1. Ke sa via vakawati e dua na yalewa, na cava me taroga?

 EDA vauci kece na lotu vaKarisito ena veiliutaki uasivi i Jisu Karisito. Ia na yalewa vakawati e vauci ena veiliutaki i watina e sega ni uasivi. Ena sega gona ni rawarawa ena so na gauna. Ke sa vinakata e dua na yalewa me vakawati, e vinaka me taroga: ‘Au kila vakacava ni na dua na ulunivuvale vinaka na tacida tagane qo? E dau vakaliuca na veika vakayalo? Ke sega, na cava au nanuma kina ni na rawa ni ulunivuvale vinaka ni keirau vakawati?’ E vinaka me taroga tale ga na tacida yalewa: ‘Na itovo vinaka cava au dau vakaraitaka ena vinaka kina na bula vakawati? Vakacava au vosovoso, au lomasavu? Au veiwekani voleka kei Jiova?’ (Dauv. 4:9, 12) Nona marautaka gona na yalewa nona bula vakawati, e vakatau tale ga ena so na ka e vakatulewataka ni bera ni vakawati.

2. Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

² Dua na ka na levu ni tacida yalewa era ivakaraitaki vinaka nira vakamalumalumu vei watidra. E dodonu mera vakacaucautaki! Eda marau nida qaravi Jiova vata kei ira na tacida yalodina qori! Eda na veivosakitaka ena ulutaga qo na isau ni tolu na taro: (1) Na cava eso na ka dredre era na rairai sotava na yalewa vakawati? (2) Na cava ena vakamalumalumu kina na yalewa vakawati vei watina? (3) Na cava era na vulica me baleta na yalomalumalumu na tagane kei na yalewa vakawati ena ivakaraitaki nei Jisu, Apikali, kei Meri na wati Josefa na tinai Jisu?

3. Na cava ena yaco kina eso na ituvaki dredre ena bula vakawati?

³ Na vakawati e isolisoli uasivi i Jiova, ia eda sega ni uasivi na tamata. (1 Joni 1:8) Sa rauta me kaya na Vosa ni  Kalou nira na sotava na veika dredre na veiwatini, e kaya ni na “vakararawataki na yagodra.” (1 Kor. 7:28) Dikeva mada eso na ituvaki dredre ena sotava na yalewa vakawati.

4. Na cava e rawa ni nanuma kina na yalewa ni veibeci nona vakamalumalumu vei watina?

⁴ Ena vuku ni nona isususu o yalewa vakawati, ena rawa ni nanuma ni veibeci me vakamalumalumu vei watina. E kaya o Marisol mai Merika, “Au susu ena vanua era okati kina na yalewa mera tautauvata kei ira na tagane. Au kila ni vakarautaka o Jiova na ituvatuva ni veiliutaki. E sega ni vinakata mera beci na yalewa, mera vakamalumalumu ga vei watidra. Ia e dau dredre ena so na gauna me donu tiko ga noqu rai me baleta na ituvatuva qo.”

5. Na raicala cava era muria eso na tagane vakawati?

⁵ Ena dua tale na ituvaki, ena rairai vakawati o yalewa kei na tagane e nanuma nira lolovira na yalewa. E kaya e dua na tacida yalewa o Ivon mai Sauca Merika, “Ena vanua au tiko kina era dau kana e liu na tagane qai muri na yalewa. Era vakasaqa na goneyalewa lalai, ra sasamaki. Era na veiqaravi na tina kei na luvedra yalewa vei ira na gonetagane lalai. E dau tukuni vei ira na gonetagane lalai nira turaga ni vuvale.” E kaya e dua na tacida yalewa mai Esia o Yingling: “E tiko e dua na neimami ivosavosa e vakaraitaka ni sega ni vinakati sara mera vuku na yalewa se rawata e dua na ka. E nodra itavi na cakacaka ni vale, mera kua ni tukuna nodra rai vei watidra.” Na tagane vakawati e muria na ivakarau qori e sega ni dauloloma, e beca na iVolatabu, e sega ni vakatotomuri Jisu, e vakararawataki Jiova tale ga.—Efeso 5:28, 29; 1 Pita 3:7.

