1. E vakamacalataki vakacava ena iVolatabu na veivakadodonutaki?

NI O rogoca na vosa “veivakadodonutaki,” na cava o vakasamataka? De dua o na rairai nanuma na itotogi, ia e levu tale na ka e okati kina. Ena iVolatabu, e dau vakayagataki na vosa veivakadodonutaki se veivakavulici me dusia na ka e vinaka, so na gauna e vakayagataki vata kei na kilaka, vuku, loloma kei na bula. (Vkai. 1:2-7; 4:11-13) E caka qori baleta ni yavutaki na veivakadodonutaki se veivakavulici i Jiova ena nona lomani keda qai vinakata meda rawata na bula tawamudu. (Iper. 12:6) Nona veivakadodonutaki ena rairai okati kina na vakatau itotogi, ia ena sega vakadua ni veivakalolomataki se voravora. Koya gona na “veivakadodonutaki” e tiko kina na vakasama ni vuli, me vaka ga nona tuberi e dua na gone.

2, 3. Na gauna cava ena rawa ni okati kina na veivakadodonutaki me veivakavulici kei na vakatau itotogi? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

² Kena ivakaraitaki: E qitora tiko na polo e lomanivale o Jone, e dua na gonetagane lailai. E kaya sara vua o tinana: “Jone, cava sa tukuni vei iko me baleta na qito e lomanivale? Ena rawa ni kavoro kina na iyaya ni vale.” Ia e sega ni rogoci tinana o Jone, e qito tiko ga mani lauta na polo na itutu ni  senikau, e kavoro sara. Ena vakadodonutaki koya vakacava o tinana? Io, sa na rairai veivakavulici qai vakatau itotogi. Ni veivakavulici o tinana, ena tukuna vei Jone na vuna e cala kina na ka e cakava. Ena vukei luvena me kila ni ka vakavuku me dau talairawarawa vei rau na itubutubu, ena vakamacalataka tale ga ni yaga qai veiganiti na lawa. Me rawa ni taura vakabibi o Jone na ka e tukuna, ena rairai totogitaki koya o tinana. Kena ivakaraitaki, ena kau laivi vakalekaleka vua na polo. Ena vulica kina o Jone na ka ena yaco ni talaidredre.

³ Nida lewena na ivavakoso vaKarisito, eda sa lewe tale ga ni vuvale ni Kalou. (1 Tim. 3:15) Eda na doka gona ni dodonu me lewa o Jiova na ivakatagedegede meda muria, me veivakadodonutaki tale ga vakayalololoma ke da beca. Koya gona, ke da sotava na ca ni noda ivalavala, eda na vulica ni bibi ga meda dau talairawarawa vua na Tamada vakalomalagi. (Kala. 6:7) E kauaitaki keda dina o Jiova, e sega ni vinakata meda rarawa.—1 Pita 5:6, 7.

4. (a) Na veivakadodonutaki cava e vakalougatataka o Jiova? (b) Cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

⁴ Na veivakadodonutaki e yavutaki vakaivolatabu, eda rawa ni tubera kina na luveda se vuli iVolatabu mera sauva na isausau mera muri Karisito. Eda na vakayagataka na Vosa ni Kalou meda veituberi kina, qori ena rawa nida “veidusimaki ena ka e dodonu.” Era na vukei kina na luveda se vuli iVolatabu mera kila qai ‘muria na ka kece e vakaroti keda kina o Jisu.’ (2 Tim. 3:16; Maciu 28:19, 20) E vakalougatataka o Jiova na veivakavulici va qori, ena vakarautaki ira kina na gonevuli mera veivakatisaipelitaki vakalevu. (Wilika Taito 2:11-14.) Meda veivosakitaka mada e tolu na taro bibi: (1) E laurai vakacava ena veivakadodonutaki i Jiova na nona lomani keda? (2) Na cava eda vulica vei ira e vakadodonutaki ira na Kalou ena gauna makawa? (3) Nida veivakadodonutaki, eda na vakatotomuri Jiova vakacava kei Luvena?

