1, 2. Na cava e tukuni ena iVolatabu me baleta na tubu ni keda iwiliwili?

E DUATANI sara na isoqosoqo eda lewena na tamata i Jiova e veiyasa i vuravura. Ena veiuqeti ni yalo tabu i Jiova, e toso qai tubu tiko ga kina na nona ivavakoso e vuravura, dina ga nida sega ni uasivi. Meda raica mada qo na sala sa vakalougatataki keda tiko kina na nona tamata sega ni uasivi o Jiova.

² Eda le lailai ga na dauveiqaravi ni Kalou ni tekivu mai na 1914. Ia e vakalougatataka o Jiova na noda cakacaka vakavunau. Ena vicavata na yabaki e tarava era vulica kina na iVolatabu e milioni vakacaca mera lai dua sara na iVakadinadina i Jiova. Qori na ka sa tukuna tu mai o Jiova ni na yaco: “O koya e lailai sara ena yaco me le duanaudolu, kei koya e lailai me matanitu qaqa. O yau o Jiova, au na vakatotolotaka ena kena gauna.” (Aisea 60:22) E yaco dina na parofisai qori ena iotioti ni veisiga qo. Sa tubu sara na keda iwiliwili ni vakatauvatani kei na lewenivanua ena veimatanitu.

3. Eda vakaraitaka vakacava na loloma?

 ³ Ena gauna qo e vukei keda o Jiova meda vakaitovotaka vakalevu na nona itovo talei duadua, oya na loloma. (1 Joni 4:8) E tukuna kina o Jisu vei ira na nona imuri era vakatotomuria na loloma ni Kalou: “Au solia vei kemudou e dua na ivunau vou, mo dou veilomani . . . Na ka qo era na kila kece kina ni dou noqu tisaipeli, ke dou veilomani.” (Joni 13:34, 35) E bibi dina na itovo qo ena veigauna sa oti ena nodra vakaitavi na veimatanitu ena veivaluvaluti vakadomobula ena kena ivakatagedegede e ca sara. Kena ivakaraitaki, era mate mada ga e rauta ni 55 na milioni ena iKarua ni iValu Levu. Ia eda sega ni vakaitavi ena veilabalabati qori na iVakadinadina i Jiova. (Wilika Maika 4:1, 3.) Qori na sala eda “galala mai [kina] na nodra dra na tamata kece ga.”—Caka. 20:26.

4. Na cava e talei kina na tubu ni keda iwiliwili?

⁴ E tubu tiko ga na keda iwiliwili na tamata ni Kalou ena vuravura torosobu e vakamacalataki ena iVolatabu ni lewa tu o Setani, “na kalou ni veika vakavuravura qo.” (2 Kor. 4:4) E vakamua tu o Setani na veika vakapolitiki kei na tabana ni vakauitukutuku ni vuravura qo. E sega ga ni rawa ni tarova na kacivaki ni itukutuku vinaka. Ni kila ni sa lekaleka sara nona gauna, sa qai soli sele ga o Setani me vagolei ira tani e levu mai na sokalou dina.—Vkta. 12:12.

5. Na cava era na vakacudrui keda kina na tacida? (Raica na imatai ni yaloyalo.)

⁵ Eda dau uqeti meda lomana na Kalou kei ira na kawatamata. Qori tale ga na ka e vakaraitaka o Jisu. Ni tarogi vua se cava na ivunau levu duadua e qai tukuna: “‘Mo lomani Jiova na nomu Kalou ena lomamu taucoko, ena nomu vinaka taucoko, kei na nomu vakasama taucoko.’ Qo na ivunau levu duadua, na kena imatai tale ga. E vaka kina na kena ikarua, ‘Mo lomana na kainomu me vaka nomu lomani iko.’” (Maciu 22:35-39) Ia e vakamatatataka vei keda na iVolatabu nida kawa ivalavala ca kece i Atama. (Wilika Roma 5:12, 19.) Eso gona ena ivavakoso era na vakararawataki keda ena ka era tukuna se cakava. Qori ena vakatovolei kina noda lomani Jiova kei ira na nona tamata. Na cava eda na cakava kina? Ena gauna makawa tale ga era dau rarawa na tamata ni Kalou yalodina ena ka era cakava eso. Ia meda raica mada se cava e tukuna vei keda na iVolatabu.