6. Ena dei vakacava nodra veiwekani kei Jiova na yalewa vakawati?

⁶ Me vaka eda vulica ena ulutaga sa oti, e namaka o Jiova me vakarautaka na tagane vakawati na ka me bula kina nona vuvale, me vukei ratou vakayalo, me lomani ratou tale ga. (1 Tim. 5:8) Era dau osooso na tacida yalewa vakawati, ia ena vinakati mera cegu ena so na gauna mera wilika na Vosa ni Kalou, vakasamataka vakatitobu qai masu mai vu ni lomadra vei Jiova. E sega ni rawarawa. Era qarava e levu na itavi, era na rairai nanuma gona ni sega na gauna kei na igu mera cakava qori, ia e bibi mera lokuca na kena gauna. Na vuna? E vinakata o Jiova meda veiwekani voleka kece kei koya, me dei tale ga.—Caka. 17:27.

7. Na cava ena vakarawarawataka nona vakamalumalumu vei watina o yalewa?

⁷ E macala ga ni ka ni sasaga me vakamalumalumu o yalewa vei watina e sega ni uasivi. Ia ena rawarawa nona cakava qori ke kila qai ciqoma na vuna vakaivolatabu me talairawarawa kina vei watina, me dokai koya tale ga.

8. Me vaka e tukuni ena Efeso 5:22-24, na cava ena vakamalumalumu kina na yalewa lotu vaKarisito vei watina?

⁸ Ena vakamalumalumu vei watina na yalewa lotu vaKarisito ni vinakata qori o Jiova. (Wilika Efeso 5:22-24.) Ena nuitaka na Tamana vakalomalagi, e kila ni ka kece e cakava e yavutaki ena loloma, ena yaga tale ga ena nona bula ke muria na ka e vinakata o Jiova.—Vkru. 6:24; 1 Joni 5:3.

9. Ena yaga vakacava nona doka o yalewa na veiliutaki i watina?

⁹ Na vuravura i Setani e uqeti ira na yalewa mera kua ni muria na ivakatagedegede i Jiova. Mera okata nodra  vakamalumalumu vei watidra me ka beci. O koya e uqeta na rai va qori e sega ni kila noda Kalou dauloloma. O Jiova ena sega vakadua ni vakarota e dua na ka mera beci kina na luvena yalewa mareqeti. Na tacida yalewa e talairawarawa vei Jiova ni saga ena nona vinaka me vakamalumalumu vei watina, e uqeta na bula vakacegu ena nona vuvale. (Same 119:165) Ena yaga vei watina, yaga vua, vei ratou tale ga na luvena.

10. Na cava eda vulica ena ka e tukuna o Carol?

¹⁰ Na yalewa e vakarorogo vei watina e sega ni uasivi e vakaraitaka ni dokai Jiova, e lomani koya tale ga. Na vuna? Ni a tauyavutaka na ituvatuva ni veiliutaki. E kaya o Carol e dua na tacida yalewa mai Sauca Merika, “Au kila ni na dau cala o watiqu. Na noqu rai me baleta nona malumalumu ena laurai kina noqu mareqeta noqu veiwekani kei Jiova. Au na saga meu vakamalumalumu tiko ga niu via vakamarautaka na Tamada vakalomalagi.”

11. Na cava e uqeti Aneese me dau veivosoti? Cava eda vulica ena ka e tukuna?

¹¹ E rawa ni dredre vua na yalewa me veidokai qai vakamalumalumu tiko ga ke vakila ni sega ni kauaitaka o watina nona rai kei na ivakarau ni lomana. Ia dikeva na ka e dau cakava na tacida yalewa o Aneese ni yaco qori. E kaya: “Au na saga meu kua ni cudru. Meu nanuma tiko nida dau cala kece. Au na saga sara ga meu dau veivosoti me vakataki Jiova. Au vakila kina na vakacegu ni vakasama.” (Same 86:5) Ke dau veivosoti o yalewa, ena rawarawa me vakamalumalumu vei watina.

12. Na ivakaraitaki cava era tu ena iVolatabu?

¹² Eso era vakabauta ni noda vakarorogo kei na veidokai e ivakaraitaki ni malumalumu. Ia e sega ni dina qori. E volai ena iVolatabu na nodra ivakaraitaki e levu era yaloqaqa, ra qai vakamalumalumu ena veiliutaki. Dikeva mada na ka eda vulica vei Jisu, Apikali kei Meri.

