1. Vakamacalataka na imatai ni nona cakamana o Jisu.

 RAITAYALOYALOTAKA mada na ka e yaco ena icavacava ni 29 G.V., ni tekivu na cakacaka vakaitalatala i Jisu. E sureti o Jisu, na tinana o Meri, kei na vica na tisaipeli ena soqo ni vakamau ena koro o Kena, e toka ena vualiku kei Nasareci, na tauni e susu kina o Jisu. E veitokani o Meri kei na vuvale qo, e kena irairai ni veivuke tiko ena nodra qaravi na vulagi. Ia ni toso tiko na soqo ni vakamau, e basika na leqa ena vakamaduataka sara ga na vuvale kei rau na veiwatini vou, ya ni sa oti na waini. b Kena irairai ni sega ni namaki na levu ni vulagi era gole yani. E totolo ga o Meri me vosa vei luvena, e kaya: “Sa oti na waini.” (Joni 2:1-3) Na cava e cakava o Jisu? E cakava e dua na ka veivakurabuitaki, ya ni veisautaka vakacakamana na wai me “waini vinaka.”—Joni 2:9, 10.

2-3. (a) Na cava eso na cakamana i Jisu? (b) Ena yaga vakacava noda veivosakitaka na cakamana i Jisu?

² E levu sara nona cakamana o Jisu ena nona cakacaka vakaitalatala. c E vakayagataka nona kaukaua me vukea e vica vata na udolu. Kena ivakaraitaki, e rua nona cakamana e vakania kina e 5,000 na tagane, dua na gauna e  muri e 4,000 tale na tagane. Ke ra wili tale ga na yalewa kei na gone era tiko e kea, e rawa ni sivia ni 27,000 taucoko. (Maciu 14:15-21; 15:32-38) Ena gauna ruarua qori, e vakabula o Jisu e levu na tauvimate. (Maciu 14:14; 15:30, 31) Raitayaloyalotaka mada nodra qoroqoro na ilala qori ena cakamana i Jisu, era vakabulai, era kana tale ga!

³ E levu na ka eda vulica nikua ena cakamana i Jisu. Eda na veivosakitaka ena ulutaga qo na ka eda vulica ena cakamana qori ena vaqaqacotaka noda vakabauta. Oti, eda na veivosakitaka tale ga na noda vakatotomuri Jisu ni vakaraitaka na yalomalumalumu kei na yalololoma ni cakamana tiko.

4. Na cava eda vulica ena cakamana i Jisu ena vaqaqacotaka noda vakabauta?

⁴ Eda vulica ena cakamana i Jisu e levu na ka me baleti koya kei Tamana ena vaqaqacotaka noda vakabauta. Na vuna, ni o Jiova ga na iVurevure ni kaukaua e rawa kina na cakamana qori. E tukuni ena Cakacaka 10:38: “Ni lumuti koya na Kalou ena yalo tabu kei na nona solia vua na kaukaua, e qai lakova e levu na vanua me cakava e levu na ka vinaka, me vakabulai ira e vakararawataki ira na Tevoro, ni tiko vata kei koya na Kalou.” Nanuma tale ga ni ka kece e tukuna o Jisu se cakava, wili kina nona cakamana, e vakaraitaka tiko ga na ivakarau ni vakasama i Tamana kei na ivakarau ni lomana. (Joni 14:9) Meda raica mada e tolu na ka eda vulica ena cakamana i Jisu.

5. Na cava e uqeti Jisu me cakamana? (Maciu 20:30-34)

⁵ Kena imatai, rau lomani keda vakalevu o Jisu kei Tamana. Ni bula voli e vuravura o Jisu, e vakaraitaka na levu ni nona lomani ira na lewenivanua ni vakayagataka na kaukaua ni nona cakamana me vukei ira na rarawa tu. Ena dua na gauna erau kaci yani vua e rua na tagane mataboko me vukei rau. (Wilika Maciu 20:30-34.) Dikeva ni ‘lomani rau vakalevu’ qai vakabulai rau. Na vosa vaKirisi e vakadewataki me ‘lomani rau vakalevu,’ e dusia ni mositi Jisu sara ga nona raica ni rau rarawa na tagane qori. E uqeti koya tale ga na loloma qori me vakani ira na viakana, me vakabula tale ga e dua na vukavuka. (Maciu 15:32; Mari. 1:41) Eda nuidei ni o Jiova na Kalou “dauloloma” kei Luvena erau lomani keda vakalevu, e mositi rau tale ga na noda rarawa. (Luke 1:78; 1 Pita 5:7) Erau vinakata sara ga me rau vakaotia na leqa kece ni kawatamata!

