1, 2. Na cava era kaya eso me baleta na Parataisi?

DUA dina na gauna vakaciriloloma. Nira sa biuta na vanua ni soqo na mata mai na veivanua ena soqo e Seoul, Korea, era tabili yani na tacida e kea. Levu era yaloyalo qai kacivaka, “Sota ena Parataisi!” Na parataisi cava era vakaibalebaletaka tiko?

² E duidui na ka era vakamacalataka e levu me baleta na parataisi. So era kaya ni parataisi e tatadrataki tu ga. So tale era kaya ni parataisi e vanua ni marau kei na vakacegu. Ni kana magiti tiko e dua na turaga walokai, de dua ena kaya ni sa tiko e parataisi. Ena ika19 ni senitiuri, ni raica e dua na dausarasara na buca veisenikau, e kailavaka, “Qo na parataisi!” E dau lutu na waicevata ena vanua qori e veiyabaki me sivia na 15 na mita, se vakayacani tiko ga me o Parataisi. Vakacava o iko, o na vakamacalataka vakacava na parataisi? O nuitaka ni na yaco dina?

3. E vakamacalataka vakacava na iVolatabu na parataisi?

³ E tukuni ena iVolatabu na parataisi a yaco taumada kei na kena se bera mai. E laurai ena imatai ni ivola ena iVolatabu na Parataisi. Ena iVolatabu na Catholic Douay e vakadewataki mai na vosa vakaLatina, e tukuna va qo na Vakatekivu 2:8: “Na Turaga na Kalou e teivaka e dua na parataisi ni marau ena ivakatekivu: na vanua e biuti [Atama kina] ni buli koya oti.” (Neitou na matanivola kala.) E tukuni ena iVolatabu vakaIperiu na were o Iteni. Na  ibalebale ni Iteni na “Marau,” sa qai wacava na totoka ni were. E levu kina na kakana, vanua rairai vinaka, era veiyaloni tale ga na tamata kei na manumanu.—Vkte. 1:29-31.

4. Na cava eda kaya kina ni parataisi na were o Iteni?

⁴ Na vosa vaKirisi pa·raʹdei·sos, e ivakadewa ni vosa vakaIperiu ni “were.” E kaya na ivola na Cyclopaedia e vola o M’Clintock kei Strong ni rogoca e dua na kai Kirisi na vosa pa·raʹdei·sos, ena vakasamataka e dua na vanua rairai vinaka, vakacirigalala, e taqomaki vinaka tu, levu kina na vunikau dau vua, uciwai savasava kei na veico era kana kina na dia kei na sipi.—Vakatauvatana Vakatekivu 2:15, 16.

5, 6. Na cava sa sega kina na Parataisi? Cava era na rairai taroga eso?

⁵ Na Kalou e biuti rau o Atama kei Ivi ena dua na parataisi va qori, ia e qai kau tani vei rau. Na vuna? Ni rau talaidredre vua. Erau sa sega ni bula ena Parataisi kei ira na nodrau kawa. (Vkte. 3:23, 24) E lala tu ga na vanua qori me yacova na Waluvu ena siga i Noa.

⁶ De dua era na taroga eso, ‘Rawa nira marautaka na bula ena Parataisi e vuravura na tagane, yalewa kei ira na gone?’ E tiko na kena ivakadinadina? Ke o nuitaka mo bula kei ira na wekamu ena Parataisi, o kila vakacava ni na yaco dina? O rawa ni vakamacalataka?

7, 8. (a) Na cava e yalataka na Kalou vei Eparama? (b) Cava ena rairai vakasamataka me baleta na yalayala qori?

⁷ Na iVolatabu duadua ga ena vakaraitaka na isaunitaro qori, ni vakavuna o koya e bulia na Parataisi. Meda dikeva mada na ka e tukuna na Kalou vua nona itokani o Eparama. E kaya ni na vakalevutaka na nona kawa me vaka na “mataninuku ni matasawa.” Sa qai yalataka vua o Jiova e dua na ka bibi: “Ena vuku ni nomu kawa era na rawata na veivakalougatataki na matanitu kece kei vuravura ni o vakarorogo ina domoqu.” (Vkte. 22:17, 18) E tokaruataka o Jiova na vosa ni yalayala qori vei luvena kei makubuna.—Wilika Vakatekivu 26:4; 28:14.

