Rau biuti Estonia na noqu itubutubu donuya na iKarua ni iValu Levu me rau lako i Jamani, qori na vanua au sucu kina. Niu sucu oti, rau sa vakarau toki i Kenada. Na imatai ni neitou vale volekati Ottawa, e Kenada, era vakavale tale ga kina na toa. Keitou dravudravua sara, ia vinaka mada ga ni keitou dau katalau yaloka.

Dua na siga, era wilika vei tinaqu na iVakadinadina i Jiova na Vakatakila 21:3, 4. E uqeti koya sara ga na ka e vulica, mani tagi. E tubu na sore ni ka dina qori, rau toso sara vakayalo o Na kei Ta me rau papitaiso.

Rau sega ni kila vinaka noqu itubutubu na vosa vakavalagi, ia rau kauaitaka vakabibi na ka dina. E cakacaka o Ta ena vanua e vakawaicalataki kina na kaukamea e Sudbury, Ontario. Voleka ni Vakarauwai kece, ni suka mai na nona cakacaka bogi, e dau kauti au kei ganequ gone ina cakacaka vakavunau. E veimacawa, keitou vulica vakavuvale na Vale ni Vakatawa. Rau dau vakavulici au o Na kei Ta meu lomana na Kalou. Qori e uqeti au me yalataka noqu bula vei Jiova ena 1956 niu se qai yabaki tini. E dau vakayaloqaqataki au na levu ni nodrau lomani Jiova.

Ni oti noqu tuvaitutu ena sekeneri, e vaka meu wele. Au vakasamataka keu painia, ena sega ni levu noqu ilavo meu vakayacora kina na ka au tatadrataka, ya meu veivukayaki e veiyasa i vuravura. Au cakacaka sara ena dua na siteseni ni retio meu dau vakatagitaka na sere, au taleitaka vakalevu na cakacaka qori. Ia au dau cakacaka ena bogi. Au dau calata wasoma na soqoni, au veimaliwai tale ga vakalevu kei ira na sega ni lomana na Kalou. E qai uqeti au na noqu lewaeloma e vakavulici vakaivolatabu meu veisau.

Au toki i Oshawa, e Ontario. Au sotavi Ray Norman, na ganena o Lesli, kei na so tale na painia. Era kauaitaki au kece. Niu raica nodra mamarau e uqeti au meu vakasamataka tale na noqu isausau. Era uqeti au meu painia, au cakava qori ena Seviteba 1966. Dua na ka noqu marau, e vinaka tale ga noqu bula. Ia e yaco vakasauri eso na ka e veisautaka sara ga noqu bula.

Niu se vuli ena sekeneri, au vakalewena na fomu ni veiqaravi e Peceli e Toronto, e Kenada. Niu sa painia, au sureti sara meu lai veiqaravi me va na yabaki e Peceli. Ia dua na ka noqu  taleitaki Lesli, au leqataka keu lako au sa na sega ni raici koya tale. Au masulaka vakalevu, oti qori au vakadonuya sara meu lako i Peceli, au rarawa vakalevu niu sa vakamoce vei Lesli.

Au veiqaravi sara ena tabana ni sava isulu e Peceli, oti au vunivola tale ga. E lai painia lavotaki o Lesli e Gatineau, e Quebec. Au dau vakasamataki koya tu ga, au vakasamataka tale ga ke donu noqu vakatulewa. Oti, au sega sara ga ni namaka e dua na ka e yaco, ia au marautaka. E sureti tale ga mai Peceli o Ray, na ganei Lesli. Keirau mai rumu vata sara! E tomani kina neirau veikilai kei Lesli. Keirau vakamau gona ena iotioti ni siga ni noqu veiqaravi ena va na yabaki, qori ena ika27 ni Feperueri, 1971.

