1. Na leqa cava eda vakila tu nikua? Na cava ena vakamarautaki Jiova? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

EDA sega ni vulagi ena levu na leqa nikua. E levu na tacida era tauvimate bibi. So era sa qase, ia era se qaravi ira tale tiko na wekadra itabaqase. So tale era saga tiko mera vakarautaka na ka mada ga mera bula kina na vuvale, sega ni ka mera vutuniyau kina. Eda kilai ira tale ga era sotava e vica vata na leqa ena dua ga na gauna! Na veika kece qori ena vinakati kina vakalevu na gauna kei na kaukaua, sega ni wili kina na ilavo era vakayagataka. Ia na noda nuitaka vakatabakidua na yalayala ni Kalou, ena dei kina na noda vakabauta na veigauna vinaka se bera mai. Ena vakamarautaki Jiova tale ga!

2. E uqeti keda vakacava na Aisea 40:29, ia na cava e rawa ni vakatarabetaki keda?

² Vakacava e dau vakamalumalumutaki iko ena so na gauna na veika dredre o sotava? Levu tale ga era vakila qori. E tukuni ena iVolatabu ni so mada ga na dausokalou yalodina era dau nanuma ena so na gauna ni sa oti sara ga nodra kaukaua. (1 Tui 19:4; Jope 7:7) Ia era sega ni soro koso, era nuitaki Jiova tiko ga me vakaukauataki ira. Era sega ni vakanuinuikara ni “solia” na Kalou “na kaukaua vei koya e oca.” (Aisea  40:29) E ka ni rarawa ni so na dauveiqaravi ni Kalou nikua era nanuma ni sala vinaka duadua mera vosota kina, oya mera ‘cegu mada vakalailai mai na dina,’ ni vaka me sa icolacola bibi na nodra itavi vaKarisito, sega ni vu ni veivakalougatataki. Era muduka gona nodra wilika na Vosa ni Kalou, nodra tiko ena soqoni kei na nodra vakaitavi ena cakacaka vakaitalatala—na ka sara ga e vinakata o Setani.

3. (a) Eda na vakaseva vakacava na inaki i Setani me vakamalumalumutaki keda? (b) Cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

³ E kila vinaka tu na Tevoro ni na vakaukauataki keda na noda vakaitavi vakalevu ena cakacaka vaKarisito, qori sara ga na ka e cata. Ni o yalolailai, mo kua sara ni muduka nomu veiwekani kei Jiova. Toro volekati koya, ‘ena vakataudeitaki iko, ena vakaukauataki iko.’ (1 Pita 5:10; Jeme. 4:8) Ena ulutaga qo, eda na dikeva kina e rua na ituvaki e rawa ni vakaluluqataka noda qarava na Kalou, eda na veitalanoataka tale ga na yaga ni ivakavuvuli vakaivolatabu meda rawa ni vosota kina. Ia kena imatai, meda dikeva mada na nona dau veivakaukauataki o Jiova me vaka e tukuni ena Aisea 40:26-31.

4. Na cava eda vulica ena Aisea 40:26?

⁴ Wilika na Aisea 40:26. Sega ni dua e wilika rawa na kalokalo kece ni lomalagi. Era vakabauta na saenitisi ni tiko e 400 na bilioni na kalokalo ena dua mada ga na isoso kalokalo e vakatokai me Milky Way. E vakayacani ira yadudua o Jiova. Na cava eda vulica? Ke sa kauaitaka na Kalou na nona ibulibuli era sega ni vosa se kila e dua na ka, sa qai wacava o keda na qaravi koya tiko nida lomani koya. Nida sega ni porokaramutaki meda lomani koya! (Same 19:1, 3, 14) E kilai keda vinaka na Tamada dauloloma. E ‘kila vinaka na iwiliwili ni drauniuluda.’ (Maciu 10:30) E vakadeitaka na daunisame: “E kila vinaka o Jiova na ka era sotava na tamata tawacala.” (Same 37:18) E kila na ka eda dau vakatovolei kina, e rawa tale ga ni vakaukauataki keda meda vosota tiko ga.

