1-3. (a) Na cava eratou kau kina ena Sanadrini na yapositolo? Na taro bibi cava e basika kina? (b) Cava meda kauai kina ena ka eratou cakava na yapositolo?

 ERA cudru vakalevu na turaganilewa ena Sanadrini! Eratou mai lewai na yapositolo i Jisu ena mataveilewai levu qo. Na vuna? E vosa vakaukaua vei ratou o Josefa Kaiafa, na bete levu e peresitedi tale ga ni Sanadrini: “Keimami a vakaroti kemudou matua mo dou muduka nomudou veivakavulici tiko ena yaca qori.” E sega mada ga ni cavuta rawa na yaca i Jisu na peresitedi cudrucudru qo. E tomana o Kaiafa, “Dou sa vakasinaiti Jerusalemi ena nomudou ivakavuvuli, dou qai saga me tarogi vei keimami na dra ni tamata qo.” (Caka. 5:28) E matata na itukutuku oya: Kua ni vunau, ke sega eratou na totogitaki!

² Na cava eratou na cakava na yapositolo? E lesi ratou o Jisu me ratou vunau, e vu vakalou na nona lewa. (Maciu 28:18-20) Vakacava, eratou na rerevaka na tamata qai galu tu ga? Se ratou na yaloqaqa me ratou dei qai vunau tiko ga? Ia na taro bibi duadua: Eratou na talairawarawa vua na Kalou se vua na tamata? E sega tale ni wawa o Pita ni sa vosa ena vukudratou na yapositolo kece. E matata na nona vosa, e doudou tale ga.

³ Nida lotu vaKarisito dina eda na kauaitaka sara ga na ka eratou cakava na yapositolo ena nodra veivakarerei na Sanadrini. Eda okati tale ga ena ilesilesi qo meda vunau. Nida vakayacora tiko na ilesilesi vakalou qo, eda na tusaqati tale ga. (Maciu 10:22) Era na saga na dauveitusaqati mera tarova se vakatabuya na noda cakacaka. Na cava eda na cakava? Ena yaga nida vulica na ka eratou cakava na yapositolo kei na ka e yaco me ratou lewai kina e matadra na Sanadrini. a

4, 5. Na cava e tuburi Kaiafa kina kei ira na Setoki na “yalovuvu”?

⁴ Vakasamataka na imatai ni gauna e tukuni kina vei Pita kei Joni me rau kua ni vunau, erau kaya: “Keirau na sega ni galuvaka na ka keirau raica kei na ka keirau rogoca.” (Caka. 4:20) Ni oti ga nodrau veivosaki kei  ira na lewe ni Sanadrini, erau tomana na nodrau vunau ena valenisoro kei ira na vo ni yapositolo. Eratou cakamana vakalevu na yapositolo, ratou vakabulai ira na tauvimate, vakasava tale ga na timoni. Eratou cakava qori ena “Varada i Solomoni,” na varada vakavale ena tokalau ni valenisoro, era dau soqoni kina vakalevu na Jiu. Era vakabulai mada ga na lewenivanua ni vakarurugi ira na iyaloyalo kei Pita! Levu vei ira na vakabulai era vakabauta na ka dina ena Vosa ni Kalou. E “tubu tiko ga na kedra iwiliwili era vakabauta na Turaga, e levu na tagane kei na yalewa.”—Caka. 5:12-15.

⁵ E tuburi Kaiafa kei ira na vo ni nona itokani era lewena na lotu muri tamata na Setoki na “yalovuvu,” ra qai biuti ratou na yapositolo e valeniveivesu. (Caka. 5:17, 18) Na cava era cudru kina na Setoki? Eratou vakavulica tiko na yapositolo ni sa vakaturi o Jisu, ia era sega ni vakabauta na veivakaturi na Setoki. Eratou kaya na yapositolo ni na bula e dua ke vakabauti Jisu, ia era leqataka na Setoki nira na totogitaki vei ira na kai Roma ke ra okati Jisu na lewenivanua me nodra iLiuliu. (Joni 11:48) Sa rauta mera via vagalui ratou na yapositolo o ira na Setoki!

