1. Na cava eda vakabauta?

 EDA kila na dauveiqaravi i Jiova ni lomani keda o koya, e vinakata tale ga meda marautaka na bula vinaka. (Roma 8:35-39) Kena ikuri, eda vakabauta ni na yaga tu ga noda muria na ivakavuvuli vakaivolatabu. (Aisea 48:17, 18) Ia na cava meda cakava nida sotava na leqa tawanamaki?

2. Na leqa cava eda rawa ni sotava? Cava eda na rairai taroga?

² Eda dau sotava kece na tamata i Jiova na leqa. Kena ivakaraitaki, ena rawa ni vakacudrui keda e dua na lewenivuvale. De dua eda na tauvimate bibi qai yalana na ka eda dau cakava ena noda qaravi Jiova. Eda rawa ni donuya na vakacaca ni leqa tubukoso. Se tusaqati ena vuku ni noda vakabauta. Nida sotava qori, eda na rairai taroga: ‘Na cava e yacovi au kina qo? Cava noqu cala? Kena ibalebale qo ni sega ni vakalougatataki au o Jiova?’ Vakacava e dau va qori na nomu rai? Ke vaka kina, kua ni yalolailai. Levu na dausokalou yalodina i Jiova e dau va tale ga qori na nodra rai.—Same 22:1, 2; Apak. 1:2, 3.

3. Na cava eda vulica ena Same 34:19?

³ Wilika Same 34:19. Dikeva ni vakabibitaki ena same qo e rua na ka: (1) Era na sotava na leqa na yalododonu. (2) O Jiova ena vakabulai keda mai na noda leqa. Ena vakabulai keda vakacava o Jiova? Dua na sala, ya ni vukei keda me donu noda rai me baleta na bula ena vuravura qo. E yalataka o Jiova nida na marautaka noda qaravi koya, ia eda na sega ni galala mai na leqa ena gauna qo. (Aisea 66:14) E uqeti keda meda vakanamata ena gauna se bera  mai, nida na marautaka kina me tawamudu na bula e vinakata vei keda. (2 Kor. 4:16-18) Ena gauna mada ga qo, e vukei keda meda qaravi koya tiko ga e veisiga.—Lele 3:22-24.

4. Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

⁴ Meda veivosakitaka mada na ka eda rawa ni vulica vei ira na dausokalou yalodina i Jiova ena gauna vakaivolatabu kei na noda gauna. Me vaka eda na raica yani, de dua eda na sotava na leqa tawanamaki. Ia nida vakararavi vei Jiova, ena tokoni keda. (Same 55:22) Nida veivosakitaka e vica na ivakaraitaki qo, mo taroga: ‘Na cava au na cakava ena ituvaki qo? Ena uqeti au vakacava meu nuitaki Jiova vakalevu? Au na muria vakacava na ka au vulica kina?’

5. Na cava e sotava o Jekope ena vuku i Lepani? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

⁵ Era dau sotava na leqa tawanamaki na dauveiqaravi i Jiova ena gauna vakaivolatabu. Kena ivakaraitaki o Jekope. E vakarota o tamana me lai vakawatitaka e dua na luvena yalewa o Lepani, na wekadratou e vakabauta na Kalou, e qai vakadeitaka vua ni na vakalougatataki koya vakalevu o Jiova. (Vkte. 28:1-4) E mani muria o Jekope na ka e tukuni vua. E biuta na vanua o Kenani, e lako sara ina vale nei Lepani. E rua tiko na luvena yalewa, o Lia kei Raijeli. E domona o Jekope na luvei Lepani gone, o Raijeli, mani vakadonuya me cakacaka vei Lepani me vitu na yabaki me rawa ni vakawatitaki Raijeli. (Vkte. 29:18) Ia a sega ni yaco qori. E dabuitaki Jekope o Lepani me vakawatitaki Lia, na luvena qase. Oti tale e dua na macawa ena qai vakawatitaki Raijeli, kevaka wale ga me cakacaka vua me vitu tale na yabaki. (Vkte. 29:25-27) A sega tale ga ni dina o Lepani ni rau cakacaka vata kei Jekope. E lawakitaki Jekope gona o Lepani me 20 na yabaki!—Vkte. 31:41, 42.