6. Na kaukaua cava e solia na Kalou vei Jisu?

⁶ Kena ikarua, e solia na Kalou vei Jisu na kaukaua me walia na leqa kece ni kawatamata. Ni cakamana o Jisu, e vakaraitaka nona kaukaua me walia na leqa kece eda sega ni walia rawa vakataki keda. Kena ivakaraitaki, e tu vua na kaukaua me sereki keda mai na ka e vakavuna tiko na leqa ni kawatamata, ya na ivalavala ca kei na ka e salavata mai, na tauvimate kei na mate. (Maciu 9:1-6; Roma 5:12, 18, 19) Na nona cakamana e vakaraitaka ni rawa ni walia na “veimataqali” tauvimate, me vakaturi ira mada ga na mate. (Maciu 4:23; Joni 11:43, 44) Kena ikuri, e tu vua na kaukaua me lewa na batinicagi kaukaua, me cemuri ira tale ga na yalo velavela. (Mari. 4:37-39; Luke 8:2) E veivakacegui dina nida kila ni o Jiova e solia na kaukaua qori vei Luvena!

7-8. (a) Nida dikeva na cakamana i Jisu, cava eda vakadeitaka? (b) Na cakamana cava o vakanamata kina ena vuravura vou?

 ⁷ Kena ikatolu, eda vakadeitaka ni na vakayacori na vosa ni yalayala kece me baleta na Matanitu ni Kalou. Eda vulica ena cakamana i Jisu ni se bula e vuravura, ni na cakava e levu sara na ka e vuravura taucoko ni sa veiliutaki vakatui ena Matanitu ni Kalou mai lomalagi. Vakasamataka mada na ka eda sa vakarau vakadinadinataka ena veiliutaki i Karisito. Eda na bulabula vinaka ni sa na vakaotia na veimataqali mate e tauvi keda tu. (Aisea 33:24; 35:5, 6; Vkta. 21:3, 4) Eda na sega vakadua ni walokai se rarawataka na vakacaca ni leqa tubukoso. (Aisea 25:6; Mari. 4:41) Eda na marau vakalevu meda kidavaki ira na wekada lomani era tu ena “ibulubulu nanumi.” (Joni 5:28, 29) Na cakamana cava o vakanamata kina ena vuravura vou?

⁸ Ni cakamana tiko o Jisu, e vakaraitaka na yalomalumalumu kei na yalololoma, qori na itovo meda vakatotomuria. Meda raica mada qo e rua na kena ivakaraitaki, na kena imatai na soqo ni vakamau e Kena.

9. Na cava e cakava o Jisu ena dua na soqo ni vakamau? (Joni 2:6-10)

⁹ Wilika Joni 2:6-10. Ni oti koso na waini ena soqo ni vakamau, vakacava e  vinakati me cakava e dua na ka o Jisu? Sega. E sega ni dua na parofisai e tukuna ni na vakarautaka vakacakamana na waini na Mesaia. Ia vakasamataka mada ke oti koso na gunu ena nomu soqo ni vakamau. Kena irairai ni lomani ratou na vuvale o Jisu, vakabibi o rau na veiwatini vou, e sega ni vinakata me rau madua. E mani cakamana me vaka sa tukuni oti mai. E vukica na wai me waini vinaka duadua, ya e rauta ni 390 na lita (se 103 na qaloni). E rairai vakarautaka qori me qai vakayagataki na kena vo ena dua na gauna e muri, se rawa ni volitaki me vukei rau vakailavo na veiwatini vou. Rau sa na marau mada ga!

