1-3. (a) Na cava eda dinau tu kina vei Jiova? (b) Na cava e taroga lesu vei keda o koya na noda dauveivueti?

 KAYA mada ke sa luvu tiko e dua na waqa, ia o sa tao tu e loma. Gauna sara ga o nanuma kina ni o sa na luvu, e qai basika yani e dua na dauveivueti, dreti iko laivi sara mai. Sa na dua mada ga na ka na nomu marau ni dreti iko laivi mai o koya na dauveivueti qai kaya vei iko: “O sa bula”! O na vakila ni vaka o dinau vua! Io, ke a sega o koya, ke o a sa leqa.

² Ena so na sala, e via tautauvata qo kei na ka e sa cakava vei keda o Jiova. Eda dinautaka tu vua noda bula. Ni vakarautaka sara ga o koya na ivoli, eda sereki rawa kina mai na ivesu ni ivalavala ca kei na mate. Eda nuidei nida kila tu ke da vakabauta na nona isoro talei, ena vosoti noda ivalavala ca, ena dei tale tu ga na noda inuinui ena gauna mai muri. (1 Joni 1:7; 4:9) Me vaka eda raica ena Wase 14, na ivoli e sala uasivi duadua e vakaraitaka kina o Jiova nona loloma kei na nona lewadodonu. Ia eda na dolea vakacava?

³ E veiganiti meda raica sara ga se cava e vinakata vei keda o koya noda dauveivueti. E kaya o Jiova ena gusu i koya na parofita o Maika: “Sa tukuna oti vei iko, na tamata, na ka vinaka. Na cava tale e vinakata vei iko o Jiova? Mo lewadodonu ga, mo mareqeta na yalodina, mo yalomalumalumu tale ga ni o lako vata kei na nomu Kalou?” (Maika 6:8) Dikeva ni dua vei ira na ka e vinakata vei keda o Jiova oya meda “lewadodonu.” Cava na kena ibalebale qo?

4. Eda kila vakacava ni vinakata o Jiova meda muria na nona ivakatagedegede dodonu?

⁴ E namaka o Jiova meda muria na nona ivakatagedegede.  Me na lewa mai o koya na ka e dodonu kei na ka e sega ni dodonu. E dau dodonu tu ga na nona ivakatagedegede, nida saga gona meda muria eda sa saga tiko meda caka dodonu. E kaya na Aisea 1:17: “Vulica na caka vinaka, saga na lewadodonu.” E uqeti keda na Vosa ni Kalou meda “vakasaqara na yalododonu.” (Sefanaia 2:3) E uqeti keda tale ga meda “tokara na tamata vou e buli me vaka na loma ni Kalou e vauci kina na yalodina kei na yalododonu.” (Efeso 4:24) Na yalododonu dina—se lewadodonu dina—e cata na ivalavala kaukaua, ivalavala dukadukali, kei na ivalavala velavela, ni ivalavala kece qo era veisaqasaqa kei na ka e savasava.—Same 11:5; Efeso 5:3-5.

5, 6. (a) Na cava e sega ni icolacola bibi kina na noda saga meda muria na ivakatagedegede i Jiova? (b) E vakaraitaka vakacava na iVolatabu ni na sega ni cegu na noda vakasaqara na yalododonu?

⁵ Vakacava e dredre meda muria na ivakatagedegede dodonu i Jiova? Sega. Ni galeleti Jiova na lomada, eda sa na ciqoma na ka ga e vinakata vei keda. Baleta nida lomana na noda Kalou kei na veika e kilai tani kina, eda vinakata tale ga me vakamarautaki koya na noda ivalavala. (1 Joni 5:3) Nanuma tiko ni ‘vinakata na ivalavala dodonu’ o Jiova. (Same 11:7) Ke da via vakaraitaka dina na lewadodonu vakalou, se nona yalododonu, e dodonu meda taleitaka na ka e taleitaka o Jiova, meda qai cata na ka e cata.—Same 97:10.