Keirau lesi kei Lesli ena dua na ivavakoso vosa vakaVaranise e Quebec. Oti e vica na yabaki, au sega ni namaka meu sureti meu veiqaravi vakaivakatawa ni tabacakacaka niu se qai yabaki 28. Au nanuma niu se gone, e sega ni levu tale ga na ka au kila. E uqeti au sara ga na ka e tukuni ena Jeremaia 1:7, 8. Ia a coqa vakavica o Lesli, e dredre tale ga ni moce ena bogi. Keirau vakasamataka ni na dredre me keirau veiqaravi vakaivakatawa ni tabacakacaka. Ia e kaya o Lesli, “Kua ni tu suka ni sureti kedaru o Jiova me daru cakava e dua na ka.” Keirau vakadonuya na ilesilesi qori, keirau marautaka me 17 na yabaki.

Levu na ka meu cakava ena tabacakacaka, e sega gona na gauna meu vakayagataka vata kei Lesli. Ia au vulica e dua na ka. Dua na matakalailai ni Moniti, e taqiri na lali ni katuba. E sega ni dua e tu e matanikatuba, sa biu toka ga e dua na basikete, e toka e loma na iubi ni teveli, na jisi, madrai, tavaya waini, na bilo, kei na dua na ivola e volai kina: “Lai vakatakakana kei watimu.” E totoka na draki qai cila tu na siga. Ia au tukuna vei Lesli niu vakarautaka tiko noqu ivunau, au na sega ni rawa ni lako. E kila vinaka tu qori, ia e rarawa vakalailai. Niu dabe tiko ena noqu desi, sa vaka me ca tale noqu lewaeloma. Au vakasamataka sara na Efeso 5:25, 28. E uqeti au na vosa qori i Jiova meu vakasamataka na ka e dau vinakata o watiqu. Niu masu oti ga, au kaya sara vei Lesli, “Daru lako,” dua na ka nona marau. Keirau draiva sara ena dua na vanua totoka ena bati ni uciwai, tevu na iubi ni teveli, keirau qai marautaka vata na siga qori. Au sega ni guilecava tale ga meu vakarautaka noqu ivunau.

E levu na vanua keirau veisiko kina ena tabacakacaka, keirau marautaka tale ga, mai British Columbia me yaco sara i Newfoundland. Sa vakayacori na ka au dau diva tu meu lako ina veivanua. Au vakasamataka na vuli e Kiliati, ia au sega ni via veiqaravi vakadaukaulotu. E vaka mera duatani tu na daukaulotu, au nanuma gona niu sega ni rawata na kena  ivakatagedegede. Kena ikuri, au leqataka de keirau lesi ena dua na vanua vakaAferika e veitakavi kina na mate, e yaco tale ga kina na ivalu. Au sa marautaka toka na vanua au veiqaravi kina.

Ena 1992 ni dola tale na cakacaka ena veivanua dau qali tu vei Rusia, keirau kerei me keirau toki i Estonia me keirau lai daukaulotu kina. Keirau sega sara ga ni namaka, ia keirau masulaka. Keirau vakasamataka tale, ‘Kua ni tu suka ni veisureti o Jiova.’ Keirau vakadonuya sara. Au vakasamataka ga va qo, ‘Keirau sega ni lako tiko qo i Aferika.’

Keirau tekivu vuli vosa vakaEstonia sara. Oti ga e vica na vula, keirau kerei me keirau veiqaravi vakaivakatawa ni tabacakacaka. Keirau na sikova e rauta ni 46 na ivavakoso kei na iwasewase ena tolu na vanua ena Baltic, vaka kina o Kaliningrad, e Rusia. E vinakati me keirau vulica eso na vosa vakaLatvia, Lithuania, kei na vosa vakaRusia. E sega ni rawarawa. Ia era taleitaka na mataveitacini na neirau sasaga, era vukei keirau kina. Ena 1999, e dola na valenivolavola ni tabana e Estonia, au lesi sara meu lewe ni komiti kei Toomas Edur, Lembit Reile, kei Tommi Kauko.