6. O cei e bukana tiko nikua nodra vakacacani na dauveiqaravi i Jiova? Cava meda kua ni kidroa kina?

⁶ Nikua tale ga era dau bukana sara ga eso na lotu mera vakacacani keda na dauveiqaravi i Jiova. Era dau uqeti ira na iliuliu vakamatanitu kei na tabana ni itukutuku me tarovi na noda vunau. E dodonu meda kidroa? Sega. Na itukutuku eda vakasavuya e vakavotui kina o lotu lasu. Nira ciqoma na yalomalumalumu na ka dina ena iVolatabu, era sereki kina mai na ivakavuvuli kei na ivalavala e sega ni yavutaki vakaivolatabu. (Joni 8:32) Me qai sega vakacava ni vakavuna na nodra vuvu kei na lomaca na iliuliu ni lotu na itukutuku eda vakasavuya!

7, 8. E uqeti ratou vakacava na yapositolo na ivakaro ni agilosi? Na taro cava meda dui taroga?

⁷ Ni ratou wawa veilewai tiko e valeniveivesu na yapositolo, de dua ratou vakasamataka ni ratou na vakamatei ena vuku ni nodratou vakabauta. (Maciu 24:9) Ia e qai yaco e dua na ka veivakurabuitaki ena bogi, “e dolava na katuba ni valeniveivesu na agilosi i Jiova.” b (Caka. 5:19) E kaya vei ratou na ka me ratou cakava: “Dou lai duri ena valenisoro, dou tukuna tiko ga.” (Caka. 5:20) Na ivakaro qori e vakadeitaka vei ratou na yapositolo ni donu na ka eratou cakava. E vakayaloqaqataki ratou tale ga na ka e tukuna na agilosi me ratou dei tiko ga se mani cava e yaco. Ena dei ni nodratou vakabauta kei na yaloqaqa, eratou “curu ina valenisoro ni kida na mataka, eratou veivakavulici sara.”—Caka. 5:21.

⁸ E dodonu meda dui taroga, ‘E tiko vei au na vakabauta kei na yaloqaqa meu vunau tiko ga ena ituvaki va qori?’ Me vakayaloqaqataki keda mada ga nida kila nira tokoni keda qai dusimaki keda na agilosi nida vakayacora  tiko na cakacaka bibi meda “vunautaka sara vakavinaka na veika e vauca na Matanitu ni Kalou.”—Caka. 28:23; Vkta. 14:6, 7.

9-11. Eratou sauma vakacava na yapositolo na ivakaro ni Sanadrini me ratou kua ni vunau? Cava eda vulica kina na lotu vaKarisito nikua?

⁹ Sa vakarau tu o Kaiafa kei ira na vo ni turaganilewa mera vakataulewa vei ratou na yapositolo. Era mani talai na yadra me ratou lai kau mai, ia era sega ni kila na ka sa yaco ena valeniveivesu. Vakasamataka mada nodratou kidroa na yadra ni ratou sa yali na yapositolo, ia se loka vinaka tu na valeniveivesu, ra qai “duri tu e mata ni katuba na yadra.” (Caka. 5:23) E qai kila na ivakatawa ni valenisoro ni ratou sa vunautaki Jisu Karisito tale tiko na yapositolo ena valenisoro, na cakacaka sara ga eratou bala kina i valeniveivesu! Eratou mani vakusakusa me ratou lai kau mai na yapositolo ina Sanadrini.

