1, 2. (a) Na cava eda vulica vei Kitioni kei na 300 nona tamata? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Cava e bibi kina na vosota me vaka e tukuni ena Luke 21:19?

DUA na ka na kaukaua ni vala. E liutaki ira na sotia ni Isireli na Turaganilewa o Kitioni nira cicimuria na kedra meca, oya na mataivalu ni Mitiani kei na nodra ito ena bogi taucoko me rauta ni 32 na kilomita! E vakamacalataka na iVolatabu na ka e yaco tarava: “E qai lako ina Joritani o Kitioni, e takosova. E oca sara o koya kei na 300 na tamata era tomani koya.” Ia se bera ni qaqa ena ivalu o Kitioni kei ira na nona tamata, ni se vo tiko e rauta ni 15,000 na meca. Vica vata na yabaki nodra vakatotogani tiko vei ira na kai Mitiani, ia era kila na Isireli ni se sega ni kena gauna mera soro kina. Me rawa nira vakawabokotaki ira na meca, ‘era cicimuri ira tiko ga’ ra qai vakadrukai ira na Mitiani.—Dvei. 7:22; 8:4, 10, 28.

² E sega tale ga ni rawarawa noda vala nikua. E keda meca sara ga o Setani, nona vuravura, kei na noda malumalumu. Eso sa dede nodra vala tiko, ia era qaqa ena veitokoni i Jiova.  Ena rairai veivakaocai ena so na gauna noda valuta tiko na keda meca, kei na noda waraka me cava na ituvaki ca qo. Ia se bera nida qaqa ena ivalu qori. E vakasalataki keda o Jisu nida na vakatovolei qai vakacacani ena iotioti ni veisiga qo, e tukuna tale ga ni noda qaqa ena vakatau tiko ena noda vosota. (Wilika Luke 21:19.) Na cava na ibalebale ni vosota? Na cava ena vukei keda meda vosota? Na cava eda rawa ni vulica vei ira na dau vosota? Na cava meda cakava “me tini vinaka na cakacaka ni vosota”?—Jeme. 1:4.

3. Na cava na ibalebale ni vosota?

³ Ena iVolatabu na vosota e sega ni vakaibalebaletaka wale ga noda vorata na ituvaki dredre. E okati kina noda vakasama, na lomada se ka eda cakava nida vakatovolei. O koya e vosota ena doudou, nuidei qai sega ni soro. E kaya e dua na ivola ni vosota e “ciqoma na ka dredre cava ga e takoso ena yalonuidei, sega ena yalosorosoro. Ena dei tu ga ena sega ni railesu. Se mani dredre vakacava na ituvaki, ena okata qori me ka lagilagi ni raica tiko na nona icovi.”

4. Na cava eda kaya kina ni loloma e uqeta na vosota?

⁴ Na loloma e uqeti keda meda vosota. (Wilika 1 Korinica 13:4, 7.) Nida lomani Jiova eda na vosota na ka kece me vakayacori kina nona inaki. (Luke 22:41, 42) Nida lomani ira na tacida eda na vosota nodra malumalumu. (1 Pita 4:8) Nida lomani watida eda na vosota na ituvaki ‘rarawataki’ era dau vakila mada ga na veiwatini era veilomani, ena dei tale ga kina noda vakawati.—1 Kor. 7:28.

5. Na cava e ganiti Jiova kina me vukei keda meda vosota?

⁵ Kerei Jiova me vakaukauataki iko. O Jiova “na Kalou e vu ni vosota kei na vakacegu.” (Roma 15:5) O koya ga e kila vinaka na ituvaki dredre eda sotava, noda isususu kei na ivakarau ni lomada. E rawa gona ni vukei keda meda vosota. E kaya na iVolatabu: “E vakamamautaki ira na rerevaki koya ena ka era gadreva, e rogoca o koya na nodra tagi ni kere veivuke qai vakabulai ira.” (Same 145:19) E rawa vakacava ni sauma na Kalou noda masu?

