1, 2. (a) Na ivakadinadina cava e vakaraitaka ni dredre vei ira na lewenivanua mera marautaka na bula galala? (b) Cava na kena itinitini?

NIKUA, e levu era sasagataka me vakaoti na veivakaduiduitaki, me soli na dodonu kei na galala. Ena levu na vanua, era vinakata me kua na veivakalolomataki, veivakaduiduitaki kei na bula dravudravua. Eso tale era vakarota me soli na galala ni vosa, na galala ni digidigi, se mera lewai ira ga. Levu nikua era vinakata mera cakava ga na ka era vinakata, se bula ena kena ivakarau era vinakata.

² E ka ni sasaga toka me vakayacori kece qori. Ena bula raraba ni lewenivanua kei na veika vakapolitiki, levu era vakabesebese, tayabe, kudru, se vakaduduile. Vakacava e rawati kina na veika era vinakata? Kena veibasai ni dau tini ga ena rarawa kei na mate. Na ka kece qo e vakadeitaka tale na dina ni ka e vola o Tui Solomoni: “Ena gauna kece era veiliutaki kina na tamata e tini ga ina leqa.”—Dauv. 8:9.

3. Na cava meda cakava meda marau da qai lomavakacegu?

³ E vakamacalataka na tisaipeli lotu vaKarisito o Jemesa  na sala me rawati kina na marau dina kei na lomavakacegu. E vola: “O koya e dikeva na lawa uasivi ni veisereki [se galala] qai muria tiko ga, ena marautaka na ka e cakava.” (Jeme. 1:25) Ni vakarautaka o Jiova na lawa uasivi qo, e kila na ka eda vinakata meda marau kina da qai lomavakacegu. E solia vei rau na imatai ni veiwatini na ka kece me rau marautaka, okati kina na galala dina.

4. Na galala cava rau marautaka o Atama kei Ivi? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁴ Nida wilika na imatai ni rua na wase ni Vakatekivu, eda kila ni rau marautaka o Atama kei Ivi na galala era diva tu e levu nikua, rau sega ni leqataka na ka rau vinakata, rau galala mai na veivakalolomataki kei na rere. Rau sega mada ga ni leqataka na kakana, cakacaka, tauvimate, kei na mate. (Vkte. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Kena ibalebale ya ni tawavakaiyalayala na galala rau marautaka? Meda raica mada.

5. Na cava e vinakati me yaga kina noda galala?

⁵ Era nanuma e levu nikua, ni galala dina oya mera cakava na ka kece ga era vinakata, e vinaka se ca. E vakamacalataka na ivola The World Book Encyclopedia, na galala oya “na noda rawa ni vakatulewataka na ka meda cakava da qai muria sara.” E kuria: “Ena rai vakalawa, era na qai galala ga na tamata ke sega na veika tawadodonu, sega ni yalani tu ga vakaveitalia vei ira na ka.” Kena ibalebale ni yaga eso na ka e yalani, ni na yaga vei keda kece na galala e soli. Meda taroga gona: O cei duadua ga me lewa na veika e dodonu, veiganiti, e veirauti tale ga?

6. (a) Na cava e tawavakaiyalayala kina na galala i Jiova? (b) Na galala cava e tu vei keda kei na vuna?

⁶ E dua na tikina bibi meda nanuma tiko me baleta na galala, oya ni Kalou ga o Jiova e taucoko se tawavakaiyalayala na nona galala. Na vuna? Ni bulia na ka kece, e Kalou kaukaua duadua ena lomalagi kei na vuravura. (1 Tim. 1:17; Vkta. 4:11) Wilika mada na totoka ni nona vakamacalataka o Tui Tevita na vakasakiti kei na cecere i Jiova. (Wilika 1 Veigauna 29:11, 12.) Kena ibalebale, na ibulibuli kece i Jiova mai lomalagi kei vuravura, e vakaiyalayala na nodra galala. Meda kila tiko ni o Jiova duadua ga e tu vua na kaukaua me lewa na ka e dodonu, veiganiti, e veirauti tale ga. Qori sara ga na ka e cakava ni bulia na tamata ena ivakatekivu.

7. Na cava eda dau cakava e sega ni vinakati tale meda vakasamataka?

⁷ E levu na sala erau marautaka kina o Atama kei Ivi na nodrau galala, ia e tiko na ka e yalani vei rau. Eso mada ga e sega ni vinakati me rau vakasamataka tale. Kena ivakaraitaki, rau kila na imatai ni noda itubutubu me rawa ni rau bula tiko ga, e vinakati me rau ceguva na cagi, kana, moce, kei na so tale. Vakacava ena yalani nodrau galala ke rau cakava qori? Sega, ni kila o Jiova ni nodrau cakava mada ga na ka lalai qori, erau na marau kina qai lomavakacegu. (Same 104:14, 15; Dauv. 3:12, 13) Eda na via ceguva na cagi bulabula, kania na kakana taleitaki, se yadra mai na moce se vakacava? Eda dau marautaka kece qori, e sega ni vaka me icolacola se yalani kina noda galala. Qori tale ga na ka erau marautaka o Atama kei Ivi.

