1, 2. (a) Na cava e kilai levu kina na ka e tukuni ena Vakarua 6:4? (b) Na cava e cavuta kina o Mosese na veivosa qori?

SA VICA na senitiuri na nodra vakayagataka tu mai na Jiu na ono na vosa vakaIperiu ena Vakarua 6:4 me nodra qaqanimasu. Era cavuta e veisiga, e veimataka kei na veiyakavi. E vakatokai na masu qori me Shema, qo na imatai ni vosa vakaIperiu ena tikinivolatabu qo. Era cavuqaqataka na masu qori mera vakaraitaka nodra sokalou vakatabakidua vua na Kalou.

² E cavuta qori o Mosese ena itinitini ni nona vosa ina matanitu o Isireli nira tu ena Buca o Moapi ena 1473 B.G.V. E vakarau takosova na matanitu qori na uciwai o Joritani me taukena na Vanua Yalataki. (Vkru. 6:1) E liutaki ira voli o Mosese me 40 na yabaki, e vinakata mera yaloqaqa ena ituvaki dredre e tu e matadra. E bibi mera nuitaki Jiova, ra qai vakabauti koya me nodra Kalou. Macala ga ni veiuqeti dina na iotioti ni nona vosa qo o Mosese. Ni cavuta oti na iVunau i Tini kei na so tale na lawa e solia o Jiova ina matanitu, e qai tauca  o Mosese e dua na veivakadreti bibi ena Vakarua 6:4, 5. (Wilika.)

3. Na taro cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

³ Vakacava era lecava na Isireli era soqoni kei Mosese ni Kalou o Jiova e “dua ga na Jiova”? Sega. Era kila na Isireli yalodina ni dua ga na Kalou ra qai qaravi koya ga, qo na Kalou ni nodra qase o Eparama, Aisake, kei Jekope. Ia cava e qai vakabibitaka kina o Mosese ni nodra Kalou o Jiova e “dua ga na Jiova”? Vakacava e veisemati qori kei na noda lomani Jiova mai vu ni lomada taucoko, noda vinaka taucoko kei na noda kaukaua taucoko me vaka e cavuti ena tikina e 5? E yaga tale ga vakacava vei keda na Vakarua 6:4, 5?

4, 5. (a) Na cava e vakaibalebaletaka na matavosa na “dua ga na Jiova”? (b) E duidui vakacava o Jiova ni vakatauvatani kei ira na vo ni kalou?

⁴ Duatani duadua. E rawa ni levu tu na ibalebale ni vosa “dua” ena kena vakaIperiu kei na so tale na vosa, sega ni vakaibalebaletaki ga ina fika. E rawa ni vakaibalebaletaka nona duatani sara e dua. Ia na ka e cavuta o Mosese e sega ni via vakabibitaka na cala ni ivakavuvuli ni lotu lasu ni le tolu vakalou. O Jiova e bulia na ka kece, e Turaga Cecere ni lomalagi kei na vuravura. E Kalou dina duadua ga, sega tale ni dua na kalou erau tautauvata. (2 Sam. 7:22) E vakadreti ira gona na Isireli o Mosese mera sokaloutaki Jiova duadua ga. Mera kua ni vakatotomuri ira na tu wavoliti ira, nira dau sokaloutaka e levu na kalou. E tukuni ni o ira na kalou lasu qori era lewa tu eso na veika bula.

⁵ Kena ivakaraitaki, era sokaloutaka na kai Ijipita na kalou ni matanisiga o Ra, na kalou yalewa ni maliwalala o Nut, na kalou ni vuravura o Geb, na kalou ni Naile o Hapi, kei na levu tale na manumanu era okati mera kalou. E levu vei ira na kalou lasu qori e vakarusai ira o Jiova ena Tini na Kuita. O ira na kai Kenani e nodra kalou rogo o Peali, e kalou ni vakatubukawa, e kalou ni maliwalala, uca kei na cava. E raici tale tu ga o Peali ena levu na vanua me dauveitaqomaki. (Tiko 25:3) Mera nanuma gona na Isireli ni nodra Kalou e “Kalou dina,” e “dua ga na Jiova.”—Vkru. 4:35, 39.

