1, 2. (a) Na cava era kaya eso me baleta na galala ni vakatulewa? (b) Na cava eda vulica ena iVolatabu me baleta na galala ni vakatulewa, taro cava eda na veivosakitaka?

KE VINAKATI mo vakatulewa, e tukuna e dua na marama vua na nona itokani: “Au sega ni via vakasama tale, tukuna ga mai na ka meu cakava.” E vinakata na marama qo me tukuni vua na ka me cakava, e vakawalena na isolisoli talei e vakarautaka vua na Dauveibuli, oya na galala ni vakatulewa. Vakacava o iko? O dau vinakata mo vakatulewa ga vakataki iko se me dua e vakatulewa ena vukumu? O raica vakacava na galala ni vakatulewa?

² Levu era dau veibataka na ulutaga qo ena vica vata na senitiuri. So era tukuna ni sega ni dua na galala ni vakatulewa—ni sa lewa oti tu na Kalou na ka kece eda cakava. So tale era tukuna ni rawa ga na vakatulewa ke soli vei keda na galala dina. Ena vinaka meda rai ga ena iVolatabu meda kila vinaka kina na ulutaga qo. Na vuna? E tukuni tu kina ni buli keda o Jiova kei na galala ni vakatulewa; meda rawa ni vakayagataka vakavuku na noda digidigi. (Wilika Josua 24:15.) E sauma tale ga na iVolatabu eso na taro me vaka: Meda vakayagataka vakacava na noda galala ni vakatulewa? Vakacava e tiko na kena iyalayala? E vakaraitaka vakacava na titobu ni noda lomani Jiova na sala eda vakayagataka kina? Eda na doka vakacava na nodra vakatulewa eso tale?

3. Na cava eda vulica vei Jiova ena vakayagataki ni galala?

³ O Jiova duadua ga e sega ni vakaiyalayala na galala e tu vua, ia eda rawa ni vuli ena sala e vakayagataka kina. Me kena ivakaraitaki, e digitaka na matanitu o Isireli mera vakayacani vua, mera “nona iyau talei.” (Vkru. 7:6-8) E sega ni vakasauri ga na kena vakatulewataki, ni a dina tiko ga o Jiova ena nona yalayala vei Eparama ena vica na senitiuri yani e liu. (Vkte. 22:15-18) E dau yavutaka tale ga o Jiova nona galala ena loloma kei na lewadodonu. E vakadinadinataki qo ena sala e vakavulici ira kina na Isireli, nira vakanadakuya vakavica na sokalou dina. Nira veivutuni dina, e yalorawarawa o Jiova ni vakaraitaka nona loloma kei na lewadodonu ni kaya: “Au na vakabulai ira mai na nodra sega ni yalodina. Au na lomani ira mai vu ni lomaqu.” (Osea 14:4) Qo na ivakaraitaki vinaka ni nona vakayagataka nona galala me yaga vei ira eso tale!

4, 5. (a) O cei e soli vua e liu na isolisoli ni galala ni vakatulewa, e vakayagataka vakacava? (b) Na taro cava meda na dui tarogi keda kina?

⁴ Ni tekivu bulibuli o Jiova, e solia vakayaloloma vei keda na nona ibulibuli vuku na galala ni vakatulewa. E solia sara ga e liu vua na Luvena ulumatua “o koya na iyaloyalo ni Kalou tawaraici.” (Kolo. 1:15) Ni bera mada ga ni mai bula e vuravura o Jisu, e digia me yalodina vei Tamana, e sega ni tomani Setani ena nona veivorati. Ni sa tiko e vuravura, e vakayagataka na nona galala ni vakatulewa me vorata kina na veitemaki ni Meca levu. (Maciu 4:10) Ena bogi ni bera nona mate e masu vagumatua o Jisu me vakadeitaka kina nona cakava na loma ni Kalou. E kaya: “Tamaqu, ke oni vinakata, ni kauta tani vei au na bilo qo. Ia me kua ni yaco na lomaqu, me yaco ga na lomamuni.” (Luke 22:42) Meda vakatotomuri Jisu mada ga, meda vakayagataka na noda galala ni vakatulewa meda rokovi Jiova da qai cakava na lomana! Vakacava eda rawa ni cakava qori?

