1-3. (a) Na ile cava e voleka ni tawasea na ivavakoso vaKarisito taumada? (b) Ena yaga vakacava na noda vulica na itukutuku qo ena ivola na Cakacaka?

 DUA na ka na nodrau marau o Paula kei Panapasa ni rau yaco yani ena koro o Anitioki e Siria mai na imatai ni nodrau ilakolako vakaulotu. Erau marau ni o Jiova e “dolava na katuba ni vakabauta vei ira na veimatanitu.” (Caka. 14:26, 27) E sa roboti Anitioki na itukutuku vinaka ra qai lewena na ivavakoso qori “e levu sara” na kai Veimatanitu.—Caka. 11:20-26.

² Sega ni bera sa rogo e Jutia na itukutuku marautaki ni tubu qori. Ia era sega ni marautaka kece, ni se katakata tiko ga na kena veiletitaki na veicilivi. Mera veimaliwai vakacava na Jiu kei ira na kai Veimatanitu era sa mai vakabauta? Mera raica vakacava na Lawa e soli vei Mosese na kai Veimatanitu era sa mai vakabauta? E tubu sara ga na veileti qai voleka sara ni tawase na ivavakoso. Ena wali vakacava na ituvaki qo?

³ Nida vakasamataka na itukutuku ena ivola na Cakacaka, eda na vulica kina e levu na ka. Ena uqeti keda meda yalomatua nikua, ke mani tubu mai eso na ile e vu ni veisei.

4. Na rai cala cava era se vakabibitaka tiko eso era sa mai lotu vaKarisito? Na taro cava e basika?

⁴ E vola na tisaipeli o Luke: “Era lako sobu mai [Anitioki e] Jutia eso na tagane ra qai vakavulica vei ira na veitacini: ‘Ke oni sega ni cili me vaka na Lawa e vola o Mosese, oni na sega ni vakabulai.’” (Caka. 15:1) De dua era Farisi tu e liu ‘na tagane qori mai Jutia’ ni bera nira tavuki ina lotu vaKarisito, ia e sega ni vakamatatataki qori. E macala ga nira se muria voli na nodra rai na isoqosoqo lotu vakaJiu, ni dau vakabibitaki kina na lawa. De dua era sega tale ga ni matataki ratou dina na yapositolo kei na qase mai Jerusalemi. (Caka. 15:23, 24) Na cava era se vakabibitaka tiko ga kina na veicilivi na Jiu qo, ni sa vakaraitaka oti vei Pita na Kalou ena 13 na yabaki sa oti, ni dodonu mera ciqomi ira na kai Veimatanitu sega ni cili ena ivavakoso vaKarisito? a—Caka. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Na cava era vakabibitaka tiko kina na veicilivi eso na Jiu lotu vaKarisito? (b) E okati ena veiyalayalati a soli vei Eparama na veiyalayalati ni veicilivi? Vakamacalataka. (Raica na ivakamacala e ra.)

 ⁵ Kena irairai ni levu tu na vuna. Kena imatai, a tuvanaka sara ga o Jiova mera cili na tagane, e ivakatakilakila tale ga ni dua na veiwekani bibi kei koya. Eratou cilivi e liu o Eparama kei ira na lewe ni nona vuvale, b se tuvanaki makawa sara na veicilivi ni bera ni caka na veiyalayalati ni Lawa a soli vei Mosese. (Vunau 12:2, 3) Ena Lawa a soli vei Mosese, e dodonu mada ga mera cilivi o ira na tiko vulagi ni bera nira vakaitavi ena so na itavi dokai, me vaka na nodra vakayagataka na kakana ni Lakosivia. (Lako 12:43, 44, 48, 49) Ena nodra rai na Jiu, e dukadukali qai beci na tagane e sega ni cili.—Aisea 52:1.

