WASE 23
“Ni Rogoci Au Mada”
Tutaka na ka dina o Paula e matadra na ilawalawa cudrucudru kei na Sanadrini
Yavutaki ena Cakacaka 21:18–23:10
1, 2. Na cava e lako kina i Jerusalemi na yapositolo o Paula? Na ituvaki dredre cava e sotava?
SA TIKO tale e Jerusalemi o Paula! E taubale ena tolonisala rabalailai qai osooso. Ena kedra ivolatukutuku na tamata i Jiova, e sega tale ni dua na koro e tautauvata kei Jerusalemi. Era dau sakitaka na kena irogorogo na lewenivanua. E kila o Paula ni levu vei ira na lotu vaKarisito era sega ni via biuta na ivalavala ni sokalou makawa, ra sega ni via toso vata kei na inaki i Jiova. E kila nira vinakata na veivuke vakayago, e raica tale ga ni vinakati mera vukei vakayalo. (Caka. 19:21) E kila tale ga ni na vakararawataki, ia e sega ni tu suka me vakayacora na nona inaki.
2 Na cava ena sotava e Jerusalemi o Paula? Dua oya nodra sa vakabauta tu na mataveitacini na italanoa lasu me baleti koya. Dua tale, na nodra veitusaqati na meca i Karisito. Era na beitaki koya, mokulaki koya, ra qai saga mera vakamatei koya. E gauna vinaka qori me tutaka kina na ka dina o Paula. Na nona yalomalumalumu, doudou, kei na vakabauta e ivakaraitaki vinaka dina vei keda na lotu vaKarisito nikua. Meda dikeva sara mada.
“Era Vakalagilagia na Kalou” (Caka. 21:18-20a)
3-5. (a) Na cava e lai bosea i Jerusalemi o Paula? (b) Cava eda vulica kina?
3 Ni yaco i Jerusalemi o Paula kei ratou na nona itokani, eratou lako sara vei ira na qase ni ivavakoso ena siga tarava. E sega ni cavuti eke o ratou na yapositolo eratou bula tiko ena gauna oya, de dua eratou lai veiqaravi tu ena so tale na vanua. Ia e se tiko ga e kea o Jemesa na taci Jisu. (Kala. 2:9) Kena irairai ni a liutaka o Jemesa na bose e tiko kina o Paula kei ira “na qase kece.”—Caka. 21:18.
4 E kidavaki ira na qase o Paula “qai vakamatatataka na ka e cakava na Kalou vei ira na veimatanitu ena nona cakacaka vakaitalatala.” (Caka. 21:19) E veivakauqeti dina qori vei ira. Nikua tale ga, eda marau vakalevu nida rogoca na toso ni cakacaka ena veivanua tale eso.—Vkai. 25:25.
5 De dua e qai tukuna o Paula na cau e kauta mai Urope. Era marau qai vakavinavinaka na mataveitacini ena nodra kauai na tacidra era tu mai vakayawa. Sa rauta me tukuni: “Era vakalagilagia na Kalou [o ira na qase]”! (Caka. 21:20a) Nikua tale ga era marau qai vakavinavinaka na tacida era vakaleqai ena leqa tubukoso se tauvimate bibi, nira veivakayaloqaqataki qai veivuke na mataveitacini.
Levu Era se ‘Muria Vagumatua na Lawa’ (Caka. 21:20b, 21))
6. Na leqa cava e qai mai kila o Paula?
6 Era mani vakaraitaka vei Paula na qase ni tiko e dua na leqa, e okati kina o koya. Era kaya: “Taci keimami, Paula, o sa na raica na nodra sa vakabauta e vica vata na udolu na Jiu, ra qai muria kece vagumatua na Lawa. Ia era rogoca na Jiu qori ni o sa vakavulici ira tiko na Jiu kece ena veimatanitu ena dua na ka e veisaqasaqa kei na Lawa e vola o Mosese, mera kua ni cilivi na luvedra se mera kua ni muria na ivakarau vakaJiu.” a—Caka. 21:20b, 21.
7, 8. (a) Na cava e cala kina nodra rai na lotu vaKarisito e Jutia? (b) Cava e sega ni okati kina me vukitani na nodra rai cala eso na lotu vaKarisito Jiu?