¹⁰ Me vaka e vakamacalataki ena itekivu ni wase qo, era tukuna vakadodonu vei ratou na yapositolo na iliuliu ni lotu cudrucudru me ratou kua ni vunau. Na cava eratou tukuna na yapositolo? E vosa ena vukudratou o Pita qai tukuna ena doudou: “E dodonu me keitou talairawarawa ga vua na Kalou ni iliuliu, sega vua na tamata.” (Caka. 5:29) Meda vuli mada ga na lotu vaKarisito ena nodratou ivakaraitaki na yapositolo. Eda na sega ni talairawarawa ina nodra lewa na iliuliu vakatamata, ena gauna era vakatabuya kina na ka e vinakata na Kalou, se vakadonuya na ka e vakatabuya na Kalou. O koya gona, ke ra vakatabuya ena gauna qo na “iliuliu cecere” na noda cakacaka vakavunau, eda na tomana tiko ga na ilesilesi e lesia vei keda na Kalou meda vunautaka na itukutuku vinaka. (Roma 13:1) Ia eda na maqosataka na sala meda vunautaka kina vakavinaka na Matanitu ni Kalou.

¹¹ Sa rauta mera cudru vakalevu na turaganilewa ena ka eratou tukuna ena doudou na yapositolo. Era nakita sara ga “mera vakamatei ratou” na yapositolo. (Caka. 5:33) E kena irairai ni ratou na vakamatei na ivakadinadina doudou qai  gugumatua qo ena vuku ni nodratou vakabauta. Ia e dua na ka vakatubuqoroqoro sa na vakarau yaco vei ratou!

12, 13. (a) Na ivakasala cava e tukuna o Kamelieli vei ira na nona itokani vakacakacaka, na cava era cakava? (b) Ena tokoni ira vakacava na nona tamata ena gauna qo o Jiova? Cava meda nuidei kina ke vakatarai meda ‘vakararawataki ena vuku ni ka dodonu’?

¹² E vosa yani o Kamelieli na “qasenivuli ni Lawa, e dau dokai vei ira na lewenivanua kece.” c E kena irairai ni turaga dokai tale ga vei ira na nona itokani vakacakacaka ni liutaka sara ga na veivosaki qai “vakarota me ratou kau mada vakalekaleka i tuba na yapositolo.” (Caka. 5:34) E vakananuma vei ira ni dau totolo ga na kena oti na vakaduduile ena gauna era mate kina o ira na liutaka, mera kua gona ni leqataki ratou na yapositolo ni se qai mate wale ga na nodratou iLiuliu o Jisu. E rawai ira na veika e tukuna o Kamelieli: “Moni kua ni vakasagai ira qo, ni laivi ira ga. Ke vu vakatamata na nodra sasaga se nodra cakacaka, ena tini koso ga, ia ke vakavuna na Kalou, oni na sega ni tarova rawa. De oni sega ni kila ni oni sa veivala tiko kei na Kalou.” (Caka. 5:38, 39) Era mani rogoca na turaganilewa na nona ivakasala. Ia era se warolaki ratou na yapositolo qai vakaroti ratou “me ratou kua tale ni vosa ena yaca i Jisu.”—Caka. 5:40.

¹³ Ena gauna tale ga qo, o Jiova ena rairai lesi ira na turaga kilai me vakataki Kamelieli me vosa ena vukudra na nona tamata. (Vkai. 21:1) Ena rawa ni vakayagataka o Jiova na yalona tabu me uqeti ira na iliuliu vosayaco, na turaganilewa, se o ira na dau buli lawa mera vakayacora na lomana. (Niem. 2:4-8) Ia ke vakatara meda “vakararawataki mada ga ena vuku ni ka dodonu,” meda nuidei ena rua na ka. (1 Pita 3:14) Kena imatai, ena vakaukauataki keda na Kalou meda vosota. (1 Kor. 10:13) Kena ikarua, era ‘na sega ni tarova rawa’ na dauveitusaqati na cakacaka ni Kalou.—Aisea 54:17.

14, 15. (a) Eratou raica vakacava na yapositolo na nodratou warolaki? (b) Tukuna e dua na irogo nira dau vosota ena marau na dauveiqaravi i Jiova.

