1-3. (a) Eda kila vakacava ni rawa nida veitokani kei na Kalou? (b) O cei eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

E CAVUTI vakatolu ena iVolatabu me itokani ni Kalou o Eparama. (2 Vei. 20:7; Aisea 41:8; Jeme. 2:23) O koya duadua ga na turaga yalodina e vakatoka na iVolatabu me itokani ni Kalou. Kena ibalebale ya ni o koya duadua ga erau veitokani kei na Kalou? Sega, e tukuni ena iVolatabu ni rawa nida veitokani kei na Kalou.

² E volai ena iVolatabu na kedra itukutuku na tagane kei na yalewa yalodina era rerevaki Jiova, era vakabauti koya, ra qai veitokani voleka kei koya. (Wilika Same 25:14.) E vola na yapositolo o Paula e “levu sara na ivakadinadina era vaka na o,” e macala nira itokani kece ni Kalou. (Iper. 12:1) O ira qo era duidui kece.

³ Meda raica mada e tolu na itokani voleka i Jiova e volatukutukutaki ena iVolatabu. Eda na veivosakitaki (1) Ruci, na yada gone ni Moapi; (2) o Esekaia, na tui dau cakadodonu ni Juta; kei na (3) o Meri, na marama yalomalumalumu e tinai Jisu. Na cava eda vulica ni ratou saga yadudua me ratou veitokani kei na Kalou?

4, 5. Na vakatulewa dredre cava e vakayacora o Ruci? Cava e dredre kina? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁴ Raitayaloyalotaka mada e tolu na yada, eratou taubaletaka na gaunisala balavu e Moapi. Qo o Neomai kei rau na vugona o Ruci kei Oripa. Eda raica ni sa lako o Oripa, e vakatulewataka me lesu ina nona vanua o Moapi. E vakadeitaka o Neomai me lesu ina nona vanua o Isireli. E tomani koya o Ruci, e vakayacora e dua na vakatulewa bibi ena nona bula. A rawa ni lesu vei ira na wekana i Moapi se kabiti vugona o Neomai me rau lako vata i Peceliema.—Ruci 1:1-8, 14.

⁵ A rawa ni vakasamataka o Ruci me lesu i Moapi ni tiko kina o tinana kei ira na wekana mera qaravi koya ni sa yada tu. E marama ni Moapi o Ruci, e kila na kena itovo, na kena vosa, e kilai ira tale ga na lewenivanua. E sega mada ga ni tukuna vua o Neomai ni na rawati qori mai Peceliema. E vakasalataki Ruci ga me tiko e Moapi. E leqataka ni na sega ni vakarautaka rawa na watidrau se vale me nodrau na vugona. Na cava ena cakava o Ruci? E sega ni vakataki Oripa ni “lesu vei ira na kainona kei ira na nona kalou.” (Ruci 1:9-15) E sega ni vinakata o Ruci me lesu vei ira na wekana kei na nodra kalou lasu.

6. (a) Na vakatulewa vakayalomatua cava e cakava o Ruci? (b) Na cava e tukuna kina o Poasa ni vakaruru o Ruci e ruku ni taba i Jiova?

⁶ De dua a mai kilai Jiova o Ruci ni a tukuna vua o watina se o Neomai. O Jiova e sega ni vakataki ira na kalou ni Moapi. E kila o Ruci ni dodonu ga me lomani Jiova me qaravi koya. E sega ni vinakati ga me kila na veika me baleti koya, e vinakati tale ga me vakatulewa. Vakacava ena digitaki Jiova me nona Kalou? E vakatulewa vakayalomatua o Ruci. E kaya vei Neomai: “Na kainomu era na kainoqu, na nomu Kalou ena noqu Kalou.” (Ruci 1:16) E veiuqeti dina nona lomani Neomai o Ruci, ia e bibi sara nona lomani Jiova. Dua na gauna e muri, e qai vakacaucautaki Ruci na itaukeiniqele o Poasa ni vakaruru e ruku ni taba i Jiova. (Wilika Ruci 2:12.) Eda rawa ni vakasamataka e dua na luve ni manumanuvuka e vakaruru toka ena ruku ni taba i tamana. (Same 36:7; 91:1-4) O Jiova gona e vaka na itubutubu nei Ruci. E vakaicovitaki koya ena vuku ni nona vakabauta, e sega kina ni veivutunitaka nona vakatulewa.

7. Na cava ena rawa ni uqeti ira na lomalomarua mera yalataka nodra bula?

⁷ Levu era vulica na veika me baleti Jiova, ia era sega ni digia mera vakaruru vua. Era sega ni vinakata mera yalataka nodra bula mera papitaiso. Ke o lomalomarua mo yalataka nomu bula vei Jiova, o bau vakasamataka na vuna? E tiko na kalou eda digia meda qarava. (Josua 24:15) Vakacava mo vakaruru vua na Kalou dina duadua ga? Ni o yalataki iko vei Jiova, qo e vakaraitaka ni o vakabauti koya. Ena tokoni iko ena gauna kece se mani cava o na vakatovolei kina. Qori sara ga na ka e cakava na Kalou vei Ruci.

