1. E rawa ni tarai keda vakacava na veika sega ni dodonu eda dau raica?

 E BUTAKOCI nona ilavo e dua na yada a maroroya tu me bula kina. E kune e dua na gonedramidrami ni a biuti koya tu e gaunisala o tinana. E bala i valeniveivesu e dua na turaga ena cala a sega ni cakava. Cava nomu rai ena ituvaki va qori? Macala ga ni dua na ka nomu nanumi ira, nida kila na ka e dodonu mai na ka e ca. Ni caka e dua na ka e sega ni dodonu, eda dau sega ni taleitaka. Eda vinakata me saumi lesu o koya a vakaleqai, qai totogitaki o koya a vakavuna na leqa. Ni sega ni yaco qori, e rawa nida taroga: ‘E raica na Kalou na ka e yaco tiko? Na cava e sega ni cakava kina e dua na ka?’

2. Na cava e cakava o Apakuki ena veika tawadodonu e raica, cava e sega ni vosataki koya kina o Jiova ena ka e taroga?

² Era dau taroga tale ga qori na dauveiqaravi i Jiova ena veigauna sa oti. Kena ivakaraitaki, a masuta na Kalou na parofita o Apakuki: “Na cava oni vakatara kina meu raica na ka ca? Na cava oni vakatara kina na veivakasaurarataki? Na cava e yaco tiko kina na veivakarusai kei na ivalavala voravora e mataqu?” (Apakuki 1:3) A sega ni vosataki Apakuki o Jiova ena ka e taroga, ni o koya ga a buli keda meda dau kauaitaka na tau ni lewadodonu. Io, e vakalougatataki keda o Jiova nida vakaraitaka na nona lewadodonu.

3. Na cava eda kaya kina ni kila vinaka o Jiova na veika tawadodonu e yaco tu ni vakatauvatani kei keda?

³ E raica o Jiova na veika tawadodonu kece e yaco tiko. E tukuna vei keda na iVolatabu me baleta na siga i Noa: “[E]  raica o Jiova ni levu sara na ivakarau ca ni tamata e vuravura, qai ca na nanuma ni lomadra ena gauna kece ga.” (Vakatekivu 6:5) Cava na ibalebale ni tikinivolatabu qori? Eda na kila na veika tawadodonu e yaco tiko nida dau rogoca, se nida sotava sara ga. Ia e duatani o Jiova, e kila na veika tawadodonu e yaco tiko e veiyasa i vuravura. E raica kece! Kena ikuri ni kila o koya na inaki ni loma ni tamata, ena nodra nanuma ca era cakava kina na veika tawadodonu.—Jeremaia 17:10.

4, 5. (a) E vakaraitaka vakacava na iVolatabu ni o Jiova e kauaitaki ira na sotava na veika tawadodonu? (b) E tarai Jiova vakacava na caka ni veika tawadodonu?

⁴ Ia e sega ni raica wale ga o Jiova na veika tawadodonu e yaco tiko. E kauaitaki ira tale ga na vakaleqai kina. Nira vakalolomataki na Isireli vei ira na veimatanitu, e rarawataka o Jiova “nira vutugu baleti ira na dau vakasaurarataki ira kei ira na vakararawataki ira.” (Dauveilewai 2:18) De dua o sa raica ni so sa matau vei ira nodra raica na veika tawadodonu, era sa sega kina ni kauaitaki ira na vakalolomataki. Ia e sega ni va qori o Jiova! E raica vinaka tu na veika tawadodonu e yaco ena rauta ni 6,000 na yabaki, ia e se cata tiko ga. E kaya vei keda na iVolatabu ni ka vakasisila vei Jiova na “yame daulasu,” “liga e vakadavea na nodra dra na sega ni cala” kei na “ivakadinadina e tukuna na ka lasu.”—Vosa Vakaibalebale 6:16-19.