13. Na cava e vakamalumalumu kina o Jisu vei Jiova? Vakamacalataka.

¹³ E doka o Jisu na veiliutaki i Jiova, e sega ni cakava qori baleta ni lailai vua na vuku se na kilaka. E laurai nona vuku ena rawarawa kei na matata ni nona veivakavulici.  (Joni 7:45, 46) E kila vinaka o Jiova na ka e rawata o Jisu, e vakadonuya tale ga me rau cakacaka vata ni bulia na lomalagi kei na vuravura. (Vkai. 8:30; Iper. 1:2-4) Ni vakaturi Jisu, e solia vua na “lewa kece mai lomalagi kei vuravura.” (Maciu 28:18) E levu na ka e kila o Jisu, ia e vakararavi tiko ga ena veidusimaki i Jiova. Na vuna? E lomani Tamana.—Joni 14:31.

14. Na cava era vulica na tagane vakawati ena (a) rai nei Jiova me baleti ira na yalewa? (b) ivakasala ena Vosa Vakaibalebale 31?

¹⁴ Ka era vulica na tagane vakawati. E vinakata o Jiova mera vakamalumalumu na yalewa vei watidra. Ia e sega ni kena ibalebale ni raici ira na yalewa mera lolovira vei ira na tagane. E laurai qori ena nona digitaki ira tale ga na yalewa mera veiliutaki kei Jisu. (Kala. 3:26-29) E vakaraitaka o Jiova ni nuitaki Luvena ni solia vua na lewa. Na tagane yalomatua tale ga ena solia vei watina eso na lewa. Ni vakamacalataki ena Vosa ni Kalou na yalewa vakawati maqosa, e tukuni ni rawa ni qarava vinaka nona vuvale, e voli qele qai volitaka, e caka bisinisi tale ga. (Wilika Vosa Vakaibalebale 31:15, 16, 18.) E sega ni bobula o yalewa me kua ni tukuna nona rai. Ia ena nuitaki koya o watina, e rogoca tale ga nona vakatutu. (Wilika Vosa Vakaibalebale 31:11, 26, 27.) Ni vakaraitaka na veidokai o tagane, ena rawarawa me vakamalumalumu vua o watina.

15. Na cava era vulica vei Jisu na yalewa vakawati?

¹⁵ Ka era vulica na yalewa vakawati. E levu na ka e rawata o Jisu, ia e sega ni nanuma ni veibeci nona vakamalumalumu ena veiliutaki i Jiova. (1 Kor. 15:28; Fpai. 2:5, 6) Na yalewa maqosa e muria na ivakaraitaki i Jisu, ena sega ni nanuma ni veibeci nona vakamalumalumu vei watina. Ena tokoni watina ni lomani koya, ia koya e bibi sara e lomani Jiova, e dokai koya tale ga.

16. Me vaka e tukuni ena 1 Samuela 25:3, 23-28, na ituvaki dredre cava e sotava o Apikali? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

¹⁶ Na cava eda vulica vei Apikali? E turaga buroburogo o Nepali na watina, e dokadoka qai sega ni dau vakavinavinaka. Ia e sega ni saga o Apikali me tinia koso nona vakawati. A rawa ni galu tu ga me vakamatei watina o Tevita kei na nona ilala. Ia e saga me taqomaki Nepali kei na nona vuvale levu. E macala ga ni vinakati me yaloqaqa o Apikali me torova yani e 400 na tagane vakaiyaragi qai vakamasuti Tevita ena veidokai. E bolea mada ga me beitaki ena cala i watina. (Wilika 1 Samuela 25:3, 23-28.) E kila o Tevita ni o Jiova e vakayagataka na yalewa yaloqaqa qori me vakasalataki koya, me kua kina ni cala bibi.

17. Na cava era vulica na tagane vakawati vei Tevita kei Apikali?

¹⁷ Ka era vulica na tagane vakawati. E yalewa yalomatua o Apikali, e yaga sara ga vei Tevita na nona ivakasala. E tarovi koya me kua kina ni cala bibi, ya me vakamatei ira e sega nodra cala. Na tagane vakawati yalomatua tale ga, ena rogoca qai vakasamataka vinaka na rai nei watina ni vakatulewataki eso na ka bibi. De dua na vakatutu nei watina ena rawa ni vukei koya me kua ni vakatulewa vakalialia.

