1. Me vaka e tukuni ena 1 Pita 5:2, na itavi bibi cava era qarava na qase?

 ERA lesi na qase ni ivavakoso lotu vaKarisito mera karona na sipi mareqeti i Jiova. Era mareqeta na nodra itavi mera qaravi ira na tacidra, era cakacaka tale ga vakaukaua mera “ivakatawa” mera “vakatawani ira sara ga.” (Jere. 23:4; wilika 1 Pita 5:2.) Eda vakavinavinakataka vakalevu na nodra veiqaravi na tagane qo ena noda ivavakoso!

2. Na ituvaki dredre cava era rairai sotava tiko eso na qase?

² E levu na ituvaki dredre era sotava na qase nira qarava tiko na nodra itavi. Kena ivakaraitaki, e levu na ka e vauci ena qaravi ni ivavakoso. E vulica o Tony, e dua na qase ni ivavakoso e Merika, ni bibi me kila ni vakaiyalayala na ka e rawa ni cakava ena gauna e ciqoma kina e levu na itavi. E kaya: “Ni tekivu na matedewa na COVID-19, au saga meu cakava e levu na ka me tuvanaki kina na soqoni kei na cakacaka vakavunau. Ia se mani vakacava na noqu sasaga, sa qai levu tiko ga na ka me caka. Toso na gauna, au sa osooso vakalevu, sa lailai na gauna meu wili iVolatabu kina, vuli vakataki au, seu masu.” E duatani vakalailai na ituvaki e sotava o Ilir, e dua na qase mai Kosovo. E tiko ena vanua e yaco tiko kina na ivalu, e raica ni dredre me muria na veidusimaki ni isoqosoqo. E kaya: “E vakatovolei noqu yaloqaqa ni lesi au na valenivolavola ni tabana meu vukei ira na mataveitacini ena vanua e yaco kina na ivalu. Au rere sara ga, e vaka me sega ni ka vakayalomatua na veidusimaki qori.” O Tim, e dua na daukaulotu mai Esia, e raica ni dredre mada ga me qarava na itavi ni dua na siga. E kaya: “Eso na gauna, au sa wawale sara ga.” Na cava mera cakava na  qase ni ivavakoso era sotava na ituvaki va qori?

3. Ena yaga vakacava noda vulica na ivakaraitaki nei Turaganilewa Kitioni?

³ Era vuli na qase ena ivakaraitaki nei Turaganilewa Kitioni. (Iper. 6:12; 11:32) E taqomaki ira na tamata ni Kalou, e vakatawai ira tale ga. (Dvei. 2:16; 1 Vei. 17:6) Me vakataki Kitioni, era lesi na qase ni ivavakoso mera karoni ira na tamata ni Kalou ena gauna dredre qo. (Caka. 20:28; 2 Tim. 3:1) Meda vuli ena yalomalumalumu kei na talairawarawa nei Kitioni. E vakatovolei na nona vosota ni qarava na nona itavi. Ke da veiqaravi vaqase se sega, eda rawa ni vakavinavinakataka vakalevu na nodra itavi na qase. Meda tokoni ira na tagane vakayalo gugumatua qo.—Iper. 13:17.

4. E vakaraitaka vakacava o Kitioni na yalomalumalumu?

⁴ E turaga yalomalumalumu o Kitioni. b Ni tukuna vua na agilosi i Jiova ni digitaki me vakabulai ira na Isireli e ligadra na kai Mitiani kaukaua, e tukuna na turaga yalomalumalumu qo: “E lailai duadua na noqu mataqali vei ira na Manasa, au lailai sara ena vuvale i tamaqu.” (Dvei. 6:15) E nanuma o Kitioni ni sega ni ganiti koya na ilesilesi qori, ia e sega ni va qori na rai ni Kalou. Ena veivuke i Jiova, e qarava vinaka kina na ilesilesi qori.

5. Na gauna cava ena dredre kina me yalomalumalumu e dua na qase?

⁵ Era saga na qase ni ivavakoso mera vakaraitaka na yalomalumalumu ena ka kece era cakava. (Maika 6:8; Caka. 20:18, 19) Era sega ni tukutukuni ira ena ka e rawa nira cakava, se ra nanuma ni sega na kedra yaga nira dau cala. Ia eso na gauna ena dredre me yalomalumalumu e dua na qase. Kena ivakaraitaki, ena rairai ciqoma e levu na itavi, ia e dredre me qarava kece. Se rawa ni vakacaucautaki ni qarava e dua na ilesilesi, e vakalewai ni qarava e dua tale na ilesilesi. Na cava era vulica na qase ni ivavakoso vei Kitioni ena yaga vei ira ena ituvaki qori?