7 Na cava era se via muria tiko kina e levu na lotu vaKarisito na Lawa a soli vei Mosese, ni sa oti e 20 na yabaki na kena bokoci? (Kolo. 2:14) Nira bose ena 49 G.V. na yapositolo kei ira na qase mai Jerusalemi, era vola ina veivavakoso ni sega ni vinakati mera cili se muria na Lawa a soli vei Mosese o ira na kai Veimatanitu era sa mai vakabauta. (Caka. 15:23-29) Ia e sega ni cavuti kina o ira na Jiu vakabauta, qai levu vei ira era sega ni kila ni sa boko na Lawa a soli vei Mosese.
8 E kena ibalebale qori nira sega ni rawa ni lotu vaKarisito na Jiu era sa mai vakabauta? Sega. E sega ni kena ibalebale qo nira dau sokalou vei ira na kalou lasu e liu, qo era se tomana tiko ga na nodra sokalou lasu. Na Lawa era dau vakabibitaka na Jiu vakabauta a solia e liu vei ira o Jiova. E sega kina na cala se ka vakatevoro. Na Lawa ya a vauci kina na veiyalayalati makawa, ia ena gauna qo era sa mai okati ena veiyalayalati vou na lotu vaKarisito. Sa sega ni yaga na veiyalayalati ni Lawa ena sokalou savasava. E lailai nodra kilaka na lotu vaKarisito Iperiu era dau guta na muri ni Lawa, ra qai sega ni nuitaka na ivavakoso vaKarisito. E vinakati vei ira mera veisautaka nodra rai me salavata kei na kena vakatakilai na ka dina. b—Jere. 31:31-34; Luke 22:20.
“Sega ni Dina na iTukutuku Vuka”(Caka. 21:22-26)
9. Na cava e vakavulica o Paula me baleta na Lawa a soli vei Mosese?
9 Vakacava na itukutuku vuka ni vakavulici ira tiko na Jiu ena veimatanitu o Paula “mera kua ni cilivi na luvedra se mera kua ni muria na ivakarau vakaJiu”? A nodra yapositolo na kai Veimatanitu o Paula. E duavata kei na vakatulewa ni sega ni vinakati mera muria na kai Veimatanitu na Lawa. E kaya tale ga nira cala o ira na saga tiko mera cili na kai Veimatanitu vakabauta mera muria kina na Lawa e soli vei Mosese. (Kala. 5:1-7) E vunau tale ga o Paula vei ira na Jiu ena koro e lako kina. Macala ga ni na vakamacalataka vei ira na yalomalumalumu ni nona mai mate o Jisu, e sa bokoci kina na Lawa ra qai okati mera yalododonu ena vuku ni vakabauta, sega ni kena muri na Lawa.—Roma 2:28, 29; 3:21-26.
10. Na rai donu cava e tiko vei Paula me baleta na Lawa kei na veicilivi?
10 E nanumi ira tale ga na lewenivanua era se muria tiko eso na ivakarau vakaJiu o Paula , me vaka na Siga ni Vakacecegu se nodra sega ni kania eso na kakana. (Roma 14:1-6) E sega tale ga ni bulia o Paula e dua na lawa me baleta na cili. A vinakata ga me cili o Timoci mera ciqomi koya kina na Jiu, ni kai Kirisi o tamana. (Caka. 16:3) E vakatulewa ni tamata yadua na cili. E kaya vei ira mai Kalatia: “E sega ni bibi na cili se tawacili, na vakabauta ga e yavutaki ena loloma.” (Kala. 5:6) Kena ibalebale, ke dua e nanuma me cili me rawa kina ni muria na Lawa se me vakadonui koya o Jiova, e dusia ni sega vua na vakabauta.
11. Na cava era vakaroti Paula kina na qase? Cava e okati kina? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)
11 E sega ni dina na itukutuku vuka, ia era sega ni lomavakacegu tiko ga na Jiu vakabauta. Era mani vakaroti Paula na qase: “E tiko qo e va na tagane eratou a bubului. Mo lako vata kei ratou na tagane qo, mo dou vakasavasavataki kemudou me vaka na kena ivalavala e vakarota na Lawa, mo sauma na ka kece me na saumi, me tasi tale ga na uludratou. Era na qai kila kece kina ni sega ni dina na itukutuku vuka era rogoca me baleti iko, ni dodonu na nomu ivalavala o qai muria tiko na Lawa.” c—Caka. 21:23, 24.