⁶ E bibi vei ira na Jiu era sa mai lotu vaKarisito, mera vakabauta qai yalomalumalumu ni muria na ivakavuvuli dina. Sa mai sosomitaka na veiyalayalati ni Lawa na veiyalayalati vou, sa sega gona ni okati me tamata ni Kalou e dua na Jiu ena gauna ga e sucu kina. Ena vinakati vei ira na Jiu lotu vaKarisito era bula ena itikotiko vakaJiu—me vakataki ira mai Jutia—mera doudou ni vunautaki Karisito, ra qai ciqomi ira na kai Veimatanitu era se bera ni cili me nodra itokani vakabauta.—Jere. 31:31-33; Luke 22:20.

7. Na ka dina cava e se sega ni kasa vei ira ‘na tagane mai Jutia’?

⁷ E macala ni sega ni veisau na ivakatagedegede ni Kalou. E laurai qo ena veiyalayalati vou, ni okati kina na ivakavuvuli mai na Lawa a soli vei Mosese. (Maciu 22:36-40) Kena ivakaraitaki, e vola o Paula me baleta na veicilivi: “E kilai ga na Jiu dina ena ka e tu e lomana, na lomana tale ga e cilivi vakayalo, e sega ni cilivi ena vuku wale ga ni ka e volai.” (Roma 2:29; Vkru. 10:16) Se sega ni kasa vei ira ‘na tagane mai Jutia’ na ka dina qo, era tukuna tiko ga ni sega ni bokoca na Kalou na lawa ni veicilivi. Era na yalomalumalumu ni ciqoma ke vakamacalataki vei ira?

8. Na cava e kau kina na ile ni veicilivi ina ilawalawa dauvakatulewa e Jerusalemi?

⁸ E tomana o Luke: “Nira veileti qai veiba oti kei rau o Paula kei Panapasa [eso na tagane “era lako sobu mai Jutia”], era mani lokuca me lako o Paula, o Panapasa kei na so tale i Jerusalemi vei ratou na yapositolo kei ira na qase ena vuku ni ka qo.” c (Caka. 15:2) Na nodra “veileti qai veiba” e vakaraitaka  nira yalodua qai sega ni walia rawa na ivavakoso e Anitioki na ituvaki qo. Me vakilai na tikovakacegu kei na duavata, e vakatulewataka na ivavakoso me kau cake na ile qo “vei ratou na yapositolo kei ira na qase” mai Jerusalemi era lewe ni ilawalawa dauvakatulewa. Na cava eda vulica vei ira na qase e Anitioki?

9, 10. Eda na muria vakacava nikua nodra ivakaraitaki vinaka na mataveitacini mai Anitioki, vaka kina o Paula kei Panapasa?

⁹ Eda vulica eke ni bibi meda nuitaka na isoqosoqo i Jiova. Vakasamataka mada: Era kila vinaka tu na mataveitacini e Anitioki, ni ratou Jiu taucoko na ilawalawa dauvakatulewa. Ia era nuitaka ni na vakatulewataka na ilawalawa qori na ile ni veicilivi me salavata kei na Vosa ni Kalou. Na vuna? E nuidei na ivavakoso ni o Jiova ena vakayagataka nona yalo tabu me veidusimaki, ena vakayagataki Jisu Karisito tale ga na iLiuliu ni ivavakoso vaKarisito. (Maciu 28:18, 20; Efeso 1:22, 23) Ke mani veiletitaki eso na ka ena gauna qo, meda vakatotomuria na nodra ivakaraitaki na lotu vaKarisito mai Anitioki, ena noda nuitaka na isoqosoqo i Jiova kei ratou na lotu vaKarisito lumuti eratou lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa.

¹⁰ E bibi tale ga na yalomalumalumu kei na yalovosovoso. E lesi Paula sara ga kei Panapasa na yalo tabu me rau lako ina veimatanitu. Ia erau sega ni vakatulewataka ga ena gauna qori na ile ni veicilivi e Anitioki. (Caka. 13:2, 3) Kena ikuri, e qai vola o Paula: “Au lako cake [i Jerusalemi] ni a vakatakilai vei au meu lako,” e vakaraitaka qori ni uqeti vakalou na veidusimaki qo. (Kala. 2:2) Era na saga tale ga na qase ni ivavakoso nikua mera yalomalumalumu qai yalovosovoso ni basika eso na vakatataro e rawa ni vakavu veisei. Era na sega ni veiba, era na qara ga na veidusimaki ena iVolatabu, kei na idusidusi e vakarautaka mai na dauveiqaravi yalodina e vuku.—Fpai. 2:2, 3.

