1-2. Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta eso na tui Isireli?

 E TUKUNI ena iVolatabu e sivia ni 40 na tagane era tui Isireli. a E tukuna tale ga na veika matailalai era cakava eso vei ira. Kena ivakaraitaki, era cakava mada ga na tui vinaka eso na ka ca. Dikeva mada na tui vinaka o Tevita. E kaya o Jiova: “[O] Tevita na noqu dauveiqaravi . . . e muri au ena lomana taucoko ni vakayacora ga na ka e donu e mataqu.” (1 Tui 14:⁠8) Ia e qai veibutakoci na turaga qori kei na dua na yalewa vakawati, e tuvanaka tale ga me vakamatei o watina ena ivalu.​—2 Sam. 11:​4, 14, 15.

² E tukuna na iVolatabu ni levu na tui tawayalodina era cakava eso na ka vinaka. Dikeva mada na ivakaraitaki nei Riopoami. Ena rai i Jiova, “e cakava o koya na ka ca.” (2 Vei. 12:14) Ia e muria o Riopoami na ivakaro ni Kalou me solia na galala vei ratou na tini na yavusa mera digia na nodra tui. E tara tale ga eso na koro lelevu ena nona matanitu qai vakabaitaka vinaka.​—1 Tui 12:​21-24; 2 Vei. 11:​5-12.

3. Na taro cava e basika? Cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

³ E basika e dua na taro bibi. Ke ra cakava na tui Isireli na veika vinaka kei na veika ca, na yavu cava e vakadeitaka kina o Jiova ni yalodina e dua na tui? Na isaunitaro qori e rawa nida kila kina na ka e raica vei keda o Jiova. Eda na veivosakitaka e tolu na ka e kauaitaka o Jiova ni  raici ira na tui Isireli: na ivakarau ni lomadra, na nodra veivutuni, kei na nodra muria vinaka na ivakarau ni sokalou dina.

E TAUCOKO NA LOMADRA VEI JIOVA

4. Na cava e dua na ka era duidui kina na tui yalodina kei ira na tui tawayalodina?

⁴ O ira na tui era vakamarautaki Jiova era sokaloutaki koya ena lomadra b taucoko. Na tui vinaka o Josafati e “vaqarai Jiova ena lomana taucoko.” (2 Vei. 22:9) E kaya na iVolatabu me baleti Josaia: “E sega ni dua na tui e liu vua me vakataki koya, ni lesu vei Jiova ena lomana taucoko.” (2 Tui 23:25) Ia vakacava ga o Solomoni a cakava na veika ca ni sa qase mai? “E sega ni taucoko na lomana.” (1 Tui 11:4) E kaya na iVolatabu me baleta e dua tale na tui tawayalodina o Epaijami: “E sega ni taucoko na lomana vei Jiova.”​—1 Tui 15:3.

5. Vakamacalataka na ibalebale ni noda qaravi Jiova ena lomada taucoko.

⁵ Na cava gona na ibalebale ni noda qaravi Jiova ena lomada taucoko? O koya e taucoko na lomana e sega ni vakamumuri tu ga ena nona qarava na Kalou. Ia e qaravi Jiova ni lomani koya vakalevu, e dokai koya tale ga. Kena ikuri, ena va tiko ga qori na ivakarau ni nona veiqaravi ena nona bula taucoko.

6. Sala cava ena taucoko tiko ga kina na lomada? (Vosa Vakaibalebale 4:23; Maciu 5:​29, 30)

⁶ Eda na vakatotomuri ira vakacava na tui yalodina era lomani Jiova mai vu ni lomadra? Meda qarauna na veika ca. Kena ivakaraitaki na ka ni veivakamarautaki e ca, ena wasea rua na lomada. E va tale ga qori na vakailala ca kei na noda lomana na ilavo. Ke da kila ni dua na ka e sa vakaseavutaka tiko na noda lomani Jiova, meda cakava totolo kina e dua na ka.​—Wilika Vosa Vakaibalebale 4:23; Maciu 5:​29, 30.