¹⁴ Vakacava, eratou yalolailai na yapositolo se lomalomarua ni ratou warolaki? Sega sara! Eratou “mani biubiu mai na matadra na Sanadrini. Dua na ka nodratou marau.” (Caka. 5:41) Na cava eratou ‘marautaka’? Eratou marau ni ratou vakacacani ena vuku ni nodratou yalodina vei Jiova kei na nodratou muria na ivakaraitaki i Jisu, sega ni nodratou kuitalaki.—Maciu 5:11, 12.

¹⁵ Me vakataki ira na tacida ena imatai ni senitiuri, eda vosota ena marau nida vakacacani ena vuku ni itukutuku vinaka. (1 Pita 4:12-14) Eda sega ni marautaka na veivakarerei, na veivakacacani, se bala i valeniveivesu.  Ia eda lomavakacegu nida yalodina tiko ga. Kena ivakaraitaki o Henryk Dornik, e vosota ni vakasaurarataki. E nanuma lesu ena Okosita 1944, e vakatulewataka na matanitu me kauti koya kei tacina ina keba ni veivakararawataki. Era kaya na dauveitusaqati: “Erau sega mada ga ni cakava na ka rau vakasaurarataki kina. Erau marau ni rau vakararawataki ena vuku ni nodrau vakabauta.” E tomana na tacida o Dornik: “Au sega ni via mate ena vuku ni noqu vakabauta, ia au marau niu vakararawataki ena vuku ni noqu yaloqaqa kei na noqu yalodina vei Jiova.”—Jeme. 1:2-4.

16. Eratou vunau sara vakavinaka vakacava na yapositolo? Eda na muria vakacava na iwalewale ni nodratou vunau?

¹⁶ Eratou sega ni vakaoti gauna na yapositolo, eratou vunau sara. Eratou sega ni yalolailai se cegu ni ‘vunautaka na itukutuku vinaka kei Jisu Karisito ena valenisoro kei na veivale.’ d (Caka. 5:42) Eratou vakadeitaka me ratou vunau sara vakavinaka. Dikeva ni ratou lai vunau ena veivale me vaka e dusimaki ratou kina o Jisu Karisito. (Maciu 10:7, 11-14) Ena sala qori eratou vakasinaiti Jerusalemi kina ena nodratou ivakavuvuli. Nikua era kilai na iVakadinadina i Jiova nira muria na iwalewale ni nodratou vunau na yapositolo. Nida vunau ena vale kece ena noda yalava, e dusia vakamatata nida vinakata meda vunau vakavinaka sara, mera rogoca kece na lewenivanua na itukutuku vinaka. Vakacava, e vakalougatataka o Jiova na noda vunau e veivale? Io! Era sa ciqoma e milioni na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ena gauna ni ivakataotioti qo, levu tale ga era rogoca ena imatai ni gauna na itukutuku vinaka nira tukituki na iVakadinadina ena nodra katuba.

17-19. Na ituvaki leqataki cava e yaco? Eratou walia vakacava na yapositolo?

¹⁷ E leqataki sara e dua na ituvaki a yaco ena ivavakoso vou qo. Na cava oya? Era vulagi e Jerusalemi e levu na tisaipeli era papitaiso, era vinakata mera vulica eso tale na ka ra qai lesu ina nodra vanua. Era cautaka mai vu ni lomadra na tisaipeli era vakaitikotiko e Jerusalemi na ilavo me voli kina  na kakana kei na so tale na ka. (Caka. 2:44-46; 4:34-37) E qai basika e dua na ituvaki e vinakati me wali totolo. ‘E guilecavi me wasei na kedra’ na yada vosa vaKirisi. (Caka. 6:1) Ia era sega ni guilecavi na yada vosa vakaIperiu. E rairai basika na leqa ena vuku ni veivakaduiduitaki. Qo e rawa sara ga kina na veisei.