8. Vakamacalataka na isususu i Esekaia.

⁸ Na isususu i Esekaia e duidui sara vei Ruci. E sucu ena matanitu yalataki vei Jiova. Ia era sega ni muria kece na Isireli na yalayala qori. O Easi na tamai Esekaia e tui ca. E liutaka na matanitu o Juta  mera qaravi matakau, e beca mada ga na valenisoro i Jiova e tiko e Jerusalemi. E sega ni rawarawa nona bula o Esekaia ni se gone, ni vica na tacina era vakamatei, eratou vakamai bulabula me isoro vua na kalou lasu!—2 Tui 16:2-4, 10-17; 2 Vei. 28:1-3.

9, 10. (a) Na cava e rawa ni vakavuna me turaga voravora o Esekaia? (b) Cava meda kua ni cudruvi Jiova kina? (c) Cava e sega ni lewa kina na ivakarau ni noda bula na noda isususu?

⁹ A rawa ni tubucake o Esekaia me turaga voravora, me kua ni qarava na Kalou. O ira mada ga e dredre toka nodra bula era dau “cudruvi Jiova vakalevu,” se rarawataka na nona isoqosoqo. (Vkai. 19:3) Era nanuma eso ni na lewa na ivakarau ni nodra bula na nodra isususu, e rawa nira muria na nodrau ivakaraitaki ca na itubutubu. (Isik. 18:2, 3) Vakacava e dina qori?

¹⁰ Sega. E vakadinadinataki qori ena bula i Esekaia. E sega ni vakavuna o Jiova na veika ca e yacovi keda e vuravura, oya na vuna meda kua kina ni cudruvi koya. (Jope 34:10) Nodrau ivakaraitaki na itubutubu e rawa ni uqeti ira na gone. (Vkai. 22:6; Kolo. 3:21) Sega ni kena ibalebale qo me lewa noda ivakarau ni bula na noda isususu. Ia e solia vei keda o Jiova e dua na isolisoli talei, oya na galala ni vakatulewa. (Vkru. 30:19) E vakayagataka vakacava o Esekaia na isolisoli qori?

11. Na cava e cakava o Esekaia me tui vinaka kina e Juta?

¹¹ Na tamai Esekaia e dua na tui ca duadua e Juta, ia e tubucake na gone qo me tui vinaka. (Wilika 2 Tui 18:5, 6.) Io e ivakaraitaki ca o tamana, ia e vakatulewataka me muria nodra ivakaraitaki vinaka eso tale. E veiqaravi vakaparofita ena gauna ya o Aisea, o Maika, kei Osea. E rogoca o Tui Esekaia na itukutuku eratou tukuna, e tara na lomana na ivakasala kei na veivakadodonutaki i Jiova. Sa rauta me vakadodonutaka o Esekaia na veika ca e dau vakayacora o tamana. Kena ivakaraitaki, e vakasavasavataka na valenisoro, e sorovaka nodra ivalavala ca na Isireli, e vakarusa tale ga na matakau ena vanua  taucoko. (2 Vei. 29:1-11, 18-24; 31:1) Ni saga o Tui Senakaripi e Asiria me valuti Jerusalemi, e vakaraitaka o Esekaia na vakabauta kei na yaloqaqa. E nuitaka na Kalou me vakabulai ira, e vakayaloqaqataki ira na Isireli ena ka e tukuna kei na nona ivakaraitaki. (2 Vei. 32:7, 8) Dua na gauna e muri, ni vinakati me vakadodonutaki ena vuku ni qaciqacia, e vakamalumalumutaki koya qai veivutuni. (2 Vei. 32:24-26) E macala ni sega ni muria o Esekaia na ivakaraitaki ca nei tamana, e vakaraitaka ga ni itokani i Jiova. Meda vuli gona ena nona ivakaraitaki.

12. Me vakataki Esekaia, era vakadinadinataka vakacava e levu nikua nira veitokani kei Jiova?

¹² Eda bula tu qo ena vuravura rerevaki qai tawayalololoma. Levu gona na gone era susugi ena vuvale e sega ni dau loloma na nodra itubutubu. (2 Tim. 3:1-5) Nikua, e levu na lotu vaKarisito era sega ni ivakaraitaki vinaka na lewe ni nodra vuvale, ia era bucina mera veitokani voleka kei Jiova. Me vakataki Esekaia, e sega ni lewa na nodra ivakarau ni bula na nodra isususu. Ia e solia vei keda o Jiova na isolisoli ni vakatulewa. E ka dokai gona meda vakayagataka qori meda kabiti koya kina, meda rokovi koya da qai vakalagilagia me vakataki Esekaia ga.

13, 14. Na cava e rairai dredre kina na ilesilesi i Meri, ia na cava e tukuna vei Keperieli?

¹³ Oti e vica vata na yabaki mai na gauna i Esekaia, e bucina e dua na veitokani talei kei Jiova na goneyalewa yalomalumalumu ni Nasareci o Meri. E duatani sara na nona ilesilesi na goneyalewa qo, me kunekunetaka, me vakasucuma qai susuga na Luvena duabau ga na Kalou! Vakasamataka mada na nona nuitaki Meri vakaoti na luvei Ili o Jiova. Ia na cava e cakava o Meri ni tukuni vua na nona ilesilesi?