Keirau veikilai kei na levu na tacida era vakatalai e liu i Siberia. Sega ni rawarawa na ka era sotava e valeniveivesu, era veiyawaki kei na lewe ni nodra vuvale, ia era sega ni cudru se leva. Era marau tu ga, era gumatua tale ga ena cakacaka vakaitalatala. Keirau vulica vei ira ni rawa nida vosota qai marau tiko ga ni dredre na ituvaki.

E toso totolo na yabaki, e lailai ga na gauna keirau dau cegu kina. E wawale vakalevu o Lesli. Keirau sega ni kila ni tauvi koya e dua na mataqali wawale ni yago na fibromyalgia. Keirau nanuma sara ga me keirau suka i Kenada. Oti keirau sureti ena vuli ni komiti ni tabana e Patterson, Niu Yoka, Merika. Au kila ni keirau na sega ni tiko kina. Ia keirau masu tale vakalevu, oti keirau vakadonuya. E vakalougatataka o Jiova na neirau vakatulewa. Ni keirau tiko ena koronivuli qori e qai qaravi kina vakavuniwai o Lesli me bula vinaka. Oti keirau tomana tale na neirau veiqaravi.

Dua na bogi ena 2008 ni keirau tiko e Estonia, ratou qiriti au mai na tacida ena itikotiko liu. Keirau sureti ena dua na ilesilesi e Congo. Dua na ka noqu kidroa, vakabibi ni ratou vinakata na kena macala ena siga e tarava. Au sega ni via tukuna sara vei Lesli niu kila ni na sega ni moce vinaka ena bogi. Qori ga na ka e yacovi au, niu masulaka tiko na ka au kauai kina e Aferika.

Ena siga e tarava au tukuna sara vei Lesli: “Sa sureti kedaru tiko o Jiova me daru lako i Aferika. Ke daru vakasuka, daru na kila vakacava ke rawa ni daru cakava se marautaka.”  Oti gona e 16 na yabaki e Estonia, keirau vuka sara i Kinshasa, e Congo. E tu ena valenivolavola ni tabana na basenikau totoka, e bulabula, e vanua vinaka ni vakacegu. Dua na ka e cakava e liu o Lesli ena neirau rumu, ya ni vakaliliga e dua na card e dau kauta tiko ni keirau biubiu mai Kenada. E volai toka kina “Marau ena vanua o tiko kina.” Keirau marautaka vakalevu neirau qaravi Jiova, ni keirau sotavi ira na tacida, keirau caka vuli iVolatabu, keirau taleitaka tale ga na veiqaravi vakadaukaulotu. Toso na gauna, keirau marautaka tale ga neirau sikova na valenivolavola ni tabana ena rauta ni 13 na vanua vakaAferika. Keirau vulica e levu na ka me baleti ira na duidui matatamata kei na ka era kilai kina. E oti vakadua na ka au a leqataka tu, keirau vakavinavinakataki Jiova gona ni lesi keirau e Aferika.

Ni keirau tiko e Congo, keirau raica nira kania na manumanu lalai, keirau nanuma ni keirau na sega ni rawata. Ia ni keirau raica nira marautaka, keirau mani tovolea, keirau taleitaka.

Era vukei vakayago, vakayalo tale ga o ira na tacida era tiko ena tokalau ni vanua qori nira vakacaca ena veikoro na ilala batikadi, era vakararawataki ira na yalewa kei na gone. Levu na tacida era dravudravua. Ia e uqeti keirau na nodra nuitaka na veivakaturi, nodra lomani Jiova, kei na nodra yalodina ina nona isoqosoqo. E uqeti keirau me keirau dikeva tale na neirau vakabauta, e vaqaqacotaki tale ga. Eso na tacida e vakacacani na nodra vale kei na iteitei. Keirau raica ni rawa ni yali totolo na veika vakayago, ia e yaga sara vakalevu na veika vakayalo. Levu na ka dredre era sotava, ia era sega ni vosakudrukudru. E uqeti keirau na nodra ivakaraitaki me keirau yaloqaqa ni vosota na leqa kei na tauvimate.