⁸ E sega ni tukuni ena iVolatabu ni bau vakasamataka o Eparama nida na vakaicovitaki ena parataisi e lomalagi. Ni tukuna gona o Jiova me vakalougatataki “na matanitu kece kei vuravura,” ena rairai vakasamataka o Eparama na veivakalougatataki e vuravura. Qori na nona yalayala na Kalou, e vakadeitaka gona ni dua na gauna ena vinaka na “matanitu kece kei vuravura.” Vakacava e tiko eso tale na ivakadinadina ni na parataisi na vuravura?

9, 10. Na vosa ni yalayala cava e vakadeitaka ni na yaco dina na Parataisi?

⁹ E tukuna tale ga e dua na kawa i Eparama o Tevita na gauna era na muduki kina na “tamata ca” kei ira na “daucakacala.” Cava ena yaco? “Sa na sega vakadua na daucaka ca.” (Same 37:1, 2, 10) Ia “era na taukena na vuravura na yalomalumalumu, era na kunea na marau vakasakiti ena levu ni vakacegu.” E uqeti vakalou tale ga o Tevita me vola: “O ira na yalododonu era na taukena na vuravura, era na qai bula tawamudu kina.” (Same 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Ena uqeti ira vakacava na tamata ni Kalou era via cakava na lomana na vosa ni yalayala qori? Era kila ni dua na gauna era na taukena na vuravura na yalododonu, ena vakalesui tale mai na parataisi me vaka ena were o Iteni.

¹⁰ Toso na gauna, era vakanadakui Jiova kei na sokalou savasava e levu na Isireli era kaya nira qaravi koya. E vakalaiva gona o Jiova mera vakamalumalumutaki vei ira na kai Papiloni, vakacacani nodra vanua, era qai kau vakavesu. (2 Vei. 36:15-21; Jere. 4: 22-27) Ia era tukuna na parofita ni Kalou nira na sereki ni oti e 70 na yabaki, mera lesu ena nodra vanua. E vakayacori kece na vosa ni yalayala qori. E vakaibalebale tale ga vei keda nikua. Nida dikeva eso na yalayala qori, vakasamataka tiko na vuna meda namaka kina na parataisi e vuravura.

11. E vakayacori vakacava na Aisea 11:6-9, taro cava e basika?

¹¹ Wilika Aisea 11:6-9. Sa tukuna rawa tu o Jiova vei Aisea ni gauna era lesu kina na nona tamata ena nodra vanua, era na vakila na vakacegu. Era na sega ni rerevaki ira na tamata se manumanu. Era na taqomaki vinaka na qase kei na gone. E tautauvata sara ga qori kei na ka e vakarautaka na Kalou ena were o Iteni. (Aisea 51:3) E parofisaitaka tale ga o Aisea ni na robota na vuravura taucoko, sega ni matanitu ga o Isireli, na “kilaka me baleti Jiova me vaka e ubia na wasawasa na wai.” Ena vakayacori ena gauna cava?

12. (a) Era vakalougatataki vakacava na sereki mai Papiloni? (b) Eda kila vakacava ni na vakayacori tale na Aisea 35:5-10 ena gauna se bera mai?

¹² Wilika Aisea 35:5-10. E tukuna tale o Aisea ni na sega ni vakaleqai ira na sereki mai Papiloni na manumanu se tamata. Ena vuavuaivinaka nodra qele ena levu ni kakana ni vakasuasuataki vinaka me vaka ga ena were o Iteni. (Vkte. 2:10-14; Jere. 31:12) Vakacava e vakayacori kece na parofisai qori ena nodra gauna na Isireli? Meda nanuma tiko ni parofisaitaki tale ga na nodra vakabulai na mataboko, lokiloki, kei na didivara. Ia era sega ni vakabulai vakacakamana na sereki mai Papiloni. E dusia tiko ga qori na nona veivakabulai na Kalou ena gauna se bera mai.