⁵ Vakasamataka tale ga na nona vosataki ira na iliuliu daucaka ca e Isireli o Jiova. E uqeta e dua nona parofita me tarogi ira: “E dodonu moni kila na lewadodonu?” Ni vakaraitaka oti na veika tawadodonu era dau cakava, sa qai tukuna na ka ena yacovi ira: “Era na kere veivuke vei Jiova, ia ena sega ni rogoci ira o koya. Ena vunitaka vei ira na matana ena gauna oya, ena vuku ni nodra ivakarau ca.” (Maika 3:1-4) Io, e sevaka o Jiova na caka ni veika tawadodonu! Na vuna? Baleta qo e dua na ka a caka sara ga vua! Vica vata na udolu  na yabaki nona vakacacani koya voli o Setani. (Vosa Vakaibalebale 27:11) E tarai Jiova tale ga vakalevu na nona vakamatei vakaloloma na Luvena me vaka e dua na daubasulawa. E sega ni dodonu nona mate ni “sega ni valavala ca.” (1 Pita 2:22; Aisea 53:9) Eda vakadeitaka ni kila vinaka tu o Jiova na nodra vakalolomataki na nona tamata ni caka vei ira na veika tawadodonu, dua na ka nona kauaitaki ira vakalevu.

6. Na cava eda na cakava nida raica na veika tawadodonu, na vuna?

⁶ Ia nida raica na veika tawadodonu se caka vei keda, eda na sevaka sara ga. Sa rauta baleta nida buli meda ucuya na Kalou kei na caka ni veika tawadodonu e veibasai sara ga kei na ka kece e kilai kina o Jiova. (Vakatekivu 1:27) Ia na cava e vakatara kina o Jiova me caka tiko ga na veika e sega ni dodonu?

7. Vakamacalataka se vakalewai vakacava na yaca i Jiova kei na nona veiliutaki.

⁷ Na isaunitaro qo e okati kina e dua na ile bibi. Me vaka eda sa raica mai, e tu na dodonu vua na Dauveibuli me lewa na vuravura kei ira na lewena. (Same 24:1; Vakatakila 4:11) Ia ena itekitekivu ni bula ni tamata, e vakaucacataki na yaca vinaka i Jiova qai vakalewai nona veiliutaki. A tekivu vakacava? O Jiova a vakaroti Atama, na imatai ni tagane me kua ni kana mai na dua na kau ena were o Iteni na nona itikotiko. Ke talaidredre? E tukuna vua na Kalou, “O na mate dina.” (Vakatekivu 2:17) E sega ni dredre vei rau o Atama kei Ivi na ivakaro qori ni Kalou. Ia e rawai Ivi o Setani me vakabauta ni sa rui kaukaua na ivakaro ni Kalou. Cava ena yaco ke kania na vuanikau? E lasutaki Ivi o Setani ni kaya: “Drau na sega dina ni mate. E kila na Kalou ni siga ga drau kana kina, ena rai na matamudrau, drau na vaka na Kalou, drau na kila na ka vinaka kei na ka ca.”—Vakatekivu 3:1-5.

8. (a) Na cava e vakaibalebaletaka o Setani ena ka e tukuna vei Ivi? (b) Cava na ile i Setani me baleta na veiliutaki ni Kalou?

 ⁸ E vakaibalebaletaka o Setani ena nona vosa ni o Jiova e sega ni tukuna vei Ivi na ka e dodonu me kila, e lasutaki koya. E vakavuna o Setani me lomatarotarotaka o Ivi se mataqali Kalou vakacava o Jiova. Qori na sala e vakaucacataka kina na yaca ni Kalou. E vakalewa tale ga na ivakarau ni nona veiliutaki. E qarauna o Setani me kua ni vakalewa ni o Jiova e veiliutaki tiko se sega, ia e nona ile ga ni sega ni vinaka na veiliutaki i Jiova, e sega ni nuitaki, e sega ni savasava. Vaka ga e kaya tiko ni o Jiova e sega ni vakayagataka vakadodonu na nona lewa, e sega ni kauaitaka na ka mera vinaka kina na vakarurugi ena nona veiliutaki.