12. E yalorawarawa qai tokona vakacava o Paula nodra ivakasala na qase e Jerusalemi?
12 A rawa sara ga ni tukuna o Paula ni sega ni vu ni leqa na itukutuku vuka, e leqa ga o ira na Jiu vakabauta era guta na muri ni Lawa a soli vei Mosese. Ia e yalorawarawa me veisau o Paula, me kua ga ni beca na ivakavuvuli vakalou. A vola taumada o koya: “Vei ira na vauci ena lawa, au okati au meu vaka e dua e vauci ena lawa, e dina niu sega ni vauci ena lawa, meu rawai ira kina era vauci ena lawa.” (1 Kor. 9:20) Ena ituvaki qo, e tokoni ira na qase mai Jerusalemi o Paula qai yaco me “vauci ena lawa.” E ivakaraitaki vinaka vei keda nikua meda dau tokoni ira na qase, da qai kua ni vakau noda.—Iper. 13:17.
E yalorawarawa o Paula me veisau ke sega ni beci na ivakavuvuli vakaivolatabu. Vakacava o iko?
“E Sega ni Yaga me Bula!” (Caka. 21:27–22:30)
13. (a) Na cava era uqeta kina eso na Jiu na tikoyavavala ena valenisoro? (b) E qai vakabulai vakacava o Paula?
13 A sega ni yaco na ka eratou namaka ena valenisoro. Ni sa voleka ni oti na bubului, era qai raici Paula na Jiu mai Esia. Era beitaki koya ni kauti ira mai na kai Veimatanitu ina valenisoro, era mani uqeta na tikoyavavala. E kalougata ni a tataro na komada ni mataivalu ni Roma, ke sega ena moku mate o Paula. E vesuki Paula sara. De dua ena rawa ni qai sereki ni oti e va na yabaki se sivia. E se ririkotaki tiko ga na bula i Paula. Ni tarogi ira na Jiu na komada se cava era mokulaki Paula kina, e levu na ka era beitaki koya kina. E sega sara ga ni taura rawa na komada na ka era tukuna ena levu ni nodra maue. Era mani kauti koya vakatotolo na sotia. Ni vakarau curu ina keba ni mataivalu o Paula kei ira na sotia ni Roma, e tukuna o Paula vua na komada: “Au vakamasuti kemuni moni solia mada vei au na gauna meu vosa kina vei ira na lewenivanua.” (Caka. 21:39) E vakadonuya sara na komada qai vosa ena doudou o Paula me tutaka nona vakabauta.
14, 15. (a) Na cava e vakamacalataka o Paula vei ira na Jiu? (b) Cava e cakava na komada ni Roma me kila kina na vu ni nodra cati Paula na Jiu?
14 E tekivuna o Paula ni kaya: “Ni rogoci au mada meu vakamacala.” (Caka. 22:1) Era galu na ilala levu ni vosa vakaIperiu vei ira o Paula. E vakamacalataka vakadodonu na vuna sa mai dua kina na imuri i Karisito. E cakava qori ni maqosataka na nona ivakamacala mera qai vakadinadinataka na Jiu ke ra vinakata. A vakavulici Paula na turaga kilai levu o Kamelieli. E dau tusaqati ira tale ga na imuri Karisito o Paula, rairai era kila vinaka qori eso era tu e kea. Ia ena nona ilakolako i Tamasiko, a raivotutaka o Paula nona vosa vua na Karisito sa vakaturi oti. Era raica na rarama lelevu na itokani era salavata kei Paula ra qai rogoca e dua na domo, ia era sega kila na ka e tukuni. (Raica na study note ni Acts 9:7; 22:9, nwtsty.) E vakamatabokotaki o Paula ena raivotu, era sa qai tuberi koya na nona itokani i Tamasiko. E qai vakabulai koya vakacakamana o Ananaiasa me rai tale, e tiko ena yasayasa qori ra qai kilai koya vinaka na Jiu.