6. Ena vakarautaka vakacava o Jiova na sala meda vosota kina?

⁶ Wilika 1 Korinica 10:13. Nida kerei Jiova me vukei keda meda vosota na veivakatovolei, ena ‘vakarautaka na sala’ meda dro kina. Vakacava e rawa ni veisautaka o Jiova na ituvaki me kauta tani na veivakatovolei? De dua. Ia levu na gauna e vakarautaka na sala meda “vosota rawa kina.” Io, ena vakaukauataki keda o Jiova meda ‘vosota na ka kece ena vosovoso kei na marau.’ (Kolo. 1:11) E kila vinaka ni vakaiyalayala na ka eda rawata, ena sega ni vakalaiva meda sotava e dua na ituvaki eda na sega kina ni yalodina.

7. Na cava eda vinakata kina na kakana vakayalo? Vakatauvatana.

⁷ Kania na kakana vakayalo me dei nomu vakabauta. E ulunivanua cecere duadua e vuravura na Everest, o koya e cabeta ena vinakati vua e rauta ni 6,000 na calorie (na kaukaua e solia na kakana) ena dua na siga. Me rawata nona icovi, ena vinakati vua e levu na calorie. Me rawa tale ga nida vosota ena noda bula vaKarisito da qai rawata noda icovi, ena vinakati meda kania  wasoma na kakana vakayalo. E vinakati meda lewai keda vinaka meda vakayagataka noda gauna ena wiliwili, vuli vakataki keda, kei na soqoni vaKarisito. Ena vakaukauataka noda vakabauta na ‘kakana e tudei me rawati kina na bula tawamudu.’—Joni 6:27.

8, 9. (a) Na cava e vauci ena Jope 2:4, 5 nida vakatovolei? (b) Ni o vakatovolei, cava o rawa ni raitayaloyalotaka?

⁸ Nanuma nomu yalodina vua na Kalou. Ni vakatovolei na dauveiqaravi i Jiova, e levu tale na ka e okati kina. Na ka eda cakava nida vakatovolei, ena vakaraitaka ke da raici Jiova dina me Turaga Cecere ni Lomalagi kei na Vuravura se sega. E vakalewa na veiliutaki i Jiova o Setani ena vosa qo: “Ena solia na tamata na ka kece e tu vua me bula kina. Ia qo, dodoka mada na ligamuni qai tara sara na suina kei na lewena, ena vosavakacacataki kemuni e matamuni.” (Jope 2:4, 5) E vaka me tukuna o Setani ni sega ni vu mai lomada noda qaravi Jiova. Vakacava bau veisau o Setani? Sega vakadua! Oti tale e vica na senitiuri, ni kolotaki mai lomalagi o Setani, se vakatokai tiko ga me “o koya e dau beitaki ira na tacida, o koya e dau beitaki ira ena siga kei na bogi ena mata ni noda Kalou!” (Vkta. 12:10) E sega ni guilecava o Setani na ile e vauca na yalodina. E vinakata meda soro, meda kua tale ga ni tokona na veiliutaki cecere i Jiova.

⁹ Ni o vosota tiko na veivakatovolei, raitayaloyalotaka mada qo. E tiko o Setani kei na nona ito ena dua na yasana, era via raica na ka o na cakava ra qai kaya ni o na soro. Ena dua tale na yasana, o raici Jiova, na Luvena, ira na lumuti era sa vakaturi kei ira na agilosi e sega ni wiliki rawa. E vaka mera kailavaki iko tiko nira marautaka nomu vosota e veisiga kei na nomu tokona na veiliutaki cecere i Jiova. O qai rogoci Jiova ni vosa vei iko: “Mo vuku na luvequ mo vakamarautaka na lomaqu, me dua na vosa meu tauca vua sa beitaki au.”—Vkai. 27:11.