6. Na leqa cava tale e vosota o Jekope?

⁶ Eso tale na leqa e vosota o Jekope. Kena ivakaraitaki, eratou lewe levu na nona vuvale, ratou sega ni dau veimaliwai vinaka na luvena tagane. Eratou volitaki Josefa mada ga na tacidratou me bobula. Rua na luvei Jekope o Simioni kei Livai rau vakamaduataka na nodratou vuvale, e beci tale ga kina na yaca i Jiova. Kena ikuri, e mate o Raijeli na wati Jekope e dau lomana vakalevu ni vakasucuma tiko na ikarua ni luvedrau. Ena vuku ni dausiga levu, e biubiu kina o Jekope me lako ina vanua o Ijipita ni sa itabaqase.—Vkte. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. E vakaraitaka vakacava o Jiova ni vakadonui Jekope?

⁷ Ni sotava o Jekope na leqa kece qori, e dei tu ga nona vakabauti Jiova kei na nona vosa ni yalayala. E vakaraitaka sara ga o Jiova ni vakadonui koya. Kena ivakaraitaki, ni lawakitaki Jekope o Lepani, e levu na ka vakayago e vakalougatataki Jekope kina o Jiova. Vakasamataka mada na levu ni nona vakavinavinakataki Jiova ni rau sota tale kei Josefa, na luvena a nanuma ni sa mate makawa! Ni rau veitokani voleka o Jekope kei Jiova, e rawa kina ni vosota na ituvaki dredre qori. (Vkte. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Nida veitokani voleka kei Jiova eda na rawa tale ga ni vosota na leqa tawanamaki.

8. Na cava a via cakava o Tui Tevita?

⁸ A sega ni cakava rawa o Tui Tevita na ka kece e via cakava ena nona qaravi Jiova. Kena ivakaraitaki, e vinakata sara ga  me tara na valenisoro ni Kalou. A tukuna vei Necani na parofita ni via cakava qori. E tukuna vua o Necani: “Moni cakava ga na ka e lomamuni, ni tiko vata kei kemuni na Kalou dina.” (1 Vei. 17:1, 2) Vakasamataka na kena uqeti Tevita na vosa qori. De dua a tuvanaka sara na cakacaka levu ya.

9. Na cava e cakava o Tevita ni rogoca na itukutuku rarawataki?

⁹ Sega ni dede, sa lesu mai na parofita i Jiova me vakasavuya e dua na itukutuku rarawataki. “Ena bogi tiko ga oya,” e tukuna o Jiova vei Necani ni na sega ni tara o Tevita na valenisoro, ena tara e dua vei ratou na luvena tagane. (1 Vei. 17:3, 4, 11, 12) Na cava e cakava o Tevita ni rogoca qori? E veisautaka na nona isausau. E sa kumuni ilavo ga kei na ka kece e vinakati me rawa ni tara o Solomoni na valenisoro.—1 Vei. 29:1-5.

10. E vakalougatataki Tevita vakacava o Jiova?

¹⁰ Ni tukuni oti ga vei Tevita ni na sega ni tara na valenisoro, e veiyalayalati sara kei koya o Jiova. E yalataka o Jiova vei Tevita ni na veiliutaki me tawamudu e dua na nona kawa. (2 Sam. 7:16) Ena vuravura vou, vakasamataka na levu ni nona marau o Tevita me kila ni bula donuya na Duanaudolu na Yabaki ni Veiliutaki i Jisu, na Tui mai na nona iyatukawa! Eda vulica ena itukutuku qo, ke da sega ni rawa ni cakava na ka kece eda vinakata ena noda qaravi Jiova, ena rawa ni vakalougatataki keda na noda Kalou ena so tale na ka eda sega sara ga ni namaka.

