Cava sa Rui Ca Kina Nona iTovo Vei Au?
Ra Taroga na iTabagone . . .
Cava sa Rui Ca Kina Nona iTovo Vei Au?
“Levu na gauna e dau beitaki au [na noqu itau tagane] ena so na ka e sega na betena. Ia au sa rui taleitaki koya vakalevu, au sa na sega tu ga ni biuti koya rawa.”—o Kathrin. *
“O na rairai sega beka ni raica e [dua na mavoa], ia e bikai au tu na rarawa levu.”—o Andrea, a sabaki koya na nona itau.
SA DAU yaco vakalevu na ka oqori: E veibuku tiko beka e dua na goneyalewa kei na dua na gonetagane, qai rairai tagane yalovinaka o koya, e dau veidokai tale ga. Ia, e tekivu veisau vakamalua na nona itovo. Sa yali nona dau vosa vinaka, e tekivu gaga mai na ka e tauca qai dau veivakalewai. Taumada, e sega ni wilika tu o yalewa me dua na ka oqori, e cakava tiko ga o nona itau baleta ni wedevi koya. Ia, sa qai ca ga vakalevu nona itovo o tagane ni tomana tiko ga nona vosa kaukaua, cudrucudru, e rarawataka tale ga na ka e cakava. Ena rairai beitaki koya vakataki koya o yalewa ena vuku ni itovo kaukaua oqo nei tagane sa mani kubuta lo tu ga na nona rarawa ena nona nuitaka ni na dua na veisau. Ia, e sega. Sa yaco sara me dau karakara o tagane. Dua na gauna ni tuburi koya mai na cudru e biliraki yalewa sara! E lomaleqataka o yalewa ni dua tale na gauna mai muri e sa na mokuti koya o tagane. *
O ira na cauravou kei na goneyalewa era veidomoni ra qai veimoku se ra veikaralaki, era na rairai dau sotava vakalevu na veivakalewai, na vosa gaga, ra qai dau cudruvi. Vakacava, o sotava tiko na leqa oqori? (Raica na kato “So na iVakatakilakila.”) Ke vaka kina, ena rairai vakalomabibitaki iko, o qai madua ena nomu sega ni kila se cava mo cakava.
Sa dau yaco sara ga vakalevu na ituvaki vaka oqori. Era vakabauta na dauvakadidike ni 1 mai na veiya5 na tamata era dau sotava na itovo kaukaua ena gauna era se veibuku tiko kina. E vakabauti ni na toso cake ina 4 mai na veiya5 ena gauna e okati kina na vosa gaga me itovo voravora. Levu na tamata nikua era nanuma nira dau vakalolomataki ga na yalewa, ia e sega. Me vaka e tukuni ena dua na vakadidike mai Peritania ni “sa tautauvata ga na kedra iwiliwili na tagane kei na yalewa” era dau ripotetaka yani na ivalavala kaukaua era cakava vei ira na nodra itau ena gauna era veibuku tiko kina. *
Na cava e dau yaco kina na itovo oqori ena gauna ni veibuku? Na cava mo cakava ke o sotava na ituvaki vaka oqori?
Dikeva na Rai Vakalou
Kena imatai, mo kila ni raica vakabibi na Kalou na ituvaki vaka oqori. E dina kece nida tamata ivalavala ca, eda na dau tauca ga e so na vosa se cakava na ka e vakamosia na lomadra e so tale. (Jemesa 3:2) O ira sara mada ga era dau kilai tu nira dau veilomani se ra veinuitaki, era dau veileti tale ga ena so na gauna. Kena ivakaraitaki na yapositolo o Paula kei Panapasa, erau lotu Vakarisito matua, ia dua na gauna rau a “veileti katakata.” (Cakacaka 15:39, VV) Kevaka gona drau sa veibuku tiko kei na dua, de dua o na sotava tale ga e so na ituvaki drakidrakita ena so na gauna.
Kuria oqori, e sega ni ka vakayalomatua mo nanuma ni na sega vakadua ni veivakalewai o nomu itau. Vakabibi ni drau sa lalawataka tiko mo drau na veiwatini. Kevaka gona e sega ni taleitaka e so na nomu itovo se ka o cakava tiko, sega li ni ka vakayalololoma vua mo drau veivosakitaka? E dau mosimosi dina na veivakalewai. (Iperiu 12:11) Ia, ke yavutaki qai tukuni ena dela ni loloma, ena sega ni okati me vosa gaga.—Vosa Vakaibalebale 27:6.