⁶ E sega ni ka rawarawa vei keda na tamata ivalavala ca meda vakasaqara na yalododonu. E dodonu meda luvata tani na tamata makawa kei na kena ivalavala ca, da qai vakaisulu ena tamata vou. E kaya na iVolatabu ni tamata vou e “vakavoui tiko” ena vuku. (Kolosa 3:9, 10) Na vosa “vakavoui tiko” e vakaraitaka ni na sega ni oti rawa noda vakaisulu ena tamata vou, ena vinakati gona na sasaga. Se mani vakacava noda via cakava na ka e dodonu, tiko ga na gauna eda na tarabe kina ena vosa kei na ivalavala, nida tamata ivalavala ca.—Roma 7:14-20; Jemesa 3:2.

7. Meda raica vakacava na noda malumalumu lalai nida saga tiko ga meda vakasaqara na yalododonu?

⁷ Meda raica vakacava na noda malumalumu lalai nida  vakasaqara tiko na ka e dodonu? E sega ni vinaka meda raica vakamamada na ivalavala ca. Ia ena gauna vata qori, meda kua ni soro, meda kua ni nanuma ni sa sega ni ganiti keda meda qaravi Jiova ena vuku ni noda malumalumu. Na noda Kalou dauloloma e sa vakarautaka na sala me vakadonui tale kina e dua e caka cala, ia sa veivutuni dina. Dikeva na vosa veivakauqeti i koya na yapositolo o Joni: “Au vola tiko yani vei kemuni na ka kece qo moni kua kina ni valavala ca.” E qai tomana: “Ke mani valavala ca e dua [ena vuku ni malumalumu ga vakatamata], sa tiko vata kei Tamada e dua na noda dauveivuke, o Jisu Karisito.” (1 Joni 2:1) Io, sa vakarautaka o Jiova na isoro i Karisito me rawa kina ni vakadonui na noda veiqaravi, e dina nida ivalavala ca. Vakacava e uqeti keda qori meda solia noda vinaka kece meda vakamarautaki Jiova?

8, 9. Eda kila vakacava na lewadodonu i Jiova ena nona raica me kacivaki na itukutuku vinaka?

⁸ E rawa nida vakaraitaka na lewadodonu—e rawa sara mada ga nida vakatotomuria na lewadodonu ni Kalou—nida vakaitavi ena kena levu duadua eda rawata ena noda vunautaka na itukutuku vinaka ni nona Matanitu. Na isema cava e tiko ena lewadodonu i Jiova kei na vunautaki ni itukutuku vinaka?

⁹ Ni bera ni tinia o Jiova na vuravura i Setani, ena raica me kacivaki mada yani na ivakaro. Ena nona parofisai me baleta na ka ena yaco ena gauna ni ivakataotioti, a kaya o Jisu: “Ena vunautaki . . . e liu na itukutuku vinaka ina veimatanitu kece.” (Marika 13:10; Maciu 24:3) Na vakayagataki ni vosa “e liu” e vakaraitaka ni so na ka era na muria mai na vunautaki ni itukutuku vinaka ena veivanua kece ga. Na veika era na muri mai qo ena okati kina na veivakararawataki levu a sa yalataki tu mai. Qo era na vakarusai kina na tamata ca, qai dolava na sala ina dua na vuravura vou ni yalododonu. (Maciu 24:14, 21, 22) Sega sara ni dua e rawa ni kaya ni sega ni dodonu na  ka e cakava o Jiova vei ira na ivalavala ca. Ena nona veivakaroti rawa o Jiova, sa solia kina na gauna vei ira na ivalavala ca mera veisautaka nodra ivalavala, mera kua kina ni vakarusai.—Jona 3:1-10.

10, 11. Eda vakaraitaka vakacava na lewadodonu vakalou nida vakaitavi ena vunautaki ni itukutuku vinaka?

¹⁰ E ivakaraitaki vakacava ni lewadodonu vakalou na noda vunautaka na itukutuku vinaka? Kena imatai, sa dodonu ga meda solia na noda vinaka taucoko meda dusimaki ira tale kina eso ina sala ni bula. Vakasamataka tale mada na ivakaraitaki me baleta noda vakabulai mai na dua na waqa e sa luvu tiko. Ni o sa vueti qai tiko ena dua na velovelo, e macala ni o na via vukei ira tale eso era se tiko voli ga e wasawasa. O keda tale ga eda na via vukei ira era se cumuwaqara voli ga ena wasawasa ni vuravura ca qo. E dina ni levu era na cata na noda itukutuku. Ia ni se solia tiko ga vei ira o Jiova na gauna, se noda itavi tiko ga meda vukei ira mera “veivutuni,” me rawa kina nira bula.—2 Pita 3:9.