7. Na cava e bibi kina meda cata na veika ca?

⁷ E bibi me kua ni wase rua na lomada. Ke da sega ni qarauna eda rawa ni vakaisini keda tiko ga, meda nanuma nida vakaitavi vakalevu ena veika vakayalo, e sega ni vinakati meda cata na veika ca. Kaya mada ke o tiko e tautuba ena dua na siga katakata. Mo rawa ni batabata, ena vinakati mo gunu wai vakalevu. Ia vakacava ke o vakacilavisiga tu ga ena siga taucoko o qai sega ni lako ena vanua rurugu? Ena vakavuna tale na siga mo karamaca. Na cava eda vulica? E sega ni vinakati ga meda kania na kakana vakayalo eda na veivolekati kina kei Jiova. E bibi tale ga meda taqomaki keda mai na veika vakavuravura ena vakaseavutaka noda lomani Jiova mai vu ni lomada, me vaka ga noda sega ni vinakata meda vakacilavisiga tu ga ena siga katakata.​—Efeso 2:2.

RATOU VEIVUTUNITAKA NODRATOU IVALAVALA CA

8-9. Na cava e cakava o Tui Tevita kei Tui Esekaia ni rau vunauci? (Raica ena waqana.)

⁸ Me vaka eda sa raica oti mai, e valavala ca bibi o Tui Tevita. Ia ni lai tukuna vua na parofita o Necani na nona ivalavala ca, e veivutuni ena yalomalumalumu. (2 Sam. 12:13) Na veika e vola ena ika51 ni Same, eda kila kina ni sa veivutuni dina. A sega ni vakarairai ga na  nona veivutuni o Tevita me vakalialiai Necani kina, se me kua ni totogitaki.​—Same 51:​3, 4, 17, ulu ni same.

⁹ E valavala ca tale ga o Tui Esekaia vei Jiova. E kaya na iVolatabu: “[E] qaciqacia na lomana, e cudruvi kina, e cudruvi tale ga o Juta kei Jerusalemi.” (2 Vei. 32:25) Na cava e dokadoka kina o Esekaia? E rairai nanuma ni sa dua na ka ena vuku ni nona iyau, nona qaqa vei ira na kai Asiria, se nona vakabulai vakacakamana mai na nona tauvimate. De dua na nona dokadoka e vakavuna me vakaraitaka kina vei ira na kai Papiloni na levu ni nona iyau, mani vunauci koya na parofita o Aisea. (2 Tui 20:​12-18) Ia me vakataki Tevita, e veivutuni ena yalomalumalumu o Esekaia. (2 Vei. 32:26) Na kena itinitini, e raici koya o Jiova me dua na tui yalodina e ‘vakayacora tiko ga na ka e donu e matana.’​—2 Tui 18:3.

10. Na cava e cakava o Tui Emasia ni vakasalataki?

¹⁰ E cakava na veika e donu o Tui Emasia e Juta, “ia e sega ni vu mai lomana.” (2 Vei. 25:2) Na cava e cakava? Ni vukei Emasia oti o Jiova me vakadrukai ira na kai Itomi, e tekivu qarava sara na nodra kalou. c Ia ni vakasalataka na tui qori na parofita i Jiova, e sega sara ga ni vakarorogo, e vakatalai koya lesu.​—2 Vei. 25:​14-16.