15 Sa qai vakamacalataka o Paula ni gauna e lesu kina e Jerusalemi, a rairai vua ena valenisoro o Jisu. Dua na ka nodra katakatataki Paula na Jiu nira rogoci koya tiko, era mani kailavaka: “Me kau tani e vuravura na tamata va qo, e sega ni yaga me bula!” (Caka. 22:22) Me rawa ni bula o Paula, e kauti koya sara ina keba ni mataivalu na komada. E via kila na komada na vu ni nodra cati Paula na Jiu, e mani vakarota me mokulaki me rawa ni tukutuku. Ia e vakayagataka o Paula na nona dodonu vakalawa me taqomaki kina, mani kaya ni lewenivanua e Roma. Eda vakayagataka tale ga nikua na tamata i Jiova na dodonu vakalawa meda taqomaki kina nida tutaka noda vakabauta. (Raica na kato “ Na Lawa vakaRoma kei Ira na Lewenivanua,” ena tabana e 184, kei na “ Veilewai ena Gauna Qo.”) Ni rogoca ga na komada ni lewenivanua e Roma o Paula, e kila ni dodonu me qara e dua tale na sala me rawa ni tukutuku kina o Paula. Ena siga tarava e kauti Paula ena dua na bose ena Sanadrini, oya na nodra mataveilewai cecere na Jiu.
“O Yau qo na Farisi” (Caka. 23: 1-10)
16, 17. (a) Vakamacalataka na ka e yaco ni vosa o Paula ena Sanadrini. (b) Ni lausaba o Paula, e vakaraitaka vakacava na yalomalumalumu?
16 E tekivu vakamacala o Paula ena mata ni Sanadrini, ni kaya: “Kemuni na wekaqu, e savasava sara tu ga na noqu lewaeloma ena mata ni Kalou me yacova mai nikua.” (Caka. 23:1) E tukuni na kena itukutuku: “Ni rogoca ya o Ananaiasa na bete levu, e qai vakaroti ira na tucake volekati Paula mera sabaka na gusuna.” (Caka. 23:2) Dua dina na itovo lolovira! Laurai votu sara ga na nodra veitovaki, era kaya ni tamata lasulasu ni bera mada ga nira rogoca e dua na ivakadinadina! Sa rauta me sauma o Paula: “Ena yaviti iko na Kalou, o iko na lalaga boro vulavula. O dabe mo lewai au me vaka ena Lawa, o qai beca tale na Lawa ena nomu vakarota meu lausaba?”—Caka. 23:3.
17 Era kurabuitaka eso na ka e cakava o Paula! Era tarogi koya: “O karaca tiko na bete levu ni Kalou?” Na isaunitaro i Paula e vakaraitaka na yalomalumalumu kei na nona doka na Lawa. E kaya: “Kemuni na wekaqu, au sega ni kila ni bete levu. Ni volai, ‘Mo kua ni vosavakacacataki koya e liutaki kemuni.’” d (Caka. 23:4, 5; Lako 22:28) E veisautaka o Paula na nona iwalewale, e kila vinaka nira lewe ni Sanadrini na Farisi kei na Setoki, e mani kaya: “Kemuni na wekaqu, o yau qo na Farisi, au luve ni Farisi. Au mai lewai tiko qo ena vuku ni inuinui ni veivakaturi.”—Caka. 23:6.
Me vakataki Paula, eda na veivosakitaka na ulutaga eda duavata kina
18. Na cava e vakatokai koya kina o Paula me Farisi? Eda na vakayagataka tale ga vakacava na ile va qori ena so na gauna?