¹¹ Ena noda vunautaka na itukutuku vinaka vei ira kece eda sotava, eda vakaraitaka kina na lewadodonu ena dua tale na sala bibi: Eda vakaraitaka nida sega ni veivakaduiduitaki. Kua ni guilecava ni “sega ni dau veivakaduiduitaki na Kalou, ia e vakadonui ira era dokai koya ra qai cakava na ka e vinakata mai na veivanua kece.” (Cakacaka 10:34, 35) Ke da muria na nona lewadodonu, eda na sega ni veivakaduiduitaki. Eda na tukuna ga yani na itukutuku vinaka vei ira na tamata kece ga, veitalia se ra kai vei, ra vutuniyau se ra dravudravua, ra sucu turaga, se ra tauvanua. Eda na saga ga mera rogoca kece na tamata na itukutuku vinaka, me qai vakatau vei ira na nodra ciqoma se sega.—Roma 10:11-13.

12, 13.(a) Na cava meda kua kina ni totolo ni vakalelewa? (b) Na cava na ibalebale ni vosa i Jisu meda “kua ni dau vakalelewa,” kei na noda “kua ni dau veibeitaki”?

¹² E rawa tale ga nida vakaraitaka na lewadodonu ena noda  raici ira eso tale me vaka ga na nona raici keda o Jiova. Dau rawarawa meda vakalewai ira na tani, meda vakalewa na nodra malumalumu da qai via vakilakila na nodra inaki. Ia o cei vei keda ena vinakata me vakalewa o Jiova na nona malumalumu kei na nona inaki? E sega ni dau cakava qo o Jiova. E kaya na daunisame: “Ke oni dau raica ga na cala, i Ja, o cei gona Jiova ena duri rawa?” (Same 130:3) Eda marau ni o koya na noda Kalou lewadodonu qai yalololoma e sega ni dau vinakata me vakaraica tiko ga na noda malumalumu. (Same 103:8-10) O koya gona, meda dau raici ira vakacava eso tale?

¹³ Nida kila ni lewadodonu i Jiova e dau salavata kei na yalololoma, eda na sega ni via totolo meda vakalewai ira eso tale ena ka e sega ni dua kina noda bisinisi, se ka e sega soti ni bibi. E dodonu meda qaqarauni ena tikina qo baleta ni a kaya o Jisu ena nona Vunau ena Ulunivanua: “Dou kua ni dau vakalelewa, de dou lewai.” (Maciu 7:1) E qai tomana o Jisu, me vaka e vola o Luke: “Ni kua ni dau veibeitaki, moni kua kina ni beitaki.” (Luke 6:37) E vakaraitaka o Jisu nona kila vinaka ni dua na malumalumu ni tamata na vakalelewa se veibeitaki. Ke dua e dau vakarogoca na vakalelewa, sa dodonu me tinia.

14. Na cava meda “kua ni dau vakalelewa” kina?

¹⁴ Na cava meda “kua ni dau vakalelewa” kina? Kena imatai, e sega ga ni dua na dodonu e tu vei keda meda vakalewa kina e dua. E dodonu meda nanuma na nona itatau na tisaipeli o Jemesa: “E dua ga e Vunilawa e Turaganilewa tale ga, e rawa ni veivakabulai e rawa tale ga ni veivakarusai. Ia o iko, o cei o iko mo vakalewa na kainomu?” (Jemesa 4:12; Roma 14:1-4) Kena ikuri, nida ivalavala ca ena sega tu ga kina ni dodonu na noda lewa. E levu na rai, se vakasama—okati kina na veivakaduiduitaki, yaloca, vuvu, kei na nona vakadonui koya ga e dua—e rawa ni vakabuawataka na noda raici ira na tani. Noda vakasamataki keda ni o keda yadua e tu na noda dui malumalumu e dodonu me tarovi keda mai na noda via totolo meda dusia na nodra cala na tani. E sega ni rawa nida raica na ka e tu e lomadra na tani; sega tale ga ni rawa nida kila na veika  matailalai kece e baleti ira. O koya gona, o cei o keda meda lai vakalewa na inaki era cakava kina eso na ka na tacida, se nodra sasaga mera qarava na Kalou? E vinaka cake meda vakatotomuri Jiova nida raica na ka era vinaka kina na tacida, da qai kua ni vakaceuta na nodra malumalumu!

