga ena valeniveitavaki ena gauna i Mosese. Eso na itukutuku e vakamacalataka o Paula e kunei tale ga ena valenisoro i Solomoni  kei Serupepeli, e laurai tale ga qori ena raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro. Ia e duidui na ka rau vakabibitaka o Isikeli kei Paula. * E sega ni tautauvata na ka rau vakamacalataka, ia e veisemati. Ena sala cava?

¹³ Eda na rairai vakasamataka na veisemati ni rua na tikinivolatabu qori va qo: Eda vulica vei Paula na ituvatuva i Jiova me baleta na sokalou, ia eda vulica vei Isikeli na ivakatagedegede i Jiova me baleta na sokalou. Meda kila na ituvatuva i Jiova me baleta na sokalou savasava, o Paula e vakavotuya na veika e vakatayaloyalotaka na valenisoro vakayalo me vaka na bete levu, na isoro, na icabocabonisoro, kei na Loqi Tabu Sara. Ia me vakabibitaki na ivakatagedegede cecere ni sokalou savasava i Jiova, e vakamatatataka qori na raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro, e vakadeitaka ena noda vakasama kei na lomada na veika e vauca na ivakatagedegede i Jiova.

¹⁴ Koya gona, na cava eda sa raica rawa ena veisau qo? Sega ni kena ibalebale qo ni sega soti ni yaga nikua na raivotu i Isikeli. Meda kila na kena yaga, meda dikeva mada na kena yaga vei ira na Jiu yalodina ena gauna sara i Isikeli kei na veigauna ni oti ya.

15. (a) Na cava na itukutuku vakaparofisai ni raivotu i Isikeli? (b) E duidui vakacava na Isikeli wase 8 kei na Isikeli wase 40 ina 48?

¹⁵ Meda kila na isaunitaro qori ena iVolatabu, meda dikeva mada e vica na taro ena vakamatatataka. Kena imatai, na cava na itukutuku vakaparofisai ni raivotu? Oya ni na vakalesui mai na sokalou savasava! E kila vinaka tu qori o Isikeli. E sa vola oti ena wase 8 ni Isikeli na nona vakamatatataka o Jiova na ituvaki torosobu ena valenisoro i Jerusalemi. Ena rairai marautaka tale ga o Isikeli me vola vakamatailalai e dua na ka e duatani sara e laurai ena wase 40 ina 48. Eda sega ni raica kina na kena vakalolovirataki na sokalou savasava, ia na ivakaraitaki uasivi ni nona sokaloutaki o Jiova me vaka e volai ena Lawa e soli vei Mosese.

16. E vakadeitaka vakacava na raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro na ka e parofisaitaka o Aisea ena duanadrau vakacaca na yabaki yani e liu?

¹⁶ Me donu na ivakarau ni nona sokaloutaki tale o Jiova, ena vinakati me vakacerecerei. A uqeti vakalou na parofita o Aisea me vola ena duanadrau vakacaca na yabaki yani e liu: “Ena veisiga mai muri, na ulunivanua ni vale i Jiova ena vakataudeitaki sara ga me sivia na veiulunivanua, ena laveti cake me sivia na veidelana.” (Aisea 2:2) E kila rawa o Aisea ni na vakalesui na sokalou savasava i Jiova, ena vakacerecerei tale ga, me vaka e biu ena ulunivanua cecere duadua. Na vanua cava ga e sa tu kina o Isikeli ena raivotu qo ni Kalou? E tu “ena dua na ulunivanua cecere,” e vakaraica tu na vale i Jiova! (Isik. 40:2) E vakadeitaka gona na raivotu i Isikeli ni na vakalesui mai na sokalou savasava.

17. Vakamacalataka vakalekaleka na Isikeli wase 40 ina 48.

¹⁷ Dikeva mada vakalekaleka na ka e raica qai rogoca o Isikeli, me vaka e volai ena Isikeli wase 40 ina 48. E raica ni sa vakarautaka na agilosi na matamata, na bai, raranivale kei na vanua tabu ni valenisoro. (Isik. 40-42) Oti e qai yaco e dua na ka e veiuqeti: Qori na kena yaco yani na lagilagi i Jiova ena valenisoro! E vakasalataki ira na nona tamata era murilomadra, ira na bete kei ira na turaga. (Isik. 43:1-12; 44:10-31; 45:9-12) E raica o Isikeli ni drodro mai na vanua tabu e dua na uciwai, e kauta mai na bula kei na veivakalougatataki ni savu yani ena Waitui Mate. (Isik. 47:1-12) E raica tale ga na kena votai vakavinaka na vanua, e vakayacori tiko kina na sokalou savasava volekata na lomadonu ni vanua. (Isik. 45:1-8; 47:13–48:35) Na cava e dusia qori? E matata kina ni vakadeitaka o Jiova vei ira na nona tamata ni na vakalesui mai na sokalou savasava, ena vakacerecerei tale ga. Ena vakalougatataka nona vale ni sokalou ni tiko kina, ena vakavuna me drodro mai na veivakalougatataki ena valenisoro ya, ena rawati tale kina na bula kei na vakacegu ena vanua.