⁵ Io, eda rawa ni vakatotomuri Jisu nida buli tale ga meda ucuya na Kalou. (Vkte. 1:26) E vakaiyalayala ga na noda galala, ia o Jiova e sega. E vakamacalataki ena Vosa ni Kalou na vanua meda yala kina, meda qai muria na vanua e vakatara vei keda o Jiova meda vakayagataka kina na noda galala. Kena ikuri, mera vakamalumalumu na yalewa vei ira na watidra, o ira tale ga na gone vei ira nodra itubutubu. (Efeso 5:22; 6:1) Ena tara vakacava na noda galala ni vakatulewa na vanua eda yala kina? Na noda sauma na taro qo ena kilai kina na noda marautaka na bula tawamudu e se bera mai.

6. Vakamacalataka na vuna e vinaka kina me vakaiyalayala ga noda galala ni vakatulewa.

⁶ Vakacava ke vakaiyalayala ga na ka eda cakava, eda na tukuna qori ni galala dina? Io. Na vuna? Eda na taqomaki ke vakaiyalayala ga na noda galala ni vakatulewa. Me kena ivakaraitaki nida draiva vakayawa, eda na vakayagataka na noda galala ni vakatulewa. Vakacava ena vinaka meda draiva qai sega na lawa ni gaunisala meda kila kina na iyalayala ni kena cici totolo na motoka se na yasana cava meda draiva kina? Macala ga ni na sega ni vinaka qori. E vinakati gona me yalani na ka me noda kina na galala dina. Meda dikeva eso na ivakaraitaki vakaivolatabu meda raica kina na kena vukutaki na noda vakayagataka na noda galala ni vakatulewa ena iyalayala e solia vei keda o Jiova.

7. (a) E duidui vakacava o Atama vei ira na vo ni ka bula e Iteni ena vakayagataki ni galala ni vakatulewa? (b) Vakamacalataka e dua na sala e vakayagataka kina o Atama na nona galala ni vakatulewa.

⁷ Na gauna e bulia kina na Kalou na  imatai ni tamata o Atama, e solia vua na isolisoli vata ga e solia vei keda na nona ibulibuli vuku, oya na galala ni vakatulewa. Qo e vakaduiduitaki Atama kina vei ira na manumanu nira muria ga na itovo era sucu kaya mai. Dikeva mada na sala e vakayagataka vinaka kina o Atama na nona galala ni vakatulewa. A buli e liu na manumanu ni bera ni buli na tamata. Ia o Jiova a lesia vua na imatai ni tamata me vakayacani ira na manumanu. E “kauti ira vua na tagane me raica se yaca cava ena vakatoka vei ira yadua.” Ni sa vakayacani ira oti o Atama, a sega ni tu o Jiova me vakacala na nona digidigi. Ia “na yaca ga e vakatoka na tagane vua na kabula yadua, qori sara ga sa yacana.”—Vkte. 2:19.

8. E vakayagataka cala vakacava o Atama na nona galala ni vakatulewa, na cava e yaco kina?

⁸ E ka ni rarawa ni a sega ni lomavakacegu o Atama ena nona lesi koya na Kalou me cakacakataka qai qarava na parataisi e vuravura. A sega ni lomavakacegu ena levu ni galala a soli vua me muria na ivakaro ni Kalou: “Drau vakawa, mera le levu mai, drau vakasinaiti vuravura, drau vakamalumalumutaka, drau lewa tale ga na ika . . . na manumanuvuka . . . . kei na kabula kece ga era veitosoyaki voli e vuravura.” (Vkte. 1:28) E mani sivita na iyalayala e vakatara vua na Kalou ni kania na vuanikau vakatabui. Nona cakava qori eda vakila kina na nona kawa na rarawa kei na ka mosimosi me vica vata na udolu na yabaki. (Roma 5:12) Noda kila na ca ni nona vakatulewa o Atama e dodonu me uqeti keda meda vakayagataka vakavinaka noda galala ni vakatulewa ena iyalayala e vakatara vei keda o Jiova.

9. Na digidigi cava e solia vei ira na Isireli o Jiova, na cava ra qai cakava kina?

⁹ Eda sa mai valavala ca da qai mate na kawa i Atama kei Ivi ena vuku ni nodrau talaidredre. A soli tale ga vei keda na galala ni vakatulewa. E laurai qo ena ka e cakava na Kalou vei ira na Isireli. Ena vuku ni nona dauveiqaravi o Mosese, e solia kina o Jiova vei ira na digidigi mera nona tamata digitaki. (Lako 19:3-6) Na cava era qai cakava? Era digitaka mera muria na ka e vinakati mera vakatokayacataki kina vei Jiova nira tukuna ena duavata: “Keimami na yalorawarawa ni cakava na ka kece e tukuna o Jiova.” (Lako 19:8) Ka ni rarawa ni yaco na gauna mera vakayagataka cala na galala ni vakatulewa ra qai sega ni dina ena ka era yalataka. Meda kua ni muria na ivakaraitaki qo, meda vakamareqeta na noda isolisoli ni galala ni vakatulewa nida kabiti Jiova da qai talairawarawa ena nona ivakatagedegede dodonu.—1 Kor. 10:11.

