1, 2. Na cava e tukuna kina o Jiova ni “tamata mareqeti vakalevu” o Taniela? Eda na vakatotomuri koya vakacava?

NIRA kau vakavesu i Papiloni na Jiu, era raica nira bobula tu na lewenivanua ena qaravi matakau kei na vakatevoro. Ia era sega ni via vakamalumalumu na Jiu yalodina me vakataki Taniela kei na tolu na nona itokani ena nodra veivakamuai na kai Papiloni. (Tani. 1:6, 8, 12; 3:16-18) E vakadeitaka o Taniela kei ratou nona itokani ni ratou na qaravi Jiova vakatabakidua na Dautulituli. Eratou mani yalodina kina! E bula tu ga e Papiloni o Taniela; ia e tukuna na agilosi ni Kalou ni “tamata mareqeti vakalevu.”—Tani. 10:11, 19.

² Ena gauna vakaivolatabu, ena vakayagataka na dautulituli e dua na ibuli qele me bulia kina na iyaya cava ga e vinakata. Nikua, eda kila na dausokalou dina ni o Jiova e Turaga Cecere ena lomalagi kei na vuravura, e tu vua na dodonu me moici ira na tamata kei na veimatanitu. (Wilika Jeremaia 18:6.) E tu tale ga vua na dodonu me moici keda yadua. Ia e kauaitaka na galala ni noda vakatulewa, e vinakata gona meda vakamalumalumu vua mai vu ni lomada. Eda na veivosakitaka qo na ka meda cakava meda qele malumu tiko ga kina ena liga i Jiova,  nida dikeva e tolu na ituvaki: (1) Eda na qarauna vakacava na itovo ena vakadredretaka noda muria na ivakasala i Jiova? (2) Na itovo cava meda bucina me rawa nida qele malumu qai talairawarawa? (3) Era na vakamalumalumu vakacava vua na Kalou na itubutubu nira moici luvedra?

3. Na itovo cava ena vakalomaqataki keda? Tukuna na kena ivakaraitaki.

³ E tukuna na Vosa Vakaibalebale 4:23: “Ena ka kece mo qarauna, mo taqomaka na lomamu, ni taka mai kina na ivurevure ni bula.” Na itovo cava meda qarauna? Na dokadoka, cakacala, kei na lailai ni vakabauta. Qori ena uqeti keda meda talaidredre qai vakaduduile. (Tani. 5:1, 20; Iper. 3:13, 18, 19) A laurai vei Tui Usaia e Juta na dokadoka. (Wilika 2 Veigauna 26:3-5, 16-21.) Ni tekivu veiliutaki o Usaia, e vakayacora “na ka e donu ena mata i Jiova,” qai “vakasaqara tiko ga na Kalou.” Ia “ni kaukaua ga o koya, e qaciqacia mai na lomana,” dina ni solia vua o Jiova na kaukaua! Dua na gauna a via vakama na ka boi vinaka ena valenisoro—na itavi e dodonu mera qarava ga na bete era kawa i Eroni. Nira vakadodonutaki koya na bete, e cudru vakalevu na turaga dokadoka o Usaia! Cava e yaco? E vakamaduataki ni ‘vakarusai’ koya o Jiova ni mate ena vukavuka.—Vkai. 16:18.

4, 5. Na cava e rawa ni yaco ke da sega ni qarauna na dokadoka? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

⁴ Ke da sega ni qarauna na dokadoka, e rawa ni “sivia na ka [eda] nanuma me baleti [keda],” de dua e rawa sara nida sega ni ciqoma na ivakasala vakaivolatabu. (Roma 12:3; Vkai. 29:1) Kena ivakaraitaki o Jim e dua na qase ni ivavakoso, e sega ni duavata kei ratou na vo ni qase me baleta e dua na ituvaki ena ivavakoso. E kaya o Jim: “Au tukuna vei ratou na taciqu ni sega ni ka vakayalololoma na ka eratou cakava, au mani biubiu mai na bose ni qase.” Ni oti e ono na vula, e toki o Jim ina dua na ivavakoso voleka, ia e sega ni lesi me qase ni ivavakoso e kea. E kaya: “Au yalolailai sara ga. E vakaleqai au noqu dau nanumi au ga, au mani biuta na dina.” E rauta ni tini na yabaki nona sega tu ni dautukutuku o Jim. E kaya: “Dua na ka noqu madua, au beitaki Jiova ena ka e yaco. Era dau mai sikovi au na mataveitacini, ia au bese ni ciqoma nodra veivuke.”