18 Na cava e vakatokai koya kina o Paula me dua na Farisi? Ni “luve ni Farisi,” era lewe ni ilawalawa qori na nona vuvale. Levu gona era se raici koya tiko ga me dua na Farisi. e Ia e rawa vakacava ni vakabauta o Paula nodra ivakavuvuli na Farisi me baleta na veivakaturi? Era vakabauta na Farisi ni bula tiko ga na yalo ni mate na tamata, era vakabauta tale ga ni yalodra na yalododonu e lai bula tale mai vakatamata. Ia e sega ni vakabauta qori o Paula. E vakabauta na veivakaturi e vakavulica o Jisu. (Joni 5:25-29) E duavata ga kei ira na Farisi ni tiko na inuinui ni bula ni oti na mate, qori na ka era sega ni vakabauta na Setoki, era sega ni vakabauta na bula ena gauna se bera mai. E rawa nida vakayagataka na ile va qori nida veitalanoa kei ira na lotu Katolika se lotu Tawase. Eda rawa ni kaya nida vakabauta tale ga na Kalou. Na kena duidui ga nira vakabauta na Letoluvakalou, eda vakabauta na Kalou e tukuni ena iVolatabu. Ia e tautauvata na ka eda vakabauta, ni bula dina tiko e dua na Kalou.
19. Na cava e wase rua kina na Sanadrini?
19 Na vosa i Paula e wasea rua sara ga na Sanadrini. E tukuni: “E mani tubu na kaikaila, era tucake eso na nodra vunivola na Farisi, e kaukaua nodra veiba, era kaya: ‘Keimami sega ni raica e dua nona cala na tamata qo, ia o cei e kila de vosa vua e dua na kabula vakayalo, se agilosi.’” (Caka. 23:9) Era sega ni vakabauta na agilosi na Setoki, era saqata kina na ka era tukuna na Farisi ni vosa vei Paula e dua na agilosi! (Raica na kato “ O ira na Setoki kei na Farisi.”) Tubu tale e kea na maue, mani vakabulai Paula tale na komada. (Caka. 23:10) Ia se leqataki ga na bula i Paula. Cava sa na yaco vua na yapositolo qo? Ena saumi qori ena wase tarava.
a De dua a caka na soqoni ena so na vale, nira sa lewe levu na lotu vaKarisito Jiu.
b Ni oti tale e vica na yabaki, sa qai volavola o Paula vei ira na Iperiu me vakadinadinataka kina na uasivi ni veiyalayalati vou. E vakamatatataka ni sa sosomitaka na veiyalayalati makawa na veiyalayalati vou. Me ikuri ni ka e vakadeitaka vei ira na lotu vaKarisito Jiu, e tukuna tale ga kina eso na ile era rawa ni vakayagataka vei ira na Jiu era dau muria vagumatua na Lawa a soli vei Mosese. Nona vosa vakadodonu o Paula e vaqaqacotaka nodra vakabauta eso na lotu vaKarisito era dau vakaliuca na Lawa a soli vei Mosese.—Iper. 8:7-13.
c Era kaya na dauvakadidike ni ratou bubului vakaNasaraiti na tagane qori, ni ratou muria na Lawa a soli vei Mosese. (Tiko 6:1-21) Sa bokoci na Lawa qori, ia e nanuma o Paula ni sega ni cala ke ratou bubului vei Jiova. E sega tale ga ni cala me sauma na nodratou ilakolako qai tomani ratou. E sega ni matata se mataqali bubului vakacava a caka. Eda kila ga ni sega ni tokona o Paula na isoro manumanu (me vaka era cakava na Nasaraiti) ni nanumi ni na savasava kina nodratou ivalavala ca na tagane. Sa mai bokoca na vakacaboisoro kece qori na isoro uasivi i Karisito. Koya gona e sega ni cakava o Paula e dua na ka me vakaleqa nona lewaeloma.
d Eso era kaya ni buawa na matai Paula, ni sega ni raica rawa na bete levu. Eso tale era kaya ni sega ni kilai bete levu ni sa dede nona yali mai Jerusalemi. Eso tale ga era kaya ni rairai sega ga ni raica o Paula se o cei a vakarota me lausaba.
e Ena 49 G.V., nira bosea na yapositolo kei ira na qase mera vakarurugi se sega na kai Veimatanitu ina Lawa, eso vei ira na lotu vaKarisito era tiko ena bose era “lewe tu ni nodra ilawalawa vakalotu na Farisi era sa mai vakabauta.” (Caka. 15:5) Koya gona, eso na gauna era dau vakatokai na lotu vaKarisito qori mera Farisi.