Ia e duatani sara na karakara, veisaba, veivacu se veiru. E vakacala na iVolatabu na “daucudru, na daulesa, na lomaca, na vosa ca.” (Kolosa 3:8) E vakacudrui Jiova ni dua e vakayagataka nona “kaukauwa” me vakamadualaki ira kina e so tale, me vakarerei ira, se vakasaurarataki ira. (Dauvunau 4:1; 8:9) E vakaroti ira ga na tagane vakawati na Vosa ni Kalou mera ‘lomani ira na watidra me vaka na yagodra dina . . . , ni sega e dua e cata na yagona dina, ia sa vakania ga qai maroroya.’ (Efeso 5:28, 29) Na tagane e dau karalaki nona itau qai sega ni lomani koya, e sa vakaraitaka tu ga ni sega ni ganiti koya me vakawatitaki. Sa cakava sara tiko ga na ka me na cati koya kina na Kalou o Jiova!
E Sega ni Nomu Cala!
So na gauna o ira sara ga na cakava tiko na itovo kaukaua era dau beitaki ira tale na nodra itau nira vakavuna na nodra dau cudru. De dua o na nanuma ni so na gauna o vakavuna nona cudru nomu itau. Ia, ena rairai sega sara ga ni dua na ka o cakava se o vakavuna nona cudru. E levu vei ira na tagane dau veivakalolomataki era a susugi ga ena vuvale e sa ivakarau tu ni nodra bula na itovo voravora se mera dau veikaralaki. * Ena so na vanua era uqeti na cauravou ena ivalavala vakavanua, oya mera na dau vakaraitaka tiko ga na tagane na nodra kaukaua. O ira beka na nona icaba e dua na cauravou era na uqeti koya toka me vakaraitaka ni tagane dina qai kaukaua. O ira na tagane era sega ni yalomatua era na rairai lialiaci ra qai dau vakaleqai sara ga ena so na ka o tukuna se cakava.
Se mani cava sara ga e yaco, e sega ni bale vei iko na nona cudru katakata e dua. Sa sega tu ga ni dau taleitaki na tamata e dau karakara se itovo kaukaua.
Veisautaka na Nomu Rai
E dina beka ni sega na nomu cala, ia de rairai vinaka mo veisautaka nomu rai. Ena rawa vakacava? Kevaka a susugi mai e dua na yalewa ena bula voravora se dau karalaki, oqori sa na vaka tu me ivakarau ni nona bula. Ena sega beka ni cata na itovo tawavakalou e caka tiko, de dua ena vakalaiva tu ga—qai vaka me vinaka tu vua. E so mada ga era dau vakalolomataki era kaya ni sa vakavucesa tale na tiko kei ira na tagane e dau vinaka tu ga na nodra bula. E so tale na goneyalewa
e dau cala nodra nanuma ni rawa nira veisautaki ira na nodra itau.Kevaka e basai iko e dua na ituvaki oqo, e gadrevi ga mo ‘vakavouya na nomu vakasama qai veisau.’ (Roma 12:2, VV) Ena nomu dau masu, vulica na Vosa ni Kalou qai dau vakasamataka vakatitobu, ena gadrevi mo dikeva vakabibi na rai i Jiova me baleta na itovo voravora, mo qai cata sara ga me vaka e ka vakasisila. Mo kila ni sega ni dodonu mo vakalolomataki tiko vaka oqori. Ni o bucina na yalomalumalumu o na kila kina ni vakaiyalayala ga na ka o rawa ni cakava—qai sega ni tu vei iko na kaukaua mo veisautaka kina nona dau cudrucudru na nomu itau. E nona itavi sara ga me veisautaki koya!—Kalatia 6:5.
Ena so na gauna, era dau vosota tu ga na yalewa nodra vakalolomataki baleta nira sa dau beci ira tu ga. E kaya o Kathrin, a tukuni oti mai, “Au sega ni kila seu na bula vakacava ke sega o koya; au sega ni vakabauta niu na kunea e dua tale me vinaka cake vei koya.” E kaya tale ga vaka oya e dua na goneyalewa o Helga me baleti nona itau, “Au sa bolea ga meu moku ni o koya duadua ga e se bau vinakati au tu.”
Vakacava, ena tauyavutaki beka na veiwekani vinaka ena rai vaka oqori? O na rawa vakacava ni lomana dina e dua ni o sega tu mada ga ni lomani iko? (Maciu 19:19) Saga sara mo kua ni dau beci iko ga. * Ena sega ni vukei iko na nomu vosota na veivakalolomataki o sotava tiko. Me vaka ga e vakadinadinataka o Irena, o rawa sara ga ni “beci iko” ke o dau vosota na veivakalolomataki.