9. (a) Na cava na isau ni nodrau talaidredre o Atama kei Ivi, na taro bibi cava e basika kina? (b) Na cava a sega ni vakarusai ratou ga kina na talaidredre qori o Jiova?

⁹ Erau qai talaidredre vei Jiova o Atama kei Ivi ena nodrau kana mai na kau vakatabui. Erau mani mate me isau ni nodrau talaidredre, me vaka ga e tukuna na Kalou. Na lasu i Setani e basika kina eso na taro bibi. E tu vei Jiova na dodonu me liutaki ira na tamata se mera lewai ira ga? E veiliutaki tiko ena kena vinaka duadua? E rawa sara ga ni vakayagataka o Jiova na nona kaukaua me vakarusai ratou na tolu qori mai Iteni. Ia na ile e kauta mai o Setani e sega ni baleta na kaukaua i Jiova, na ivakarau ga ni nona veiliutaki. Ke vakarusai gona o Atama, Ivi, kei Setani ena gauna vata ga ya, e vakaraitaka qori ni sega ni dodonu na veiliutaki i Jiova. Sa na qai vakatarogi ga kina vakalevu na nona veiliutaki. Na sala duadua ga me vakadinadinataki kina qori oya me soli na gauna me lewai koya ga na tamata sega ni Kalou.

10. Na cava e laurai ni veiliutaki na tamata?

¹⁰ Na cava e laurai ni toso na gauna? Sa vica na udolu na yabaki nodra lewena na tamata na duidui matanitu, na matanitu e rogoci ga kina na domona e dua, na matanitu e rogoci kina na domodra na lewenivanua, kei na matanitu  vakominisi. Ia na cava e yaco? Na ka sara ga e tukuna na iVolatabu: “Era veiliutaki . . . na tamata e tini ga ina leqa.” (Dauvunau 8:9) Sa rauta me kaya na parofita o Jeremaia: “Au kila vinaka, kemuni Jiova, ni sega ni vu vua na tamata na nona sala. E sega ni vu vua na tamata e lako tu me lewa na nona ilakolako.”—Jeremaia 10:23.

11. Na cava e vakatara kina o Jiova me sotava na rarawa na kawatamata?

¹¹ E kila vinaka tu o Jiova mai na ivakatekivu nira na rarawa na kawatamata ke ra via lewai ira ga vakataki ira. Vakacava e tawadodonu na nona vakatara me yaco tiko ga na ka rarawa? Sega! Kena ivakaraitaki: Kaya mada ke tauvimate bibi o luvemu qai vinakati sara ga me sele ke via bula. O kila ni na mosimosi na sele, o lomani koya dina. Ia ena bulabula vinaka kina ena gauna mai muri. E va tale ga qori na Kalou, e kila vinaka, e tukuna mada ga ni na vakilai na mosi kei na rarawa ni veiliutaki na tamata. (Vakatekivu 3:16-19) Ia e kila tale ga ni na rawati ga na marau dina kei na vakacegu ke solia na gauna vua na kawatamata me raica na ca ni nodra veivorati. Qori na sala ena qai saumi kina vakadua na veibeitaki i Setani.

12. Eda beitaki vakacava na kawatamata ena ka e tukuna o Setani vei Jope?

¹² E dua tale na ka e okati ena vakalelewa qori. Ni vakalewa na dodonu ni veiliutaki i Jiova o Setani, e sega ni vakaucacataka wale ga na veiliutaki i Jiova kei na yacana, ia e vakaucacataki ira tale ga na tamata ni Kalou ena nodra yalodina. Kena ivakaraitaki, dikeva na ka e kaya o Setani vei Jiova me baleta na turaga yalodina o Jope: “Oni sega ni viribaiti koya moni taqomaki koya kina, na nona vale kei na ka kece e  taukena? Oni vakalougatataka na cakacaka ni ligana, sa robota tale ga na vanua na nona manumanu. Ia qo, dodoka mada na ligamuni qai vakarusa na ka kece e taukena, ena vosavakacacataki kemuni dina e matamuni.”—Jope 1:10, 11.

