Au sucu e Parisi e Varanise ena 1941, e sega ni vutuniyau na neitou vuvale. Au taleitaka na vuli, ia niu yabaki tini au rarawa sara ga ni tauvi au na matenigacagaca, au sa sega kina ni lai vuli! E vakatututaka na vuniwai meu davo tiko vakadua me kua ni oca na noqu yatevuso. E vica gona na vula noqu wili ivolavosa tu ga, au rogoca tale ga na porokaramu ni vuli ena retio (Radio Sorbonne) e vakarautaka na Univesiti e Parisi. Dua na ka noqu marau ni tukuna noqu vuniwai niu sa bula vinaka, au sa rawa ni lesu i vuli. Au kaya ga, ‘Wananavu sara ga na ka era cakava na vuniwai!’ Tekivu mai na gauna qori, au dau vinakata tu meu vakabulai ira na tauvimate. Ni dau tarogi au o Ta se cava au na via cakava niu sa qase mai, au dau tukuna tu ga, “Au via vuniwai.” Qori na sala au vakabibitaka kina ena noqu bula meu vuniwai.

Keitou lotu Katolika vakavuvale. Ia e sega ni levu na ka au kila me baleta na Kalou, e sega tale ga ni saumi e levu noqu lomatarotaro. Na gauna sara ga au tekivu vuli vuniwai kina ena univesiti, au qai vakabauta nida buli.

Au nanuma sara na imatai ni gauna au dikeva kina ena iloilo ni vakalevutaki ka na sela ni dua na kau na tulip. Au qoroya na kena taqomaki koya ga na sela qori mai na katakata kei na batabata. Au dikeva tale ga ni loru na ka e tiko e loma ni sela ni tara na masima, e vuce ni toni ena wai. Na ka kece qori kei na levu tale e rawa nira bula kina na ka somidi lalai ni veiveisau na vanua e biu kina. Niu dikeva na vereverea ni sela yadua au vulica kina ni sega ni basika vakacalaka na bula.

 Na ikarua ni yabaki ni noqu vuli vuniwai, au raica e dua tale na ivakadinadina ni bula tiko na Kalou. Ni keimami vulica na yago ni tamata, keimami raica ni rawa ni loki na iqaqaloniligada ena ibulibuli sara ga ni toloniligada. E veivakurabuitaki na vanua e tiko kina na masela, na isema ni sui, kei na ua. Kena ivakaraitaki, au vulica ni tiko e dua na ua ena masela ni ligada e semata na ligada kei na ikarua ni sui ni iqaqaloniligada. Na ua qori e waserua, e rawa kina ni veitosoyaki e dua tale na ua e sema tiko ena mua ni iqaqaloniligada me taura vinaka tu. Na ua gona qori e taura matua tu na isema e volekata na sui ni iqaqalo. Ke sega qori ena tadre qai dodonu tu ga na ua, ena sega ni yavala vinaka na iqaqaloniligada. Au vakadeitaka gona ni sa rui vuku o koya e bulia na yagoda.

Au qoroya vakalevu na Dauveibuli niu vulica nona tekivu cegu na gone ni sa sucu. Au vulica ni se tiko na gone ena katonigone, e cegu tiko ga ena wanivicovico nei tinana. Na vuna ni se bera ni tawa na cagi ena ka e vaka na baluni lalai ena loma ni nona yatevuso. Ni sa voleka ni sucu, e dua na mataqali wai sosoko ena robota na loma ni baluni yadua. Ni sa sucu me tekivu cegu vakataki koya, e vakatubuqoroqoro na ka e yaco. E tasogo na qara ni utona me drodro na dra ena nona yatevuso. Ena gauna bibi qori, ena taqomaka na dela ni baluni na wai sosoko ya me kua ni veikabikabi ni curu totolo yani na cagi. Sa rawa sara ga ni cegu vakataki koya na gone ena gauna qori.

