1. Eda na talairawarawa vakacava vua na Kalou kei na matanitu vakatamata?

E VAKAROTA na Vosa ni Kalou meda talairawarawa ina matanitu vakatamata, ia e tukuna tale ga meda talairawarawa vua na Kalou, sega vua na tamata. (Caka. 5:29; Taito 3:1) E rawa vakacava qori? E vakamacalataka o Jisu e dua na ivakavuvuli eda na kila kina se o cei meda talairawarawa vua. E kaya: “O koya gona, ni solia lesu vei Sisa na ka e nei Sisa, vua na Kalou na ka e nona na Kalou.” ^[1] (Maciu 22:21) Eda na muria vakacava qori? Eda na talairawarawa ina matanitu e veiliutaki nida muria na kena lawa, dokai ira na vakailesilesi, da qai sauma na ivakacavacava e lavaki. (Roma 13:7) Ia ke vakarota na matanitu meda kua ni talairawarawa vua na Kalou, eda na sega ni muria ena veidokai.

2. Eda na tawaveitovaki vakacava ena veika vakapolitiki?

² Dua na sala eda solia kina vua na Kalou na ka e nona, oya nida tawaveitovaki ena veika vakapolitiki. (Aisea 2:4) Kena ibalebale eda na sega ni saqati ira na matanitu e vakalaiva tiko o Jiova mera veiliutaki. Eda sega tale ga ni cibitaka se vakaitavi ena veika e vauci ena boletaki vanua. (Roma 13:1, 2) Eda na sega ni via  veisautaka na matanitu se vakamuai ira na daunipolitiki, eda na sega ni duri ena veidigidigi se meda digitaki ira na daunipolitiki.

3. Na cava meda tawaveitovaki tiko ga kina?

³ Na iVolatabu e vakamacalataka e vica na vuna e vinakata kina na Kalou meda tawaveitovaki tiko ga. Kena ivakaraitaki, eda vakatotomuria na ivakavuvuli i Jisu Karisito kei na nona ivakaraitaki ni “sega ni vakavuravura,” e sega ni vakaitavi ena veika vakapolitiki kei na ivalu. (Joni 6:15; 17:16) E bibi meda tawaveitovaki tiko ga me rawa nida yalodina ni vakamalumalumu ina Matanitu ni Kalou. Ke sega, ena ca noda lewaeloma nida kacivaka tiko na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou me iwali duadua ga ni noda leqa. O ira tale ga na lotu lasu era tawasei ira na lewenilotu nira siova na veika vakapolitiki. Ia nida tawaveitovaki tiko ga na dausokalou yalodina, eda sa maroroya tiko na noda duavata vakamataveitacini e vuravura raraba.—1 Pita 2:17.

4. (a) Eda kila vakacava ni na dredre tiko ga meda tawaveitovaki? (b) Cava meda vakadeitaka kina qo meda tawaveitovaki tiko ga?

⁴ De dua eda vakaitikotiko ena vanua se sega ni vakilai kina na tiko yavavala vakapolitiki, e rairai vakatarai kina meda sokalou. Ia ni sa voleka ni cava na vuravura i Setani, meda namaka ni na dredre tiko ga meda tawaveitovaki. Eda bula maliwai ira e levu era “sega ni via okati ena dua na veiyalayalati” ra qai “domoqa.” Kena ibalebale era na duiyaloyalo se tatawasewase tiko ga na tamata. (2 Tim. 3:3, 4) Ena so na matanitu, era sotava na tacida na ituvaki tawanamaki ni sa veisau sara vakatotolo na veiliutaki vakapolitiki. Vakacava o sa raica na vuna e bibi kina meda vakadeitaka nikua nida na tawaveitovaki tiko ga? Ke da waraka sara na gauna meda qai sotava kina na ituvaki dredre, de dua eda na rawai se vakaleqai noda tawaveitovaki. Na cava gona meda cakava rawa nikua meda tawaveitovaki tiko ga ena vuravura tatawasewase qo? Meda dikeva mada e va na tikina bibi ena vukei keda meda cakava qori.

5. E raici ira vakacava na matanitu vakatamata o Jiova?

⁵ Kena imatai, eda na tawaveitovaki tiko ga nida raici ira na veiliutaki mai na rai i Jiova. De dua ena vinaka toka nodra veiliutaki eso na matanitu, ia e sega ni inaki i Jiova me veiliutaki na tamata. (Jere. 10:23) Na matanitu vakatamata e uqeta na boletaki vanua, vakavuna kina mera tatawasewase na lewe i vuravura. Ke mani vakacava sara na vinaka ni nona veiliutaki e dua, ena sega tu ga ni walia na noda leqa. Kena ikuri, me tekivu ena 1914, era dau saqata voli mai na Matanitu ni Kalou na matanitu vakatamata. Sa voleka tale ga me yavala na Matanitu ni Kalou me vakarusai ira kece.—Wilika Same 2:2, 7-9.

