1-2. (a) Na cava e yaco tiko e Efeso e vinakati kina me volai vei ira e dua na ivola? (b) Na taro cava eda na veivosakitaka?

 NI VESU tu ena dua na vale e Roma na yapositolo o Paula, a vinakata me vakauqeti ira na tacina. A sega ni rawa ni sikovi ira, e volavola ga vei ira. Dua gona na ivola qori a vola vei ira e Efeso ena rauta na 60 se 61 G.V.—Efeso 1:1; 4:1.

² Rauta na tini na yabaki yani e liu a tiko e Efeso o Paula me dua na gauna, ni vunautaka na itukutuku vinaka, e veivakavulici tale ga. (Caka. 19:1, 8-10; 20:20, 21) E lomani ira vakalevu na tacina qai vinakata me vukei ira mera yalodina tiko ga vei Jiova. Ia na cava e volavola kina vei ira na lumuti lotu vaKarisito me baleta na butobuto kei na rarama? Na cava eda rawa ni vulica ena ivakasala qori na lotu vaKarisito kece? Meda veivosakitaka mada na kena isau.

MAI NA BUTOBUTO INA RARAMA

3. Na ivakatautauvata cava a vakayagataka o Paula ena nona ivola vei ira e Efeso?

³ E vola o Paula vei ira na lotu vaKarisito mai Efeso: “Oni a butobuto tu e liu, ia qo oni sa rarama.” (Efeso 5:8) E vakayagataka o Paula na ivakatautauvata ni butobuto kei na rarama me vakamacalataka na veisau levu era cakava. Meda veivosakitaka mada na vuna e kaya kina o Paula nira “butobuto tu e liu.”

4. Ena sala cava era tu kina ena butobuto o ira e Efeso?

⁴ Lotu butobuto. Ni bera nira vulica na dina ra qai mai  lotu vaKarisito o ira mai Efeso, era bobula ena ivakavuvuli ni lotu lasu kei na vakatevoro. Na korolevu o Efeso e tiko kina na burekalou kilai nei Atemisi. Era kaya ena gauna makawa ni qori e dua vei ira na vitu na ka kilai levu era bulia na tamata. O ira na sokalou e kea era qaravi matakau. Na kena buli qai volitaki na matakau yalewa o Atemisi e rawati kina e levu na ilavo. (Caka. 19:23-27) E levu tale ga ena koro qori era dau daucakaisausau.—Caka. 19:19.

5. Ena sala cava e butobuto tu kina na nodra itovo e Efeso?

⁵ iTovo butobuto. E kilai levu o Efeso ena itovo tawakilikili ra qai sega ni madua. E rogoci tale ga vakalevu na veivosaki vakasisila ena vanua ni sarasara kei na soqo mada ga ni lotu. (Efeso 5:3) E levu e Efeso era sa “sega tale ni qai kila na madua.” (Efeso 4:17-19) Ni bera nira vulica na ka e donu se cala, sa tavuni tu na nodra lewaeloma se ra sega ni kauaitaka na rai i Jiova. Sa rauta me vakamacalataka o Paula ni “butobuto nodra vakasama ra qai yawaka na ivakarau ni bula e vinakata na Kalou.”

6. Na cava e kaya kina o Paula vei ira e Efeso nira sa “tiko ena rarama”?

⁶ Era sa biuta na ivakarau ni bula butobuto eso vei ira e Efeso. E vola o Paula: “Oni sa rarama ena nomuni duavata kei na Turaga.” (Efeso 5:8) E laurai ena ivakarau ni nodra bula na rarama ni ka dina vakaivolatabu. (Same 119:105) Era sa biuta na nodra ivakavuvuli ni lotu lasu kei na itovo ca. Era “vakatotomuria na Kalou” era saga ena nodra vinaka kece mera sokaloutaki Jiova qai vakamarautaki koya.—Efeso 5:1.

7. Ena sala cava e tautauvata kina na keda ituvaki kei ira e levu na lotu vaKarisito mai Efeso?

⁷ Eda va tale ga qori ni bera nida vulica na ka dina, eda tu ena lotu butobuto, e butobuto tale ga na noda itovo. So vei keda e dau marautaka na olodei ni lotu butobuto, so tale e vakasisila na ivakarau ni nodra bula. Ia eda veisau  nida vulica na ivakatagedegede i Jiova me baleta na ka e donu kei na ka e cala. Eda tekivu muria na nona ivakatagedegede dodonu. Nida cakava qori, e yaga sara ga vakalevu vei keda. (Aisea 48:17) Ia qo eso na ka meda cakava tiko ga. Meda kua ni lesuva na butobuto eda sa biuta mai, ia meda “bula tiko [ga] me vaka na luve ni rarama.” Eda na cakava vakacava qori?