Au vinakata sara ga meu kilai koya vinaka e bulia na veika vakatubuqoroqoro qori, au mani tekivu wilika vakalevu na iVolatabu. Au qoroya na lawa ni bula savasava e vakarautaka na Kalou vei ira na Isireli ena sivia ni 3,000 na yabaki sa oti. E vakaroti ira na Isireli mera buluta nodra valelailai, vuluvulu se sili wasoma, me korotinitaki tale ga o koya e laurai vua na ivakatakilakila ni matedewa. (Vunau 13:50; 15:11; Vkru. 23:13) Sa tukuni oti tu ena iVolatabu na sala e dewa kina na mate, ia sa ra qai kila qori na saenitisi ena vica na senitiuri sa oti. Au kila tale ga nira bulabula vinaka na lewe ni matanitu o Isireli nira muria na lawa me baleta na veiyacovi e volai tu ena Vunau ni Soro. (Vunau 12:1-6; 15:16-24) Au vakadeitaka ni vakarautaka na Dauveibuli na lawa qori mera vinaka kina na Isireli, e vakalougatataki ira tale ga na talairawarawa ina nona ivakaro. Au vakabauta gona ni vakavuna na Kalou na iVolatabu, na Kalou au sega tu ni kila na yacana ena gauna ya.

Niu vuli vuniwai tiko ena univesiti, keirau sota sara kei na dua na goneyalewa na yacana o Lydie, au taleitaki koya vakalevu. Keirau vakamau ena 1965 ni se veimama tu na noqu vuli. Ena 1971, sa tolu na luvei keirau kei Lydie, oti ya e qai tolu tale. E dau tokoni au vinaka ena noqu cakacaka vakavuniwai, vaka kina e vale.

Au cakacaka tiko ena dua na valenibula me tolu na yabaki ni bera niu dolava vou e dua na vanua meu veiqaravi kina. Oti ga qori, rau gole sara mai na veiwatini e vakamacalataki mai cake. Au vakarau vola e dua na  ivola me baleta na mena wainimate o tagane qai kerea o watina: “Yalovinaka Vuniwai, me kua ni waki kina na dra.” Au kurabui sara ga, au mani taroga: “Dina? Baleta?” E kaya: “Keirau iVakadinadina i Jiova.” Au se bera vakadua ni rogoci ira na iVakadinadina i Jiova se na ka era vakavulica me baleta na dra. E taura mai na nona iVolatabu na marama qori qai vakaraitaka na tikinivolatabu e yavutaki kina na nodrau vakatulewa me kua na dra. (Caka. 15:28, 29) Oti ya rau sa qai vakamacalataka na ka ena cakava na Matanitu ni Kalou, ni na vakaotia na rarawa, tauvimate, kei na mate. (Vkta. 21:3, 4) Dua na ka noqu marau, au kaya sara: “Na ka drau tukuna mai qori au dau vinakata sara tu ga niu se gone! Au veiqaravi vakavuniwai meu vukei ira na rarawa tu.” Au marau vakalevu ni keitou veivosaki tiko me dua veimama na aua. Ni rau sa biubiu, sa sega tale ni lomaqu meu lotu Katolika, au vulica tale ga ni Dauveibuli au qoroya vakalevu e tiko na yacana, o Jiova!

Au sotavi rau vakatolu na veiwatini iVakadinadina i Jiova qori ena noqu vanua ni cakacaka, e dau sivia na dua na aua na neitou veivosaki tiko. Au mani sureti rau i vale me rawa ni balavu neitou veivosakitaka na iVolatabu. E vakadonuya o Lydie me tomani keitou ena vuli iVolatabu, ia e sega ni vakabauta ni cala tiko eso na ivakavuvuli ni Katolika keirau vakavulici kina. Au sureta sara na bete ni parisi me lako mai vale. Keitou veivosakitaka na ivakavuvuli ni lotu me lai bogilevu sara ni vakayagataki ga na iVolatabu. E mani vakadeitaka o Lydie ena veivosaki qori nira vakavulica tiko na ka dina na iVakadinadina i Jiova. Toso na gauna keirau sa lomana vakalevu na Kalou o Jiova, keirau papitaiso sara ena 1974.

Na ka au vulica me baleta na inaki ni Kalou vua na kawatamata e veisautaka sara ga na ka au dau vakabibitaka. Keirau sa vakaliuca kei Lydie na qaravi Jiova. Keirau vakatulewataka me keirau susugi ratou na gone ena ivakatagedegede vakaivolatabu. Keirau vakavulici ratou me ratou lomana na Kalou kei ira na tamata, qori e vakaduavatataki keitou vakavuvale.—Maciu 22:37-39.