⁵ Me vakataki Jim, na dokadoka e rawa ni vakavuna meda vakadonui keda ga, meda kua kina ni vaka na qele malumu. (Jere. 17:9) E vakamacalataka o Jim: “Au dau vakasamataka tu ga na nodra malumalumu na taciqu.” Vakacava sa bau vakararawataki iko e dua na tacida se o vakacegui mai na so na itavi ni veiqaravi? Ke yaco qori, na cava o cakava? Vakacava a tuburi iko na dokadoka? Se o kauaitaka ga mo veiyaloni kei ira na tacimu, mo yalodina tiko ga vei Jiova?—Wilika Same 119:165; Kolosa 3:13.

6. Na cava ena yaco ke noda ivakarau meda cakacala?

⁶ Ke noda ivakarau meda cakacala qai vunitaka, ena dredre meda ciqoma na ivakasala vakalou. Ena rawarawa tale ga meda cakacala tu ga. E tukuna e dua na tacida tagane ni yaco na gauna me sa sega ni dua tu na ka vua na veika ca e cakava. (Dauv. 8:11) E kaya e dua tale na tacida tagane e dau sara iyaloyalo vakasisila: “Au sa tekivu vakalewai ira na qase.” E vakaleqai koya sara ga vakayalo. Gauna sa kilai kina na nona ivakarau, era  vukei koya sara na qase. Io, eda sega kece ni uasivi. Ia ke da sa tekivu vakalelewa se soli iulubale ena veika ca eda cakava qai sega ni qara na veivosoti i Jiova se veivuke, de dua eda sa lomaqa tiko.

7, 8. (a) Era vakaraitaka vakacava na Isireli ni lailai nodra vakabauta? (b) Na cava eda vulica?

⁷ E rawa tale ga nida lomaqa ke lailai noda vakabauta. E yaco qori vei ira na Isireli e vakabula o Jiova mai Ijipita. Era raica na levu ni cakamana e cakava ena vukudra o Jiova, eso e vakatubuqoroqoro dina! Ia nira voleka ina Vanua Yalataki, era vakaraitaka ni lailai na nodra vakabauta. Era sega ni nuitaki Jiova, era rere qai vosakudrukudrutaki Mosese. Era via lesu mada ga i Ijipita, na vanua era vakabobulataki kina! Dua na ka na kena mosi vei Jiova. E kaya: “Ena vakacava na dede ni nodra beci au o ira na tamata qo?” (Tiko 14:1-4, 11; Same 78:40, 41) Nira lomaqa qai lailai nodra vakabauta, era vakarusai na itabatamata qori ena vanualiwa.

⁸ Nida sa volekata yani qo na vuravura vou, ena vakatovolei noda vakabauta. Bibi gona meda dikeva na ivakarau ni noda vakabauta. Kena ivakaraitaki, de dua meda dikeva na vosa i Jisu ena Maciu 6:33 da qai taroga: ‘E laurai ena ka au vakabibitaka kei na noqu vakatulewa niu vakabauta dina na vosa i Jisu? Au na calata na soqoni se na cakacaka vakavunau me levu kina na kequ isau? Na cava meu cakava ke sa rui levu na osooso ena vanua ni cakacaka? Vakacava au na vakalaiva na vuravura qo me moici au, meu sa lai biuta sara ga kina na dina?’

9. Na cava meda ‘dikeva’ tiko ga kina se da tiko ena vakabauta se sega, eda na cakava vakacava qori?

⁹ Qo e dua tale na ivakaraitaki. Dua na dauveiqaravi i Jiova e sega ni via muria na ivakatagedegede vakaivolatabu me baleta na vakailala, veivakasivoi se ka ni veivakamarautaki. Mo tarogi iko: ‘Na cava meu cakava ke yaco qo vei au?’ Ke da liaca nida sa lomaqa tiko, bibi meda dikeva na noda vakabauta ena kena totolo duadua. E veivakasalataki na iVolatabu: “Ni dikevi kemuni tiko ga se oni tudei tiko ena vakabauta se sega, ni dau vakadeitaka se o cei dina o kemuni.” (2 Kor. 13:5) Meda kua ni vakalecalecava noda malumalumu nida dikeva wasoma na ivakarau ni noda vakasama me salavata kei na Vosa ni Kalou.

