WASE 6
Sitiveni—‘Sinai ena Loloma kei na Kaukaua ni Kalou’
Vuli ena doudou i Sitiveni ni vunau e matadra na Sanadrini
Yavutaki ena Cakacaka 6:8–8:3
1-3. (a) Na ituvaki leqataki cava e tu kina o Sitiveni, na cava e laurai vua? (b) Na taro cava eda na veivosakitaka?
E DURI tu ena mataveilewai o Sitiveni ra qai dabe wavoliti koya ena rumu levu qori e 71 na tagane, kena irairai ni tiko volekata na valenisoro e Jerusalemi. E dabe ena siga oya na Sanadrini mera lewai Sitiveni. Era turaganilewa vosayaco qai levu era sega ni doka na tisaipeli qo. E kaciva na veilewai na Bete Levu o Kaiafa, a liutaka tale ga na veilewai i Jisu Karisito ena Sanadrini ena vica na vula yani e liu qai lewai me totogi mate. Vakacava a rere o Sitiveni?
2 E duatani na irairai ni matai Sitiveni ena gauna qori. Era wanonovi koya na turaganilewa ra qai raica ni “vaka na mata ni agilosi.” (Caka. 6:15) Era dau vakasavuya na agilosi na itukutuku ni Kalou o Jiova, era sega gona ni rere, era yalodei, era lomavakacegu. E laurai qori vei Sitiveni, era vakadinadinataka sara ga na turaganilewa cudrucudru oya. E yalodei vakacava o Sitiveni?
3 Na isaunitaro qori eda na vuli kina vakalevu na lotu vaKarisito nikua. Bibi tale ga meda kila na vuna e mai tu kina ena ituvaki dredre qo o Sitiveni. E tutaka vakacava na nona vakabauta ena veigauna sa oti? Eda na vakatotomuri koya vakacava?
“Era Vakauqeti Ira na Lewenivanua” (Caka. 6:8-15)
4, 5. (a) E yaga vakacava ena ivavakoso o Sitiveni? (b) Sala cava e ‘sinai kina ena loloma kei na kaukaua ni Kalou’?
4 E yaga sara vakalevu o Sitiveni ena ivavakoso vou vaKarisito. Eda vulica ena wase sa oti ni a dua vei ratou na vitu na tagane yalomalumalumu, a vukei ratou na yapositolo ena gauna e vinakati kina. E talei na nona yalomalumalumu nida vakasamataka na isolisoli e vakalougatataki kina. Eda wilika ena Cakacaka 6:8 ni a ‘cakamana, e cakava tale ga eso na ka veivakurabuitaki,’ me vakataki ratou na yapositolo. Eda wilika tale ga ni a ‘sinai ena loloma kei na kaukaua ni Kalou.’ Na cava na kena ibalebale qo?
5 Na vosa vaKirisi e vakadewataki me ‘sinai ena loloma’ e rawa ni kena ibalebale na “yalovinaka.” E macala ni turaga yalovinaka qai yalomalua o Sitiveni, e torovi rawarawa kina. Na ivakarau ni nona vosa e uqeti ira e levu mera raica ni vu dina mai lomana na totoka ni ka dina e veivosakitaka. E sinai tale ga ena kaukaua ni Kalou ni vakamalumalumu ena veidusimaki ni yalo tabu i Jiova. E sega ni dokadokataka na nona kaukaua se taledi, ia e vakacaucautaki Jiova qai lomani ira e vunau kina. Sa rauta mera vuvutaki koya na kena meca!
6-8. (a) Na cava e rua na ka era beitaki Sitiveni kina na dauveitusaqati? Na vuna? (b) E yaga vakacava vei keda na lotu vaKarisito ena gauna qo na ivakaraitaki i Sitiveni?
6 Era veileti kei Sitiveni eso na tagane, “era sega ga ni sabaya rawa na nona vosa ni sinai ena vuku kei na yalo tabu.” a Ena levu ni nodra cudru era “uqeti ira lo” eso na tagane mera beitaki koya. Era ‘vakauqeti ira tale ga na lewenivanua,’ o ira na qase, kei ira na vunivola, mani kau vakaukaua kina o Sitiveni ina Sanadrini. (Caka. 6:9-12) Era beitaki koya na dauveitusaqati ena rua na ka: E vosabeca na Kalou, e vosabeci Mosese tale ga. Ena sala cava?