11, 12. Na cava e bibi kina meda dau waraki Jiova?

¹¹ De na vinakati ena so na gauna meda waraki Jiova me qai vakamatatataka mai eso na ka. Nanuma tiko nira wawa voli na  mataveitacini ena gauna i Paula me yacova na rauta na 49 G.V., sivi toka e 13 na yabaki mai na nona lumuti o Konilio ena 36 G.V. Oti sa qai vakamatatataka o Jiova ke dodonu mera cilivi na kai Veimatanitu se sega. Cava e dede kina va qori? De dua a vinakata na Kalou me solia na gauna vei ira na Jiu yalodina mera ciqoma na veisau levu qo. E macala ga, ni na taura na gauna mera ciqoma ni sa boko na veiyalayalati ni veicilivi a soli vei Eparama na tukadra lomani, ni sa 1,900 na yabaki na kena vakamuri tu!—Joni 16:12.

¹² E ka dokai dina ni vakasalataki keda qai moici keda na Tamada vakalomalagi yalovosovoso qai yalovinaka! Eda na vakila na kena yaga nida muria vinaka na nona ivakasala. (Aisea 48:17, 18; 64:8) O koya gona, meda kua vakadua ni dre ga noda mua se kudruvaka na veiveisau e caka ena isoqosoqo, se na veiveisau ni ivakamacala me baleta eso na tikinivolatabu. (Dauv. 7:8) Ke o liaca ni va qori na lomamu, vakacava mo masulaka qai vakasamataka vakabibi na ivakavuvuli taudonu ena Cakacaka wase 15? d

13. Eda na vakatotomuria vakacava na yalovosovoso i Jiova ena cakacaka vakaitalatala?

¹³ De na vinakati na yalovosovoso nida vuli iVolatabu kei ira sa vakawakadra tu e lomadra na ivakavuvuli lasu, se so na ivakarau vakavanua e sega ni vakaivolatabu. Ena ituvaki va qori, ena rairai yaga ke da solia na gauna me cakacaka kina e lomadra na yalo tabu ni Kalou. (1 Kor. 3:6, 7) Meda masulaki ira tale ga. Toso na gauna ena vakaraitaka vei keda na Kalou na ka meda cakava.—1 Joni 5:14.

14, 15. Era vakaraitaka vakacava nodra veidokai na lewe ni ivavakoso e Anitioki vei Paula, Panapasa, kei ratou na nona itokani? E vakayaloqaqataki ira vakacava na mataveitacini?

¹⁴ E qai vola o Luke: “Era talaci ratou sara na tagane qo na lewe ni ivavakoso me ratou qai vakacavara yani na ilakolako i Finaisi kei Samaria. Ena ilakolako qori eratou vakamacalataka kina na nodra sa tavuki mai na lewe ni veimatanitu. Qo e vakamarautaki ira vakalevu na veitacini kece.” (Caka. 15:3) Na nodra lai veitalatala na lewe ni ivavakoso vei Paula, Panapasa, kei ratou na nona itokani, e ivakaraitaki ni veilomani vaKarisito, era vakaraitaka na nodra veidokai kei na nodra vakanuinui vinaka me salavata kei ratou na veivakalougatataki ni Kalou. Era ivakaraitaki vinaka dina vei keda na veitacini e Anitioki! Vakacava, o dau rokovi ira na tacimu kei na ganemu vakayalo, “vakabibi o ira na [qase] gumatua ena nodra tukuna kei na nodra vakavulica na vosa ni Kalou”?—1 Tim. 5:17.