¹⁴ Ena rawarawa nida veivosakitaka na itavi dokai nei Meri, ia eda lecava na ka e leqataka. E tukuna vua na agilosi o Keperieli ni na veivakurabuitaki na nona bukete, ni sega ni veiyacovi kei na dua na tagane. Ia e sega ni lai vakamacalataka o Keperieli na vu ni nona bukete ena vuvale i Meri kei ira na wekana. Na cava era na kaya? De dua e lomaleqataki Josefa, na turaga rau sa veimusumusuki tu. Ena tukuna vakacava vua ni sa bukete, e sega ni veiyacovi kei na dua? Kena ikuri na itavi levu ni veisusu, veikaroni, me tubera na Luve ni Kalou Cecere Duadua! Eda sega ni kila na ka kece e leqataka o Meri ena gauna e vosa kina vua o Keperieli. Ia eda  kila ga na ka e tukuna: “Raica! Au yalewa dauveiqaravi i Jiova! Me yaco mada ga vei au na nomuni vosa.”—Luke 1:26-38.

15. Na cava e talei kina na vakabauta i Meri?

¹⁵ E talei dina na vakabauta i Meri. E tu vakarau me cakava na ka e kerea na nona turaga. E vakararavi vakatabakidua vua na nona Turaga o Jiova me karoni koya qai taqomaki koya. E vinakata me qaravi koya ena sala e vakadonuya. E rawata vakacava o Meri na vakabauta qori? Eda sega ni sucu kaya na vakabauta. Ena vinakati kina na sasaga, salavata kei na veitokoni ni Kalou. (Kala. 5:22; Efeso 2:8) Vakacava, e tiko na ivakadinadina ni sasagataka o Meri me vaqaqacotaka nona vakabauta? Io. Meda veivosakitaka mada na ivakarau ni nona vakarorogo kei na nona vosa.

16. Eda kila vakacava ni dau vakarorogo vinaka o Meri?

¹⁶ iVakarau ni nona vakarorogo. E veiuqeti na iVolatabu me “totolo ni vakarorogo na tamata yadua, me berabera ni vosa.” (Jeme. 1:19) Vakacava e dau vakarorogo vinaka o Meri? Io. E laurai vakarua ena Kosipeli i Luke ni dau vakarogoca vinaka o Meri na veika e vulica me baleti Jiova, qai vakasamataka vakatitobu. Ena gauna e sucu kina o Jisu, eratou vakasavuya vei Meri na ivakatawanisipi na itukutuku ni agilosi. Oti tale e 12 na yabaki ni se gonetagane o Jisu, e tukuna e dua na ka e kurabuitaka o tinana. Na gauna ruarua qori e vakarorogo o Meri, e nanuma vinaka qai vakasamataka vakabibi na ka e rogoca.—Wilika Luke 2:16-19, 49, 51.

17. Na cava eda vulica ena ivakarau ni vosa i Meri?

¹⁷ iVakarau ni nona vosa. E vica wale sara na ka e tukuna o Meri e volai ena iVolatabu. E volai ena Luke 1:46-55 na vosa balavu duadua e bau cavuta. E laurai ena ka e cavuta ni kila vinaka na iVolatabu. Na ka e tukuna e via vaka na qaqa ni masu nei Ana na tinai Samuela na parofita. (1 Sam. 2:1-10) Kena irairai ni cavuta vaka20 na tikinivolatabu ena gauna e vosa kina. E macala ni taleitaka o Meri me veivosakitaka na ka vakayalo, na iyau talei e vakavulici koya kina na Kalou o Jiova, na nona itokani voleka duadua.

18. Eda na vakatotomuria vakacava na vakabauta i Meri?

¹⁸ Me vakataki Meri, e rawa nida nanuma ni dredre na itavi e lesia vei keda o Jiova. Meda vakatotomuri koya mada ga nida ciqoma ena yalomalumalumu na ilesilesi da qai nuitaki Jiova. Eda rawa ni vakatotomuri koya tale ga nida rogoca vinaka na ka eda vulica me baleti Jiova kei na nona inaki, meda vakasamataka vakatitobu da qai marau ni wasea na ka eda vulica.—Same 77:11, 12; Luke 8:18; Roma 10:15.

19. Nida muria nodra ivakaraitaki ni vakabauta na cavuti ena iVolatabu, na cava eda vakanamata kina?

¹⁹ E macala vakasigalevu ni ratou itokani i Jiova o Ruci, Esekaia, kei Meri me vakataki Eparama ga. Eratou vakataki ira e “levu sara na ivakadinadina era vaka na o” kei na levu tale na dausokalou yalodina era marau mera vakatokai mera itokani ni Kalou. Meda saga tiko ga ni muria na nodra ivakaraitaki ni vakabauta. (Iper. 6:11, 12) Nida cakava qori eda rawa ni vakanamata ina veivakalougatataki levu, oya meda itokani i Jiova me tawamudu!