6. Na cava era vulica na qase vei Kitioni me baleta na yalomalumalumu? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

⁶ Kere veivuke. O koya e yalomalumalumu e kila ni vakaiyalayala na ka e rawa  ni cakava. E yalomalumalumu o Kitioni ni yalorawarawa me kere veivuke. (Dvei. 6:27, 35; 7:24) Era cakava tale ga qori na qase ni ivavakoso yalomatua. E kaya o Tony, sa cavuti oti mai: “Ena vuku ni noqu isususu, dau matau meu vakadonuya e levu na cakacaka ia au sega ni qarava rawa kece. Au mani vakatulewataka me okati ena neitou sokalou vakavuvale na ulutaga ni yalomalumalumu, au taroga tale ga na nanuma nei watiqu. Kena ikuri, au raica ena jw.org na vidio Veivakavulici, Veinuitaki, Veiuqeti me Vakataki Jisu.” E mani wasea o Tony na nona itavi. Cava na kena yaga? E kaya: “Sa qaravi vinaka na itavi ena ivavakoso, e levu tale ga noqu gauna meu vakavinakataka noqu veitokani kei Jiova.”

7. Era na vakatotomuri Kitioni vakacava na qase ke ra vakalewai? (Jemesa 3:13)

⁷ Kua ni cudru ni o vakalewai. Dua tale na ka era vakatovolei kina na qase, ya ke ra vakalewai. E yaga tale eke na ivakaraitaki nei Kitioni. E macala ni kila vinaka nona malumalumu, ia e sega ni cudru nira vakalewai koya na Ifireimi. (Dvei. 8:1-3) E sega ni katakatataki ira o Kitioni. E vakaraitaka ni yalomalumalumu, ni rogoca nodra kauai qai vosa vakayalovinaka vei ira. Qori e vakaseavutaka nodra cudru. Na cava era vulica na qase vei Kitioni? Ke ra vakalewai, o koya e yalomatua ena vakarorogo vinaka qai vosa ena yalomalua. (Wilika Jemesa 3:13.) Nira cakava qori, era uqeta tiko na veiyaloni ena ivavakoso.

8. Na cava mera cakava na qase nira vakacaucautaki? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

⁸ Vakacaucautaki Jiova ga. E vakacaucautaki o Kitioni ni qaqa vei ira na kai Mitiani, ia e vakacaucautaki Jiova ga. (Dvei. 8:22, 23) Era na vakatotomuri Kitioni vakacava na qase ni ivavakoso? Mera vakacaucautaki Jiova ena ka era rawata. (1 Kor. 4:6, 7) Kena ivakaraitaki, ke vakacaucautaki e dua na qase ena nona veivakavulici, e rawa ni tukuna ni vu qori ena Vosa ni Kalou, se na veivakavulici ena isoqosoqo i Jiova. Eso na gauna, rawa nira vakasamataka na qase ke ra veivakavulici tiko me dokai kina o Jiova, se ra vakacaucautaki ga kina. Dikeva nona ivakaraitaki e dua na qase o Timothy. Ni se qai lesi me qase ni ivavakoso, e taleitaka me vakaitavi ena vunau soqovi levu. E kaya: “E balavu noqu ikaunivosa qai matailalai na vosa vakatautauvata au vakayagataka. Era dau vakacaucautaki au vakalevu na mataveitacini. Ka ni rarawa nira kauaitaki au vakalevu, sa sega ni kauaitaki na iVolatabu, se o Jiova.” Toso na gauna, e liaca o Timothy ni vinakati me veisautaka na iwalewale ni nona veivakavulici me kua ni vakacaucautaki kina. (Vkai. 27:21) Na cava e yaco? E kaya: “Era mai kaya vei au e levu na mataveitacini ni uqeti ira noqu ivunau mera walia na leqa, vosota na ituvaki dredre, se ra toro volekati Jiova kina. Au marau vakalevu niu rogoca qori ni vakatauvatani kei na nodra dau vakacaucautaki au ena vicasagavulu na yabaki sa oti.”

9. E vakatovolei vakacava nona talairawarawa kei na nona yaloqaqa o Kitioni? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

⁹ Ni lesi oti ga o Kitioni me turaganilewa, e vakatovolei nona talairawarawa kei na yaloqaqa. E lesi vua e dua na itavi dredre, ya me basuka na icabocabonisoro i Peali e qarava o tamana. (Dvei. 6:25, 26) Toso na gauna ni sa dua nona mataivalu o Kitioni, e vakaroti vakarua me vakalailaitaka na kedra iwiliwili. (Dvei. 7:2-7) Kena ilutua, e vakaroti me ravuta na nodra keba na meca ena bogilevu tutu.—Dvei. 7:9-11.