6. E vakawalena vakacava o Ilai me vakadodonutaki rau na luvena?

⁶ Me kena ivakaraitaki, erau beca na lawa i Jiova o rau na luvena tagane o Ilai na Bete Levu. Eda wilika: “O rau na luvei Ilai erau tagane ivakarau ca, rau sega ni dokai Jiova.” (1 Sam. 2:12) Dua na ka nona dau tokona na sokalou dina o Ilai, ia erau valavala ca bibi na luvena. E kila vinaka tu o Ilai na ka erau cakava tiko qai dodonu me vakadodonutaki rau kina, ia a vakawalena. Mani totogitaka na vuvale i Ilai o Jiova. (1 Sam. 3:10-14) Yaco na gauna sa ra sega tale ni veiqaravi vakabete na nona kawa. Ke o bula ena gauna ya na cava o na cakava ni vakalaivi rau tiko ga na luvena o Ilai? O na tarabe mo sa sega sara ga ni via qarava kina na Kalou?

7. Cava na cala bibi nei Tevita, na cava e qai cakava kina na Kalou?

⁷ E lomani Tevita o Jiova, e raici koya me “donu e lomana.” (1 Sam. 13:13, 14; Caka. 13:22) E muri a qai veibutakoci  kei Pacisepa, lai bukete sara kina o Pacisepa, ni gole tu ena ivalu o Uraia na watina. Ni lesu yani ena ivalu o Uraia, a qai saga o Tevita me lesu i vale me rawa ni rau mocevata kei Pacisepa, me nanumi kina ni tama ni gone o Uraia. E sega ni muria qori o Uraia, mani tuvanaka o Tevita me vakamatei ena ivalu. Mani sauti Tevita na nona ivalavala—yaco vua na ca kei na nona vuvale. (2 Sam. 12:9-12) E yalololoma tiko ga vei Tevita na Kalou ni muri koya tiko ga “ena yalodina.” (1 Tui 9:4) Na cava o na cakava ke o dua vei ira na tamata ni Kalou ena gauna ya? O na tarabe ena valavala ca i Tevita?

8. (a) Na ituvaki cava e sega ni dina kina o Pita? (b) Na cava e vakayagataki Pita tiko ga kina o Jiova ena gauna mada ga sa cala oti kina?

⁸ Dua tale na ivakaraitaki ena iVolatabu na yapositolo o Pita. A digitaki koya o Jisu me dua na yapositolo, ia eso na gauna e cakava se tukuna o Pita eso na ka a qai veivutunitaka e muri. Me kena ivakaraitaki a biuti Jisu ena gauna dredre duadua. Ni bera ya a tukuna o Pita ni na sega ni biuti Jisu ke ra cakava mada ga na kena vo. (Mari. 14:27-31, 50) Ia era qai biubiu kece na yapositolo wili kina o Pita ni sa vesu o Jisu. A cakitaki Jisu vakavica o Pita. (Mari. 14:53, 54, 66-72) Yaco na gauna me veivutuni o Pita qai vakayagataki koya tiko ga o Jiova. Vakacava ke o dua na tisaipeli ena gauna ya, o na vakalaiva na ka e cakava o Pita me vakaleqa nomu yalodina vei Jiova?

9. Na cava o nuitaka tu ga kina nona lewadodonu o Jiova?

⁹ Qori eso ga na ivakaraitaki ni ka era cakava eso mera rarawa kina eso tale. E levu tu na ivakaraitaki ena gauna e liu kei na gauna qo, e baleti ira na tamata yalodina i Jiova era vakararawataki ira eso tale. Na ka ga e via vakamacalataki tiko e ke, na cava o na cakava? O na tarabe kina mo sa lai biuti Jiova sara kei ira na nona tamata ena nona ivavakoso?  Se o na raica ni solia tu o Jiova na gauna mera veivutuni, ena qai vakadodonutaka tale ga na ituvaki ya ena lewadodonu? Ia ena so na gauna era sega ni dau ciqoma na nona yalololoma o Jiova o ira na cala bibi ra qai sega ni veivutuni. Ena ituvaki va qori, vakacava o na nuitaki Jiova ni na vakatulewataki ira na cala ena dua na gauna, de dua mera biu tani ena ivavakoso?