11. Era vakalougatataki vakacava na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri ni bera mai na Matanitu ni Kalou? (Caka. 6:7)

¹¹ Era sotava tale ga na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri eso na ituvaki. Kena ivakaraitaki, era vinakata sara ga me yaco mai na Matanitu ni Kalou, ia era sega ni kila na gauna ena yaco mai kina. (Caka. 1:6, 7) Na cava gona era cakava? Era ogaoga tiko ga ena cakacaka vakavunau. Ni sa levu sara na vanua era vunau kina, era raica na ivakadinadina matata ni tokoni ira tiko o Jiova.—Wilika Cakacaka 6:7.

12. Na cava era cakava na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri ena gauna ni dausiga?

¹² Dua na gauna, e yaco na dausiga levu ena “vuravura taucoko.” (Caka. 11:28) Era donuya tale ga qori na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri. Vakasamataka mada na nodra rarawa ena gauna qori. Macala ga nira leqataka na ulunivuvale na vakarautaki ni kakana mera bula kina na lewenivuvale. Ia vakacava o ira na itabagone era nakinaki tiko mera vakarabailevutaka nodra cakacaka vakaitalatala? De dua era nanuma mera wawa mada me oti na dausiga levu. Se mani vakacava na kedra ituvaki na lotu vaKarisito, era yalorawarawa mera veisau. Era qara na sala mera vunau tiko ga, era marau tale ga mera wasea vei ira na mataveitacini e Jutia na ka vakayago e tu vei ira.—Caka. 11:29, 30.

13. Era vakalougatataki vakacava na lotu vaKarisito era donuya na dausiga?

¹³ Era vakalougatataki vakacava na lotu vaKarisito era donuya na dausiga? Era raica sara ga na mataveitacini era vukei ni tokoni ira tiko o Jiova. (Maciu 6:31-33) Era veivolekati mada ga kei ira na mataveitacini era lai veivuke yani. Era vakila na marau ni soli ka o ira na cau yani se o ira na veivuke ena vakacoko. (Caka. 20:35) O Jiova e vakalougatataki ira kece nira yalorawarawa mera veisau, ni veisau na ituvaki.

14. Na cava e yacovi Panapasa kei na yapositolo o Paula? Cava e rawati? (Caka. 14:21, 22)

¹⁴ Levu na gauna era tusaqati na lotu vaKarisito  ena imatai ni senitiuri, eso na gauna era sega sara ga ni namaka. Dikeva na ka e yacovi Panapasa kei na yapositolo o Paula ni rau vunau tiko ena yasayasa o Lisitira. Era ciqomi rau mada ra qai vakarorogo vei rau. Ia e muri era “bukani ira na ilala levu” qori na dauveitusaqati, eso sara ga vei ira era vakaviriki Paula ena vatu ra qai biuti koya tu nira nanuma ni sa mate. (Caka. 14:19) E sega ni tarova qori nodrau vunau tiko ga o Panapasa kei Paula ena so tale na vanua. Cava e rawati? Rau vukea tale ga “eso mera tisaipeli.” E uqeti ira sara ga na mataveitacini na ka rau tukuna kei na nodrau ivakaraitaki. (Wilika Cakacaka 14:21, 22.) Levu e uqeti ira nodrau yaloqaqa me rau vunau o Panapasa kei Paula ni rau tusaqati mada ga vakasauri. Nida sega tale ga ni soro meda cakava na itavi e lesia vei keda o Jiova, eda na vakalougatataki.