6. Na cava meda cakava vei ira na veiliutaki vakamatanitu?

⁶ E vakatara o Jiova mera veiliutaki na matanitu vakatamata me rawa ni vakilai toka na veiyaloni kei na tiko vinaka, ni na yaga ena kena vunautaki na Matanitu ni Kalou. (Roma 13:3, 4) E vakaroti keda mada ga o koya meda masulaki ira na veiliutaki, vakabibi me kua ni vakaleqa noda sokalou na nodra vakatulewa. (1 Tim. 2:1, 2) Nida sotava eso na ituvaki tawadodonu, eda dau kerea nodra veivuke na vakailesilesi vakamatanitu, me vaka ga na yapositolo o Paula. (Caka. 25:11) Eda kila ni tukuni ena iVolatabu ni o Setani na meca ni Kalou e lewa tiko na veika vakapolitiki nikua, ia e sega ni tukuna ni lewai ira yadua na iliuliu se vakailesilesi. (Luke 4:5, 6) Meda kua gona ni nanuma cala ni o Setani e lewa tiko e dua  na vakailesilesi vakamatanitu. Me vakacava noda ivalavala vei ira? Eda na ‘sega ni vosavakacacataka e dua.’—Taito 3:1, 2.

7. Na rai cava meda qarauna?

⁷ Eda talairawarawa vua na Kalou nida sega ni tokona e dua na mata se isoqosoqo vakapolitiki, se ra mani tokona se saqata noda cakacaka. Ena vakatovolei vakacava noda tawaveitovaki ena ituvaki qo? Kaya mada ke caka e dua na vakabesebese me veisautaki kina e dua e veiliutaki voravora. E dau tusaqati keda tale ga vakaca na veiliutaki qori. De dua eda na sega ni tayabe kei ira na vakaduduile, ia vakacava e tiko e kea na yaloda? (Efeso 2:2) Bibi gona meda tawaveitovaki tiko ga ena ka eda tukuna, noda ivalavala kei na ivakarau ni lomada.

8. Ni vakatovolei noda tawaveitovaki, eda na ‘qaseqase qai maloku’ vakacava?

⁸ Kena ikarua, eda na tawaveitovaki tiko ga nida ‘qaseqase me vaka na gata qai maloku me vaka na ruve’ nida vakatovolei. (Wilika Maciu 10:16, 17.) Eda na qaseqase nida kila se vakasamataka rawa na leqa, da qai maloku nida sega ni vakalaiva qori me vakaleqa noda tawaveitovaki. Meda veivosakitaka mada eso na ituvaki eda na vakatovolei kina kei na sala meda tawaveitovaki tiko ga kina.

9. Na cava meda qarauna nida veivosaki kei ira eso?

⁹ Nida veivosaki. Meda qaqarauni se qaseqase nira veivosakitaka na lewenivanua na veika vakapolitiki. Kena ivakaraitaki, nida kacivaka tiko na Matanitu ni Kalou, meda kua ni tokona se vakalewa na nona vakatutu e dua na iliuliu se isoqosoqo vakapolitiki. Meda veivosakitaka ga na ka eda kauai kece kina. Qori noda vakamacalataka na leqa e tarai keda kece. Oti meda vakaraitaka mai na iVolatabu na sala ena walia kece kina na noda leqa na Matanitu ni Kalou. Ia me kua ni veivosakitaki na nodra vakatutu na isoqosoqo vakapolitiki me baleta na iwali ni noda leqa. Ke ra via taroga na ulutaga e vakavu veivosaki me vaka na vakawati vakamataqali vata se vakalutu, mo tokona na ivakatagedegede ni Kalou ni o vakamacalataka na sala me bulataki kina. Ena noda veivosaki, meda tawaveitovaki tiko ga ena ka e baleta na politiki. Ke vakatututaka e dua me veisau se boko eso na lawa, eda na sega ni tovaka e dua se vakasaurarataki koya me veisautaka nona rai.