18. Vakacava e dodonu meda raica na raivotu ni valenisoro me vakayacori dina? Vakamacalataka.

 ¹⁸ Kena ikarua, vakacava e dodonu meda raica ni raivotu qo e vakayacori dina? Sega. De dua e raica o Isikeli kei ira e vakamacalataka kina na raivotu ni na sega ni vakayacori dina. Na vuna? Nanuma lesu ni a raica na valenisoro qo o Isikeli ena “dua na ulunivanua cecere.” E veisemati vinaka qori kei na parofisai i Aisea, ia e sega ni sema ina vanua dina e tiko kina na valenisoro. A tiko na valenisoro i Solomoni e Ulu i Moraia mai Jerusalemi, qori tale ga na vanua ena tara tale kina ena dua na siga. Ia vakacava qori e dusia e “dua na ulunivanua cecere”? Sega. E wavokiti Ulu i Moraia eso tale na ulunivanua, eso e tautauvata na kedra cere, eso tale era cere sara. E vakaitamera tale ga na valenisoro e raica o Isikeli. E wavokita na rabailevu ni kena iyalayala e dua na lalaga, ena lailai tale o Ulu i Moraia. Ena sega mada ga ni veirauti kei na iyalayala ni koro i Jerusalemi ena gauna i Solomoni! Era na sega tale ga ni namaka na tu vakavesu me drodro mai na vanua tabu ni valenisoro e dua na uciwai dina, me qai savu sara yani ena Waitui Mate, me lai bula kina. Na veiulunivanua ena Vanua Yalataki ena sega ni veiganiti kei na iyala ni nodra vanua vakatautauvata na yavusa e vakamacalataki ena raivotu. E sega gona ni dodonu me tukuni ni na vakayacori dina na raivotu qo.

19-21. Na cava e vinakata o Jiova mera cakava na tamata ena raivotu i Isikeli? Na cava era na rairai cakava kina qori?

 ¹⁹ Kena ikatolu, na cava e dodonu mera cakava na tamata ena gauna i Isikeli nira rogoca na raivotu? E dodonu mera maduataka na ka era cakava nira vakasamataka na cecere ni ivakatagedegede i Jiova me baleta na sokalou savasava. E tukuna o Jiova vei Isikeli me “vakamacalataka na valenisoro vua na vuvale ni Isireli.” Na matata ni ka e vakamacalataka o Isikeli me baleta na valenisoro qo e dodonu kina vei ira na Isireli mera “vulica na kena peleni.” Na cava mera vakasamataka kina vakabibi na valenisoro ya? Me vaka eda sa raica mai, e sega ni kena ibalebale mera tara. Ia me vaka ga e kaya o Jiova mera na “maduataka [kina] na nodra cala.”—Wilika Isikeli 43:10-12.

²⁰ Na cava ena rairai uqeta kina na nodra lewaeloma na yalomalumalumu na raivotu qo, mera lai madua sara? Dikeva na ka e tukuni vei Isikeli: “O iko na luve ni tamata, mo nanuma matua, mo raica, mo vakatudaliga ina ka kece au tukuna vei iko me baleta na lawa ni valenisoro i Jiova.” (Isik. 44:5) Dua na ka na levu ni gauna e rogoca kina o Isikeli na veika me baleta na lawa. (Isik. 43:11, 12; 44:24; 46:14) E dau vakananumi tale ga vakalevu vei Isikeli na ivakatagedegede i Jiova—na ivakarau dodonu ni dua na kiupiti kei na ivakarau donu ni bibi. (Isik. 40:5; 45:10-12; vakatauvatana Vosa Vakaibalebale 16:11.) E sivia na 50 na gauna ena raivotu ga qo e volatukutukutaka kina o Isikeli na vosa taumada ni “vakarautaka” kei na “ivakarau”!

²¹ Na cava e tukuna tiko o Jiova vei ira nona tamata ni cavuta na ivakarau, ivakarau ni bibi, lawa kei na ivakaro? E rairai vakadreta tiko vei ira na ka dina qai bibi qo: O Jiova duadua ga e vakarautaka na ivakatagedegede ni sokalou savasava. E dodonu mera madua o ira na yawaka na ivakatagedegede ya! Ia na cava era vulica kina na Jiu? Eda na dikeva ena wase tarava eso na ivakaraitaki matata. Ena vakamatatataka vei keda nikua na ibalebale ni raivotu veivakurabuitaki qori.