6, 7. Na cava e dua tale na ibalebale ni vosa “dua,” e vakadinadinataka vakacava qori o Jiova?

⁶ Sega ni Veiveisau, e Yalodina. E kilai tale ga ena vosa “dua” me duavata na inaki kei na ka e caka. E dau dina o Jiova, e sega ni dau veivakaduiduitaki se me dau veisau nona ivakarau. E yalataka vei Eparama ni na taukena na Vanua Yalataki na nona kawa, e mani cakava o Jiova e levu na ka vakatubuqoroqoro me vakayacori kina qori. E sega ni veisau o Jiova ni oti e 430 na yabaki nona tukuna ya.—Vkte. 12:1, 2, 7; Lako 12:40, 41.

⁷ Ni oti e vica na drau na yabaki nona vakatokai ira tiko na Isireli mera nona ivakadinadina, e tukuna vei ira o Jiova: Au “sega ni veisau. E sega ni dua na Kalou e bula e liu vei au, e sega tale ga ni dua me taravi au.” Ni vakabibitaka na kena sega ni dau veisau nona inaki e tukuna tale o Jiova: “Au sega vakadua ni veisau.” (Aisea 43:10, 13; 44:6; 48:12) Sa bau ka dokai dina vei ira na Isireli, o keda tale ga meda nona dauveiqaravi o Jiova, na Kalou e sega ni dauveisau, e yalodina tale ga ena ka kece e cakava!—Mala. 3:6; Jeme. 1:17.

8, 9. (a) Na cava e vinakata o Jiova vei ira nona dauveiqaravi? (b) E vakabibitaka vakacava o Jisu na ka e kaya o Mosese?

 ⁸ E vakabibitaka tiko o Mosese ni dua tu ga na ivakarau ni loloma i Jiova kei na nona veikauaitaki. Qori gona na vuna mera qaravi koya kina vakatabakidua na Isireli, mera lomani koya mai vu ni lomadra taucoko, nodra vinaka kei na nodra kaukaua. Me va tale ga qori na nodra ivakarau ni sokalou na gone, ni dodonu vei ira na itubutubu mera dau vakavulici luvedra.—Vkru. 6:6-9.

⁹ E sega ni veiveisau o Jiova ena ka e vauca na lomana kei na nona inaki, e matata kina ni se dua tiko ga na ka e vinakata vei keda na nona dausokalou dina nikua. Me vakadonuya o Jiova na noda sokalou, e bibi tale ga meda qaravi koya vakatabakidua da qai lomani koya mai vu ni lomada taucoko, vakasama kei na noda kaukaua. Qori tale ga na ivakaro e vakabibitaka o Jisu. (Wilika Marika 12:28-31.) Meda raica mada qo na sala eda rawa ni vakaraitaka kina ena noda bula nida kila vinaka ni “o Jiova na noda Kalou, e dua ga na Jiova.”

10, 11. (a) Na cava na ibalebale ni noda sokaloutaki Jiova vakatabakidua? (b) Eratou vakaraitaka vakacava na cauravou Iperiu e Papiloni ni ratou qaravi Jiova duadua ga?

¹⁰ Me rawa ni noda Kalou duadua ga o Jiova, e bibi meda sokaloutaki koya vakatabakidua. E sega ni rawa ni wasei rua noda sokalou se me salavata kei na so na rai se ivalavala mai na so tale na ivakarau ni sokalou. Meda nanuma tiko ni o Jiova e sega ni wili vata kei ira na levu ni kalou era tu qo; e sega mada ga ni kalou e tukuni ni cecere se kaukaua vei ira taucoko, o Jiova duadua ga me sokaloutaki.—Wilika Vakatakila 4:11.

¹¹ Ena ivola i Taniela eratou cavuti kina na cauravou Iperiu o Enanaia, Misaeli, Asaraia kei Taniela. E laurai ni ratou qaravi Jiova vakatabakidua ni ratou sega ni kania na kakana tawasavasava kei na nodratou sega ni cuva ina matakau koula i Nepukanesa. E matata vei keda na ka ratou vakaliuca; ratou yalodina duadua ga vei Jiova.—Tani. 1:1–3:30.