5. E laurai vakacava ena veivakadodonutaki i Jiova nona lomani keda?

⁵ Ni Kalou yalololoma o Jiova, e dau veivakadodonutaki, veituberi qai vakavulici keda meda tiko ga kina ena nona loloma kei na sala ni bula. (1 Joni 4:16) E sega vakadua ni beci keda se vakalolomataki keda, meda nanuma kina nida tawayaga. (Vkai. 12:18) E dokai keda ga o Jiova, e vinakata me uqeta na ivakarau ni lomada, e doka tale ga na noda vakatulewa. Vakacava o dau raica va qori na veivakadodonutaki i Jiova ni o wilika na nona Vosa, ivola vakaivolatabu, se nodra veidusimaki na itubutubu lotu vaKarisito se qase ni ivavakoso? Io, nida “butucala” ra qai saga na qase ni ivavakoso mera veivakadodonutaki vakayalololoma, ra cakava tale ga ena sala malumu, de dua era sega ni kila nira sa vakatotomuria tiko na loloma i Jiova.—Kala. 6:1.

6. Ni kau laivi na itavi vua e dua, e laurai vakacava kina na loloma ni Kalou?

⁶ Ena so na gauna, ena sega ni tukuni wale ga na ivakasala. Ke cala bibi sara, e rawa ni kau laivi na itavi ni veiqaravi ena ivavakoso. Na veivakadodonutaki qori e vakavotuya vinaka na loloma i Jiova. Kena ivakaraitaki, ni kau laivi na itavi ni veiqaravi, ena liaca kina e dua ni vinakati me vulica vakalevu na iVolatabu, vakasamataka vakatitobu qai masu. Qori na sala ena vakaukauataki kina vakayalo. (Same 19:7) Ni toso na gauna, ena rawa ni sauva tale na itavi qori. E laurai tale ga na loloma i Jiova ena veivakasivoi, ni taqomaka  na ivavakoso ena itovo ca. (1 Kor. 5:6, 7, 11) Ni tiko na ivakatagedegede ni veivakadodonutaki i Jiova, ena liaca kina o koya e cala na ca ni ka e cakava, ena uqeti koya tale ga me veivutuni.—Caka. 3:19.

7. O cei o Sepina, na itovo cava e laurai vua?

⁷ Me matata vei keda na bibi ni veivakadodonutaki, eda na veivosakitaka tiko e rua e vakadodonutaki rau o Jiova: Kena imatai o Sepina, a bula ena gauna i Tui Esekaia, kei Graham e dua na tacida. O Sepina e dauniyau, de dua e “lewa tiko na vale” i Esekaia, e tu gona vua na lewa. (Aisea 22:15) E ka ni rarawa ni qai dokadoka, ni vinakata me vakalagilagi. E cakava mada ga e dua na ibulubulu vakaiukuuku me baleti koya, e vodo tale ga ena “qiqinivalu totoka”!—Aisea 22:16-18.

8. E vakadodonutaki Sepina vakacava o Jiova, na cava e yaco kina?

⁸ Ni vinakata o Sepina me vakalagilagi, e mani ‘vakacegui koya mai na nona cakacaka’ o Jiova qai lesi Eliakimi me kena isosomi. (Aisea 22:19-21) Qori na gauna a tuvanaka tiko kina na Tui Asiria o Senakaripi me ravuti Jerusalemi. E muri, e tala eso na nona vakailesilesi liu me ratou gole i Jerusalemi, kei na dua na mataivalu levu me vakayalolailaitaki ira na Jiu, me vakarerei Esekaia tale ga me soro. (2 Tui 18:17-25) E talai o Eliakimi me vosa vei ratou na vakailesilesi. Rau tomani koya e rua tale, dua vei rau qori o Sepina, sa vunivola tiko. De dua e sega ni lomaca se cudru kina o Sepina ni sa kau laivi vua na lewa. Ke dina qori, na cava eso na ka eda vulica kina? Meda dikeva mada e tolu.

9-11. (a) Na tikina bibi cava eda vulica ena itukutuku kei Sepina? (b) E uqeti iko vakacava na ka e cakava vua o Jiova?

⁹ Kena imatai, e kau tani vei Sepina nona itavi dokai. Na ka e sotava e dina kina na ivakasala qo: “E liu na dokadoka e tarava na rusa, e liu na yaloqaciqacia e tarava na bale.” (Vkai. 16:18) Ke o lesi ena so na itavi ni veiqaravi ena ivavakoso, o na rairai dokai kina, ia vakacava o na yalomalumalumu tiko ga? O na vakaraitaka ni dodonu ga me vakalagilagi o Jiova ena ka vinaka o rawata se cakava? (1 Kor. 4:7) E vola na yapositolo o Paula: “Au tukuna . . . vei kemuni me kua ni dua e sivia na ka e nanuma me baleti koya, me yalomatua ga.”—Roma 12:3.