10. Eda na vakadeitaka vakacava nida na tawaveitovaki tiko ga nida raica se wilika e dua na ka ena tabana ni itukutuku?

¹⁰ Tabana ni itukutuku. Levu na gauna na itukutuku e kaburaki se tabaki e dau veitovaki se vakabibitaki ga kina nona rai e dua. So na gauna o ira na daunipolitiki era dau vakayagataka na tabana ni itukutuku. Ena so na vanua, na matanitu sara ga e lewa na tabana ni itukutuku qai dau veitovaki na itukutuku e kaburaki se tabaki kina. Ia meda qarauna tale ga na lotu vaKarisito eda tiko ena vanua e soli kina na galala meda kua ni tokona nona veitovaki e dua na daunitukutuku. Tarogi iko mada: ‘Au dau taleitaka meu rogoca e dua na daunitukutuku niu duavata kei na nona rai me baleta na politiki?’ Ke dina qori, de dua o na via rogoca se wilika e levu tale na itukutuku e veitovaki. Ia cava mo cakava mo tawaveitovaki tiko ga kina? Mo qarauna nomu sarava se wilika na itukutuku ena tokoni kina e dua na isoqosoqo vakapolitiki mai na dua tale. Mo qarauna tale ga na ka o rogoca me salavata kei na “ivakarau ni vosa dina” mai na iVolatabu.—2 Tim. 1:13.

11. Ena vakatovolei vakacava noda tawaveitovaki nida raica mera ka bibi na ka eda taukena?

¹¹ Domodomoiyau. Ke bibi duadua na ka eda taukena, ena dredre meda tawaveitovaki nida vakatovolei. E vakadinadinataka e dua na tacida mai Malawi o Ruth nodra  sikalutu e vica na tacida ena 1970 vakacaca nira vakatovolei. E tukuna: “E dredre mera biuta na bula vakacegu. E vica keimami kau vakavesu vata era qai lewena na isoqosoqo vakapolitiki, ra lesu ina nodra itikotiko nira sega ni vosota rawa na ituvaki ni bula ena keba ni isenivalu.” Ia e levu na dauveiqaravi ni Kalou era tawaveitovaki tiko ga nira sotava na dredre ni bula vakailavo, eso mada ga era vakayalia na ka kece era taukena.—Iper. 10:34.

12, 13. (a) E raici keda vakacava o Jiova? (b) Eda na kila vakacava nida sakitaka tiko na vanua eda cavutu mai kina?

¹² Dokadoka. E dau noda ivakarau meda sakitaka na vanua kei na matanitu eda cavutu mai kina, matatamata eda lewena, yavusa, noda itovo, se noda koro. Ia ke da dokadokataka vakasivia qori, e rawa ni duidui kina noda rai kei Jiova ena ka e vauca na veiliutaki vakatamata kei na kawatamata. E vinakata o Jiova meda maroroya na ka eda kilai kina. Na duidui tale ga ni noda itovo vakavanua e dusia na totoka ni keda ibulibuli. Ia meda nanuma tiko nida tautauvata kece ena mata ni Kalou.—Roma 10:12.

¹³ Nida dokadokataka na vanua eda cavutu mai kina, sa uqeta sara tiko ga na boletaki vanua. Ena dredre kina meda tawaveitovaki. Eda sega ni galala na lotu vaKarisito ena leqa qori. So na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri era vakaduiduitaki ira na tacidra nira duikaikai. (Caka. 6:1) Eda na kila vakacava ni sa tekivu vakawakana e lomada na dokadoka? Kena ivakaraitaki: Dua na tacida e cavutu mai na dua tale na vanua e vakatututaka eso na ka mo cakava. Ia o qai sega ni via muria ni o nanuma, ‘E vinaka cake ga na kena keimami muria e ke.’ Bibi gona meda muria kece na ivakasala vakalou qo: “Moni yalomalumalumu ena nomuni okati ira na kena vo mera uasivi kemuni.”—Fpai. 2:3.

14. E vukei keda vakacava na masu? Na ivakaraitaki vakaivolatabu cava e vakadeitaka ni yaga na masu?

¹⁴ Kena ikatolu, eda na tawaveitovaki tiko ga ena veivuke i Jiova. Meda kerea nona yalo tabu me rawa nida vosovoso, meda lewai keda tale ga vakamatau. Ena dusimaki keda na itovo qori ke tawadodonu na veiliutaki ni dua na matanitu se levu kina na cakacaka vakailawaki. Mo kerea tale ga vei Jiova na vuku mo kila kina na ituvaki e rawa ni vakaleqa nomu tawaveitovaki, kei na ka mo cakava. (Jeme. 1:5) Ke o bala i valeniveivesu se totogitaki ni o tutaka na sokalou dina, kerea vei Jiova na kaukaua mo doudou ni valataka nomu vakabauta, mo vosota tale ga na veitusaqati kece.—Wilika Cakacaka 4:27-31.