10. O na vakatotomuri Jisu vakacava ni o raica dei na icovi ni nomu vosota?

¹⁰ Raica dei na icovi ni vosota. Kaya mada o gole tiko ena dua na ilakolako balavu, o mani cegu ena lomadonu ni tanala balavu. E buto na vanua kece o rai kina. Ia o nuidei ni o na raica na rarama ni o yaco ena mua ni tanala. Ena so tale ga na gauna ena rairai vakayalolailaitaki iko na levu ni leqa. De dua e va tale ga qori na rai i Jisu. Ni vakamatei ena “kaunirarawa,” e vakalialiai qai vakamadualaki! Ia e vosota kece qori o Jisu “ena vuku ni marau e tu e matana.” (Iper. 12:2, 3) E raica dei na icovi ni nona vosota, vakabibi nona vakacerecerea na yaca i Jiova me vakadinadinataki tale ga na dodonu ni nona veiliutaki. E lekaleka ga nona vakatovolei o Jisu, ia e tawamudu nona icovi mai lomalagi. Nomu vakatovolei nikua ena rairai mosimosi qai vakavurarawa. Ia nanuma ni veivakatovolei qori e lekaleka wale ni o vakanamata ina bula tawamudu.

11. Na cava meda veivosakitaka kina nodra ivakaraitaki na “dau vosota”?

¹¹ Eda sega ni vosota duadua. E uqeti ira na lotu vaKarisito na yapositolo o Pita mera vosota, ni vola: “Ni tudei ena nomuni vorati koya, me dei na nomuni vakabauta, ni oni kila ni veika rarawa vata ga qori era vakila tiko na tacimuni kece e vuravura.” (1 Pita 5:9) Eda vuli ena nodra ivakaraitaki na “dau vosota”  meda tudei tiko ga, e vakadeitaka ni rawa nida vosota, ena vakaicovitaki tale ga noda yalodina. (Jeme. 5:11) Meda veivosakitaka mada e vica na ivakaraitaki. ^[1]

12. Na cava eda vulica ena ivakaraitaki ni jerupi e Iteni?

¹² Jerupi. Na nodra rairai ena imatai ni gauna eso na kabula vakayalo vei Atama kei Ivi e vakavulici keda meda vosota na itavi dredre eda lesi kina. Na Kalou o Jiova e “biuta na jerupi kei na iseleiwau yame caudre cocowiriwiri ena tokalau ni were o Iteni me yadrava na sala ina vunikau ni bula.” ^[2] (Vkte. 3:24) Eda kila ni sega ni buli na jerupi me qarava na itavi qori! E sega tale ga ni inaki i Jiova vua na kawatamata me valavala ca qai talaidredre. Na jerupi e vakaitutu mai lomalagi, ia eda sega ni wilika ena iVolatabu me vosakudrukudrutaka na itavi e lesi kina, se raica me lolovira na itavi qori. E sega ni oca se soro. Ia e talairawarawa, e vosota tiko me yacova ni cava na itavi e lesi kina me sivia na 1,600 na yabaki, de dua ena gauna ni Waluvu!

13. E vosota vakacava o Jope nona vakatovolei?

¹³ Na peteriaki o Jope. Ke vakayalolailaitaki iko na ka e tukuna nomu itokani se dua e vale, o tauvimate bibi, se rarawataka nona takali e dua na wekamu voleka, e rawa ni vakacegui iko na ivakaraitaki i Jope. (Jope 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) E sega ni kila o Jope na vu ni nona rarawa, ia e sega ni soro. Na vuna? Ni “dau rerevaka na Kalou.” (Jope 1:1) E vakadeitaka o Jope me vakamarautaki Jiova ena gauna vinaka se gauna ca. Ena veitokoni ni Kalou, e vakananuma o Jope na veika vakatubuqoroqoro sa vakayacora o Jiova ena veivuke ni yalo tabu. E nuidei ga vakalevu ni na vakaotia o Jiova na veivakatovolei ena kena gauna donu. (Jope 42:1, 2) Qori sara ga na ka e qai yaco. E “kauta laivi o Jiova na rarawa i Jope, e vakavuna me tikovinaka tale.” E “dede qai marautaki na nona bula.”—Jope 42:10, 17.