8. Na ivakaro matata cava e tukuna o Jiova vei rau na imatai ni noda itubutubu, cava na kena inaki?

 ⁸ E matata na ivakaro i Jiova vei Atama kei Ivi, oya me rau vakasinaiti vuravura, me rau qarava tale ga. (Vkte. 1:28) Vakacava e yalana na nodrau galala na ivakaro qori? Sega! Na inaki ni ivakaro qori me rawa nida vakaitavi ena kena vakayacori na loma ni Kalou, oya meda veisautaka na vuravura taucoko me parataisi me bula tawamudu kina na kawatamata. (Aisea 45:18) Nikua, e sega ni beci na loma ni Kalou ke da digia meda dawai se vakawati se sega ni vakaluveni. Ia e levu era digia ga mera vakawati ra qai vakaluveni, dina ni sega ni rawarawa na bula vakavuvale. (1 Kor. 7:36-38) Na vuna? E levu era marau, era lomavakacegu tale ga nira cakava qori. (Same 127:3) A rawa tale ga ni rau marautaka o Atama kei Ivi me tawamudu na nodrau vakawati kei na bula vakavuvale.

9. Na cava e donu kina, veiganiti, e veirauti tale ga na ivakaro ni Kalou ena Vakatekivu 2:17?

⁹ E dua tale na ivakaro e tukuna o Jiova vei Atama kei Ivi, e vakamatatataki kina na itotogi ke sega ni rau muria: “Mo kua ni kana mai na vunikau e kilai kina na ka vinaka kei na ka ca, ni o na mate dina ena siga o kania kina.” (Vkte. 2:17) Vakacava e cala na ivakaro qo, e sega ni veiganiti, e sega ni veirauti tale ga? E yalani kina nodrau galala o Atama kei Ivi? Sega. E levu na vuku ni iVolatabu era tukuna na nodra nanuma ena yaga kei na dina ni ivakaro qo. Kena ivakaraitaki, e kaya e dua na vuku: “E macala ena ivakaro ni Kalou ena [Vakatekivu 2:16, 17] oya ni Kalou duadua ga e kila na ka e vinaka . . . vua na kawatamata, e kila tale ga na Kalou na ka e ca . . . vei ira. Mera marautaka na ‘ka e vinaka,’ e bibi vua na kawatamata me nuitaka na Kalou, me talairawarawa vua. Ke ra talaidredre, era sa na lewa ga vakataki ira na ka e vinaka . . . kei na ka e ca.” Qori na ka eda sega ni rawa ni cakava na tamata.

10. Na cava meda kua ni nanuma kina ni rau tautauvata na galala ni vakatulewa kei na dodonu meda lewa na ka e vinaka kei na ka e ca?

¹⁰ Nira wilika e levu nikua na ivakaro i Jiova vei Atama, era nanuma ni bureitaki vua na galala me cakava na ka e vinakata. Kena ibalebale ni sega ni matata vei ira na duidui ni galala ni vakatulewa kei na dodonu me lewa na ka e vinaka kei na ka ca. E soli na galala vei Atama kei Ivi me rau digia me rau talairawarawa vua na Kalou se sega. Ia o Jiova duadua ga ena lewa na ka e vinaka kei na ka e ca, me vaka e vakatayaloyalotaka “na vunikau e kilai kina na ka vinaka kei na ka ca” ena were o Iteni. (Vkte. 2:9) E macala nida sega ni kila na itinitini ni ka eda dau vakatulewataka, eda sega tale ga ni kila se na vinaka ena veigauna kece. Oya na vuna e levu e dau vinaka na inaki ni nodra vakatulewa, ia era tini rarawa se leqa kina. (Vkai. 14:12) E vakaiyalayala ga na ka eda rawata. Ena ivakaro i Jiova, e via vakavulici rau o Atama kei Ivi ena sala me rau marautaka kina na galala dina. Vakacava erau talairawarawa kina?

11, 12. Na cava e rarawataki kina na vakatulewa i Atama kei Ivi? Vakatauvatana.

¹¹ Erau vakatulewataka na imatai ni noda itubutubu me rau talaidredre. E sega ni vorata rawa o Ivi na veirawai ni  yalayala i Setani—“ena rai na matamudrau, drau na vaka na Kalou, drau na kila na ka vinaka kei na ka ca.” (Vkte. 3:5) Vakacava na ka erau digia o Atama kei Ivi, e levu kina na nodrau galala? Ka ni rarawa ni sega. Na nodrau digidigi e yaco kina na veibasai ni ka e tukuna o Setani. Rau vulica ni dau tini ga ina leqa ni beci na veidusimaki i Jiova, me rau muria ga na lomadrau. (Vkte. 3:16-19) Na vuna? A sega ni solia o Jiova na galala meda vakatulewataka se cava eda nanuma ni vinaka kei na ka e ca.—Wilika Vosa Vakaibalebale 20:24 kei na ivakamacala e ra; Jeremaia 10:23.

