1, 2. (a) Na cava o na via taroga vua na Kalou? (b) Cava e taroga o Mosese vua na Kalou?

 KAYA mada ke o rawa ni veitalanoa kei na Kalou. Sa na bau vakatubuqoroqoro dina me vosa vei iko na Turaga Cecere Duadua ni lomalagi kei na vuravura! O na rairai tu suka ena imatai ni gauna, ia ni oti ga qori o sa vosa vua. E vakarorogo ni o vosa, e sauma mai, e solia mada ga vei iko na galala mo taro. Cava o na taroga vua?

² Qori sara ga na ka e yaco vua e dua na turaga ena gauna sa oti. Na yacana o Mosese. De dua o na sega ni vakabauta na taro a taroga vua na Kalou. A sega ni taroga na ka me baleti koya, na ka ena yacovi koya, se na vuna eda rarawa kina. A taroga na yaca ni Kalou. De dua ena mawi vei iko ni sa kila rawa tu o Mosese na yaca ni Kalou. Kena ibalebale, e dua na ka bibi e via kila tiko o koya. Qo e dua dina na taro bibi e taroga o Mosese. Na kena isau ena yaga vei keda kece. Ena rawa ni vukei iko mo toro voleka vua na Kalou. Ena sala cava? Meda raica sara mada na veivosaki vakairogorogo oya.

3, 4. Na cava a yaco ni bera ni veivosaki kei na Kalou o Mosese, cava erau veitalanoataka?

³ Sa yabaki 80 o Mosese. Rauta ni 40 na yabaki nona sega ni raici ira tu na Isireli era kainona, era tu vakabobula mai Ijipita. Dua na siga ni vakaraica tiko na sipi nei vugona, e qai raica e dua na ka vakatubuqoroqoro. E caudre tiko e dua na kau vakavotona, ia e sega ni yavu rawa. E kama tiko ga, qai caudre tiko me vaka na bikeni ena yasa ni dua na delana. Mani toso yani o Mosese me raica vinaka. E kidacala ni rogoca e dua na domo mai na loma ni bukawaqa! E vakayagataka na Kalou e dua na agilosi me matataki koya me  vosa vei Mosese. Qori sara ga na gauna e lesi Mosese kina na Kalou me biuta na vanua e tu kina, me lesu i Ijipita me lai sereki ira na Isireli era bobula tu.—Lako Yani 3:1-12.

⁴ Ena gauna oya, a rawa sara ga ni taroga o Mosese vua na Kalou na ka e via kila tu. Ia raica mada na taro e qai taroga: “Vakacava keu yaco yani vei ira na Isireli, au qai kaya vei ira, ‘Na nodra Kalou na tukamuni e talai au tiko mai vei kemuni,’ ia ra qai taroga, ‘O cei na yacana?’ Na cava meu tukuna vei ira?”—Lako Yani 3:13.

5, 6. (a) Na cava eda vulica ena nona taro o Mosese? (b) Na ka torosobu cava sa caka ena yaca ni Kalou? (c) Cava e dusia ni vakatakila vei keda na Kalou na yacana?

⁵ Na imatai ni ka eda vulica ena taro i Mosese, ni Kalou e tiko na yacana. Meda kua ni vakawalena qori ni levu nikua era vakabauta ni sega ni bibi na yaca ni Kalou. Sa kau laivi na yaca ni Kalou ena levu na vakadewa ni iVolatabu qai sosomitaki ena “Turaga” kei na “Kalou.” Qo e dua na ka torosobu duadua e cakava o lotu, e cala levu tale ga. Vakasamataka mada, cava na imatai ni ka o na via kila ni o sotava e dua? O na taroga na yacana. E va sara ga qori ke da via kila na Kalou. E tiko na yacana, e sega ni yawa, e rawa nida kilai koya. E sega ni laurai, ia e bula dina tiko, na yacana o Jiova.

⁶ Kena ikuri, ni vakatakila o Jiova na yacana, qori e dusia ni sa vakarau yaco e dua na ka vakatubuqoroqoro. E sureti keda meda kilai koya. E vinakata meda cakava e dua na vakatulewa vinaka duadua oya meda toro voleka vua. E sega ni tukuna wale ga vei keda o Jiova na yacana. E tukuna tale ga se Kalou vakacava o koya.