14. Ena 2 Korinica 1:6, e veiuqeti vakacava na ivakaraitaki i Paula?

¹⁴ Na yapositolo o Paula. Vakacava o dau tusaqati se vakacacani vei ira na meca ni sokalou dina? O dua na qase ni ivavakoso se ivakatawa ni tabacakacaka o vakila ni tarabi nomu itavi? Mo vakasamataka vakatitobu na ivakaraitaki i Paula. Sa tu mada na ‘veika e  leqataka’ sa qai bikai koya e veisiga na nona lomaleqataka na ivavakoso. (2 Kor. 11:23-29) Ia e sega ni soro, e veiuqeti na nona ivakaraitaki. (Wilika 2 Korinica 1:6.) Nanuma tiko ni o vosota na ituvaki dredre, o sa rawa ni uqeta eso tale mera vosota.

15, 16. (a) Na “cakacaka” cava me tinia na vosota? (b) Cava meda cakava me “tini vinaka na cakacaka ni vosota”? Tukuna na kena ivakaraitaki.

¹⁵ E uqeti me vola na yapositolo o Jemesa: “Me tini vinaka na cakacaka ni vosota.” Na “cakacaka” cava qori? Oya meda “vinaka ena ka kece, me kua ni dua na ka e yali.” (Jeme. 1:4) Nida vakatovolei, ena kilai kina noda malumalumu se itovo meda vakavinakataka. Ke da vosota na veivakatovolei, ena vinaka tiko ga noda itovo vaKarisito. Kena ivakaraitaki, eda na vosovoso vakalevu, dau vakavinavinaka, eda na yalololoma tale ga.

¹⁶ Na vosota ena moici keda meda lotu vaKarisito vinaka, meda kua kina ni beca na ivakavuvuli vakaivolatabu. Kena ivakaraitaki, vakacava ke dredre mo vorata na vakanananu ca? Masulaka na veivakatovolei va qori mo kua kina ni soro. O na lewai iko vinaka sara. Vakacava era tusaqati iko tiko nomu vuvale? Mo kua ni soro, mo qaravi Jiova tiko ga. Qori ena vaqaqacotaka nomu nuitaki Jiova. Nanuma tiko: Ena vinakati meda vosota me vakadonui keda o Jiova.—Roma 5:3-5; Jeme. 1:12.

17, 18. (a) Vakatauvatana na bibi ni vosota. (b) Na cava meda nuidei kina nida sa volekata na icavacava?

¹⁷ E dodonu meda vosota me yacova na icavacava, meda kua ni soro koso. Kena ivakaraitaki: Vakasamataka ni luvu e dua na waqa. E vinakati mera qalo i vanua na leweniwaqa me rawa nira bula. O koya e soro ni qai tekivu qalo, kei koya e soro ni sa voleka i vanua e tautauvata ga na ka ena yacovi rau. Meda vakadeitaka tale ga nikua, meda vosota me yacova na vuravura vou. E vakatau sara ga kina noda bula. Me tiko mada ga vei keda na rai i Paula, ni kaya: “Eda sega ni soro.”—2 Kor. 4:1, 16.

¹⁸ Eda nuidei ni na tokoni keda o Jiova meda vosota me yacova na icavacava. Eda duavata kei na yapositolo o Paula ena Roma 8:37-39: “Eda qaqa ga ena ka kece qo ena vuku i koya e lomani keda. E dei tu na lomaqu ni na sega ni rawata na mate, na bula, na agilosi, na veimatanitu, na veika era tu nikua se veika ena yaco mai, na kaukaua cava ga, se dua na ka mai cake se ka e ra, se dua tale na kabuli, me tawasei keda mai na loloma ni Kalou e mai vakaraitaka o Karisito Jisu na noda Turaga.” Eda na rairai oca ena so na gauna. Ia meda vosota mada ga me yacova na icavacava, me rawa ni tukuni vei keda na ka e tukuni vei Kitioni kei ira na nona tamata “era cicimuri [ira] tiko ga” na meca.—Dvei. 8:4.