¹² Kena ivakaraitaki ni vukataka tiko na waqavuka e dua na pailate. Me rawa ni yaco vinaka ena dua na vanua, ena vinakati me muria e dua na idusidusi ni vuka. Rawa ni vakayagataka na iyaya vovou ni vuka me veitaratara kina kei ira ena raraniwaqavuka ena gauna kece me rawa ni yaco ina vanua e gole tiko kina. Ia ke sega ni muria o pailate na idusidusi qori qai vuka ena vanua ga e via gole kina, ena yaco na leqa. Me vaka ga na pailate qori, rau murilomadrau ga o Atama kei Ivi. Rau beca na veidusimaki ni Kalou. Na kena itinitini? E rarawataki dina na vanua rau tini kina, ni rau valavala ca rau qai mate, wili kina na nodrau kawa. (Roma 5:12) Ni rau via lewai rau ga, rau vakayalia kina na galala dina a soli vei rau.

13, 14. Ena rawati vakacava na galala dina?

¹³ Era rairai nanuma eso na levu ga ni galala e tu vei ira na levu tale ga ni kena yaga, ia e veivakaleqai tale qori. Io e yaga vakalevu na galala dina, ia eda sokonu nida vakasamataka ena vakacava na bula e vuravura ke sega ni yalani eso na ka. Ena vuku ni tikina qori, e kaya na ivola The World Book Encyclopedia: “E vereverea na lawa ni vanua e cicivaki vinaka, ni tiko na kena galala kei na kena vakatatabu.” E kena vosa vinaka sara ga na “vereverea.” Vakasamataka na levu ni ivola ni lawa  era vola na tamata, e vinakati tale ga e levu na loya kei na turaganilewa mera vakamacalataka ra qai raica me muri.

¹⁴ E vakamacalataka o Jisu Karisito na sala meda marautaka kina na galala dina. E kaya: “Oni noqu tisaipeli dina ke oni muria tiko ga na noqu vosa, oni na kila na ka dina, na ka dina ena qai sereki kemuni.” (Joni 8:31, 32) Me rawati na galala dina me vaka e tukuna o Jisu, e vinakati kina e rua na ka: Dua, meda vakabauta na ka dina e vakavulica, kena ikarua, meda nona tisaipeli. Qori ena rawati kina na galala dina. Ia meda galala mai na cava? E kuria o Jisu: “O koya yadua e valavala ca e bobula ina ivalavala ca. . . . Ke sa sereki kemuni na Luvena, oni sa qai sereki dina.”—Joni 8:34, 36.

15. Na cava e ‘veisereki’ kina na galala e yalataka o Jisu?

¹⁵ E matata ni galala e yalataka o Jisu vei ira na nona tisaipeli e uasivia na galala ni bula veimaliwai kei na veika vakapolitiki era diva tu e levu nikua. Ni tukuna o Jisu: “Ke sa sereki kemuni na Luvena, oni sa qai sereki dina,” e dusia na noda sereki na kawatamata mai na veivakabobulataki kei na veivakalolomataki ni “ivalavala ca.” E rawai keda na ivalavala ca meda caka ca, e tarova tale ga noda cakava na ka eda kila ni donu se da sega ni cakava kina na ka eda kila nida rawa ni cakava. Qori na sala eda bobula kina ina ivalavala ca, na kena itinitini na rarawa, mosi, kei na mate. (Roma 6:23) A vakila tale ga na yapositolo o Paula na rarawa kei na levu na mosi. (Wilika Roma 7:21-25.) Ni sa kau laivi vakadua na ivalavala ca, sa na rawa nida nuitaka meda rawata na galala dina rau marautaka taumada na vuda.

16. Na sala cava eda na sereki dina kina?

¹⁶ Ni cavuta o Jisu “ke oni muria tiko ga na noqu vosa,” e dusia ni vinakati eso na ka me qai sereki keda. Nida lotu vaKarisito yalayala, eda sega ni muria na lomada, eda digia me vauci keda na ivakavuvuli i Karisito nida nona tisaipeli. (Maciu 16:24) Me vaka ga e yalataka, eda na sereki dina nida na vakila sara ga na yaga ni ivoli.

17. (a) Ena vakainaki vakacava noda bula da qai lomavakacegu? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga tarava?

¹⁷ Nida talairawarawa ena ivakavuvuli i Jisu nida nona tisaipeli, ena vakainaki noda bula, eda na lomavakacegu tale ga. Qori eda na sereki kina vakadua ena veivakabobulataki ni ivalavala ca kei na mate. (Wilika Roma 8:1, 2, 20, 21.) Ena veivosakitaki ena ulutaga tarava na sala meda vakayagataka kina vakavuku ena gauna qo na noda galala, me rawa nida rokovi Jiova kina na Kalou ni veisereki me tawamudu.