7 Era kaya na dauveibeitaki ni o Sitiveni e vosavakacacataka na Kalou ni vosabeca “na vanua tabu,” oya na valenisoro e Jerusalemi. (Caka. 6:13) Era tukuna tale ga ni vosabeci Mosese, e saqata qai veisautaka na ivakarau ena Lawa a soli vei Mosese. Qo e dua na cala levu, ni dau bibi vei ira na Jiu ena gauna oya na valenisoro, na Lawa a soli vei Mosese, kei na so tale na Lawa era bulia na Farisi. E beitaki gona o Sitiveni ni turaga rerevaki, e dodonu me mate!
8 Era vakayagataka vakalevu na iwalewale qo na daulotu mera tusaqati ira kina na dauveiqaravi ni Kalou. Ena gauna tale ga qo, o ira na iliuliu ni lotu dauveitusaqati era uqeti ira na veiliutaki mera vakararawataki keda na iVakadinadina i Jiova. Na cava meda cakava nida beitaki? Eda rawa ni vuli ena ivakaraitaki i Sitiveni.
Vunautaka ena Doudou “na Kalou Lagilagi” (Caka. 7:1-53)
9, 10. Na cava era tukuna na dauvakalelewa me baleta na vosa i Sitiveni ena Sanadrini? Cava meda nanuma tiko?
9 Me vaka e vakamacalataki ena itekitekivu ni wase qo, e vaka na mata ni agilosi na dei ni matai Sitiveni ena gauna e beitaki kina. E raici koya o Kaiafa qai taroga: “E dinataki na ka qo?” (Caka. 7:1) Sa qai kena gauna qo me vosa kina o Sitiveni. E vosa sara!
10 Eso na dauvakalelewa era vakalewa na vosa i Sitiveni, ni rui balavu qai sega ni sauma na ka e beitaki kina. Ia e ivakaraitaki vinaka vei keda o Sitiveni meda “vakarau tu ena gauna kece” meda vakamacalataka na itukutuku vinaka. (1 Pita 3:15) Nanuma tiko ni a beitaki o Sitiveni ni vosavakacacataka na Kalou ena nona vosabeca na valenisoro, kei na nona vosavakacacataki Mosese ni saqata na Lawa. E vakamacalataka vakalekaleka o Sitiveni e tolu na iwasewase ni itukutuku makawa me baleti Isireli, eso na tikina e vakabibitaka sara ga. Meda veivosakitaka yadudua mada na tolu na iwasewase ni itukutuku qori.
11, 12. (a) E laulau vakacava nona vosa o Sitiveni ni tukuna na ivakaraitaki i Eparama? (b) Na cava e veiganiti kina me cavuti Josefa?
11 Na nodra gauna na peteriaki. (Caka. 7:1-16) E tekivu o Sitiveni ni vakamacalataki Eparama, era dokai koya na Jiu ena vuku ni nona vakabauta. Ni tekivu ena yavu era duavata kina, e vakabibitaka o Sitiveni ni o Jiova “na Kalou lagilagi,” a vakatakilai koya vei Eparama ena matai ni gauna e Mesopotemia. (Caka. 7:2) A tiko vulagi o Eparama ena Vanua Yalataki. Ena gauna ya, e sega kina na valenisoro se Lawa a soli vei Mosese. E rawa gona vakacava ni tukuna e dua ni nona yalodina ena vakatau ena nona doka na valenisoro kei na nona muria na Lawa a soli vei Mosese?
12 Era dokai Josefa vakalevu na kawa i Eparama era rogoci Sitiveni tiko, ia e tukuna vei ira o Sitiveni ni o ira mada ga na tuakai Josefa na tamadra na yavusa ni Isireli, era vakararawataka na turaga yalododonu oya ra qai volitaki koya me bobula. Ia e qai vakayagataki koya na Kalou me vakabulai Isireli mai na dausiga. E matata vei Sitiveni na ka erau tautauvata kina o Josefa kei Jisu Karisito, ia e sega ni kauta cake mai na tikina qori me rawa nira rogoci koya tiko ga na vakarorogo.