7. (a) Na cava na ibalebale dina ni yaca ni Kalou? (b) Cava a via kila dina o Mosese ni taroga na yaca ni Kalou?

⁷ O Jiova e digia ga na yacana, eda vulica kina e levu na ka me baleti koya. Na yaca “Jiova” e kena ibalebale, “O Koya e Vakavuna me Yaco.” Sega ni dua e tautauvata kei koya ni vakavuna na ka kece. E dau raica tale ga me vakayacori nona inaki kece. Sa bau veivakurabuitaki dina. Vakacava qori ga na ka eda kila me baleta na yaca ni Kalou? E macala ga ni o Mosese e via kila e levu tale na ka me baleti Jiova. Sa kila rawa tiko o Mosese ni o Jiova e Dauveibuli, e kila tale ga na yacana. Levu ena gauna ya era sa kila tu na yaca i Jiova. Sa vica vata na senitiuri nodra vakayagataka tiko. Ni taroga gona o Mosese na yaca ni Kalou, a via kilai koya e vakatokai ena yaca oya. Vaka ga e kaya tiko: ‘Na cava meu tukuna me baleti kemuni vei ira na Isireli mera vakabauti kemuni kina, mera vakadinata ni oni na vakabulai ira dina?’

8, 9. (a) E sauma vakacava o Jiova na taro nei Mosese, cava e cala kina e levu na kena vakadewa? (b) Cava na ibalebale ni nona tukuna “Au na Cakava na ka ga au Vinakata”?

⁸ Mani sauma o Jiova ni vakatakila e dua na ka vakasakiti me baleta nona itovo, e sema tiko ena ibalebale ni yacana. E kaya vei Mosese: “Au na Cakava na ka ga au Vinakata.” (Lako Yani 3:14) Levu na vakadewa ni iVolatabu era vakadewataka va qo na tikinivolatabu qori: “Au bula ga vakataki au.” Ia e kilai ena kena vakadewa donu ni sega ni tukuna tiko o Jiova e dua na ka me baleta nona bula vakataki koya. A vakavulica tiko ga vei Mosese, vei keda tale ga ni o Jiova e rawa ni ‘cakava ga na ka e vinakata,’ me vakayacora kina nona vosa ni yalayala. E matata tale ga na nona vakadewa o J. B. Rotherham me baleta na tikinivolatabu qori: “Au na cakava na ka ga au vinakata.” E kaya e dua e kila vinaka na iVolatabu vakaIperiu me baleta na tikinivolatabu qori: “Se mani ituvaki cava e yaco, na Kalou ga na kena iwali.”

⁹ Cava e kena ibalebale qori vei ira na Isireli? Se mani leqa cava ga e tu e matadra, se dredre vakacava na ituvaki, o Jiova ena cakava ga na ka e vinakata me sereki ira mai  nodra tu vakabobula, qai kauti ira ina Vanua Yalataki. Nira sa mai kila na ibalebale ni yaca i Jiova, qori e dua na vuna mera nuitaki koya kina. Meda va tale ga qori nikua. (Same 9:10) Na vuna?

10, 11. Eda kila vakacava ena yaca i Jiova ni rawa ni cakava na ka kece, e Tamada vinaka duadua tale ga? Vakatauvatana.

¹⁰ Kena ivakaraitaki: E levu na ka e rawa ni cakava na itubutubu me qaravi kina na luvedra. Ena loma ni dua na siga, ena rawa ni cakava na itavi ni nasi, vakasaqa, qasenivuli, veivakadodonutaki, vakatulewa, kei na levu tale. Levu na itubutubu era nanuma ni sa levu nodra itavi. Era kila ni o ira na luvedra era nuitaki ira mera vakaotia na mosi, na veiba, vakavinakataka na iyaya ni vakatatalo, mera sauma nodra taro kece. Eso na itubutubu era yalomalumalumu ra qai dau rarawataka ni vakaiyalayala ga na ka era rawa ni cakava. E mositi ira ni so na gauna era sega ni cakava rawa nodra itavi.