12. Meda qaravi Jiova vakatabakidua, na cava meda qarauna?

¹² Meda qaravi Jiova vakatabakidua, meda qarauna sara me kua ni dua na ka e vakalatilati ena noda sokaloutaki koya. Na cava e rawa ni okati kina? E vakamatatataka o Jiova ena iVunau e Tini me kua ni qaravi e dua tale na kalou, o koya duadua ga, me kua tale ga ni qaravi na matakau. (Vkru. 5:6-10) E levu tu na ivakarau ni qaravi matakau nikua, eso e dredre meda kila. Ia se dua tiko ga na ka e vinakata o Jiova—e se ‘dua tiko ga na Jiova.’ Meda dikeva mada na ka meda cakava kina.

13. Na cava e rawa ni vakaleqa noda lomani Jiova?

¹³ Eda vakasalataki vakadodonu ena Kolosa 3:5 (wilika) ena itovo ena vakaleqa noda sokaloutaki Jiova vakatabakidua. Eda dikeva kina ni veisemati na kocokoco kei na qaravi matakau. Nona vinakata e dua me vutuniyau se tiko vinaka, e rawa sara ga ni lewai koya na ivakarau ni bula qori me sa lai vaka kina e dua na kalou kaukaua. Nida dikeva na tikinivolatabu ya, eda rawa ni siqema ni sema tiko ina kocokoco kei na qaravi matakau na vo tale ni ivalavala vakasisila era cavuti kina. Na gagadre va qori e rawa sara ga nida sega ni lomana kina na Kalou. Ia vakacava eda na vakalaiva ga me lewai keda meda sa sega ni okati Jiova me “dua ga na Jiova”? Sega.

14. Na cava e veivakasalataki kina na yapositolo o Joni?

 ¹⁴ E vakabibitaka tale ga na tikina qori na yapositolo o Joni ena nona veivakasalataki ke dua e lomana na veika e vuravura—“na gagadre ni yago, na gagadre ni mata kei na nona dokadokataka e dua na ka e taukena”—“ena sega ni lomani koya o Tamada.” (1 Joni 2:15, 16) Kena ibalebale e bibi meda dikeva wasoma na lomada meda kila kina ke da sa bacani tu ena ka ni veivakamarautaki ni vuravura qo, kena isoqosoqo, isulusulu kei na sasauni. E rawa ni okati tale ga ena noda lomani vuravura na kena sagai na “ka lelevu” me vaka na sauvi ni vuli torocake. (Jere. 45:4, 5) Sa tu sara ga qo e matada na vuravura vou. E bibi gona meda nanuma dei tiko na vosa veiuqeti i Mosese! Ke da kila da qai vakabauta dei ni “o Jiova na noda Kalou, e dua ga na Jiova,” eda na solia noda vinaka kece meda qaravi koya vakatabakidua, ena sala e vakadonuya.—Iper. 12:28, 29.

15. Na cava e vakabibitaka kina o Paula vei ira na lotu vaKarisito ni “dua ga na Jiova”?

¹⁵ Ni dua ga o Jiova, e dodonu gona meda duavata, dua tale ga na inaki nida sokaloutaki koya. Era lewe ni ivavakoso ena imatai ni senitiuri na Jiu, kai Kirisi, kai Roma kei na so tale na matatamata. E duidui na lotu era a tu mai kina, itovo kei na ka era dau kauai kina. Qori na vuna e dredre kina mera muria na ivakarau vou ni sokalou se mera biuta vakadua nodra ivalavala makawa. E raica kina na yapositolo o Paula ni veiganiti me vakabibitaka ni dua ga noda Kalou na lotu vaKarisito, na Kalou o Jiova.—Wilika 1 Korinica 8:5, 6.

16, 17. (a) Na parofisai cava e vakayacori tiko nikua, cava eda raica kina? (b) Cava e rawa ni vakaleqa na noda duavata?