¹⁰ Kena ikarua, na kaukaua ni nona vunauci o Sepina e vakaraitaka ni nuidei o Jiova ni na rawa ni veisau. (Vkai. 3:11, 12) E ivakaraitaki vinaka qo vei ira na tacida nikua era vakacegui mai na itavi ni veiqaravi ena ivavakoso! Era na sega ni  cudru se lomaca, ni rawa tale ga mera qaravi Jiova vinaka ni sa veisau na kedra ituvaki, era na okata na veivakadodonutaki i Jiova me nona iloloma. Me nanumi, ke sega nida yalomalumalumu, ena sega ni vukei keda na Tamada. (Wilika 1 Pita 5:6, 7.) E dua na sala e moici keda kina na Kalou, oya nona veivakadodonutaki vakayalololoma, meda saga gona meda qele malumu e ligana.

¹¹ Kena ikatolu, na ka e cakava o Jiova vei Sepina e ka ni vuli vei ira na lesi mera dau veivakadodonutaki, me vakataki ira na itubutubu kei ira na ivakatawa vaKarisito. Ena sala cava? Na veivakadodonutaki i Jiova e vakavotui kina nona cata na ivalavala ca, e vakaraitaka tale ga nona kauaitaki ira dina era caka cala. Ke o itubutubu se ivakatawa qai vinakati mo veivakadodonutaki, vakacava o na vakatotomuri Jiova, o na cata na cala qai kauaitaka ga na ka e vinaka kina o luvemu se o ira na tacimu?—Juta 22, 23.

12-14. (a) Na cava era cakava eso nira vakadodonutaki? (b) Ena veiuqeti ni Vosa ni Kalou, e veisautaka vakacava e dua na tacida nona ivalavala? Cava e yaco kina?

¹² Ka ni rarawa ni gauna era vakadodonutaki kina eso, era sega ni kauaitaka na bibi ni cala era cakava, era yawaka na Kalou kei ira na nona tamata. (Iper. 3:12, 13) Vakacava sa na dredre mera vukei? Vakasamataki Graham, a vakasivoi qai vakalesui mai ni toso na gauna, ia e qai malumalumu tale vakayalo. Ni oti e vica na yabaki, e kerea o Graham vua e dua na qase e dau kauaitaki koya me rau vuli iVolatabu.

¹³ E kaya na qase ni ivavakoso ya: “Au raica vei Graham na dokadoka. E dau vakalewai ratou na qase eratou a vakatulewataka nona sivo. Ena vica gona na neirau vuli, keirau veivosakitaka e vica na tikinivolatabu e baleta na dokadoka kei na kena rerevaki. Sa qai tekivu ilovi koya o Graham ena Vosa ni Kalou, e sega ni taleitaka na ka e raica! Vakasakiti dina na kena yaga! E vakadinata ni vakamatabokotaki koya tiko na ‘tolonikau’ se dokadoka, ya na vuna e veivakalewai tu ga kina, e tekivu tale ga me veisau. E tiko wasoma ena soqoni vaKarisito, e vulica vagumatua na iVolatabu qai masu e veisiga. E raica tale ga vakabibi nona ilesilesi vakayalo me ulunivuvale, dua na ka nodratou marautaka qori na nona veitinani.”—Luke 6:41, 42; Jeme. 1:23-25.

¹⁴ E tukuna tale na qase ya: “Dua na siga e kaya vei au o Graham e dua na ka e tarai au sara ga. ‘Au sa dede ena dina, au painia tale tu ga. Ia au sa qai rawa ni tukuna qo niu lomani Jiova.’ Ni oti e dua na gauna, e kerei o Graham me dau kau gusunivosa ena Vale ni Soqoni, na itavi e vakamareqeta vakalevu. Qo na ka au vulica: Ke yalomalumalumu e dua me ciqoma na veivakadodonutaki i Jiova, ena vakalougatataki vakalevu!”

15. Na cava meda cakava me rawa ni tara na lomadra na vakarorogo noda veivakadodonutaki?

¹⁵ Me rawa nida qasenivuli maqosa, ena vinakati taumada meda gonevuli vinaka. (1 Tim. 4:15, 16) O ira tale ga era lesi mera veivakadodonutaki, ena vinakati mera yalorawarawa ni muria na veidusimaki i Jiova. Na nodra yalomalumalumu era dokai kina vakalevu, era doudou ni veituberi se veivakadodonutaki. Vakasamataka mada na ivakaraitaki i Jisu.