¹¹ O Jiova tale ga e dua na itubutubu dauloloma. Ia e sega ni vakataki ira noda itubutubu nikua, ni rawa ni cakava na ka ga e vinakata vei ira na luvena e vuravura. Nida rogoca gona na yaca i Jiova, eda kila ni o koya ga e Tamada vinaka duadua. (Jemesa 1:17) E qai kila o Mosese kei ira na vo ni Isireli yalodina na ibalebale dina ni yaca i Jiova. Era qoroqoro ni sa yaco o Jiova me dua na Turaganivalu qaqa, Daubulilawa uasivi, Idinia maqosa ni lewa na veika e tu wavokiti ira me vaka na wai kei na cagi, Turaganilewa, Daunipeleni, e vakarautaka na kakana kei na wai, taqomaka na isulu kei na ivava me kua ni madra, kei na levu tale.

12. E duidui vakacava nodrau rai o Fero kei Mosese me baleti Jiova?

¹² E tukuna vei keda na Kalou na yacana, na veika vakasakiti me baleti koya, e vakaraitaka tale ga ni dina na veika e tukuna me baleti koya. E vinakata sara ga meda kilai koya. Cava eda na cakava? O Mosese a via kila na Kalou. Qori e veisautaka sara ga nona bula, a vakavuna me toro voleka  vua na Tamana vakalomalagi. (Tiko Voli Mai na Lekutu 12:6-8; Iperiu 11:27) Ka ni rarawa ni levu era bula vata kei Mosese era sega ni via kila na Kalou se mera toro voleka vua. Ni cavuta na yaca i Jiova o Mosese vei Fero, e qai kaya na iliuliu ni Ijipita dokadoka qo: “O cei o Jiova?” (Lako Yani 5:2) A sega ni via kilai Jiova o Fero. E kaya ga ena veivakalialiai ni o koya na Kalou ni Isireli e sega ni dua na kena yaga, e sega na betena. Sa takalevu tale ga nikua na rai va qori. Era sega tu ni kila e levu nikua ni o Jiova e Turaga Cecere Duadua ena lomalagi kei vuravura.

13, 14. (a) Na cava e levu kina na icavuti i Jiova ena iVolatabu, cava eso na icavuti qori? (Raica na  kato ena tabana e 14.) (b) Cava e ganiti Jiova duadua ga kina me vakatokai “Turaga Cecere Duadua”?

¹³ E dau yalorawarawa o Jiova me cakava na ka ga e vinakata, oya na vuna e levu kina na kena icavuti ena iVolatabu. E bibi sara na yacana ni vakatauvatani kei na kena icavuti, ia eda kila vinaka kina e levu tale na ka me baleta na ibalebale ni yacana. Kena ivakaraitaki, e vakatokai me “Turaga Cecere Duadua, Jiova.” (2 Samuela 7:22) E basika vakalevu ena iVolatabu na icavuti qori, qai vakamatatataka vei keda na itutu cecere i Jiova. O koya duadua ga e tu vua na dodonu me Lewa na lomalagi kei na vuravura. Dikeva mada na vuna.

¹⁴ O Jiova duadua ga na Dauveibuli. E kaya na Vakatakila 4:11: “E ganiti kemuni Jiova, na neimami Kalou, me nomuni na lagilagi, na vakarokoroko, kei na kaukaua, ni oni bulia na ka kece, ena nomuni lewa era bula, era buli kina.” O Jiova duadua ga e ganita me cavuti vua na veivosa qori. E bulia na ka kece e tu e lomalagi kei na vuravura! Eda vakadeitaka ni ganiti Jiova ga me nona na vakarokoroko, na kaukaua, kei na lagilagi ni Turaga Cecere Duadua qai Dauveibuli.