 ¹⁶ Na cava e yaco tiko ena noda ivavakoso nikua? E parofisaitaka o Aisea nira na tabili ena vanua cecere ni sokalou dina i Jiova na matatamata mai na veivanua “ena veisiga mai muri.” Era na kaya: “Ena vakavulici keda o [Jiova] ena nona ivalavala, eda na muria na nona sala.” (Aisea 2:2, 3) Eda kalougata nida raica sara tiko ga nikua na vakayacori ni parofisai qori! Eda raica kina nira lewena e levu na ivavakoso na duikaikai kei na duivosavosa mai na duidui ivakarau vakavanua mera vakacaucautaki Jiova. Ia na duidui qori e rawa ni basika kina eso na ituvaki ena vinakati meda vakasamataka vakabibi.

¹⁷ Kena ivakaraitaki, o dau raici ira vakacava na tacimu vakayalo e duidui sara nodra ivakarau vakavanua? De dua e sega ni matau vei iko nodra vosa, isulusulu, itovo kei na kakana. Vakacava o dau yawaki ira, mo veimaliwai ga kei na dua e tautauvata nomudrau ivakarau vakavanua? Vakacava ke ra gone vei iko se duidui na vanua era cavutu mai kina na qase ni ivavakoso ena nomu yalava? O na vakalaiva qori me vakaleqa na duavata e dodonu me vakilai vei keda na dauveiqaravi i Jiova?

18, 19. (a) Na ivakasala cava e tiko ena Efeso 4:1-3? (b) Cava eda rawa ni cakava me duavata kina na ivavakoso?

¹⁸ Na cava meda cakava? E vakarota o Paula eso na ivakasala yaga vei ira na lotu vaKarisito e Efeso, na koro vutuniyau, era duikaikai tale ga na lewena. (Wilika Efeso 4:1-3.) O na raica ni cavuta e liu o Paula eso na itovo me vaka na yalomalumalumu, yalomalua, vosovoso, kei na loloma. E rawa nira vakatauvatani na itovo qori ina duru e taura vata tu na vale. Ia ena sega ni vinakati ga me kaukaua na duru, me vakavinakataki tale ga vakawasoma me kaukaua kina na vale. E vakamasuti ira na lotu vaKarisito e Efeso o Paula mera saga vagumatua mera “maroroya na duavata e vakavuna na yalo tabu.”

¹⁹ E bibi meda okata me noda itavi yadudua meda maroroya na duavata ena ivavakoso. Na cava eda rawa ni cakava? Kena imatai, vulica qai muria na itovo e cavuta o Paula—yalomalumalumu, yalomalua, vosovoso, kei na loloma. Mo qai saga vagumatua mo uqeta na “veiyaloni.” Na noda malumalumu e vaka na cicila e vinakati kina na sasaga meda bonata. Qori eda na uqeta tiko ga kina na veiyaloni kei na duavata.

20. Eda na vakaraitaka vakacava nida kila ni “o Jiova na noda Kalou, e dua ga na Jiova”?

²⁰ “O Jiova na noda Kalou, e dua ga na Jiova.” Sa bau matata dina na veivosa qori! E vakayaloqaqataki ira na Isireli na veivakadreti ya nira sotava na ituvaki dredre nira gole tiko mera taukena na Vanua Yalataki. Nida vakasamataka tale ga vakabibi, ena vakayaloqaqataki keda qori ena veivakararawataki levu sa voleka kei na Parataisi. Meda sokaloutaki Jiova vakatabakidua mada ga ena noda lomani koya, noda qaravi koya mai vu ni lomada taucoko nida saga tiko vagumatua meda maroroya na duavata vakaveitacini. Ke da tomana tiko ga qori, eda na nuidei meda raica na vakayacori ni ka e kaya o Jisu me baleti ira ena lewa mera sipi: “Ni lako mai, sa vakalougatataki kemuni o Tamaqu moni taukena na matanitu e sa vakarautaki me nomuni mai na ivakatekivu kei vuravura.”—Maciu 25:34.