10. Na cava eso na itukutuku bibi e volai ena Joni wase 2? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁰ Dikeva eso na itukutuku bibi ena Joni wase 2. Eda wilika ni sega ni tawana o Jisu na wai ena saqavatu. A sega ni via vakalevulevui koya o Jisu, mani tukuna vei ira na dauveiqaravi mera tawana na saqa. (Tikina e 6, 7) Ni sa vukica oti na wai me waini, a sega ni kauta eso na waini vua na iliuliu ni soqo. E tukuna ga vei ira na dauveiqaravi mera kauta. (Tikina e 8) E sega ni kauta o Jisu e dua na bilo waini, e taura cake tu e matadra na vulagi qai tukuna, ‘Ni tovolea mada na waini au se qai cakava ga qo.’

11. Na cava eda vulica ena cakamana i Jisu?

¹¹ Na cava eda vulica ena cakamana i Jisu, nona vukica na wai me waini? Eda vulica na bibi ni yalomalumalumu. E sega ni dokadokataka o Jisu na cakamana qori, e sega ni sakitaka na veika e rawata. Ia e yalomalumalumu, vica na gauna e vakacaucautaki Tamana kina qai tukuna ni solia vua na kaukaua. (Joni 5:19, 30; 8:28) Ke da vakatotomuria na yalomalumalumu i Jisu, eda na sega ni dokadokataka se sakitaka na veika eda rawata. Ena rawa ni levu na ka eda cakava ena noda qaravi Jiova, ia eda na sega ni sakitaki keda, eda na sakitaka ga na Kalou vinaka eda qarava. (Jere. 9:23, 24) Eda na vakacaucautaki koya ga. Ena veivuke i Jiova, eda rawa ni cakava kina e levu na ka vinaka.—1 Kor. 1:26-31.

12. Na cava e dua tale na sala eda vakatotomuria kina na yalomalumalumu i Jisu? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

¹² Dikeva e dua tale na sala eda na vakatotomuria kina na yalomalumalumu nei Jisu. Vakasamataka mada na ituvaki qo: Dua na gauna levu e vakayagataka e dua na qase me vukea e dua na dauveiqaravi ni ivavakoso gone me vakarautaka na imatai ni nona ivunau soqovi levu. E mani veiuqeti sara na nona ivunau, e marautaka na ivavakoso. Oti na soqoni e gole yani e dua qai kaya vua na qase ni ivavakoso: ‘Sa totoka sara ga nona ivunau na tacida ya.’ Vacava, e vinakati me tukuna na qase: ‘Io, dua na gauna levu au vukei koya kina’? Se, yalomalumalumu ga me kaya: ‘Io dina, au marautaka tale ga nona ivunau.’ Nida yalomalumalumu eda na sega ni tukuna na ka vinaka eda cakava vei ira eso tale. Eda lomavakacegu nida kila ni raica tiko o Jiova na ka eda cakava, e mareqeta tale ga. (Vakatauvatana Maciu 6:2-4; Iper. 13:16) Io, eda vakamarautaki Jiova nida vakatotomuri Jisu meda vakaraitaka na yalomalumalumu.—1 Pita 5:6.

13. Na cava e raica o Jisu ni voleka i Neini? Cava e qai cakava? (Luke 7:11-15)

¹³ Wilika Luke 7:11-15. Raitayaloyalotaka na ka e yaco ni toso tiko nona cakacaka vakaitalatala o Jisu. E lako tiko i  Neini, e dua na koro e Kalili e sega ni yawa mai Sunemi, na vanua e vakatura kina o Ilaisa na luvena tagane e dua na marama rauta na 900 na yabaki yani e liu. (2 Tui 4:32-37) Ni volekata yani o Jisu na matamatanikoro, e raica e dua na ilakolako ni veibulu e biubiu mai nakoro. E vakaloloma dina ni mate na luvena tagane e dua na yada, qo na luvena duabau. Era tomani koya e dua na ilala levu mai nakoro, e tagi tiko na tinanigone qori. E tarova o Jisu na ilakolako, e cakava e dua na ka veivakurabuitaki, ya ni vakatura na luvena tagane! E tolu na veivakaturi e cakava o Jisu e tukuni vakamatata ena Kosipeli, qo na kena imatai.