10. Na ivakaraitaki cava e dusia ni rawa nida vakayagataka na noda galala ni vakatulewa meda rokova kina na Kalou? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹⁰ Eda na raica ena Iperiu wase 11, na yacadra na 16 na nona dauveiqaravi na Kalou era digia mera vakayagataka na nodra galala ni vakatulewa ena iyalayala e vakatara vei ira o Jiova. Era qai vakalougatataki kina, e dei tale ga na nodra inuinui ni veigauna se bera mai. Me kena ivakaraitaki, ena vakabauta i Noa a talairawarawa ina ivakaro ni Kalou me tara na waqa me ratou bula kina nona vuvale kei na itabatamata ena muri mai. (Iper. 11:7) Erau yalorawarawa ni muria na veidusimaki ni Kalou o Eparama kei Sera me rau gole ina vanua yalataki. Ni rau sa lai tiko mada ga kina, ‘a rawarawa sara nodrau lesu tale’ ina vanua vutuniyau o Uri. Ia erau raica dei tiko ga ena vakabauta na kena ‘vakayacori na vosa ni yalayala ni Kalou’; ena “vanua e vinaka cake.” (Iper. 11:8, 13, 15, 16) E vakanadakuya o Mosese na iyau kei Ijipita, “e digia ga me vakacacani vata kei ira na tamata ni Kalou, e sega ni  vinakata me marautaka na ivalavala ca e lekaleka wale na kena kamica.” (Iper. 11:24-26) Meda vakatotomuria mada ga na nodra vakabauta na tamata ni Kalou ena gauna makawa nida vakamareqeta na noda galala ni vakatulewa da qai vakayagataka ena vakayacori ni loma ni Kalou.

11. (a) Na cava e ka ni veivakalougatataki kina na galala ni vakatulewa? (b) Na cava e uqeti iko mo vakayagataka kina vakavinaka na nomu galala ni vakatulewa?

¹¹ De dua e dau rawarawa mera vakatulewa vei keda eso tale, noda cakava qori eda na sega kina ni vakayagataka vakavinaka na ka eda vakalougatataki kina, oya na galala ni vakatulewa. E vakavotui ena Vakarua 30:19, 20. (Wilika.) na ka ni veivakalougatataki qori. Na tikina e 19 e vakamacalataki kina na digidigi e solia vei ira na Isireli na Kalou. Eda vulica ena tikina e 20 ni soli vei ira na gauna mera vakaraitaka kina na lomadra. Eda rawa tale ga ni digia meda sokaloutaki Jiova. E sega tale ni dua na inaki vinaka meda vakayagataka kina na isolisoli ni Kalou me baleta noda galala ni vakatulewa, meda lomani koya ga, da rokovi koya da qai vakacaucautaki koya kina!

12. Na cava meda kua ni cakava ena noda galala ni vakatulewa?

¹² Vakasamataka mada ke o solia e dua na iloloma vua e dua na nomu itokani. Sa na vakacava nomu rarawa ke o kila ni kolotaka ena benu se vakayagataka qori me vakamavoataka kina e dua! Qai vakasamataka nona raica tu o Jiova nira vakayagataka e levu na nodra galala ni vakatulewa mera veivakamavoataki kina. Me vaka ga e tukuni ena iVolatabu ena “iotioti ni veisiga” era na “sega ni dau vakavinavinaka” na tamata. (2 Tim. 3:1, 2) Meda kua mada ga ni vakayagataka cala na iloloma vakamareqeti e solia vei keda o Jiova se meda vakawalena. Eda na vakayagataka vinaka vakacava na noda galala ni vakatulewa?

13. Na cava e dua na sala meda kua kina ni vakayagataka cala na noda galala vaKarisito?

¹³ E soli vei keda kece na galala meda digia na noda ilala, na noda isulusulu, sasauni, kei na ka ni veivakamarautaki. Na noda galala qori e rawa ni ‘iubi ni noda caka ca’ ke da digia meda bobula ina noda gagadre vakayago se meda vakamurimuria na itovo kei na ivakarau sa takalevu tu e  vuravura. (Wilika 1 Pita 2:16.) Meda kua ni ‘taurivaka na noda galala meda rawai kina ena gagadre vakayago,’ meda vakadeitaka ga ni na vukei keda noda vakatulewa meda muria na ivakaro: “Cakava na ka kece me vakalagilagi kina na Kalou.”—Kala. 5:13; 1 Kor. 10:31.