16. Na cava eda vulica me baleta na veivakadodonutaki i Jisu kei na maqosa ni nona veivakavulici?

¹⁶ E dau talairawarawa ni rogoci Tamana  o Jisu, ena gauna dredre mada ga. (Maciu 26:39) E tukuna ni ka e vakavulica kei na nona vuku, e vu mai vei Tamana. (Joni 5:19, 30) Na nona yalomalumalumu kei na nona talairawarawa e vagolei ira mai kina na lomadina, qori e rawa kina ni qasenivuli dauloloma, e yalovinaka tale ga. (Wilika Luke 4:22.) Na nona vosa vakayalovinaka e vakayaloqaqataki ira na vaka na gasau sa voleka ni ramusu se vauvau ni cina sa voleka ni boko. (Maciu 12:20) Ni vakatovolei mada ga na vosovoso i Jisu, e yalololoma qai yalovinaka tu ga. E vakadinadinataki qori ena gauna e vakadodonutaki ratou kina nona yapositolo ni laurai vei ratou na yalo ni nanumi ratou ga kei na veisisivi.—Mari. 9:33-37; Luke 22:24-27.

17. Na itovo cava ena uqeti ira na qase mera ivakatawa vinaka ni qelenisipi ni Kalou?

¹⁷ Nira vakatotomuria na ivakaraitaki i Karisito o ira na lesi mera veivakadodonutaki, era na vuku. Nodra cakava qori, e vakaraitaka nira vinakata me moici ira na Kalou kei na Luvena. E vola na yapositolo o Pita: “Moni qarava na qelenisipi ni Kalou oni lesi moni karona, ni kua ni qarava ena voraki, ena yalo ga e vinakata ena mata ni Kalou, me kua ena yalokocokoco, ena yalo ga e marautaka, ni kua ni vakacolasau vei ira e taukeni ira na Kalou, moni nodra ivakaraitaki ga na qelenisipi.” (1 Pita 5:2-4) Io, nira marau na ivakatawa mera talairawarawa vua na Kalou kei Karisito na ulu ni ivavakoso, ena yaga vakalevu vei ira, vaka kina o ira mera karona.—Aisea 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Na cava e vinakata o Jiova vei ira na itubutubu? (b) E vukei ira vakacava na itubutubu o Jiova mera qarava nodra itavi?

¹⁸ Qori tale ga na ka ena caka ena vuvale. Era vakasalataki na ulunivuvale: “Kemuni na tama, ni kua ni dau vakacudrui ira na luvemuni, ni tuberi ira tiko ga ena ivakavuvuli kei na ivakasala i Jiova.” (Efeso 6:4) Na cava me kua ni raici kina vakamamada qori? E tukuni ena Vosa Vakaibalebale 19:18: “Vakavulica na luvemu ni se tiko na inuinui, mo kua ni beitaki ena nona mate.” Io, o Jiova ena lewai ira na itubutubu ke ra sega ni vakadodonutaki luvedra ena gauna e vinakati kina! (1 Sam. 3:12-14) O Jiova ena solia vei ira na itubutubu na vuku kei na kaukaua nira yalomalumalumu nira kerekere vua ena masu, era nuitaka tale ga na veidusimaki ni nona Vosa kei na yalona tabu.—Wilika Jemesa 1:5.

19, 20. (a) Eda na vakalougatataki vakacava nida ciqoma na veivakadodonutaki ni Kalou? (b) Na cava eda na vulica ena ulutaga tarava?

¹⁹ E sega ni tukuni rawa na levu ni noda vakalougatataki nida ciqoma na veivakadodonutaki vakalou, kei na noda vakatotomuri Jiova kei Jisu nida veivakadodonutaki. E vakilai kina ena vuvale kei na ivavakoso na veiyaloni. Era vakila nira lomani, era kauaitaki, ra qai taqomaki, qori e dusia ga vakalekaleka na ka ena yaco ena gauna se bera mai. (Same 72:7) Io, eda vakadinata ni veivakadodonutaki i Jiova e vakavulici keda ena sala meda bula veiyaloni kina me tawamudu, me vaka ga e dua na vuvale ena nona veitaqomaki o tama. (Wilika Aisea 11:9.) Ni donu noda rai me baleta na veivakadodonutaki i Jiova, eda sa na qai vakamareqeta ga vakalevu na ka e vakaibalebaletaka: na ivakadinadina vakasakiti ni nona lomani keda na Kalou.

²⁰ Ena ulutaga tarava, eda na veivosakitaka eso na ka me baleta na veivakadodonutaki ena vuvale kei na ivavakoso. Eda na dikeva tale ga na noda dau lewai keda vinaka, kei na kena vakarerevaki ni beci na veivakadodonutaki.