13, 14. E vakayacori vakacava vei ira na sereki mai Papiloni na Aisea 65:21-23? Na parofisai cava sa vo me vakayacori? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹³ Wilika Aisea 65:21-23. Nira lesu na Jiu ena nodra vanua, e sega ni vakarautaki tu nodra vale vinaka, se me teivaki tu na nodra qele kei na loganivaini. Ia ena qai yaco qori ni sa vakalougatataki ira na Kalou. Dua na ka nodra marau nira sa tara nodra vale mera tiko kina! Rawa nira teitei, ra vakayagataka tale ga na ka era tea.

¹⁴ Me vaka e parofisaitaki ena tikinivolatabu qori, na noda gauna ena “vaka na dede ni dua na vunikau.” So na vunikau era bula me vica vata na udolu na yabaki. Ena vinakati meda bulabula vinaka me rawa ni dede va qori na noda bula. Sa na dua dina na parataisi totoka ke vakayacori dina na ka e yalataka qori o Aisea! Ena vakayacori dina!

15. Na cava eso na veivakalougatataki sa parofisaitaki tu ena ivola i Aisea?

¹⁵ Raitayaloyalotaka mada na sala ena vakayacori kina ena parataisi na vosa ni yalayala eda sa vulica mai: Na Kalou ena vakalougatataki ira kece na tamata e vuravura. Era na sega ni rerevaka na manumanu se tamata itovo vakamanumanu. Era na rai na mataboko, rogo na didivara, era na ladelade na lokiloki. Era na tara nodra vale, ra tea tale ga na kedra. Era na bula balavu sara ni vakatauvatani kei na vunikau. Io, e vakadinadinataki ena iVolatabu ni na qai vakayacori qori ena parataisi. Ia kaya mada ke kaya vei iko e dua ni parofisai kece qori e sega ni dusia na parataisi. Cava o na tukuna? O vakadeitaka vakacava ni na vakayacori dina na parataisi e vuravura? E vakamatatataka na kena isau o Jisu, na tamata rogo duadua a bula e vuravura.

16, 17. Na gauna cava e cavuta kina o Jisu na Parataisi?

¹⁶ E sega nona cala o Jisu, ia e beitaki qai vakaliligi ena kaunirarawa me vakamatei.  Rau vakaliligi tale ga e yasana e rua na Jiu daubasulawa. Ni bera ni cavuka nona icegu, dua vei rau e vakadinata ni o Jisu na tui sa qai kerea vua: “Jisu, qai nanumi au ni oni sa tiko ena nomuni Matanitu.” (Luke 23:39-42) Na ka e tukuna o Jisu ena Luke 23:43, ena vakatau kina nomu bula ena gauna se bera mai. Eso na dauvakadidike era vakadewataka yadudua va qo: “Au kaya vakadodonu vei iko, nikua daru na tiko vata mai Parataisi.” Ni tukuna o Jisu “nikua,” cava e vakaibalebaletaka? Meda raica mada eso na ivakaraitaki.

¹⁷ Levu na vosa ena gauna qo era dau vakayagataka na koma me matata na iyatuvosa. Ia ena ivolavivigi makawa vaKirisi, e sega ni dau vakayagataki vakalevu na vakavakadigo. E basika gona na taro: Vakacava e kaya tiko o Jisu, “Au kaya vei iko, nikua daru na tiko vata mai Parataisi”? Se kaya tiko, “Au kaya vei iko nikua, daru na tiko vata mai Parataisi”? De dua era biuta na koma na dauvakadewa ena ka era nanuma ni vakaibalebaletaka o Jisu. E laurai ruarua qori ena vakadewa ni iVolatabu sa tu nikua.

18, 19. Ena matata vakacava vei keda na ka e tukuna o Jisu?

¹⁸ Meda nanuma tiko na ka e tukuna o Jisu vei ratou nona imuri: “Ena siga tolu, bogi tolu tale ga na Luve ni tamata ena lomaniqele.” E kaya tale ga: “Sa vakarau soli na Luve ni tamata ina ligadra na lewenivanua, era na vakamatei koya, ia ena vakaturi ena ikatolu ni siga.” (Maciu 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mari. 10:34) E kaya na yapositolo o Pita ni yaco dina qori. (Caka. 10:39, 40) Kena ibalebale, e sega ni dua na Parataisi erau lako kina o Jisu kei na daubasulawa ena gauna rau mate kina. O Jisu e “tu mai na iBulubulu [se “Etesi”]” me vica na siga qai vakaturi koya na Kalou.—Caka. 2:31, 32; vmr. *

¹⁹ E tekivu va qo na ka e yalataka o Jisu vua na daubasulawa: “Au kaya vakadodonu vei iko nikua.” Na matavosa qori e dau cavuti vakalevu ena gauna i Mosese. E kaya: “Me dei e lomamu na vosa kece qo au vakarota tiko vei iko nikua.”—Vkru. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Na cava tale era kaya eso me matata kina vei keda na vosa i Jisu?