10. E raica vakacava o Jisu na nodrau cala o Jutasa Isikarioti kei Pita?

¹⁰ E vakamacalataki tu ena iVolatabu eso era yalodina tu ga vua na Kalou kei ira na nona tamata ena gauna mada ga era cala kina eso. Kena ivakaraitaki, a dua taucoko na bogi nona masu o Jisu me digitaki ratou kina na 12 na nona yapositolo. E dua vei ratou qori o Jutasa Isikarioti. Ia a sega ni vakalaiva o Jisu nona liumuritaki koya o Jutasa se nona cakitaki koya o Pita me vakaleqa na nona veiwekani kei Tamana o Jiova. (Luke 6:12-16; 22:2-6, 31, 32) E sega ni beitaki Jiova se o ira na nona tamata o Jisu ena vuku ni ka e yaco ya. E tomana ga nona cakacaka se ra mani vakararawataki koya sara mada ga eso na nona imuri. Mani vakaicocovitaki ni vakaturi koya o Jiova, e yaco tale ga me Tui ni Matanitu ni Kalou.—Maciu 28:7, 18-20.

11. Na cava sa tukuni tu ena iVolatabu me baleti keda?

¹¹ E dei o Jisu ni nuitaki Jiova kei ira na nona tamata. E veivakadrukai dina nida raica na ka e cakava tiko o Jiova ena vukuda ena iotioti ni veisiga qo. Sega tale ni dua e vunautaka tiko na ka dina e veiyasa i vuravura me vakataki keda na lewena na nona ivavakoso duavata nikua ni dusimaki keda tiko o Jiova. E vakamacalataki ena Aisea 65:14 na keda ituvaki vakayalo eda vakila tiko nikua na tamata ni Kalou: “Raica! Era na kaila ena marau na noqu tamata ni vinaka na lomadra.”

12. Me vakacava noda rai me baleta na nodra cala eso?

¹² Eda marautaka na dauveiqaravi ni Kalou nikua na ka eda rawa ni cakava ni dusimaki keda tiko o Jiova. E torosobu tiko ga na ituvaki kei vuravura, era vutugu na tamata era vakamuai tu vei Setani. Ena sega ni ka vakayalomatua gona meda beitaki Jiova se na nona ivavakoso ena nodra cala na le vica wale sara na dauveiqaravi ni Kalou. Meda yalodina tiko ga vei Jiova kei na ituvatuva e vakarautaka, meda vulica tale ga na ka meda cakava se na rai me tiko vei keda nira cala eso.

13, 14. (a) Na cava meda dau yalovosovoso kina? (b) Na vosa ni yalayala cava meda nanuma tiko?

¹³ Vakacava ke vakararawataki keda e dua na tacida ena ka e tukuna se cakava? E talei na ivakavuvuli vakaivolatabu e tukuni kina: “Mo kua ni cudru totolo, ni tiko na cudru e lomaseredra na lialia.” (Dauv. 7:9) Meda nanuma tiko nida sega ni uasivi kece da qai dau cala ena so na gauna. Koya gona meda kua ni namaka nira na dodonu tu ga na tacida. Meda kua ni namaka vakasivia vei ira na ka, meda kua tale ga ni vakalaiva na nodra malumalumu meda sega kina ni marautaka na noda maliwai ira na tamata i Jiova ena iotioti ni veisiga qo. Ena cala sara noda vakalaiva nodra malumalumu meda tarabe kina da qai biuta na isoqosoqo i Jiova. Ke  da cakava qori eda sa na sega tale ni marautaka na itavi dokai ena vakayacori ni loma ni Kalou, da qai sega ni bula ena nona vuravura vou.