13. E saumi vakacava na ka e beitaki kina o Sitiveni ni veivosakitaki na ka me baleti Mosese? Na usutu bibi cava e basika kina?
13 Gauna i Mosese. (Caka. 7:17-43) E levu na ka e tukuna o Sitiveni me baleti Mosese, e ka vakayalomatua dina qo ni levu vei ira na lewe ni Sanadrini era Setoki, era sega ni vakabauta na vo ni ivola ena iVolatabu vakavo ga na ivola e vola o Mosese. Nanuma tiko ni beitaki o Sitiveni ni vosavakacacataki Mosese. Na ka e tukuna qori o Sitiveni e vakacala sara ga na veibeitaki, e laurai ga ni dokai Mosese vakalevu kei na Lawa. (Caka. 7:38) E kuria o Sitiveni nira saqati Mosese na Isireli ni saga mada ga me vakabulai ira. Era saqati koya ni se yabaki 40, ni oti tale e 40 vakacaca na yabaki era saqata vakavica na nona veiliutaki. b E vakatakila vakamalua o Sitiveni e dua na usutu bibi: O ira na tamata ni Kalou era dau saqati ira e lesia o Jiova me liutaki ira.
14. E tokona vakacava na vosa i Sitiveni na ivakaraitaki i Mosese?
14 E tukuna vei ira o Sitiveni ni parofisaitaka o Mosese ni na basika mai Isireli e dua na parofita me vakataki Mosese. O cei mada qo, era na ciqomi koya vakacava? E qai sauma o Sitiveni na taro qo ena itinitini ni nona vosa. E cavuta tale e dua na tikina bibi: E kila o Mosese ni rawa ni okata o Jiova e dua ga na qele se vanua me ka tabu, me vaka ga na qele e toka kina na vunikau kama a vosa kina vua o Jiova. Vakacava e dodonu me sokaloutaki ga o Jiova ena dua na vale, me vaka na valenisoro e Jerusalemi? Meda raica mada.
15, 16. (a) E veivuke vakacava vei Sitiveni na nona vakamacalataka na valeniveitavaki? (b) E sema vakacava o Sitiveni na valenisoro i Solomoni ena nona ivakamacala?
15 Na valeniveitavaki kei na valenisoro. (Caka. 7:44-50) E vakamacalataka tale o Sitiveni ina mataveilewai ni a sega tu na valenisoro e Jerusalemi, mani vakaroti Mosese na Kalou me tara na valeniveitavaki, qo na valelaca veitokiyaki me caka kina na sokalou. O cei ena doudou me kaya ni lolovira na valeniveitavaki mai na valenisoro, ni a sokalou mada ga kina o Mosese?
16 Gauna e tara kina o Solomoni na valenisoro e Jerusalemi, a uqeti vakalou me tukuna e dua na tikina bibi ena nona masu. E kaya o Sitiveni, “e sega ni tiko ena vale e tara ena liga o koya e Cecere Duadua.” (Caka. 7:48; 2 Vei. 6:18) E rawa ni vakayagataka na valenisoro o Jiova me vakayacora kina na nona inaki, ia e sega ni yala ga ena valenisoro. Na cava gona mera nanuma kina na dausokalou ni vakatau na sokalou savasava ena vale e tara ena liga? E tinia nona vosa o Sitiveni ni lavetaka na ivola i Aisea: “E noqu itikotiko vakaturaga o lomalagi, na itutuniyavaqu o vuravura. Na vale vakacava oni na tara me noqu? e kaya o Jiova. I vei na noqu ivakavakacegu? Na ligaqu ga e cakava na ka kece qo.”—Caka. 7:49, 50; Aisea 66:1, 2.
17. (a) E vakavotuya vakacava na vosa i Sitiveni na nodra rai na vakarorogo? (b) E sauma vakacava na ka e beitaki kina?