²⁰ E tukuna e dua na daunivakadewa iVolatabu ena Tokalau e Loma me baleta na vosa i Jisu: “E vakabibitaki tiko ena tikinivolatabu qo na vosa ‘nikua,’ e dodonu gona me wiliki va qo, ‘Au kaya vakadodonu vei iko nikua, daru na tiko vata mai Parataisi.’ Na vosa ni yalayala qori e cavuti ena siga ya, ia ena qai vakayacori malua. Qori na nodra ivosavosa ena vanua ya, ni dua na ka e yalataki ena dua na siga ena dei tu ga.” E dua tale na vakadewa ena vosa vakaArame ena ikalima ni senitiuri e vakadewataka va qo na ka e tukuna o Jisu: “Emeni, au kaya vei iko nikua ni daru na sota ena Were o Iteni.” Me uqeti keda mada ga na vosa ni yalayala qori.

21. Ena lai bula i lomalagi na daubasulawa? Na vuna?

²¹ Eda kila vakacava ni sega ni tukuna tiko o Jisu vua na daubasulawa ni na lai veiliutaki kei koya i lomalagi? E sega ni kila tu mada ga na daubasulawa na veiyalayalati e vakayacora o Jisu kei ratou na nona yapositolo yalodina me ratou veiliutaki kei koya ena matanitu vakalomalagi. (Luke 22:29)  Kena ikuri, se bera mada ga ni papitaiso na daubasulawa. (Joni 3:3-6, 12) Sa na matata gona na ka e vakaibalebaletaka tiko o Jisu, ya na yalayala me baleta na parataisi e vuravura. Oti e vica na yabaki, e raivotutaka o Paula e dua na turaga e “kau vakasauri i parataisi.” (2 Kor. 12:1-4) E digitaki o Paula kei ratou na vo ni yapositolo yalodina me ratou lai bula i lomalagi me ratou veiliutaki kei Jisu. Ia e dusia o Paula e dua na ka se bera mai, na “parataisi” sa voleka. * Vakacava ena vakayacori qori e vuravura? O na bula kina?

22, 23. Na cava eda nuitaka tu?

²² Nanuma tiko na ka e tukuna o Tevita, ni “o ira na yalododonu era na taukena na vuravura.” (Same 37:29; 2 Pita 3:13) E vakaibalebaletaka o Tevita ni dua na gauna era na muria kece na ivakatagedegede i Jiova o ira na bula e vuravura. E parofisaitaki ena Aisea 65:22: “Na nodra gauna na noqu tamata ena vaka na dede ni dua na vunikau.” Qori e dusia nira na bula na tamata me vica vata na udolu na yabaki. Vakacava ena yaco dina? Io, e tukuni ena Vakatakila 21:1-4, ni Kalou ena vakalougatataka na kawatamata. E dua gona na veivakalougatataki oya nira ‘sa na sega tale ni mate’ na qaravi koya ena vuravura vou.

²³ Sa qai matata na ka e kaya na iVolatabu me baleta na Parataisi. Rau vakayalia o Atama kei Ivi na Parataisi ena were o Iteni, ia ena yaco tale. E yalataka na Kalou nira na vakalougatataki na tamata e vuravura. E uqeti vakalou o Tevita me vola nira na taukena na vuravura na yalododonu kei ira na yalomalumalumu mera bula tawamudu kina. Me uqeta mada ga na lomada na parofisai ena ivola i Aisea me baleta na bula e Parataisi. Ena yaco ena gauna cava? Ni sa vakayacori na ka e yalataka o Jisu vua na daubasulawa. O rawa ni bula kina. Ena parataisi, sa na qai yaco dina na ka era tukuna na tacida ena soqo ni veiwasewase e Korea: “Sota ena Parataisi!”