¹⁴ Me rawa nida marau tiko ga qai dei noda inuinui, meda nanuma tiko na vosa ni yalayala i Jiova ni kaya: “Raica! Au sa bulia na lomalagi vou kei na vuravura vou, ena sega tale ni nanumi na ka makawa.” (Aisea 65:17; 2 Pita 3:13) Kua vakadua ni vakalaiva na nodra malumalumu na tacimu mo calata kina na veivakalougatataki qori.

15. Na cava e tukuna o Jisu meda cakava nira cala eso?

¹⁵ Eda se bera ni bula ena vuravura vou, e vinaka gona me tiko vei keda na nona rai o Jiova ke dua e cakava se tukuna e dua na ka eda sega ni taleitaka. Me kena ivakaraitaki meda nanuma tiko na nona ivakavuvuli o Jisu ni kaya: “Ke dou vosoti ira era cala vei kemudou, ena vosoti kemudou na Tamamudou vakalomalagi, ia ke dou sega ni vosoti ira era cala vei kemudou, ena sega tale ga ni vosoti kemudou na Tamamudou.” Nanuma tale ga na gauna e tarogi Jisu kina o Pita se rawa nida veivosoti “vakavitu,” e tukuna vua o Jisu: “Au kaya vei iko, me kua ni vakavitu, ia me vaka77.” Matata gona ni tukuna tiko o Jisu meda dau tu vakarau ni veivosoti; qo e dodonu me imatai sara ga ni ka meda cakava.—Maciu 6:14, 15; 18:21, 22.

16. E ivakaraitaki vinaka vakacava vei keda o Josefa?

¹⁶ E dua na ivakaraitaki vinaka ena kena wali na duidui oya o Josefa, e dua vei rau na luvei Jekope tagane vei Raijeli. Eratou vuvutaki koya na tacina vakacabecabe ni dau vakademeni koya o Jekope. Eratou mani volitaki Josefa me bobula. Ni oti e vica vata na yabaki nona cakacaka vakaukaua mai Ijipita o Josefa e tini sara me ikarua ni iliuliu ena vanua ya. Ni yaco na lauqa eratou tini tale e Ijipita na taci Josefa me ratou lai voli kakana, ia eratou kilasevati Josefa. A rawa sara ga vei Josefa ena gauna ya me sosomitaka na ka ca eratou cakava na tacina. E sega ni cakava qori, e vakatovolei ratou ga me kila kina ke ratou sa veisau. Na gauna ga e raica kina nodratou veisau, e vakatakilai koya sara. E muri e qai kaya: “Dou kua  . . ni rere. Au na solia tiko ga vei kemudou kei ira na nomudou lalai na kakana.” E tomana tale na iVolatabu: “E vakacegui ratou, qai vakayaloqaqataki ratou ena nona vosa.”—Vkte. 50:21.

17. Na cava o na via cakava ke ra cala na tacida?

¹⁷ E ka vakayalomatua meda nanuma tiko nida dau vakararawataki ira eso tale nida dau cala. Ke da kila nida sa cakava qori, e dusimaki keda na iVolatabu meda saga meda lai veiyaloni kei koya eda vakararawataka. (Wilika Maciu 5:23, 24.) Eda marautaka nira sega ni katona noda cala na tacida, qori tale ga na ka meda cakava vei ira. E uqeti keda na Kolosa 3:13: “Moni dau yalorawarawa, ni dau veivosoti tale ga vakarawarawa ke dua e didivaka e dua na ka vua e dua tale. Moni dau veivosoti me vaka ga na nona vosoti kemuni vakarawarawa o Jiova.” Na loloma vaKarisito e “sega ni katona na ca,” me vaka e tukuni ena 1 Korinica 13:5. Ke da dau vosoti ira eso tale, ena qai vosoti keda o Jiova. Nira cala vei keda na tacida, meda muria na lotu vaKarisito nona dau veivosoti na Tamada dauloloma.—Wilika Same 103:12-14.