10. Na cava meda cakava meda qele malumu tiko ga kina ena liga i Jiova?

¹⁰ O Jiova e vakayagataka na nona Vosa, na ivavakoso kei na cakacaka vakaitalatala me moici keda meda qele malumu. E dau ivakamalumu ni qele na wai, na noda wili iVolatabu e veisiga kei na noda vakasama vakatitobu ena uqeti keda tale ga meda qele malumu ena liga ni Kalou. E namaka o Jiova mera lavetaka na tui e Isireli na Lawa ni Kalou ra qai wilika e veisiga. (Vkru. 17:18, 19) Ratou kila na yapositolo ni bibi ena nodratou cakacaka vakaitalatala na wiliki ni iVolatabu kei na kena vakasamataki vakatitobu. Ena nodratou volavola kei na nodratou vunau, ratou cavuqaqataka qai vakamacalataka vakawasoma na iVolatabu. (Caka. 17:11) Nikua eda vakadinata ni bibi tale ga na wiliki ni Vosa ni Kalou e veisiga, me vakasamataki vakatitobu da qai masulaka. (1 Tim. 4:15) Ena uqeti keda qori meda yalomalumalumu tiko ga, da qai qele malumu ena liga i Jiova.

11, 12. E vakayagataka vakacava o Jiova na ivavakoso vaKarisito me moici keda me ganita na keda ituvaki? Tukuna na kena ivakaraitaki.

¹¹ E vakayagataka na ivavakoso  vaKarisito o Jiova me moici keda me ganita na keda ituvaki. O Jim e cavuti e liu e qai malumu mai ni sa veisau nona rai ni kauaitaki koya e dua na qase ni ivavakoso. E kaya o Jim: “E sega vakadua ni beitaki au se vakalewai au. E donu tu ga nona rai, e vinakata dina me veivuke.” Ni oti e tolu na vula, e sureti Jim ina soqoni. E kaya: “Era marautaki au na lewe ni ivavakoso, e uqeti au sara ga nodra loloma. Au qai kila ni sega ni bibi sara na ivakarau ni lomaqu. Ena nodra veitokoni na taciqu kei na nona yalodina na watiqu lomani, yaco na gauna meu kaukaua tale vakayalo. E veiuqeti tale ga na ulutaga ‘Me Kua ni Beitaki o Jiova (Jehovah Is Not to Blame)’ kei na ‘Qaravi Jiova ena Yalodina (Serve Jehovah Loyally)’ ena Watchtower ni Noveba 15, 1992.”

¹² E yaco na gauna me lesi tale o Jim me qase ni ivavakoso. Mai na gauna ya, e levu na mataveitacini era sotava na ituvaki qori e vukea mera kaukaua tale vakayalo. E tinia o Jim: “Au nanuma ga ni sa dei noqu veiwekani kei Jiova, ia e sega! Au veivutunitaka niu a vakawalena na veika bibi sara ena noqu dokadoka, au lai kauaitaka kina vakalevu nodra malumalumu eso tale.”—1 Kor. 10:12.