14. E veisemati vakacava noda nuitaki Jiova kei na noda galala ni vakatulewa?

¹⁴ Dua tale na sala meda qarauna kina noda galala ni vakatulewa oya meda nuitaki Jiova. Meda laiva vua me dusimaki keda ena vanua eda na taqomaki kina. O koya ga ‘e vakavulici keda meda vinaka kina, e tuberi keda ena sala meda lakova.’ (Aisea 48:17) Meda yalomalumalumu nida duavata kei na vosa ni Kalou e tukuni kina: “Ni sega ni vu vua na tamata na nona sala. E sega ni vu vua na tamata e lako tu me lewa na nona ilakolako.” (Jere. 10:23) Me kua ni rawai keda na noda via vakararavi ga ena noda vuku, me vakataki Atama kei ira na Isireli talaidredre. Ia meda ‘nuitaki Jiova ena lomada taucoko.’—Vkai. 3:5.

15. Na cava eda vulica ena ivakavuvuli ena Kalatia 6:5?

¹⁵ Dua na sala e yalani kina noda galala, oya ni dodonu meda doka nodra vakatulewa eso tale. Na vuna? E soli vei keda kece na isolisoli ni galala ni vakatulewa, ena sega ni tautauvata kece na ka eda vakatulewataka na lotu vaKarisito. E dina na tikina qo ena noda itovo kei na noda sokalou. Vakasamataka na ivakavuvuli ena Kalatia 6:5. (Wilika.) Noda kila na lotu vaKarisito kece ni dodonu meda “dui colata ga na noda icolacola,” ena uqeti keda meda doka na sala era vakayagataka kina eso tale na nodra galala ni vakatulewa.

16, 17. (a) E tekivu vakacava na kena veivosakitaki na galala ni vakatulewa e Korinica? (b) E walia vakacava o Paula na ituvaki ya, na cava tale ga eda vulica kina?

¹⁶ Vakasamataka mada qo e dua na ivakaraitaki vakaivolatabu e dusia na vuna meda doka kina nodra vakatulewa na tacida ena vuku ni nodra lewaeloma. Era tawase na lotu vaKarisito e Korinica ena vuku ni laukana ni lewenimanumanu e rairai cabori ena matakau qai volitaki tu ena makete. Eso era tukuna: ‘E sega ni dua na ka na matakau, e sega ni leqa noda lewaeloma ke laukana na lewenimanumanu.’ Ena yasana adua o ira na dau sokalou matakau ena dua na gauna, era nanuma ni ivakaraitaki ni sokalou na kena laukana na lewenimanumanu. (1 Kor. 8:4, 7) E sega ni rawarawa na ituvaki qo, ni rawa ni vakavuna na veisei ena ivavakoso. E vukei ira vakacava na lotu vaKarisito e Korinica o Paula me tiko vei ira na rai ni Kalou?

¹⁷ Kena imatai, e vakadreta vei ira o Paula ni sega ni vakavolekati ira vua na Kalou na kakana. (1 Kor. 8:8) Kena ikarua, mera kua ni vakalaiva na nodra “galala ni vakatulewa” mera “tarabe [kina] na malumalumu.” (1 Kor. 8:9) E qai vakasalataki ira na malumalumu na nodra lewaeloma mera kua ni vakalewai ira na kana lewenimanumanu. (1 Kor. 10:25, 29, 30) Koya gona, e dodonu meda dau veinanumi na lotu vaKarisito yadua nida vakatulewataka na veika e vauca na noda sokalou. Meda doka nodra vakatulewa na tacida ena veika e sega soti ni bibi.—1 Kor. 10:32, 33.

18. O na vakamareqeta vakacava na isolisoli ni galala ni vakatulewa?

¹⁸ E solia vei keda o Jiova na isolisoli ni galala ni vakatulewa, qo na galala dina. (2 Kor. 3:17) Eda vakamareqeta na isolisoli qo nida vakaraitaka vei Jiova na levu ni noda lomani koya ena vakatulewa eda cakava. Meda vakavinavinakataka tiko ga na iloloma talei qo nida vakayagataka ena sala e rokovi kina na Kalou, da qai doka tale ga na sala era vakayagataka kina eso tale.