15. Na cava o vulica vei Brother A. H. Macmillan?

¹⁵ Ni bera na 1914, era namaka na tamata i Jiova me yaco eso na ka. Kena ivakaraitaki, dikeva mada na nona ivakaraitaki o Brother A. H. Macmillan. Me vaka e levu ena gauna ya, e nanuma o Brother Macmillan ni sa voleka sara ni lako i lomalagi. Ena dua nona ivunau ena Seviteba 1914, e kaya: “Kena irairai ni sa iotioti ni noqu vunau vei kemuni qo.” Ia a sega ni dina qori. Toso na gauna e qai vola o Brother Macmillan: “De dua eso vei keimami sa totolo tale na neimami nanuma ni keimami sa na vakarau gole i lomalagi. Ia e dodonu me keimami vakaitavi tiko ga vakalevu ena cakacaka ni Turaga.” Io, a ogaoga tiko ga o Brother Macmillan. E gumatua ena cakacaka vakaitalatala. E dau vakayaloqaqataki ira na mataveitacini e valeniveivesu nira tawaveitovaki. E yalodina me tiko ena soqoni ni ivavakoso ni sa qase sara. E yaga vakacava vei Brother Macmillan nona vakayagataka vinaka nona gauna ni waraka tiko na nona icovi? Ni bera toka ga ni takali ena 1966, e vola: “E dei vinaka tu na noqu vakabauta me vaka ga ena veigauna sa oti.” Qori e dua na rai vinaka meda vakatotomuria, vakabibi ke sa dede mada ga noda vosota tiko mai na ituvaki dredre!—Iper. 13:7.

16. Na ituvaki tawanamaki cava e vosota o Herbert Jennings kei watina? (Jeme. 4:14)

¹⁶ Levu na tamata i Jiova era dau tauvimate tale ga vakasauri. Kena ivakaraitaki, e vakamacalataka o Brother Herbert Jennings b ena italanoa ni nona bula ni rau marautaka vakaveiwatini na nodrau ilesilesi vakadaukaulotu e Ghana, e Aferika. Ia ni toso na gauna, e laurai vua e dua na mate, ya ni veisau vakasauri na nona itovo se veilecayaki vakalevu na ivakarau ni lomana. E vakamacalataka o Brother Jennings na kena ituvaki ena gauna qori me salavata kei na Jemesa 4:14, ni ‘sega ni kila se na vakaevei na nona bula nimataka.’ (Wilika.) E vola: “Sa sega ni keirau taqea rawa na ka e yaco, me keirau sa biuti Ghana kei ira na neirau itokani voleka, me keirau lesu tale i Kenada [meu lai laurai vakavuniwai].” O Jiova e vukei Brother Jennings kei watina me rau qaravi koya tiko ga ena yalodina ni dredre na veika rau sotava.

17. E yaga vakacava vei ira na tacida na ivakaraitaki nei Brother Jennings?

¹⁷ E yaga sara ga vei ira eso tale nona sega ni wereubiubi o Brother Jennings  ena italanoa ni nona bula. E vola e dua na tacida yalewa: “E uqeti au vakalevu noqu wilika na ulutaga qo. . . . Niu wilika ni biuta na nona ilesilesi o Brother Jennings ena vuku ni tauvimate, e vukei au sara ga me donu noqu rai me baleta na ituvaki au sotava tiko.” E va tale ga qori na ka e vola e dua na tacida tagane: “Au a veiqaravi tiko vaqase ni ivavakoso me tini na yabaki, au mani cegu ena vuku ni tauvimate ni vakasama. Na noqu sega ni dau cakava rawa vakavinaka na ka, e dau vakayalolailaitaki au, au sa sega sara ga ni via wilika na italanoa ni nodra bula na tacida. . . . Ia nona yalovosovoso o Brother Jennings e uqeti au sara ga.” Eda vulica nida vosota na leqa tawanamaki, ena rawa ni uqeti ira eso tale. Ke da sega ni namaka eso na ka e yaco ena noda bula, ena rawa ni uqeta eso tale na ivakaraitaki ni noda vakabauta kei na yalovosovoso.—1 Pita 5:9.