13. Na itovo cava eda na bucina nida gole ena cakacaka vakaitalatala? E yaga vakacava qori?

¹³ E rawa ni moici keda vakacava na cakacaka vakaitalatala? Nida lai vunau ena uqeti keda qori meda yalomalumalumu qai vakaitovotaka eso tale na itovo e umani ena vua ni yalo tabu. (Kala. 5:22, 23) Vakasamataka na itovo vinaka o sa bucina ena cakacaka vakaitalatala. Nida vakatotomuri Karisito, ena taleitaki na itukutuku eda kacivaka, de dua e  rawa ni veisau nodra rai me baleti keda. Kena ivakaraitaki e rua na iVakadinadina i Jiova mai Ositerelia e rau vakarorogo ena veidokai ni vosataki rau e dua na itaukeinivale. E muri e veivutunitaka na itaukeinivale na ka e cakava mani volavola ina valenivolavola ni tabana. E vola: “Au via kere veivosoti vei rau na rua erau yalomalumalumu qai vosovoso ena noqu nanumi au ga kei na noqu veibeci. Au sa lialia dina niu via tarova na kacivaki ni Vosa ni Kalou kei na noqu vosataki rau va ya.” Vakacava ena vola ya na itaukeinivale ke rau cudru na dautukutuku? Sega ni macala. Macala gona ni yaga vei keda na cakacaka vakaitalatala, vei ira tale ga na wekada!

14. Na cava mera cakava na itubutubu me yaga nodra moici luvedra?

¹⁴ Levu na gone era dau via vuli, ra qai yalomalumalumu. (Maciu 18:1-4) Na itubutubu yalomatua ena tugana na ka dina e lomadra na gone kei na nodra vakasama, mera taleitaka tale ga nira se lalai. (2 Tim. 3:14, 15) Me rawati qori, ena vinakati mada mera tugana na itubutubu na ka dina e lomadra, ra qai bulataka sara. Nira cakava qori, era na sega ni rogoca ga na ka dina, ia era na bulataka tale ga. Kena ikuri, era na kila na gone ni nodra veivakadodonutaki na itubutubu e ivakaraitaki ni loloma i Jiova.

15, 16. Era nuitaki Jiova vakacava na itubutubu ni vakasivoi na luvedra?

¹⁵ Eso na gone era biuti Jiova se vakasivoi ke ra tuberi mada ga ena dina. Dua na ka nodra rarawa na lewenivuvale ni yaco qori. E tukuna e dua na tacida yalewa mai Sauca Aferika: “Gauna e vakasivoi kina na ganequ, e vaka ga e sa takali. Sa rui mosi dina!” Ia cava e qai cakava kei rau nona itubutubu? Ratou muria na veidusimaki ena Vosa ni Kalou. (Wilika 1 Korinica 5:11, 13.) Rau tukuna na nona itubutubu: “Keitou vakadeitaka me muri ga na iVolatabu, ni keitou kila ni vinaka duadua na sala i Jiova. Keitou raica ni veivakasivoi me nona veivakavulici o Jiova. Keitou nuidei ni veiganiti na veivakavulici i Jiova qai yavutaki ena loloma. Keitou na veitaratara ga ke vauca e dua na ka bibi vakavuvale.”

¹⁶ Ia vakacava o gone e sivo? E kaya: “Au kila ni ratou sega ni cati au noqu vuvale, ratou talairawarawa vei Jiova kei na nona isoqosoqo.” E tomana: “Nida kila ni sega ni dua tale e rawa ni vukei keda se vosoti keda, eda kila kina nida gadrevi Jiova sara ga ena gauna ya.” Dua na ka nodratou marau na nona vuvale ni sa vakalesui mai! Io, ena yaga dina nida talairawarawa vua na Kalou ena ka kece eda cakava.—Vkai. 3:5, 6; 28:26.

17. Na cava meda dau talairawarawa kina vei Jiova? Ena yaga vakacava qori?

¹⁷ E vakamacalataka na parofita o Aisea na ka era qai kila na Jiu era veivutuni ni sa oti nodra tu vakavesu: “Kemuni Jiova, oni Tamai keimami. O keimami na qele, o kemuni na Dautulituli oni tuli keimami. Keimami cakacaka kece ni ligamuni.” Era kerei Jiova: “Moni kua ni cudru vakalevu Jiova, moni kua ni nanuma tiko ga na neimami cala. Yalovinaka moni raici keimami, ni keimami nomuni tamata kece.” (Aisea 64:8, 9) Nida yalomalumalumu ni talairawarawa vei Jiova e veigauna, eda na ka talei vua me vakataki Taniela na parofita. Koya e bibi sara, ena moici keda tiko ga o Jiova ni vakayagataka nona Vosa, yalo tabu kei na nona isoqosoqo me yacova nida sa “luve ni Kalou” uasivi.—Roma 8:21.