¹⁸ Eratou kila na yapositolo lewe ni ilawalawa dauvakatulewa ni sega ni vinaka me ratou ‘biuta tu na vosa ni Kalou me ratou lai vota kakana.’ (Caka. 6:2) Eratou mani vakasalataki ira na tisaipeli mera qara e vitu na tagane “eratou sinai ena yalo tabu kei na vuku” me ratou qarava na “cakacaka yaga” qo. (Caka. 6:3) Era vinakati na tagane matua baleta e okati ena cakacaka qo na vakarautaki ni kakana, na maroroi ni ilavo, na voli ni iyaya, kei na kena volatukutukutaki. Eratou yaca vaKirisi kece na tagane eratou digitaki, de dua qori ena vakavuna mera lomavakacegu kina na yada era guilecavi. Ni ratou veivosakitaka oti na yapositolo, ratou masulaka, eratou lesia sara na vitu na tagane qori me ratou qarava na “cakacaka yaga” qo. e

¹⁹ Vakacava, me ratou sa kua ni vunau na vitu na tagane qori me ratou sa qarava ga na wasei ni kakana? Sega! O Sitiveni e dua vei ratou na tagane e digitaki, e dau doudou ni tokona na itukutuku vinaka. (Caka. 6:8-10) O Filipi tale ga e dua vei ratou na lewe vitu e vakatokai me “dauvunau.” (Caka. 21:8) E macala gona ni ratou dau gumatua na tagane lewe vitu qo ena vunautaki ni Matanitu ni Kalou.

20. Era vakatotomuria vakacava na dauveiqaravi ni Kalou nikua na iwalewale eratou muria na yapositolo?

 ²⁰ Era vakatotomuria na dauveiqaravi i Jiova nikua na iwalewale eratou muria na yapositolo. O ira na tagane era vinakata mera vakaitavi ena ivavakoso e dodonu mera vakaraitaka na vuku vakalou kei na nodra dusimaki ena yalo tabu. Ena veidusimaki ni iLawalawa Dauvakatulewa, era lesi na tagane era rawata na ivakatagedegede vakaivolatabu mera veiqaravi vaqase se dauveiqaravi ni ivavakoso. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) O ira gona era rawata na kena ivakatagedegede qo era lesi ena yalo tabu. E levu sara na cakacaka yaga era qarava na tagane dau cakacaka qo. Kena ivakaraitaki, era na rairai vukei ira na itabaqase yalodina era gadreva tu na veivuke. (Jeme. 1:27) Eso na qase era vakaitavi ena tara Vale ni Soqoni, tuvanaki ni soqo ni veiwasewase, se cakacaka vata kei na Komiti Veitaratara kei na Valenibula. Era qarava na dauveiqaravi ni ivavakoso e levu na itavi e sega kina na veivakatawani se veivakavulici. Mera veiraurautaka na tagane era lesi qo na nodra itavi ena ivavakoso kei na isoqosoqo, vaka kina na nodra itavi lesi vakalou mera vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.—1 Kor. 9:16.

21, 22. Na cava e dusia ni vakalougatataka tiko o Jiova na ivavakoso vou qo?

²¹ Ena veitokoni i Jiova, era vosota kina na lewe ni ivavakoso vou qo na nodra veivakacacani na meca kei na leqa ena ivavakoso. E laurai votu na veivakalougatataki i Jiova, eda wilika: “E tete tiko ga na vosa ni Kalou, e tubu tiko ga vakalevu na kedra iwiliwili na tisaipeli e Jerusalemi, era mai vakabauta tale ga e levu sara na bete.” (Caka. 6:7) Qo e dua na itukutuku ni tubu e laurai ena ivola na Cakacaka. (Caka. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Vakacava ena gauna qo, e vakayaloqaqataki keda nida rogoca na itukutuku ni kena tubu na vunautaki ni Matanitu ni Kalou ena veiyasa i vuravura?

²² Ena imatai ni senitiuri G.V., era sega ni soro na iliuliu ni lotu cudrucudru. Ia sa voleka ni tekivu na veivakacacani. Sa vakarau sotava o Sitiveni na veivakacacani warumisa, eda na qai vulica qo ena wase tarava.