15. Na vosa kei na ivalavala vakacava e sega ni dodonu me laurai vei keda na qarava na Kalou, na vuna?

¹⁵ Vakacava o ira na lewe ni noda vuvale? Ka ni rarawa ni veibeitaki kei na veivakalolomataki e sa dau vakayacori tiko ena dua na vanua a dodonu me ivakavakacegu—na vuvale. E sega ni ka vou na noda dau rogoca nodra totogitaki se vakalolomataki ena vosa kei na ivalavala na lewe ni vuvale vei ira na ulunivuvale, radinivale, se o ira na itubutubu. Ia na vosa kaukaua, vosa gaga, kei na ivalavala kaukaua, e sega ni dodonu me laurai vei keda na qarava na Kalou. (Efeso 4:29, 31; 5:33; 6:4) Na ivakasala i Jisu meda “kua ni dau veibeitaki” se “kua  ni dau vakalelewa” e dodonu me muri tale ga ena noda lomanivale. Nanuma ni noda vakaraitaka na lewadodonu e okati kina na noda raici ira eso tale me vaka ga na nona dau raici keda o Jiova. Qai noda Kalou e sega ni dau kaukaua nona ivalavala vei keda, se me dau vakalolomataki keda. Kena veibasai ga e “dau veikauaitaki” o koya vei ira na lomani koya. (Jemesa 5:11) E ivakaraitaki vakasakiti dina vei keda!

16, 17. (a) Na cava e vinakata o Jiova vei ira na qase? (b) Na cava e dodonu me vakayacori ke sega ni veivutuni dina e dua e ivalavala ca? Ena vuku ni cava?

¹⁶ O keda kece e noda itavi meda dau lewa vakadodonu, ia qai vakauasivi sara o ira na qase ena ivavakoso vaKarisito. Dikeva na ivakamacala vakaparofisai i Aisea me baleti ira na “turaga” se o ira na qase: “Raica! Ena veiliutaki vakadodonu e dua na tui, kei ira na turaga era na lewadodonu.” (Aisea 32:1) Io, e vinakata o Jiova mera tokona na qase na nona lewadodonu nira veiqaravi. Era na vakayacora vakacava qo?

¹⁷ O ira na qase matua vakayalo qo era kila ni nodra tokona na lewadodonu ena okati kina na nodra raica me savasava tiko ga na ivavakoso. Tiko na gauna ena vinakati mera vakatulewa na qase ena vuku ni so na cala bibi. Era na nanuma ena gauna va qo ni lewadodonu vakalou e dau yalololoma ke dua na kena yavu. Ena sala qo era na saga kina me veivutuni o koya e valavala ca. Ia vakacava ke sega ni veivutuni dina o koya e valavala ca ni sa sagai oti me vukei? Ena lewadodonu dina, e veivakasalataki na Vosa i Jiova ena ka sara ga me caka: “Biuta tani na daucaka ca qori mai na kemuni maliwa.” Kena ibalebale me na vakasivoi mai na ivavakoso. (1 Korinica 5:11-13; 2 Joni 9-11) E dau sega ni ka marautaki vei ira na qase na nodra veivakasivoi, ia era kila ni dodonu me caka me savasava tiko ga kina na ivavakoso. Era vakanuinui tu ni dua na siga ena kilai yalona tale o koya e valavala ca, qai lesu tale mai ena ivavakoso.—Luke 15:17, 18.

18. Na cava mera nanuma na qase nira tauca eso na ivakasala vakaivolatabu?

 ¹⁸ Na tokoni ni lewadodonu e okati tale ga kina na tau ni ivakasala vakaivolatabu ke dua e sa mua cala. Sega ni kena ibalebale qo nira sa na vaqara cala tiko ga na qase. Se mera saga me sa nodra cakacaka ga na veivakasalataki yavoki. Ia kaya mada ke dua na tacida “e sega ni liaca ni sa butucala tiko,” ena ituvaki va qori, era na saga sara na qase mera “vakadodonutaki koya ena yalomalua” nira kila ni lewadodonu vakalou e dau veinanumi, sega ni voravora. (Kalatia 6:1) O koya gona, era na sega ni vosataki koya e sa mua cala tiko, se mera cavuta eso na vosa ni veibeci. Ena yasana kadua, na ivakasala e tau vakayalololoma ena vakayaloqaqataki koya e vakasalataki. Ke ra veivunauci sara mada ga na qase ena ivavakoso—mera tukuna vakadodonu na leqa e rawa ni yaco ke dua sa mua cala tiko—era nanuma tale tiko ga ni o koya na tacida e sa via mua cala tiko e lewe ni qelenisipi i Jiova. a (Luke 15:7) Ena rawarawa ni veisau o koya e sa muacala tiko ke raica ni ivakasala se veivunauci e tau vua e caka ena dela ni loloma.