13. Na cava e kaya tiko o Setani me baleta nona yalodina o Jope, eda okati kina vakacava na vo ni kawatamata?

¹³ E kaya o Setani ni yalodina tiko ga o Jope ni taqomaki koya tiko o Jiova. E vaka ga me kaya tiko ni nona yalodina o Jope e sega ni vu mai lomana, e qarava tiko ga na Kalou me rawaka kina. Ke sega ni vakalougatataki o Jope, ena vosa vakacacataka tale na Kalou. E kila o Setani ni duatani sara o Jope ena nona “yalododonu ni dau yalodina, e rerevaka tiko ga na Kalou qai sega ni dau goleva na ca.” a O koya gona, ke sa rawa ni rawai Jope me kua ni yalodina, ena rawa tale ga ni cakava qori vei keda na kawatamata. E vakalewa tiko gona o Setani na nodra yalodina o ira kece na qarava na Kalou. E kilai qori ena nona tukuna tale vei Jiova: “Ena solia na tamata na ka kece e tu vua me bula kina.”—Jope 1:8; 2:4.

14. Na cava e vakadinadinataki me baleta na veibeitaki i Setani ni toso na gauna?

¹⁴ E vakadinadinataki ena toso ni gauna ni levu era vakataki Jope ena nodra yalodina tiko ga vei Jiova nira vakatovolei, e vakalasui sara ga kina na veibeitaki i Setani. Era vakamarautaka na loma i Jiova nira yalodina tiko ga. E rawa kina vei Jiova me tukuna vei Setani ni lasu nona veibeitaki, oya nira na sega ni qaravi Jiova na kawatamata nira sotava na veika dredre. (Iperiu 11:4-38) Io, era sega ni via vakanadakuya na Kalou na tamata yalomalumalumu. Nira sotava mada ga na veika mosimosi, era dau vakararavi ga vei  Jiova me solia vei ira na kaukaua mera vosota.—2 Korinica 4:7-10.

15. Na cava era na taroga eso me baleta na vakataulewa ni Kalou ena gauna sa oti, kei na gauna se bera mai?

¹⁵ Ia e sega ni vakaraitaka wale ga o Jiova na lewadodonu ena ka e vauca nona veiliutaki, se na yalodina ni tamata. E tu ena iVolatabu e levu sara na itukutuku ni nona vakataulewa vei ira na tamata yadua kei na veimatanitu. E tu tale ga kina na parofisai me baleta nona vakataulewa ena gauna se bera mai. Na cava meda nuidei kina ni dau dodonu tu ga na vakataulewa i Jiova ena gauna sa oti, kei na gauna se bera mai?

16, 17. Na ivakaraitaki cava e dusia nida sega ni dau lewadodonu na tamata?

¹⁶ E tukuni me baleti Jiova: “[E] dodonu na nona sala kece.” (Vakarua 32:4) E sega ni rawa ni tukuni vei keda na vosa qori ni vakaiyalayala ga noda rai ena na ka e dodonu kei na ka e sega ni dodonu. Kena ivakaraitaki o Eparama. E vakamasuti Jiova me kua ni vakarusai o Sotoma, dina ni levu tu kina na ivalavala ca. E tarogi Jiova: “Oni na taviraki ira laivi dina na tamata yalododonu kei na daucaka ca?” (Vakatekivu 18:23-33) E macala ni na sega ni cakava qori o Jiova. Ia na gauna sa yaco bula kina i Soa na turaga yalododonu o Loti kei rau na luvena, sa qai vakavuna o Jiova “me tau na sulifure kei na bukawaqa e Sotoma.” (Vakatekivu 19:22-24) Kena veibasai o Jona, a “cudru katakata” ena gauna e vosoti ira kina na lewe i Ninive na Kalou, ni sa kacivaka oti na nodra vakarusai. Ena lomavakacegu sara ga ni raica nodra vakarusai, veitalia ke ra veivutuni dina.—Jona 3:10–4:1.