E dua tale na ka veivakurabuitaki e yaco. E kerei me keirau toki ina valenivolavola e Ogo Kogo. Keirau sega ni bau vakasamataka me keirau tiko e Esia! Ia ni keirau vakadinadinataka na liga loloma i Jiova ena neirau ilesilesi kece, keirau mani vakadonuya na veisureti  qo. Ena 2013, keirau biuti ira na mataveitacini mai Aferika. Dua na ka neirau tagi, keirau sega ni kila na ka keirau na sotava.

E dua na veisau levu na neirau bula e Ogo Kogo, ni siti levu e vanua osooso tale ga. E dredre na vulica na kena vosa, na Cantonese. Era kidavaki keirau na mataveitacini, keirau taleitaka tale ga na kedra kakana. E levu na cakacaka e qarava na valenivolavola, ia e rewailagi na isau ni vale. E mani vakatulewataka na iLawalawa Dauvakatulewa me volitaki e levu na vale ni isoqosoqo. Sega ni dede ena 2015, keirau sa toki i Sauca Korea, me tomani e keri na veiqaravi. Keirau vulica e dua tale na vosa dredre. E sega ni taladrodro ia era vakayaloqaqataki keirau na mataveitacini ni sa rawa ni keirau vosa vaKorea.

E sega ni rawarawa me so noda itokani vou, ia keirau raica nida vakaliuliu meda sureti ira, ena totolo sara noda veikilai. Keirau raica nira tautauvata tu ga na tacida, era sega ni duidui vakalevu. E buli keda o Jiova meda dau lomasavu, meda lomani ira tale ga e levu na noda itokani.—2 Kor. 6:11.

Keirau raica ni bibi me tiko vei keda na rai i Jiova me baleti ira eso tale, meda raica tale ga na ivakadinadina ni lomani keda, e dusimaki keda tiko. Ni keirau dau yalolailai se lomatarotarotaka ke ra lomani keirau na mataveitacini, keirau dau wilika tale na nodra ivola se card. Keirau vakadinadinataka ni dau sauma o Jiova neirau masu, e vakadeitaka ni lomani keirau, e vakaukauataki keirau tale ga.

Toso na gauna, keirau vulica kei Lesli me tiko na gauna me keirau vakayagataka vata, ni keirau osooso mada ga. Keirau vulica tale ga ni vinaka meda dredrevaka na cala eda cakava, vakabibi ni keirau vulica na vosa vou. E veibogi, keirau na vakasamataka e dua na ka marautaki me keirau vakavinavinakataki Jiova kina.

Meu tukuna vakadodonu, au nanuma niu na sega ni rawa ni daukaulotu, se bula ena dua tale na vanua. Ia au marautaka meu vulica ni rawa ni caka na ka kece qori ena veitokoni i Jiova. Au vakasamataka na ka e tukuna na parofita o Jeremaia: “Oni vakalialiai au kemuni Jiova.” (Jere. 20:7) Io, e vakarautaka e levu na ka marautaki kei na veivakalougatataki keirau sega sara ga ni tadra, vaka kina noqu vinakata tu meu vuka ena waqavuka. E levu sara na vanua keirau vuka kina ni vakatauvatani kei na ka au diva tu niu se gone, keirau veisiko ena valenivolavola ni tabana e veiyasa i vuravura. Au marautaka vakalevu nona veitokoni o Lesli ena neirau ilesilesi kece qori kei na nona yalorawarawa.

E dei tiko ga ena neirau vakasama ni keirau cakava na ka kece qo ni keirau lomani Jiova. Na veivakalougatataki keirau marautaka ena gauna qo e vakaraitaka na totoka ni bula tawamudu e vakarautaka o Jiova, ni na ‘dedeka na ligana qai vakaceguya na veika era gadreva na kabula kece.’—Same 145:16.