17 Ni o vakasamataka na vosa nei Sitiveni ena Sanadrini, o na raica ni vakavotuya na nodra rai cala na veibeitaki. E vakaraitaka ni yalorawarawa o Jiova qai veiveisau na ka e cakava me vakayacori kina na nona inaki, e sega ni duadua tu ga se vesuki ena itovo vakavanua. Era sega ni taura rawa na inaki dina ni Lawa kei na valenisoro o ira na raica vakabibi na vale totoka oya e Jerusalemi, vaka kina na ivakarau kei na ivakavuvuli e volai ena Lawa e soli vei Mosese! E basika e dua na taro bibi ena vosa i Sitiveni: Vakacava e vakatau nomu talairawarawa vei Jiova ena nomu rokova na Lawa kei na valenisoro? E tokona vinaka na vosa i Sitiveni na ka e cakava, ni talairawarawa vei Jiova ena nona vinaka kece.
18. Eda na vakatotomuri Sitiveni vakacava?
18 Na cava eda vulica vei Sitiveni? E kila vinaka na iVolatabu. E bibi tale ga meda dau vulica vagumatua na Vosa ni Kalou meda tukuna “vakadodonu na ivakavuvuli dina.” (2 Tim. 2:15) Eda vuli tale ga ena yalovinaka kei na maqosa nei Sitiveni. Era sega sara ga ni taleitaki koya na vakarorogo! Ia e dau saga me veivosakitaka na ka era duavata kina, na ka sara ga era vakavuvulitaka. E vosa vei ira ena veidokai, e kacivi ira na turaga qori “kemuni na qase.” (Caka. 7:2) Meda tukuna tale ga na ka dina ni Vosa ni Kalou “ena yalomalua kei na veidokai dina.”—1 Pita 3:15.
19. E doudou vakacava o Sitiveni ni tukuna na itukutuku ni veilewai i Jiova ina Sanadrini?
19 Eda sega ni tusuka ni tukuna na ka dina ena Vosa ni Kalou nida leqataka de vakacudrui ira na lewenivanua, eda sega tale ga ni raica vakamamada na itukutuku ni veilewai i Jiova. Qori na ka e cakava o Sitiveni! E raica nira sega ni kauaitaka na turaganilewa lomaqa na itukutuku kece e vakaraitaka vei ira na Sanadrini. Ni uqeti ena yalo tabu sa qai tinia ena doudou nira vakataki ira ga na tukadra era saqati Josefa, Mosese, kei ira kece na parofita. (Caka. 7:51-53) O ira sara ga na turaganilewa ena Sanadrini era vakamatea na Mesaia a parofisaitaka o Mosese kei ira kece na parofita. Era beca na Lawa a soli vei Mosese ena sala lolovira duadua!
“Turaga Jisu, ni Taura Noqu Bula” (Caka. 7:54–8:3)
“Nira rogoca qo, dua na ka na ca ni lomadra kei na nodra katibati.”—Caka. 7:54
20, 21. Na cava era cakava na lewe ni Sanadrini ni vosa oti o Sitiveni? E vakayaloqaqataki koya vakacava o Jiova?
20 Na dina ni itukutuku i Sitiveni e vakavuna mera yalokatakata na turaganilewa. E veibeci na nodra ivalavala nira katibati vei Sitiveni. E rairai kila o Sitiveni nira na sega ni lomani koya, me vaka ga nodra sega ni lomani Jisu.
21 E vinakati me yaloqaqa o Sitiveni me vosota kina na ka e vakarau sotava. E qai vakayaloqaqataki koya na raivotu e vakatara o Jiova me raica. E raica na lagilagi ni Kalou, e raica ni duri tu o Jisu ena ligaimatau i Jiova! Ni vakamacalataka o Sitiveni na raivotu, era tabonaka na turaganilewa na daligadra. Na vuna? Ena dua na gauna e liu e tukuna o Jisu ena mataveilewai vata ga qo ni o koya na Mesaia, sa voleka na gauna me tiko kina ena ligaimatau i Tamana. (Mari. 14:62) E vakadinadinataka na raivotu i Sitiveni ni dina na vosa i Jisu. Era bukiveretaka na Mesaia na lewe ni Sanadrini qo, qai vakamatei koya! Era vakusakusa yani mera vakaviriki Sitiveni ena vatu me mate. c
22, 23. E tautauvata vakacava na mate i Sitiveni kei na nona Turaga? Eda na yalodei vakacava na lotu vaKarisito nikua me vakataki Sitiveni?