10. Ena vakatovolei vakacava nodra talairawarawa na qase?

 ¹⁰ E bibi vei ira na qase mera “vakarau tu [mera] talairawarawa.” (Jeme. 3:17) Na qase ni ivavakoso e talairawarawa, ena yalorawarawa me vakamalumalumu ena Vosa ni Kalou kei na veidusimaki ni isoqosoqo. E ivakaraitaki vinaka gona vei ira eso tale. Ia ena rawa ni vakatovolei nona talairawarawa. Kena ivakaraitaki, ena rairai levu se veisau totolo na veidusimaki qai dredre me muria. Eso na ituvaki, ena rairai lomatarotarotaka ke yaga se ka vakayalomatua na veidusimaki qori. Se kerei me qarava e dua na ilesilesi ena rawa ni vesu kina. Era na muria vakacava na qase na talairawarawa nei Kitioni ena ituvaki va qori?

11. Na cava ena vukei ira na qase mera talairawarawa?

¹¹ Rogoca vinaka na veidusimaki, muria sara. E tukuna na Kalou vei Kitioni na sala me basuka kina na icabocabonisoro nei tamana, na vanua me tara kina na icabocabonisoro vou vei Jiova, kei na manumanu me cabora. E sega ni lomatarotarotaka o Kitioni na veidusimaki qori se vakalewa, e muria ga. Nikua, na isoqosoqo i Jiova e dusimaki ira na qase ena ivola, veika me kacivaki, kei na idusidusi meda taqomaki kina vakayalo, vakayago tale ga. Eda lomani ira noda qase ni ivavakoso nira yalodina mera muria na veidusimaki ni isoqosoqo. Ni yaga vei keda kece na lewe ni ivavakoso.—Same 119:112.

12. Era na muria vakacava na qase na Iperiu 13:17 ke veisau na veidusimaki ni isoqosoqo?

¹² Yalorawarawa mo veisau. Nanuma na ka e kerea o Jiova, voleka ni vakatala kece i vale o Kitioni na nona sotia. (Dvei. 7:8) Ena rairai vakasamataka: ‘E vinakati dina na veisau qo? Ena yaga?’ Ia e talairawarawa ga o Kitioni. Nikua era vakatotomuri Kitioni na qase nira muria na veisau e tukuna na isoqosoqo. (Wilika Iperiu 13:17.) Kena ivakaraitaki, ena 2014 e veisautaka na iLawalawa Dauvakatulewa na sala e vakailavotaki kina na tara ni Vale ni Soqoni kei na Vale ni Soqoni Lelevu. (2 Kor. 8:12-14) Ena gauna sa oti, era dau sauma lesu na ivavakoso na dinau. Ia qo e vakayagataka na isoqosoqo na cau mai na ivavakoso kece e veiyasa i vuravura me tara kina na vale ni isoqosoqo ena veivanua e vinakati kina, ke lailai mada ga na ka e cautaka na ivavakoso e vukei. Ni rogoca na veisau qori o José, e lomatarotarotaka ke yaga, e vakasamataka: ‘Ena sega mada ga ni tara rawa e dua na Vale ni Soqoni. E sega ni dau caka va qori ena yasa ni vuravura qo.’ Na cava e vukei José me muria na veidusimaki qori? E kaya: “E uqeti au na Vosa Vakaibalebale 3:5, 6 meu nuitaki Jiova. Totoka dina na ka e laurai! Levu na Vale ni Soqoni e tara rawa, eda vulica tale ga e levu na sala meda cau kina mera vukei vakatautauvata na mataveitacini.”