14. Na cava eso na tikina bibi ena italanoa ena Luke wase 7? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁴ Vakasamataka mada eso na tikina bibi ena italanoa ena Luke wase 7. Dikeva ni a ‘raica’ o Jisu ni tagi tiko na marama qori, oti “e lomani koya dina.” (Tikina e 13) Kena ibalebale, na ka e raica o Jisu e tuburi koya kina na loloma levu, de dua e raica ni tagi tiko na marama qori ni muria na yagonimate. E sega wale ga ni lomana na yalewa qori o Jisu, e vakaraitaka sara ga ni lomani koya. E vosa ena yalololoma, e kaya: “Kua ni tagi.” Oti e vakaliuliu me vukei koya, ya ni vakatura na luvena tagane qai “soli koya sara . . . vei tinana.”—Tikina e 14, 15.

15. Na cava eda vulica ena cakamana i Jisu?

¹⁵ Na cava eda vulica ena cakamana i Jisu, nona vakatura na luvena tagane na yada qori? Eda vulica ni bibi meda vakaraitaka nida lomani ira na lolosi tiko. Macala ga nida sega ni rawa ni vakaturi ira na mate me vakataki Jisu. Ia eda rawa ni vakatotomuri koya, nida raica na kedra ituvaki na lolosi tiko. Eda rawa ni vakaliuliu meda vakaraitaka noda loloma ena ka eda tukuna se ka eda cakava meda vukei ira se vakacegui ira. d (Vkai. 17:17; 2 Kor. 1:3, 4; 1 Pita 3:8) Ena vakacegui ira mada ga na noda vosa se ka lailai eda cakava.

16. Me vaka e laurai ena iyaloyalo, na cava o vulica ena ka e sotava e dua na tina se qai mate ga na luvena?

 ¹⁶ Dikeva mada e dua na kena ivakaraitaki. Ena vica na yabaki sa oti ni lagasere tiko e dua na tacida yalewa ena soqoni ni ivavakoso, e raica ni tagi tiko e dua na tina se qai mate ga na luvena yalewa lailai. E lagati ena sere qori na inuinui ni veivakaturi. Ni kila qo na tacida yalewa, e lako sara, e tara na dakuna qai laga vata kei koya na sere. Dua na gauna e muri, e qai tukuna na tina qori: “Dua na ka na noqu lomani ira na mataveitacini.” E vakavinavinakataka ni gole ena soqoni. E kaya: “Qori sara ga na vanua eda na vukei kina, ena Vale ni Soqoni.” Eda kila ni o Jiova e raica qai mareqeta na ka lalai eda cakava meda vakaraitaka kina nida lomani ira na lolosi kei ira na yalolailai se “dasila na yalodra.”—Same 34:18.

17. Na cava eda vulica ena ulutaga qo?

¹⁷ Eda na vakayaloqaqataki sara ga nida vulica na cakamana i Jisu ena Kosipeli. Eda vulica kina ni rau lomani keda vakalevu o Jiova kei Jisu, e tu vei Jisu na kaukaua me walia na leqa kece ni kawatamata, eda vakadeitaka tale ga ni na yaco dina na vosa ni yalayala me baleta na veigauna se bera ni sa na lewa mai na vuravura na Matanitu ni Kalou. Nida dikeva na italanoa ni cakamana qori, eda rawa ni vakasamataka na sala meda vakatotomuria kina na itovo i Jisu. O rawa ni tuvanaka mo vulica vakataki iko eso tale na cakamana i Jisu, se okati ena nomudou Sokalou Vakavuvale. Dikeva eso na ka o vulica kina qai veivosakitaka kei ira eso tale. Vakasamataka mada na veiuqeti ni veivosaki qori!—Roma 1:11, 12.

18. Na cava ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava?

¹⁸ Ni voleka ni cava cakacaka vakaitalatala i Jisu, e vakayacora na ikatolu ni veivakaturi e volai ena iVolatabu. Ia e duatani toka qo ni vakatura sara ga na nona itokani voleka, e duatani tale ga na ituvaki e cakava kina. Na cava eda vulica ena itukutuku ni cakamana qori ena Kosipeli? Ena dei vakacava noda vakabauta na inuinui ni veivakaturi? Ena veivosakitaki na taro qori ena ulutaga tarava.