18. Me vaka e dramataki toka ena iyaloyalo, cava o vulica vua na yada ni Nigeria?

¹⁸ Era sega ni galala e levu na tamata i Jiova ena leqa tubukoso, me vaka na matedewa na COVID-19. Kena ivakaraitaki, e dua na yada mai Nigeria e lailai na nona ilavo kei na kena kakana. Dua na mataka, e tarogi koya o luvena yalewa se cava rau na kania ni rau sa vakasaqara na iotioti ni raisi e vo tu. E tukuna na tacida yalewa vei luvena ni sa oti na nodrau ilavo kei na kakana, ia rau sa na vakatotomuria na yada ni Sarifaci e vakasaqara na iotioti ni kakana qai nuitaki Jiova vakatabakidua. (1 Tui 17:8-16) Ni bera ni rau vakasamataka na ka me rau kania ena sigalevu, sa yaco yani na iyaya ni vakacoko era kauta yani na mataveitacini. Ena rauti rau tiko na kakana qori me sivia ni rua na macawa. E tukuna na tacida yalewa ni sega sara ga ni bau vakasamataka ni rogoca vinaka tu o Jiova na ka e tukuna  vei luvena yalewa. Io, nida vakararavi vei Jiova, eda na rawa ni toro volekati koya nida sotava na leqa tawanamaki.—1 Pita 5:6, 7.

19. Na veitusaqati cava e vosota o Aleksey Yershov?

¹⁹ Ena vica na yabaki sa oti, levu na tacida era vosota na veitusaqati era rairai sega ni namaka. Kena ivakaraitaki o Brother Aleksey Yershov, mai Rusia. Era marautaka tiko na tacida ena vanua qori na bula galala ni papitaiso o Brother Yershov ena 1994. Ia ni toso na gauna, sa veisau na ituvaki e Rusia. Ena 2020, e curumi vakaukaua nona vale, e yanaraki qai kau e levu na iyaya e tu kina. Oti tale e vica na vula, e beitaki koya na matanitu ni basulawa. Sa qai ca sara, ni beitaki ena vuku ni dua na vidio e katona tu e dua e lasutaka ni via vulica na iVolatabu me sivia ni dua na yabaki. Sa bau vakaloloma dina!

20. Na cava e cakava o Brother Yershov me dei nona veiwekani kei Jiova?

²⁰ Vakacava e yaga na nona tusaqati o Brother Yershov? Io, sa qai dei ga na nona veiwekani kei Jiova. E kaya: “Keirau dau masu vakalevu kei watiqu. Au vosota rawa na ituvaki qo ena veivuke i Jiova. E yaga vakalevu noqu dau vuli vakataki au meu vosota na yalolailai. Au dau vakasamataka vakatitobu nodra ivakaraitaki ni yalodina na qaravi Jiova ena gauna makawa. E tu ena iVolatabu e levu na ivakaraitaki e vukei au meu yalodei tiko ga, meu nuitaki Jiova tale ga.”

21. Na cava eda vulica ena ulutaga qo?

²¹ Na cava eda vulica ena ulutaga qo? Eso na gauna eda na sotava na leqa tawanamaki ena vuravura qo. Ia o Jiova e dau vukei ira tu ga na nona dauveiqaravi nira vakararavi vua. Me vaka e tukuni ena tikinivolatabu e yavutaki kina na vuli qo: “E levu na [ka] dredre e vakila na yalododonu, ia o Jiova e vakabulai koya mai na ka kece qori.” (Same 34:19) Meda kua mada ga ni kauaitaka tiko ga na veika dredre eda sotava, ia meda nuitaka tiko na kaukaua levu i Jiova me vukei keda. Nida cakava qori, eda na tukuna tale ga me vaka na yapositolo o Paula: “Au rawata na ka kece ena vuku i koya e vakaukauataki au.”—Fpai. 4:13.