15. Na cava e vakatokai kina o Jiova me “Tui ni veitabagauna”?

 ¹⁵ E dua tale na icavuti kei Jiova oya na “Tui ni veitabagauna.” (1 Timoci 1:17; Vakatakila 15:3) Cava na kena ibalebale? Ena dredre meda taura rawa ni vakaiyalayala ga na ka eda kila ni vakatauvatani kei Jiova. E kaya na Same 90:2: “Mai na gauna tawamudu ina gauna tawamudu oni Kalou tu ga.” Kena ibalebale, o Jiova e sega na nona itekitekivu, ena bula tu ga. Sa rauta me vakatokai me “o Koya e Dede sara na nona bula,” ni a bula tu ga mai liu ni bera ni buli na veika tale eso e lomalagi kei na vuravura! (Taniela 7:9, 13, 22) Macala ga ni o Jiova e tu vua na dodonu me lewa na ka kece ena lomalagi kei na vuravura!

16, 17. (a) Na cava eda sega ni raici Jiova rawa kina, cava meda kua ni kurabuitaka kina? (b) Eda kila vakacava ni bula dina tiko o Jiova?

¹⁶ Ia eso era vakalewa na dodonu qori i Jiova me vakataki Fero. Dua na vuna eda va kina qori nida sega ni uasivi da qai kauaitaka ga na ka eda raica e matada. Eda sega ni raici koya na Turaga Cecere Duadua, ni kabula vakayalo, e tawarairai. (Joni 4:24) Kena ikuri, ke dua na tamata e vakalewe, vakadra, me duri ena mata i Jiova ena mate. A kaya sara ga vei Mosese o Jiova: “O sega ni raica rawa na mataqu, ni sega ni dua na tamata e rawa ni raici au qai bula.”—Lako Yani 33:20; Joni 1:18.

¹⁷ Meda kua ni kurabuitaka qori. O Mosese a raica e dua na tiki lailai ni lagilagi ni Kalou, ni a rairai vua na agilosi. Cava e qai yaco? Dua na gauna balavu na kena “ramase” tu na matana. Era rere mada ga na Isireli mera raica na matana. (Lako Yani 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Qori e vakadeitaka ni sega ni dua na tamata e rawa ni raici koya na Turaga Cecere Duadua kei na nona lagilagi! E vakaraitaka qori ni bula dina tiko o koya! E levu na ka eda sega ni raica, ia eda kila nira bula tiko me vaka na cagi, biau livaliva, kei na ka eda vakasamataka. Kena ikuri o Jiova e sega ni veiveisau, e sega ni veisautaki koya na toso ni gauna, ke mani bilioni  vakabilioni sara na yabaki na dede ni nona bula! Vakasamataka mada ni ka eda tara se raica ena vuca, ia o Jiova e sega vakadua ni veisau se mani vakacava na toso ni gauna. Qori e dusia ni bula dina tiko qai kaukaua sara mai na ka eda tara se raica. (Maciu 6:19) Vakacava eda na raici koya me vaka e dua ga na igu kaukaua qai sega ni kauaitaki keda? Meda dikeva mada.

18. Na cava e raivotutaka o Isikeli, cava e dusia na va na matadratou na “kabula” eratou volekati Jiova?

¹⁸ Eda sega ni raica rawa na Kalou, ia e tukuni ena so na tikinivolatabu na ka me baleta na itikotiko vakalomalagi. Kena ivakaraitaki, na imatai ni wase ni ivola i Isikeli. A raivotutaka o Isikeli na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova, qai kaya ni vaka tu e dua na qiqi vakaitamera. E qoroya o Isikeli na kedratou irairai na va na kabula vakayalo ratou tu ena yasa i Jiova. (Isikeli 1:4-10) O ratou na “kabula” qo ratou veivolekati sara kei Jiova, na kedratou irairai tale ga e tukuna vei keda e dua na ka bibi me baleta na Kalou eratou qarava. Na kabula yadua e va na matana—vaka na bulumakau, laione, ikeli, kei na tamata. Qori e dusia sara ga na va na itovo qoroi e kilai kina o Jiova.—Vakatakila 4:6-8, 10.