13. (a) Na cava e nuidei kina o Kitioni? (b) Era na vakatotomuri koya vakacava na qase? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

 ¹³ Yaloqaqa mo cakava na loma i Jiova. E rere o Kitioni, e sega ni rawarawa tale ga nona ilesilesi, ia e talairawarawa vei Jiova. (Dvei. 9:17) Ni vakadeitaki Kitioni oti o Jiova, e nuidei ni na vukei koya me taqomaki ira na tamata ni Kalou. Era vakatotomuri Kitioni na qase ni ivavakoso ena vanua e vakatabui kina noda cakacaka. Kena ivakaraitaki, era yaloqaqa mera liutaka na soqoni kei na cakacaka vakaitalatala nira vakarerei mada ga mera vesu, vakatarogi, vakacegui ena nodra cakacaka, se caka vei ira na itovo kaukaua. c Ena veivakararawataki levu, ena vinakati mera yaloqaqa na qase mera muria na veidusimaki, ke vakaleqai mada ga na nodra bula. Na veidusimaki qori ena rawa ni okati kina na kena kacivaki na itukutuku e vaka na ucaqereqere, kei na ka mera cakava mera bula kina ni ravuravu o Koki mai Mekoki.—Isik. 38:18; Vkta. 16:21.

14. E vakatovolei vakacava nona vosota o Kitioni?

¹⁴ E vinakati me cakacaka vakaukaua o Kitioni me rawa ni qarava na nona itavi vakaturaganilewa. Kena ivakaraitaki, nira dro ena bogi na kai Mitiani, e cemuri ira o Kitioni mai na Buca e Jesirieli me yaco sara ina Uciwai na Joritani, e rairai veikau wavoki tu. (Dvei. 7:22) Vakacava e lai cegu tu o Kitioni ena Joritani? Sega! E wawale sara, ia e takoso kei na 300 nona ito qai tomana na veicemuri. Kena itinitini, era toboki ira na kai Mitiani qai vakadrukai ira.—Dvei. 8:4-12.

15. Na gauna cava ena vakatovolei kina nona vosota na qase ni ivavakoso?

¹⁵ Eso na gauna ena wawale sara ga na qase, e oca nona vakasama, e curuoso tale ga na lomana ni qarava tiko na ivavakoso kei na nona vuvale. Ena ituvaki qori, era na muria vakacava na ivakaraitaki nei Kitioni?

16-17. Na cava e vukei Kitioni me vosota? Cava era nuitaka na qase ni ivavakoso? (Aisea 40:28-31) (Raica tale ga na iyaloyalo.)

 ¹⁶ Nuidei ni na vakaukauataki iko o Jiova. E nuitaki Jiova o Kitioni me vakaukauataki koya, e qai vakaukauataki koya dina. (Dvei. 6:14, 34) Dua na gauna, era cicimuria e rua na nodra tui na kai Mitiani o Kitioni kei ira na nona ito. Kena irairai ni rau a vodo kameli tiko na tui qori. (Dvei. 8:12, 21) Ia ena veivuke ni Kalou, era qaqa kina na Isireli. Rawa tale ga nira nuitaki Jiova na qase ni ivavakoso ni “sega ni oca se wawale.” Ena solia vei ira na kaukaua ena gauna e vinakati kina.—Wilika Aisea 40:28-31.

¹⁷ Dikeva mada na ivakaraitaki nei Matthew, e lewe ni Komiti Veitaratara kei na Valenibula. Na cava e vukei koya me vosota? E kaya: “Au vakadinadinataka sara ga na ka e tukuni ena Filipai 4:13. Levu na gauna niu wawale, sa sega tale ga noqu kaukaua, au dau masu vagumatua, au kerea vua na Kalou na kaukaua meu rawa ni tokoni ira na taciqu. Ena gauna qori, au vakila ni vakaukauataki au na yalo tabu i Jiova, e vukei au meu vosota.” Me vakataki Kitioni, era cakacaka vakaukaua na qase ni ivavakoso mera karoni ira na sipi ni Kalou, ni sega ni rawarawa mada ga. E macala ni bibi mera yalomalumalumu mera kila ni sega ni rawa nira cakava na ka kece era via cakava. Ia mera nuitaki Jiova ni na rogoca nodra kerekere, ena vakaukauataki ira tale ga mera vosota.—Same 116:1; Fpai. 2:13.

18. Nida railesuva, era na vakatotomuri Kitioni vakacava na qase?

¹⁸ E levu na ka era vulica na qase ni ivavakoso ena ivakaraitaki nei Kitioni. E bibi mera vakaraitaka na qase na yalomalumalumu ena levu ni cakacaka era qarava kei na ka era cakava nira vakalewai se vakacaucautaki. E vinakati mera talairawarawa, mera yaloqaqa tale ga, vakabibi ni sa voleka sara ni cava na ituvaki ca qo. Kena ikuri, e vinakati mera nuidei se mani dredre vakacava na ituvaki, ena vakaukauataki ira na Kalou. Io, eda vakavinavinakataki ira na ivakatawa gugumatua qori, eda “vakamareqeti ira tale ga.”—Fpai. 2:29.