Kila na Kena Dina
Ena rairai dredre vei ira e so mera tukuna vakadodonu nira dau vakalolomataki—vakauasivi ke sa rui kaukaua nodrau veidomoni. Ia, mo kua ni lako tiko vakamataboko. E kaya e dua na vosa vakaibalebale ena iVolatabu: “O koya sa yalomatua sa kunea na ca, ka sa vunitaki koya: ia ko ira sa sega ni vuku era sa lako tu yani, a ra sa kunea na rarawa.” (Vosa Vakaibalebale 22:3) E nanuma lesu e dua na goneyalewa o Hanna, “Ni o domona e dua na tagane, e vaka sara ga ni o mataboko, o raica wale tiko ga na nona itovo vinaka.” Ia, kevaka o vakalolomataki, o sa rawa ni kila sara ga e keri na rokana dina. Kevaka e vakarerei iko o nomu itau se beci iko, e vakaraitaka ga oqori na leqa levu. Kua vakadua ni dau cakitaka na lomamu, mo vakadonui koya, se beitaki iko. E kune ena so na ivakaraitaki ni kevaka e sega ni dua na ka e caka ena veivakalolomataki e dau yaco, e sa na qai levu ga. Ena rivarivabitaki sara ga kina vakalevu na nomu bula!
E vinaka me kua ga na veikilai kei na dua e sega ni lewai koya vakamatau. (Vosa Vakaibalebale 22:24) Kevaka gona e vinakati iko e dua drau sega sara tu mada ga ni veikilai, e ka vakayalomatua mo kilai koya mada vakavinaka. Vakacava mo tukuna mo drau gade vata kei ira e so tale? O na kilai koya mada kina vakavinaka, ni bera ni o vinakati koya. Taroga e so na taro vakavure vakasama, me vaka: O cei o ira na nona ilala? Na mataqali ivakatagi cava e taleitaka, vaka kina na iyaloyalo yavala, na qito era tu ena kompiuta, kei na qito tale e so? E laurai beka ena ka e dau tukuna ni kauaitaka na veika vakayalo? Vosa vei ira na kilai koya, me vakataki ira na qase ni nona ivavakoso. Era na tukuna vei iko ke ‘ivakaraitaki vinaka,’ matua, qai itovo vakalou.—Cakacaka 16:2.
Ia, vakacava ke sa dau vakalolomataki iko tiko mai o nomu itau? Ena veivosakitaki oqori ena dua tale na ulutaga mai muri.
[iVakamacala e ra]
^ para. 3 So na yaca sa veisau.
^ para. 5 E veivosakitaki tiko ena ulutaga oqo o ira na dau vakararawataki nira karalaki se ra mokulaki. E rawa ni vukei ira na dau cakava na itovo kaukaua na ivakasala e kune ena Yadra!, Epereli–June, 1997, ena ulutaga “Mai na Vosa Mosimosi ina Vosa ni Veivakacegui,” kei na ivakasala ena Awake!, 22 Maji, 1997, ena ulutaga “Bullying—What’s the Harm?”
^ para. 7 Me vakarawarawataka na ivakamacala, era na vakayagataki tiko mada na yalewa ni dau caka vei ira na itovo kaukaua. Ia, erau wili ruarua tiko kina na yalewa kei na tagane.
^ para. 14 Raica na ulutaga “Vakatakila na Vu ni Vosa Kaukaua” ni Yadra!, Okotova–Tiseba, 1997.
^ para. 20 Raica na wase 12 ni ivola na Questions Young People Ask—Answers That Work, tabaka na iVakadinadina i Jiova.
[Kato ena tabana e 27]
So na iVakatakilakila
▪ E dau vakalewai iko, vakalewa nomu vuvale, kei ira nomu itokani ni o drau tiko taurua ga, se nira tiko e so tale
▪ E dau sega ni kauaitaka na ka o vinakata se na lomamu
▪ E saga me lewa na basoga kece ni nomu bula, me kila sara ga na vanua o lako kina ena veigauna kece, o koya ga me vakatulewataka na ka taucoko
▪ E dau karaci iko, e biliraki iko, se vakarerei iko
▪ E dau saga mo drau cakava e so na itovo tawakilikili
▪ O dau lomaleqataka tu ga de vakacudrui koya na ka o cakava
[iYaloyalo ena tabana e 26]
Ni sega ni cegu nona dau vakalewai iko se vosa beci iko e vakaraitaka ga ni sega ni vinaka na nomudrau veiwekani