Ni keirau railesu vakaveiwatini, keirau dau dredre ni ratou kila na gone ni dau duavata tu ga na neirau vakatulewa. Eratou kila ni lawa tudei e vale na ivakavuvuli i Jisu “me ‘Io’ ga na nomu io, me ‘Sega’ na nomu sega.” (Maciu 5:37) Kena ivakaraitaki, ni sa  yabaki 17 na neirau ulumatua yalewa, e sega ni vakadonuya o Lydie me gade vata kei na so na nona icaba. E kaya vei luvequ e dua vei ira, “Ke sega ni vakadonuya o nomu Na, kerei nomu Ta!” Ia e tukuna o luvequ yalewa: “Sa sega tu ga qori. Rau dau duavata tu ga.” Io, eratou vakadinadinataka na ono na luvei keirau ni keirau dau duavata ni muria na ivakavuvuli vakaivolatabu. Keirau vakavinavinakataki Jiova ena gauna qo ni levu na wekai keitou era mai qaravi Jiova tale ga.

Na ka dina e veisautaka na ka au dau vakabibitaka, ia au vinakata meu vakayagataka na ka au vulica ena vuniwai me yaga vei ira na tamata ni Kalou. Au mani bole meu veiqaravi vakavuniwai ena Peceli e Parisi, oti ya ena Peceli vou e Louviers. Au dau lako e veisiga i Peceli me voleka ni 50 na yabaki. Ena gauna qori au veitokani vinaka sara kei na vica na lewenivuvale e kea, eso sa ra yabaki 90 vakacaca ena gauna qo. Au kurabui tale ga ena dua na siga ni keirau sota kei na dua na lewenivuvale vou e Peceli. Au qai kila niu a vukei tinana me vakasucumi koya ena rauta ni 20 na yabaki yani e liu!

Au sa qai lomani Jiova ga vakalevu ni toso na gauna, niu raica nona dusimaki ira na nona tamata, e taqomaki ira tale ga ena vuku ni nona isoqosoqo. Ena itekitekivu ni 1980, e tauyavutaka na iLawalawa Dauvakatulewa e dua na porokaramu e Merika me rawarawa kina nodra veivosaki na iVakadinadina i Jiova kei ira na vuniwai.

Oti ya ena 1988, e tauyavutaka na iLawalawa Dauvakatulewa e dua na tabana vou e Peceli e vakatokai me Tabana ni iTukutuku ni Valenibula. Ni se qai tekivu, e raica na tabana qo na Komiti Veitaratara kei na Valenibula e Merika me vukei ira na iVakadinadina i Jiova era tauvimate mera raica na vuniwai e rokova na nodra vakatulewa. Ni tauyavu na ituvatuva qo e veiyasa i vuravura, sa qai tauyavu e Varanise na Komiti Veitaratara kei na Valenibula. Au qoroya na veitokoni yalololoma i Jiova ena nodra vukei na tacida tauvimate!

E bibi duadua vei au na noqu veiqaravi vakavuniwai. Ia niu vakasamataka na ka meu vakaliuca, au liaca ni bibi duadua na veivakabulai vakayalo, ya mera vukei na lewenivanua mera mai qarava na iVurevure ni bula, na Kalou o Jiova. Niu sa vakacegu ena vuniwai, levu na gauna keirau vakayagataka kei Lydie me keirau vunautaka kina na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ni keirau sa painia tudei. Keirau se vakaitavi tiko ga ena kena levu keirau rawata ena cakacaka ni veivakabulai qo.

Au se cakava tiko ga na ka au rawata meu vukei ira kina na tauvimate. Ia au kila ni vuniwai vinaka duadua mada ga ena sega tu ga ni vakaotia na tauvimate se tarova na mate. Au vakanamata gona ina gauna sa na oti vakadua kina na mosi, tauvimate, kei na mate. Ena vuravura vou qori sa voleka sara qo, ena sega ni mudu noqu vulica eso tale na ibulibuli ni Kalou, okati kina na vakatubuqoroqoro ni kena buli na yagoda. Io, e vakayacori ga vakalailai na ka au dau vinakata tu niu se gone. Au vakadeitaka gona ni sa voleka sara qo na kena e vinaka duadua!