5. Eda vakadeitaka vakacava ni rawa ni vakaukauataki keda o Jiova?

⁵ Wilika na Aisea 40:28. O Jiova e iVurevure ni kaukaua levu. Vakasamataka mada na kaukaua e tiko ena noda matanisiga. E dikeva o David Bodanis, e dau vola na ka e dikevi vakasaenisi: “Na kaukaua levu e kaburaka na matanisiga ena dua na sekodi e tautauvata kei na kaukaua ni [vica na bilioni] na gasaukuro.” E cakacakataka e dua na dauvakadidike ni “kaukaua e kaburaka tiko nikua” na matanisiga “ena dua na sekodi e veirauti vinaka meda bula tiko kina ena loma ni 200,000 na yabaki!” Vakacava eda vakatitiqataka ni o koya e “vakania” tiko na matanisiga, e rawa tale ga ni vakaukauataki keda meda vosota na noda leqa kece?

6. E veivakacegui vakacava na ivua i Jisu? Ena uqeti keda vakacava qori?

⁶ Wilika na Aisea 40:29. E vu ni marau levu na qaravi Jiova. E kaya o Jisu vei ira na nona tisaipeli: “Ni mai cola na noqu ivua.” E tomana: “Oni na kunea kina na vakacegu. E veivakacegui na noqu ivua, e mamada tale ga na noqu icolacola.” (Maciu 11:28-30) E dina taucoko qori! So na gauna eda wawale nida se qai biubiu meda lai soqoni se cakacaka vakaitalatala. Ia vakacava nida sa lesu mai? Macala ga nida na vakila na vakacegu, e vakarautaki keda tale ga meda  vosota na veivakatovolei. E vu dina ni vakacegu na ivua i Jisu!

7. Vakamacalataka e dua na ivakaraitaki e dina kina na Maciu 11:28-30.

⁷ Dua na tacida yalewa eda na vakatoka me o Kayla, e dau oca vakalevu, lomabibi, mosi kaukaua tale ga na uluna. E dau dredre ena so na gauna me tiko ena soqoni. Ia na gauna e tiko kina ena soqoni soqovi levu, e vola: “E vunautaki na veika me baleta na yalolailai. Sa bau totoka na ivunau ni tau ena dela ni veinanumi kei na veikauaitaki, au tagi sara ga. Au kila kina ni bibi meu dau tiko ena soqoni.” Dua na ka nona marau ni tiko ena siga ya!

8, 9. Na cava e vakaibalebaletaka o Paula ni vola: “Niu malumalumu, au sa qai kaukaua”?

⁸ Wilika na Aisea 40:30. Se mani vakacava na levu ni ka eda kila, se vakaiyalayala tiko ga na ka eda rawa ni cakava ena noda kaukaua. E bibi meda kila kece tiko qori. E dau nuitaki na yapositolo o Paula, ia e vakaiyalayala na nona kaukaua, sega ni cakava kina na ka kece e vinakata. E talaucaka na lomana vua na Kalou, qai tukuni vua: “Ni na qai taucoko na noqu kaukaua ena nomu malumalumu.” E matata vei Paula na ka e vakasalataki kina. E kaya sara: “Niu malumalumu, au sa qai kaukaua.” (2 Kor. 12:7-10) Cava e vakaibalebaletaka?

⁹ E kila o Paula ni lailai na ka e rawa ni cakava ke sega ni vukei koya na ivurevure ni kaukaua levu. Ni vakaiyalayala na ka e rawa ni cakava, e dau vakaukauataki koya na yalo tabu ni Kalou. E vakayacora kina eso na itavi e sega ni colata rawa ena nona kaukaua ga. E dina tale ga qori me baleti keda. O Jiova ga ena rawa ni vakaukauataki keda!

10. E vukei Tevita vakacava o Jiova me vosota na veika dredre?

¹⁰ E dau vakila vakalevu na daunisame o Tevita na kaukaua ni yalo tabu. E lagata: “Ena nomuni veivuke au rawa ni saqati ira kina na ilala daubutako. Ena kaukaua ni Kalou au rawa ni kabata kina na bai.” (Same 18:29) E tiko eso na bai se leqa eda sega ni “kabata” rawa ena noda kaukaua ga, eda vinakata gona na veivakaukauataki i Jiova.