18. Na cava era vulica na yalewa vakawati vei Apikali?

¹⁸ Ka era vulica na yalewa vakawati. Na yalewa e lomani Jiova qai dokai koya ena yaga vakalevu ena nona vuvale, ke sega mada ga ni qaravi Jiova o watina se muria nona ivakatagedegede. Ena sega  ni saga me biuti watina vakatawadodonu, ena vakaraitaka ga nona veidokai kei na vakamalumalumu. Qori ena rawa ni uqeti watina me vulica na veika me baleti Jiova. (1 Pita 3:1, 2) Ke sega mada ga ni mai qaravi Jiova o watina, ena marautaka o Jiova nona yalodina o yalewa kei na nona vakamalumalumu tiko ga.

19. Na ituvaki cava ena sega ni talairawarawa kina vei watina o yalewa?

¹⁹ E bibi me vakamalumalumu na yalewa lotu vaKarisito vei watina, ia ena sega ni talairawarawa vua ke vinakata me beca na lawa se ivakavuvuli vakaivolatabu. Kena ivakaraitaki, kaya mada ke tukuna vua na tacida yalewa o watina e sega ni tiko ena dina me lasu, butako, se cakava e dua tale na ka e cata o Jiova. Eda vakaliuca na Kalou o Jiova na lotu vaKarisito kece, wili kina o ira na tacida yalewa vakawati. Ke kerei na tacida yalewa me beca na ivakavuvuli vakaivolatabu, me kua ni cakava ia me vakamacalataka vakadodonu ena veidokai na vuna.—Caka. 5:29.

20. Eda kila vakacava ni veiwekani voleka kei Jiova o Meri?

²⁰ E veiwekani voleka kei Jiova o Meri. E macala ga ni kila vinaka na iVolatabu. Ni veitalanoa kei Ilisapeci na tinai Joni na Dauveipapitaisotaki, e vakamacalataka e sivia ni 20 na tikinivolatabu mai na iVolatabu vakaIperiu. (Luke 1:46-55) Vakasamataka mada: Sa veimusumusuki tu o Meri kei Josefa, ia e sega ni rairai e liu vei Josefa na agilosi. E vosa sara ga e liu vei Meri qai tukuna vua ni na vakasucuma na Luve ni Kalou. (Luke 1:26-33) E kilai Meri vinaka o Jiova, e nuidei tale ga ni na lomani Luvena qai qaravi koya vinaka. E macala ga ni veiwekani voleka tiko ga kei Jiova o Meri ena gauna mada ga sa mate kina o Jisu qai lesu i lomalagi.—Caka. 1:14.

21. Na cava era vulica na tagane vakawati ena ivakaraitaki vakaivolatabu nei Meri?

²¹ Ka era vulica na tagane vakawati. Ena marau na tagane vakawati yalomatua ke kila vinaka o watina na iVolatabu. Ena sega ni cudru me nanuma ni sa via ulunivuvale o yalewa. E kila ni na yaga vakalevu  o watina ena nodrau vuvale, ni kila vinaka na iVolatabu kei na ivakavuvuli vakaivolatabu. Ia ke mani levu na ka e kila o yalewa, e nona itavi tiko ga o tagane me liutaka na sokalou vakavuvale kei na vo ni itavi vakayalo.—Efeso 6:4.

22. Na cava era vulica vei Meri na yalewa vakawati?

²² Ka era vulica na yalewa vakawati. E bibi me vakamalumalumu vei watina o yalewa, ia e nona itavi sara ga me kauaitaka nona bula vakayalo. (Kala. 6:5) Ena vinakati gona me lokuca na gauna me dau vuli vakataki koya qai vakasama vakatitobu. Qori ena dei kina nona lomani Jiova qai dokai koya tiko ga, ena marautaka tale ga nona vakamalumalumu vei watina.

23. Nira vakamalumalumu na yalewa vakawati, ena yaga vakacava vei ira, nodra vuvale, kei na ivavakoso?

²³ Na yalewa vakawati e vakamalumalumu tiko ga vei watina ni lomani Jiova, ena marau vakalevu qai lomavakacegu. Era sega ni vakila qori o ira na beca na ituvatuva ni veiliutaki i Jiova. Era ivakaraitaki vinaka vei ira na cauravou kei na goneyalewa. Era na uqeta na veilomani kei na bula vakacegu ena vuvale kei na ivavakoso. (Taito 2:3-5) Dua na iwiliwili levu ni dausokalou yalodina i Jiova nikua era yalewa. (Same 68:11) Ia se da tagane se yalewa, e noda itavi kece meda uqeta na marau ena ivavakoso. Ena qai veivosakitaki ena ulutaga e tarava na sala meda cakava kina qori.