¹⁷ E vakadeitaka vei Eparama o Jiova ni nona lewadodonu e okati kina nodra vakarusai na daucaka ca kei na nodra vakabulai na yalododonu. Ena dua tale na yasana, e  dodonu me vulica o Jona ni o Jiova e Kalou yalololoma. Ke ra veisautaka nodra ivalavala na tamata ca, ena ‘tu vakarau me veivosoti.’ (Same 86:5) O Jiova e duatani vei keda na tamata. E sega ni dau vakatauitotogi me sakitaka nona kaukaua, se me vakataki keda na tamata nida dau sega ni via yalololoma, de nanumi kina nida malumalumu. E dau vakaraitaka na yalololoma ke raica e dua na kena yavu vinaka.—Aisea 55:7; Isikeli 18:23.

18. Na ivakaraitaki vakaivolatabu cava e dusia ni dau vakataulewa vakadodonu o Jiova?

¹⁸ E dau mositi Jiova na veika rarawa e yaco, ia ena tauca ga nona lewadodonu. Nira qaravi matakau tiko ga na nona tamata, e qai vakarota o Jiova: “Au na lewai iko ena nomu ivalavala, au na tarogi iko ena nomu itovo sevaki kece. Ena sega ni lomani iko na mataqu, au na sega ni nanumi iko, au na sauma vei iko na nomu ivalavala.” (Isikeli 7:3, 4) Nira sega gona ni veisautaka na tamata nodra itovo ena totogitaki ira o Jiova, ia ena tiko na kena yavu vinaka. Kena ivakaraitaki, na gauna e rogoca kina na tagi me baleti Sotoma kei Komora, e qai kaya o Jiova: “Au na lako sobu meu lai raica ke dina na tagi au sa mai rogoca kei na ka e yaco tiko.” (Vakatekivu 18:20, 21) Eda vakavinavinakataka ni o Jiova e sega ni vakataki keda, e dau totolo ga noda nanuma cala, ia eda sega ni kila kece na dina ni dua na itukutuku. Sa rauta me tukuna na iVolatabu me baleti Jiova ni “Kalou yalodina, e sega vakadua ni lewacala.”—Vakarua 32:4.

19. Na cava meda cakava ke sega ni matata eso na vakataulewa i Jiova?

¹⁹ E sega ni tukuna vakamatata na iVolatabu na veika matailalai me baleta na vakataulewa i Jiova ena gauna sa oti, e sega tale ga ni tukuna vakamatailalai na veika e vauca nona vakataulewa me baleti keda yadudua se vakailawalawa ena gauna se bera mai. Ke sega ni matata vei  keda e dua na itukutuku se parofisai ena iVolatabu, e vinaka meda vakatotomuria na yalodina i Maika, a vola: “Au na waraka tiko ga na Kalou na noqu ivakabula.”—Maika 7:7.

20, 21. Na cava eda nuidei kina ni na cakava ga o Jiova na ka dodonu?

²⁰ Eda nuidei ni ituvaki kece e basika, ena cakava tu ga na ka dodonu o Jiova. Ke sega mada ga ni vakataulewa dodonu na tamata, e yalataka o Jiova: “E noqu na veisausaumi, au na sauma.” (Roma 12:19) Ke da dau waraki Jiova, eda na nuidei me vakataka na yapositolo o Paula, e kaya: “E sega ni dodonu na lewa ni Kalou? Sega sara!”—Roma 9:14.

²¹ Ena gauna qo, eda se bula tiko ena gauna ena “vakilai kina e levu na ka dredre.” (2 Timoci 3:1) E yaco e levu na rarawa ena vuku ni veika tawadodonu kei na “veivakasaurarataki.” (Dauvunau 4:1) Ia e sega ni veisau o Jiova. E se sevaka tiko ga na veika tawadodonu, qai nanumi ira dina na vakaleqai kina. Ke da yalodina tiko ga vei Jiova kei na nona veiliutaki, ena solia vei keda na kaukaua meda vosota rawa me yacova na gauna lokuci. Ena qai vakadodonutaka kina na veika tawadodonu ni sa veiliutaki na nona Matanitu.—1 Pita 5:6, 7.