¹⁵ Eratou vu ni veivakayaloqaqataki o Paula kei ratou na nona itokani  vei ira na tacidra vaKarisito e Finaisi kei Samaria, ni ratou “vakamacalataka” eso na irogo me baleta nodratou vunau vei ira na kai Veimatanitu. Kena irairai nira vakarorogo tiko eso na Jiu lotu vaKarisito, era dro ina veivanua qori ena gauna e vakamatei kina o Sitiveni. E va qori tale ga nikua, ni dau vakayaloqaqataki ira na tacida na irogo ni veivakalougatataki i Jiova, vakabibi o ira na vakatovolei tiko. Vakacava, e dau yaga vei iko na irogo va qori ni o rogoca ena soqoni vaKarisito, na soqo ni tabacakacaka kei na soqo ni veiwasewase, se wilika ena ivola vakaivolatabu e tabaki, se na jw.org?

16. Na cava e vakaraitaka ni se veiletitaki tiko ga na veicilivi?

¹⁶ Sa qai yaco yani na matailakolako mai Anitioki, ni oti nodratou taubaletaka e rauta ni 550 na kilomita ena ceva. E vola o Luke: “Ni ratou yaco i Jerusalemi, dua na ka nodra marautaki ratou na lewe ni ivavakoso mai kea, wili kina o iratou na yapositolo kei ira na qase. Eratou vakamacalataka tale ga na levu ni ka e cakava na Kalou ena vukudratou.” (Caka. 15:4) Ia “era qai tucake eso era a lewe tu ni nodra ilawalawa vakalotu na Farisi era sa mai vakabauta, ra qai kaya: ‘E dodonu mera cili. Mera vakaroti tale ga mera muria na lawa e vola o Mosese.’” (Caka. 15:5) E macala vakasigalevu ni bibi dina me wali totolo na leqa me baleta na nodra cilivi na lotu vaKarisito sega ni Jiu.

17. O cei era lewe ni ilawalawa dauvakatulewa e Jerusalemi? Cava era okati kina na “qase”?

¹⁷ E kaya na Vosa Vakaibalebale 13:10: “O ira na qara ivakasala era vuku.” Me salavata kei na ivakavuvuli dina qori, “era soqoni vata mai na yapositolo kei ira na qase mera veivosakitaka na [ile ni veicilivi].” (Caka. 15:6) E matataka na ivavakoso lotu vaKarisito taucoko o ira “na yapositolo kei ira na qase,” me vaka ga e dau cakava na iLawalawa Dauvakatulewa nikua. Na cava era veiqaravi vata kina na “qase” kei ratou na yapositolo? Nanuma tiko ni sa vakamatei na yapositolo o Jemesa qai vesu tu me dua na gauna na yapositolo o Pita. De na yaco tale ga qori vei ratou na vo ni yapositolo. Na nodra tiko gona eso tale na tagane matua era lumuti, ena dei tiko ga kina na ituvatuva ni veidusimaki ena ivavakoso.

18, 19. Na cava e tukuna vakadodonu o Pita? Cava mera vakatulewataka na vakarorogo?

 ¹⁸ E kaya tale o Luke: “Ni oti e dua na veivosaki katakata, e tucake o Pita qai kaya . . . : ‘Raveitacini, oni kila vinaka na kena itekivu, ni sa digitaki au na Kalou mai na kemuni maliwa meu vunautaka na itukutuku vinaka vei ira na lewe ni veimatanitu, mera vakabauta kina. Na Kalou ga, o koya e kila na ka e tu e lomada, e vakadonui ira ena nona solia vei ira na yalona tabu, me vaka ga e cakava vei keda. E sega tale ga ni vakaduiduitaki keda vei ira, e vakasavasavataka ga na lomadra nira sa vakabauta.’” (Caka. 15:7-9) E volai ena dua na ivola ni vakadidike, na vosa vaKirisi e vakadewataki me “veivosaki katakata” ena tikina e 7, e kena ibalebale tale ga “na vaqaqara,” se ‘dua na vakatataro.’ E macala ga nira vakaraitaka vakadodonu na mataveitacini na nodra dui nanuma.