11. Me vaka e tukuni ena 2 Korinica 7:​9, 11, na cava meda cakava me vosoti keda kina o Jiova? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹¹ Na cava eda vulica ena vica na ivakaraitaki qo? E bibi meda veivutunitaka na noda ivalavala ca qai saga ena noda vinaka taucoko meda kua ni cakava tale. Vakacava ke ra vakasalataki keda na qase ni ivavakoso ena ka eda nanuma ni sega soti ni bibi? Meda kua ni nanuma ni sega ni lomani keda o Jiova se o ira na qase. O ira mada ga na tui Isireli era vakasalataki, era vunauci tale ga. (Iper. 12:6) Nida vakadodonutaki, e bibi meda (1) rogoca ena yalomalumalumu, (2) cakava sara na veiveisau, (3) meda qaravi Jiova tale ga mai vu ni lomada. Ke da veivutunitaka noda ivalavala ca, ena vosoti keda o Jiova.​—Wilika 2 Korinica 7:​9, 11.

ERA MURIA VINAKA NA IVAKARAU NI SOKALOU DINA

12. Na cava era kilai tani kina na tui yalodina?

¹² O ira na tui era muria na ivakarau ni sokalou dina, e raici ira o Jiova mera yalodina. Era uqeti ira tale ga na tamata i Jiova mera cakava qori. E macala nira dau cala tale ga me vaka eda sa vulica mai. Ia era qaravi Jiova duadua ga ra qai gumatua mera kauta tani na qaravi matakau. d

13. Na cava e vakatulewataki Tui Eapi kina o Jiova me tawayalodina?

¹³ Vakacava ga o ira na tui e vakatulewataka o Jiova mera tawayalodina? E sega ni ca kece na ka era cakava. Na tui mada ga o Eapi e bau vakaraitaka na yalomalumalumu qai veivutunitaka nona vakaitavi ena nona vakamatei o Nepoci. (1 Tui 21:​27-29) Kena ikuri, e tara eso na  koro lelevu, e qaqa tale ga ena ivalu ena vuku i Isireli. (1 Tui 20:​21, 29; 22:39) Ia e kilai levu o Eapi ena nona tokona na sokalou lasu ena veivakamuai nei watina. Qori na ka e sega ni veivutunitaka.​—1 Tui 21:​25, 26.

14. (a) Na cava e okati Tui Riopoami kina o Jiova me tawayalodina? (b) Cava era cakava na tui tawayalodina nira veiliutaki?

¹⁴ Dikeva e dua tale na tui tawayalodina o Riopoami. Me vaka eda sa raica oti mai, e cakava e levu sara na ka vinaka ena gauna e veiliutaki kina. Ia ni vakataudeitaki oti ga na nona veiliutaki, e biuta na Lawa i Jiova qai qarava na kalou lasu. (2 Vei. 12:1) Oti ya, eso na gauna e qaravi Jiova, so tale na gauna e qarava na kalou lasu. (1 Tui 14:​21-24) Sega ni o rau ga o Riopoami kei Eapi erau biuta na sokalou dina. E levu tale ga na tui tawayalodina era tokona na sokalou lasu. Mai na rai i Jiova, e macala ni kena muri vinaka na ivakarau ni sokalou dina e dua na tikina bibi ena vakatau kina ke dua na tui e vinaka se ca.

15. Na cava e bibi kina vei Jiova noda muria vinaka na ivakarau ni sokalou dina?

¹⁵ Na cava e bibi kina vei Jiova na noda sokalou? Dua, e nodra itavi na tui mera dusimaki ira na tamata ni Kalou mera sokalou dina. Dua tale, na sokalou lasu ena tini vakayacori kina eso tale na ivalavala ca bibi kei na ivakarau ca. (Osea 4:​1, 2) Kena ikuri, era yalayala vei Jiova o ira na tui kei ira na lewenivanua. E vakatauvatana gona na iVolatabu na nodra vakaitavi ena sokalou lasu e vaka na veibutakoci. (Jere. 3:​8, 9) O koya e veibutakoci e sa valavala ca vei watina, kena ibalebale e sa tawayalodina vua, e vakararawataki koya tale ga vakalevu. E va tale ga qori o koya sa yalayala oti vei Jiova qai vakaitavi ena sokalou lasu, e sa valavala ca vei Jiova, kena ikuri  e vakararawataka vakalevu na lomana. e​—Vkru. 4:​23, 24.