19. Na cava e dusia na (a) mata ni bulumakau? (b) mata ni laione? (c) mata ni ikeli? (d) irairai ni tamata?

¹⁹ Ena iVolatabu, na bulumakau e dau dusia na kaukaua baleta ni manumanu kaukaua dina. Ena dua tale na yasana, na laione e dusia na lewadodonu, baleta na lewadodonu e dau vinakati kina na yaloqaqa, na itovo era kilai kina na laione. E kilai na ikeli ni dau raiyawa, e rawa ni raica tu yani vakayawa na veika lalai me vica vata na maile. Na mata ni ikeli gona e dusia na vuku ni Kalou se na nona  raiyawa. Vakacava na irairai ni tamata? A buli na tamata me ucuya na Kalou, eda duatani duadua gona o keda ni rawa meda vakatotomuria na Kalou ena nona itovo cecere duadua—na loloma. (Vakatekivu 1:26) E rawa nida kaya ni idivi ni Kalou na kaukaua, lewadodonu, vuku, kei na loloma, baleta ni dau vakavotui vakalevu ena iVolatabu.

20. E dodonu meda leqataka ni sa veisau na itovo ni Kalou, cava e va kina qori nomu rai?

²⁰ Vakacava e dodonu meda leqataka ni sa veisau na Kalou ni sa oti qo e vica na udolu na yabaki na kena vakamacalataki ena iVolatabu? Sega. E sega ni dau veiveisau nona itovo. E kaya o koya: “O yau o Jiova, au sega ni veisau.” (Malakai 3:6) E sega ni dau veiveisau na itovo ni Kalou, ia e vakaraitaka na Tamada dauloloma ni dau tu vakarau me vukei keda. Ena gauna va qori, e dau votu mai kina na itovo vakasakiti e kilai kina. Vei ira kece na itovo ni Kalou, e uasivi duadua na loloma. E laurai qori ena ka kece e cakava. Ni vakaraitaka nona kaukaua, lewadodonu kei na vuku, e yavutaki ena loloma. E dua na ka talei e tukuna na  iVolatabu me baleta na Kalou kei na nona loloma, e kaya: “Ni Kalou ga na loloma.” (1 Joni 4:8) Dikeva ni sega ni tukuna eke ni dauloloma na Kalou se tiko vua na loloma, ia o koya ga na loloma! E yavutaki sara ga kina na ka kece e cakava.

21. Na cava eda na vakila nida kila vinaka na itovo i Jiova?

²¹ O sa bau raica e dua na gonelailai e dusi tamana qai kaya vei ira nona itokani ena marau, “Ya o noqu ta”? O ira na dau qaravi Jiova e levu sara na vuna mera sakitaka kina nodra Kalou. E yalataka na iVolatabu ni dua na gauna era sa na qai kaya na tamata yalodina: “Raica! Qo na noda Kalou.” (Aisea 25:8, 9) Na levu ga ni nomu kila na itovo se veika e kilai kina o Jiova, na nomu vakila tale ga ni o koya e Tamamu vinaka duadua.

22, 23. Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta na Tamada vakalomalagi, eda kila vakacava ni vinakata meda volekati koya?

²² Na Tama qo e sega ni yalodredre, cudrucudru, se yawaki keda me vaka era vakavulica na iliuliu ni lotu nikua kei ira na tamata vuku. Ke va qori, sa na dredre tu ga meda volekati koya. Na iVolatabu tale ga e sega ni tukuna ni va qori na Tamada vakalomalagi, ia e tukuna ga ni “Kalou mamarau.” (1 Timoci 1:11) E kauaitaka o Jiova na ka eda dau cakava. Nira beca nona tamata na nona ivakaro mera vinaka kina, e “rarawa . . . na lomana.” (Vakatekivu 6:6; Same 78:41) Ia nida cakava na ka e dodonu me salavata kei na nona Vosa, e ‘marau na lomana.’—Vosa Vakaibalebale 27:11.

²³ E vinakata na Tamada vakalomalagi meda volekati koya. E uqeti keda nona Vosa meda “vakayayamo . . . qai kunei koya sara, ni sega ni yawa o koya vei keda yadua.” (Cakacaka 17:27) Ena rawa vakacava meda volekata na Turaga Cecere Duadua ni lomalagi kei na vuravura?