15. Ena dusimaki keda vakacava na iVolatabu meda tawaveitovaki tiko ga? (Raica tale ga na kato “E Vakayaloqaqataki Rau na Vosa ni Kalou.”)

¹⁵ Ena vakaukauataki iko o Jiova ni vakayagataka na nona Vosa. Mo vakasamataka vakatitobu na tikinivolatabu ena uqeti iko mo tawaveitovaki tiko ga ni o vakatovolei. Mo cavuqaqataka rawa qo mo kua ni guilecava kina, ni na yaga ena dua na gauna ke sega na iVolatabu. Na Vosa ni Kalou tale ga ena vaqaqacotaka nomu nuitaka na yalayala ni Matanitu ni Kalou se bera mai. E bibi na inuinui qori ke o via vosota na veivakatovolei. (Roma 8:25) Digia e dua na tikinivolatabu e vakamacalataka na veivakalougatataki o vakanamata kina, mo raitayaloyalotaka tale ga ni o sa marautaka tiko na veivakalougatataki qori ena Parataisi.

16, 17. Ena uqeti keda vakacava nodra tawaveitovaki na dauveiqaravi ni Kalou? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹⁶ Na kena ikava, eda na tawaveitovaki tiko ga nida vakasamataka na nodra  yalodina na dauveiqaravi ni Kalou. Ena vakavukui keda nodra ivakaraitaki, ena vakaukauataki keda tale ga meda vosota. Kena ivakaraitaki o Setareki, Mesake, kei Apeteniko, ratou bese ni sokaloutaka na matakau e vakatayaloyalotaka na matanitu o Papiloni. (Wilika Taniela 3:16-18.) Nira wilika na tacida nikua na nodratou gugumatua, e vakayaloqaqataki ira mera kua ni vakarokoroko ina kuila ni matanitu. O Jisu tale ga a sega ni vakaitavi ena veika vakapolitiki se veileti ni vuravura. E kila ni na veiuqeti nona ivakaraitaki, e mani vakamasuti ira nona tisaipeli: “Dou yaloqaqa! Au sa vakamalumalumutaki vuravura.”—Joni 16:33.

¹⁷ Levu na tacida ena gauna qo era yalodina tiko ga nira tawaveitovaki. Eso era vakararawataki ra qai bala e valeniveivesu, eso tale era mate ena vuku ni nodra vakabauta. Ena uqeti keda nodra ivakaraitaki me vaka ga e yaco vei Barış mai Taki ni kaya: “Dua na tacida gone o Franz Reiter, a vakamatei ni bese ni lewena na mataivalu i Itala. Na nona ivola vei tinana ena bogi ni bera ni vakamatei e vakaraitaka na levu ni nona vakabauta kei na nona nuitaki Jiova. Keu na sotava na ituvaki qori au na vakatotomuri koya.” ^[2]

18, 19. (a) Era na tokoni iko vakacava na lewe ni ivavakoso mo tawaveitovaki tiko ga? (b) Na cava o vakadeitaka mo cakava?

¹⁸ E rawa nira veitokoni na mataveitacini ena ivavakoso mo tawaveitovaki tiko ga. Mo tukuna vei ira na qase ni ivavakoso na ituvaki dredre o sotava tiko, era na veivuke nira vakayagataka na iVolatabu. Era na vakayaloqaqataki iko na lewe ni ivavakoso ke ra kila na kemu ituvaki. Kerei ira mera masulaki iko. Ke da vinakata nodra veitokoni na tacida se mera masulaki keda, e dodonu meda cakava tale ga vei ira. (Maciu 7:12) Na ulutaga e tiko ena jw.org ena uqeti keda meda kua ni wereubiubi nida masu. Gole ena “Jehovah’s Witnesses Imprisoned for “Jehovah’s Witnesses Imprisoned for Their Faith—By Location” ena NEWSROOM > LEGAL DEVELOPMENTS. O na wilika kina na kedra itukutuku na tacida era bala i valeniveivesu ena vuku ni nodra vakabauta. Digia eso na yaca qai masuti Jiova me solia vei ira na doudou, mera yalodina tale ga vua.—Efeso 6:19, 20.

¹⁹ Sa voleka ni vakarusai na matanitu vakatamata, meda kua gona ni kurabui ke ra sega ni taleitaka na noda yalodina vei Jiova kei na nona Matanitu. Bibi gona nikua meda vaqaqacotaka tiko ga noda tawaveitovaki ena vuravura tatawasewase.