22 Ni mate o Sitiveni e lomavakacegu, e nuitaki Jiova vakatabakidua qai vosoti ira na vakamatei koya me vaka ga nona mate na nona Turaga. De se raica tiko ga na Luve ni tamata kei Jiova ena raivotu ena gauna e tukuna kina, “Turaga Jisu, ni taura noqu bula.” E matata tu vei Sitiveni na vosa ni veivakadeitaki i Jisu: “O yau na vu ni veivakaturi kei na bula.” (Joni 11:25) Sa qai masu vei Jiova o Sitiveni ena domolevu: “I Jiova, ni kua ni cudruvi ira ena nodra ivalavala ca qo.” Ni cavuta oti oya sa qai mate.—Caka. 7:59, 60.
23 O Sitiveni gona na imatai ni imuri i Karisito e volatukutukutaki ni vakamatei ena vuku ni nona vakabauta. (Raica na kato “ Mate o Sitiveni ni Vakadinadinataki Jisu” ena tabana e 48.) Ia e sega ni kena iotioti o koya. Me yacova mai na gauna qo, era vakamatei eso na dauveiqaravi yalodina i Jiova vei ira na daulotu domoqa, na daunipolitiki gugumatua, kei na so tale na meca voravora. Ia e tiko na vuna meda yalodei kina me vakataki Sitiveni. Sa veiliutaki tiko vakatui ena gauna qo o Jisu, e vakayagataka na kaukaua e solia vua o Tamana. E sega ni dua na ka ena tarova nona vakaturi ira na nona imuri yalodina.—Joni 5:28, 29.
24. E vakaitavi vakacava o Saula ena nona vakamatei o Sitiveni? Na cava eso na ka vinaka e yaco ena vuku ni nona vakamatei na turaga yalodina oya?
24 E raica kece tu na ka e yaco e dua na cauravou na yacana o Saula. E vakadonuya me vakamatei o Sitiveni, e yadrava tale ga na nodra isulu na vakaviriki Sitiveni. Oti qori e liutaka sara e dua na veivakacacani warumisa. Ia na mate nei Sitiveni era vuli kina na mataveitacini. Na nona ivakaraitaki ena vakayaloqaqataki ira na lotu vaKarisito mera yalodina tiko ga, mera qaqa tale ga. Kena ikuri, e veivutunitaka o Saula e qai veisau na yacana me o Paula ena vica na yabaki e muri, ni vakaitavi ena vakamatei nei Sitiveni. (Caka. 22:20) Ia e qai liaci koya ni ‘dau vosabeca na Kalou, e dau veivakacacani, e dau veibeci.’ (1 Tim. 1:13) E sega vakadua ni guilecavi Sitiveni o Paula kei na ka dina e tukuna ena siga oya. Eso na ka e tukuna o Paula kei na ka e vola e yavutaka ena vosa i Sitiveni. (Caka. 7:48; 17:24; Iper. 9:24) Ni toso na gauna, e vulica o Paula me muria na ivakaraitaki ni yalodina kei na yaloqaqa i Sitiveni, na turaga e ‘sinai ena loloma kei na kaukaua ni Kalou.’ Na taro meda taroga, E rawa tale ga nida va qori?
a Eso na dauveitusaqati qo era lewe ni “Nodra Valenilotu na Sereki.” De dua e vesuki ira na kai Roma ena dua na gauna sa oti ra qai sereki, se ra bobula sereki era tavuki ina lotu vakaJiu. Eso era gole mai Silisia, me vakataki Saula mai Tarisu, ia e sega ni tukuni ni maliwai ira o Saula.
b E okati ena vosa i Sitiveni eso na itukutuku e sega ni kune ena dua tale na vanua ena iVolatabu, me vaka na nona vuli o Mosese mai Ijipita, na yabaki ni nona bula ni dro mai Ijipita, kei na balavu ni gauna e tiko kina e Mitiani.
c E macala ni sega ni vakatara o Roma me tauca na Sanadrini na lewa me vakamatei e dua. (Joni 18:31) Koya gona e wili me Iaba na nona vakamatei o Sitiveni, e mate ni labati koya e dua na ilala cudrucudru, sega ni lewa ni mataveilewai.