11. Vakamacalataka na itavi ni yalo tabu meda vosota kina na noda leqa.

¹¹ Wilika na Aisea 40:31. Ena sega ni vukatubu qai vakanawanawa tu e macawa na ikeli ena nona kaukaua ga. Na katakata ni cagi e vakavuna me tubu toka kina e cake, e maroroya vinaka tale ga nona igu. Ni dau dredre gona na itavi o vakacolati kina, nanuma tiko na ikeli. Vakamasuti Jiova me ‘vukei’ iko ni vakayagataka na “dauveivuke, na yalo tabu.” (Joni 14:26) Ka ni marau ni tu vakarawarawa ena veigauna eda vinakata kina. Eda dau vinakata sara ga na veivuke ni Kalou ena gauna eda veileqaleqati kina kei na dua ena ivavakoso. Ia cava e dau vakavuna qori?

12, 13. (a) Na cava era dau veileqaleqati kina ena so na gauna na lotu vaKarisito? (b) Cava eda vulica me baleti Jiova ena itukutuku kei Josefa?

¹² E dau yaco na veileqaleqati nida valavala ca kece. Ena tiko ga na gauna era na vakacudrui keda kina eso na noda itokani vakabauta ena ka era kaya se cakava, se da vakacudrui ira. E dau vakatovolei keda sara ga. Me vaka ga eso tale na ka eda vakatovolei kina, e dau vakalaiva o Jiova meda vakaraitaka na noda yalodina nida vulica meda cakacaka ena duavata kei ira na tacida e lomani ira o koya.

¹³ Na nona vakalaiva o Jiova mera  vakatovolei na nona dauveiqaravi e laurai ena itukutuku kei Josefa. Ni se cauravou, ratou volitaki koya me bobula na tuakana vakacabecabe, kau sara kina e Ijipita. (Vkte. 37:28) E raica vinaka tu o Jiova na ka e yaco qori, e rarawataka nona vakalolomataki na nona itokani, na cauravou yalodina qo. Ia a sega ni tarova. E beitaki tale ga o Josefa ni via kucuva na wati Potifa, mani bala e valeniveivesu. A sega tiko ga ni cakava e dua na ka o Jiova. Vakacava sa guilecavi koya na Kalou? Kena veibasai: “E qai vakavuna o Jiova me tini vinaka na ka kece e cakava [o Josefa].”—Vkte. 39:21-23.

14. Vakacava e yaga ena noda bula vakayalo kei na bula vakayago na noda “biuta” na cudru?

¹⁴ Dua tale na ivakaraitaki qo. Eso na dauveiqaravi ni Kalou era vakalolomataki me vakataki Tevita. Ia a sega ni vakalaiva na ituvaki qori me vakaleqai koya. E vola ga: “Mo biuta na cudru qai vakanadakuya na katakata, kua ni rarawa qai goleva na caka ca.” (Same 37:8) Na vuna levu meda “biuta” kina na cudru, oya nida via vakatotomuri Jiova, e “sega ni totogitaki keda me vaka na noda ivalavala ca.” (Same 103:10) E tiko tale ga na yaga ni noda “biuta” na cudru. Na cudru e rawa nida tauvimate kina me vaka na tubunidra kei na ceguoca. E rawa ni vakacacana na yate kei na yatekia, sega tale ga ni qaqi vinaka kina na keda. Na gauna eda cudru kina, eda sega ni lewa vinaka na ka eda vakasamataka. So gona na gauna eda cudru kina, eda na lomabibi tu vakadede. Ia e kaya na iVolatabu “na yalovinaka e bulabula kina na yago.” (Vkai. 14:30) Eda na vosota vakacava na noda rarawa meda veiyaloni tale kei ira na tacida? Ena noda muria na ivakasala vuku vakaivolatabu.

15, 16. Eda na torova vakacava e dua e vakacudrui keda?

¹⁵ Wilika na Efeso 4:26. Sa matau meda vosota na veivakalolomataki nikua. Ia ni vakacudrui keda e dua na itokani vakabauta ena ka e kaya se cakava, dua na ka na noda rarawa. Kaya mada ke da sega ni guilecava rawa na ka e yaco. Vakacava ena vakayabaki noda katona tu qori? Se da na muria na ivakasala vuku ena iVolatabu meda walia totolo? Na balavu ga ni noda lokuyara, na dredre ni noda veiyaloni kei ira na tacida.