¹⁹ Na vosa qo i Pita era nanuma lesu kina, ni a tiko o koya ena 36 G V., na gauna era lumuti kina ena yalo tabu na isevu ni kai Veimatanitu sega ni cili—o Konilio kei na nona vuvale. Ke sa sega gona ni vakaduiduitaki ira na Jiu kei ira na sega ni Jiu o Jiova, cava mera lai veivakaduiduitaki kina? Kena ikuri, e sega ni vakasavasavataki na lomana e dua ena nona muria na Lawa a soli vei Mosese, na nona vakabauta ga na Karisito.—Kala. 2:16.

20. Era ‘vakatovolea vakacava na Kalou’ o ira na tokona na veicilivi?

²⁰ Ena yavu ni Vosa ni Kalou kei na ivakadinadina ni yalo tabu, e tinia o Pita: “Ia na cava oni vakatovolea kina na Kalou ena nomuni taqara e domodra na tisaipeli na ivua era a sega mada ga ni colata rawa na tukada, se o keda? Ia eda vakabauta na Jiu ni na vakabulai keda na Kalou ena loloma soli wale ni noda Turaga o Jisu, me vaka era vakabauta tale ga na tisaipeli era sega ni Jiu.” (Caka. 15:10, 11) Era ‘vakatovolea na Kalou’ o ira na tokona tiko ga na veicilivi se ra ‘vakatovolea na nona vosovoso,’ me vaka e tukuni ena dua tale na ivakadewa. Era saga mera surevaka vei ira na kai Veimatanitu na lawa era sega mada ga ni muria vinaka, ra qai cudruvi kina mera mate. (Kala. 3:10) E dodonu ga mera vakavinavinakataka na loloma soli wale ni Kalou ena vuku i Jisu.

21. Na cava erau vakamacalataka o Panapasa kei Paula?

²¹ E macala vakasigalevu ni tarai ira sara ga na vosa i Pita, nira “vagagalu kece na ilala levu.” Oti oya, sa qai vakamacalataka o Panapasa kei Paula “e levu na ka veivakurabuitaki kei na cakamana e cakava na Kalou ena vukudrau ena kedra maliwa na veimatanitu.” (Caka. 15:12) Sa qai rawa vei ratou na yapositolo kei ira na qase mera vakatulewa me baleta na veicilivi me vakavotui kina na inaki ni Kalou.

22-24. (a) Eratou muria vakacava na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa nikua na nodratou ivakaraitaki na lewe ni ilawalawa dauvakatulewa e Jerusalemi? (b)  Era na doka vakacava na qase kece na ituvatuva vakalou?

²² Nikua, ni ratou bose tale ga na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa,  eratou na qara na veidusimaki ni Vosa ni Kalou ratou qai masu vagumatua ni ratou kerea na yalo tabu. (Same 119:105; Maciu 7:7-11) Me rawa ni laurai ena nodratou vakatulewa na inaki ni Kalou, e dau soli e liu vei ratou na ituvatuva ni bose, me ratou vakasamataka qai masulaka yadua na ka ena veivosakitaki. (Vkai. 15:28) Ena gauna ni bose, eratou na vakaraitaka ena veidokai na nodratou dui nanuma. E dau vakayagataki na iVolatabu ena gauna ni veivosaki.

²³ Mera vakatotomuria tale ga qori na qase ni ivavakoso. Ke sega ni wali rawa e dua na leqa bibi ena bose ni qase, ni sa vakasamataki vinaka, e rawa ni ratou kere ivakasala ina valenivolavola ni tabana ena vanua oya, se na kena mata me vakataki ira na ivakatawa ni tabacakacaka. Ke veiganiti, ena volavola ina iLawalawa Dauvakatulewa na valenivolavola ni tabana.

²⁴ Io, o Jiova e vakalougatataki ira na doka na ituvatuva vakalou nira vakaraitaka na yalomalumalumu, na yalodina, kei na vosovoso. Eda na vulica ena wase e tarava nida na vakila na vakacegu dina, vutuniyau vakayalo, kei na duavata vaKarisito ke da doka na ituvatuva vakalou.