16. E vakaduiduitaka vakacava o Jiova na yalododonu kei na tamata ca?

¹⁶ Na cava eda vulica? E bibi sara ga meda qarauna na ka kece e sema ina sokalou lasu. Kena ikuri, meda muria vinaka na ivakarau ni sokalou dina qai vakaogai keda kina. E vakamatatataka na parofita o Malakai na ka e raica o Jiova vua na tamata vinaka kei na tamata ca. E vola: “Oni na raica tale na kedrau duidui na tamata yalododonu kei na tamata ca, o koya e qarava na Kalou kei koya e sega ni qaravi koya.” (Mala. 3:18) Meda qarauna gona me kua ni vakayalolailaitaki keda na noda ivalavala ca se malumalumu meda tini biuti Jiova kina. E valavala ca bibi na noda sega ni qaravi Jiova.

17. Na cava mo qarauna kina nomu digia na watimu?

¹⁷ Ke o galala tu qai vakasamataka tiko mo vakawati, ena yaga vei iko na ka e vola o Malakai mo digia vinaka na watimu. De dua ena vakaraitaka o koya qori eso na itovo vinaka, ia ke sega ni qarava tiko na Kalou dina, vakacava ena raici koya o Jiova me yalododonu? (2 Kor. 6:14) Ke o vakawatitaki koya, ena vukei iko mo yalodina tiko ga vei Jiova? Vakasamataka qo: De dua era vakaraitaka eso na itovo vinaka na yalewa lotu butobuto e vakawatitaka o Tui Solomoni. Ia era sega ni sokaloutaki Jiova, era mani vagolea vakamalua na loma i Solomoni me qaravi ira na kalou lasu.​—1 Tui 11:​1, 4.

18. Na cava mera vakavulica na itubutubu vei ira na luvedra?

 ¹⁸ Moni vakayagataka na itubutubu na kedra itukutuku na tui ena iVolatabu, moni vakavulici ira na gone mera guta na sokalou vei Jiova. Vukei ira mera kila ni nona raica o Jiova me vinaka e dua na tui se ca, e vakatau vakalevu ena nona tokona na sokalou dina. Mera vuli na luvemu ena ka o tukuna kei na nomu ivakaraitaki. Mera raica ni bibi duadua vei kemudrau na veika vakayalo me vaka na wili iVolatabu, tiko ena soqoni, kei na cakacaka vakavunau. (Maciu 6:33) Ke sega, e rawa nira vakawalena na qaravi Jiova. Na kena itinitini, era na sega ni vakaliuca na sokalou dina, se biuta mada ga.

19. Na cava e rawa nira cakava o ira na sa biuti Jiova? (Raica tale ga na kato “ O Rawa ni Lesu Vei Jiova!”)

¹⁹ Vakacava sa na sega sara ga ni qaravi Jiova tale e dua e sa biuti koya? Sega. E rawa ni veivutuni me qaravi Jiova tale. Me rawa qori, e vinakati me yalomalumalumu qai muria nodra ivakasala na qase ni ivavakoso. (Jeme. 5:14) Ena yaga vakalevu na nona sasaga me veitokani tale kei Jiova!

20. Ke da vakatotomuri ira na tui yalodina, ena raici keda vakacava o Jiova?

²⁰ Na cava gona eda vulica vei ira na tui Isireli? Eda na vakataki ira na tui yalodina ke vu mai lomada na noda qaravi Jiova. Meda vuli ena noda cala, meda veivutuni qai cakava sara na veiveisau. Meda nanuma tale ga na bibi ni noda muria vinaka na ivakarau ni noda sokaloutaka na Kalou dina duadua ga. Ke o yalodina tiko ga vei Jiova, ena raici iko ni o cakava tiko na ka e donu e matana.