¹⁶ De dua o sega ni guilecava rawa na nona vakacudrui iko e dua na tacimu. Na cava o na cakava mo drau veiyaloni tale kina? Kena imatai, masu vei Jiova mai vu ni lomamu. Kerei koya me vukei iko me  veiuqeti nomudrau veivosaki kei na tacimu. Nanuma tiko ni itokani tale ga i Jiova. (Same 25:14) E lomani koya na Kalou. E dau yalovinaka o Jiova vei ira na nona itokani, e vinakata meda cakava tale ga qori. (Vkai. 15:23; Maciu 7:12; Kolo. 4:6) Oti mo vakasamataka tale na ka o na tukuna. Kua ni nanuma ni nakita na tacimu nona vakararawataki iko, kua ni totolo ga nomu raicalataki koya. De o vakavuna tale ga na nomudrau veileqaleqati. O rawa ni tekivuna na veivosaki ni o kaya, “Vosoti au ke cala na noqu rai, ia na nomu vosa vei au enanoa au. . . ” Ke drau sega ni veiyaloni rawa ena veivosaki qori, qara e dua tale na gauna mo drau veivakameautaki kina. Masulaki koya tiko ga vei Jiova, kerea me vakalougatataki koya. Kerea na Kalou me vukei iko mo kauaitaka ga vakalevu na veika e vinaka kina na tacimu. Se mani cava e yaco, mo nuidei ni na marautaka o Jiova na nomu saga mo drau veiyaloni kei na tacimu—e itokani tale ga ni Kalou.

17. Na cava e rawa ni cakava o Jiova meda vakavinakataka tale kina na keda ituvaki nida valavala ca, cava meda vakayagataka kina na isolisoli qori?

¹⁷ Era nanuma eso ni sega ni ganiti ira mera qaravi Jiova nira valavala ca bibi ena dua na gauna. E dau vakavu rarawa ke ora tiko na lomada. Qori na ka e vakila o Tui Tevita, e kaya: “Niu galu tiko, sa yavu na suiqu ena noqu vutugu voli ena siga taucoko. Ena siga kei na bogi sa bibi vei au na ligamuni.” Ka ni marau ni walia na leqa qori o Tevita me vaka e dua e matua vakayalo. E vola: “Au sa qai vakatusa vei kemuni na noqu valavala ca . . . Oni qai vosota na ca ni noqu valavala ca.” (Same 32:3-5) Ke o valavala ca bibi, ena tu vakarau o Jiova me vukei iko mo vakavinakataka tale na kemu ituvaki. Ia e bibi mo ciqoma na veivuke e vakarautaki ena ivavakoso. (Vkai. 24:16; Jeme. 5:13-15) Kua ni lokuyara ni na vakatau kina na nomu bula tawamudu! Vakacava ke sa dede sara na kena vosoti nomu cala, ia o se ora tiko ga kina?

18. E yaga vakacava na ivakaraitaki i Paula vei ira na nanuma ni sega ni ganiti ira na loloma ni Kalou?

¹⁸ Eso na gauna e dau rarawataka na yapositolo o Paula na nona cala makawa. E vakatusa: “O yau na imurimuri sara ni yapositolo, e sega mada ga ni ganita meu vakatokai meu yapositolo niu dau vakacacana na ivavakoso ni Kalou.” Ia e tomana: “Ena loloma soli wale ga ni Kalou, au mai yacova kina na vanua au sa tu kina qo.” (1 Kor. 15:9, 10) Sa sega ni kauaitaka o Jiova na ka e dau kilai tu kina, e namaka tale ga me cakava qori o Paula. Ke o veivutunitaka nomu cala makawa mai vu ni lomamu, mo lomavakacegu ni na lomani iko o Jiova. Mo vakabauta gona na nona vosa, ciqoma na nona veivosoti!—Aisea 55:6, 7.

19. Na cava na noda tikinivolatabu ni yabaki 2018? Cava e veiganiti kina?

¹⁹ Ni sa vakarau cava na ituvaki kei vuravura nikua, meda namaka tiko ni sa na qai levu ga na leqa. Ia mo nuidei ni o koya e “solia na kaukaua vei koya e oca kei na igu levu vei ira na malumalumu” ena solia vei iko na ka kece o vinakata mo kua kina ni soro. (Aisea 40:29; Same 55:22; 68:19) Ena yabaki 2018, meda nanuma dei tiko na itukutuku bibi qo ena gauna kece eda tiko kina ena Vale ni Soqoni. Qori na noda tikinivolatabu ni yabaki: “O ira na nuitaki Jiova era na vakaukauataki tale.”—Aisea 40:31.