19. Na cava e vinakati mera dau vakatulewataka ena so na gauna na qase, mera yavutaka tale ga e vei na nodra vakatulewa?

¹⁹ Ena so tale ga na gauna, ena vinakati mera vakatulewataka na qase eso na ka e baleti ira na tacidra vakayalo. Kena ivakaraitaki, so na gauna era dau bosea na qase na yacadra eso na tagane ena ivavakoso e rawa nira vakaturi mera qase se dauveiqaravi ni ivavakoso. Era kila na qase ni bibi mera kua ni veitotaki. Era raica mera muria ga na ivakatagedegede ni Kalou ena nodra vakatulewa, era sega ni vakararavi ena ka era nanuma. Ena sala qo, era qarauna kina ‘me dodonu na nodra lewa, ra qai kua ni veitovaki.’—1 Timoci 5:21.

20, 21. (a) Na cava e dodonu mera dau saga na qase, na vuna? (b) Na cava e rawa nira cakava na qase mera vakacegui ira kina “era sa yalolailai”?

 ²⁰ E dodonu mera vakaraitaka na qase na lewadodonu vakalou ena so tale na sala. Ni tukuna oti o Aisea na nodra “lewadodonu” na qase, e qai tomana: “O ira yadua era na vaka na ivunivuni mai na cagi, na ivakaruru mai na uca bi, ena vaka na uciwai ena vanua dravuisiga ena vaka na yaloyalo ni vatu levu ena vanua sigasiga.” (Aisea 32:1, 2) O koya gona, era na saga tiko ga na qase mera ivurevure ni vakacegu vei ira na nodra itokani vakayalo.

²¹ Ena vuku ni leqa kei na veika dredre e sotavi nikua, e levu era yalolailai, era na vinakata tu mera vakayaloqaqataki. Vei kemuni na qase, na cava oni rawa ni cakava moni vakacegui ira kina “na yalolailai”? (1 Cesalonaika 5:14) Solia nomu gauna mo rogoci ira. (Jemesa 1:19) De dua era na via talaucaka  na lomadra vua e dua era nuitaka. (Vosa Vakaibalebale 12:25) Vakadeitaka vei ira nira kauaitaki, era yaga, era lomani—vei Jiova, vaka kina vei ira na tacidra kei na ganedra. (1 Pita 1:22; 5:6, 7) Kena ikuri, e rawa ni o masu vata kei ira. E rawa ni veivakacegui dina nona rogoca e dua na nona qaqanimasu ni veinanumi e dua na qase. (Jemesa 5:14, 15) Na nomu sasaga ena veinanumi mo vukei ira na yalolailai ena sega ni ka wale vua na Kalou ni lewadodonu.

22. Sala cava soti e rawa nida vakatotomuria kina na lewadodonu i Jiova? Na cava ena rawati kina?

²² Io, na noda saga meda vakatotomuria na lewadodonu i Jiova eda na volekati koya kina! Nida tokona nona ivakatagedegede savasava, nida vota yani na itukutuku vinaka ni bula, nida saga meda raica ga na ka era vinaka kina eso tale sega ni nodra malumalumu, eda sa vakaraitaka tiko kina na lewadodonu vakalou. Kemuni na qase, ni oni taqomaka tiko ga na savasava ni ivavakoso, ni oni tauca na ivakasala e veivakayaloqaqataki, ni oni vakatulewa vakadodonu oni sega ni veivakaduiduitaki, ni oni vakayaloqaqataki ira na yalolailai, oni sa vakaraitaka tiko na lewadodonu vakalou. Sa na marau mada ga o Jiova ni rai mai lomalagi qai raica nira solia tiko na nona tamata nodra vinaka kece mera ‘caka dodonu’ nira lako vata kei na nodra Kalou!