QARAUNA NA BUTOBUTO

8. Me vaka e tukuni ena Efeso 5:3-5, na cava mera qarauna o ira mai Efeso?

⁸ Wilika Efeso 5:3-5. Mera qarauna na lotu vaKarisito e Efeso na itovo butobuto, e vinakati mera cata na ivalavala e vakacudrui Jiova. Qori e wili kina na veiyacovi tawadodonu kei na veivosaki vakasisila. E vakadreti ira e Efeso o Paula mera cata na itovo qori me rawa nira “rawata na Matanitu i Karisito kei na Kalou.”

9. Na cava meda qarauna kina na ka eda veivosakitaka se rogoca?

⁹ E vinakati tale ga meda qaqarauni meda kua ni cakava na “cakacaka tawayaga e salavata kei na butobuto.” (Efeso 5:11) E vakadinadinataki ena gauna sa oti, ke dua e vakaraica, vakarogoca se veivosakitaka na veika tawasavasava se ka ca, ena rawarawa sara nona cakava qori. (Vkte. 3:6; Jeme. 1:14, 15) Kena ivakaraitaki ena dua na vanua, e levu na tacida era vakayagataka na Internet mera veivosaki kina (chat group). Ni se qai tekivu, e levu era veivosakitaka na ka vakayalo. Ia ni toso na gauna era sa sega ni veivakauqeti. Era sa tekivu veivosakitaka na veiyacovi. Toso na gauna, e levu vei ira na tacida qori era kaya ni nodra veivosaki dukadukali qori era lai tini veiyacovi tawadodonu kina.

10. Sala cava e vakacalai keda kina o Setani? (Efeso 5:6)

¹⁰ E saga na vuravura i Setani me vakacalai keda, e vinakata meda vakabauta ni sega sara ga ni ca na ka e tukuna o Jiova ni dukadukali se tawasavasava. (2 Pita 2:19) Eda sega ni kurabuitaka qori! Sa dede nona vakayagataka tiko na iwalewale qori na Tevoro me vakacalai ira e levu, mera kua kina ni vakaduiduitaka na ka e donu mai na ka e cala. (Aisea 5:20; 2 Kor. 4:4) Sa rauta me levu na iyaloyalo, porokaramu ena tivi kei na Internet e vakabulabulataka na rai e sega ni salavata kei na ivakatagedegede dodonu i Jiova! E saga tiko o Setani me vakacalai keda meda nanuma ni ivalavala kei na ivakarau ni bula dukadukali e donu, marautaki, e sega tale ga ni ca.—Wilika Efeso 5:6.

11. E laurai vakacava ena ivakaraitaki i Angela na bibi ni noda muria na ivakasala vuku ena Efeso 5:7? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹¹ E vinakata o Setani meda vakailala kei era na vakadredretaka na noda muria na ivakatagedegede i Jiova. Qori na vuna e vakauqeti ira kina e Efeso o Paula: “Ni kua ... ni tomani ira” na cakava tiko na ka e ca ena mata i Jiova. (Efeso 5:7) Meda nanuma tiko ni o ira na noda ilala e sega ni yalani ga vei ira eda veimaliwai vata. Era wili tiko kina o ira eda veivosaki ena sala ni veikilai ena Internet, qori e dua na leqa era sega ni sotava mai Efeso ena gauna makawa. Me kena ivakaraitaki o Angela, a e liaca na kena rerevaki na sala ni veikilai ena Internet. E kaya: “E vaka na dai, e veisautaka  vakamalua nomu rai. Yaco na gauna au sa vakadonuya na ‘itokani’ era sega ni doka na ivakavuvuli vakaivolatabu. Lakolako au sa tekivu nanuma ni sega ni ca meu muria na ivakarau ni bula e cata o Jiova.” Ia era vukei Angela eso na qase me veisautaka na nona rai. E kaya: “Ena gauna qo au sa vakatawana ga na noqu vakasama ena ka vakayalo, sega ni sala ni veikilai ena internet.”

12. Na cava meda cakava meda dei tiko ga kina ena ivakatagedegede i Jiova ena ka e donu kei na ka e cala?

¹² Meda qarauna na ivakarau ni vakasama ni vuravura qo ni sega ni ca na ivalavala dukadukali. Ia eda kila ni cala qori. (Efeso 4:19, 20) E vinaka meda taroga: ‘Au dau qarauna meu kua ni veimaliwai tawayaga kei ira au cakacaka vata, vuli vata se so tale era sega ni doka na ivakatagedegede dodonu i Jiova? Au dau yaloqaqa meu muria na ivakatagedegede i Jiova ke ra tukuna mada ga eso ni qiqo noqu rai?’ E laurai ena 2 Timoci 2:20-22, ni bibi tale ga meda qarauna noda digia na noda itokani ena ivavakoso vaKarisito. Meda nanuma tiko ni so ena sega ni vukei keda ena noda yalodina tiko ga ni qaravi Jiova.

BULA TIKO “ME VAKA NA LUVE NI RARAMA”

13. Na cava na ibalebale ni noda “bula tiko me vaka na luve ni rarama.” (Efeso 5:7-9)

¹³ E vakauqeti ira na lotu vaKarisito e Efeso o Paula mera kua wale ga ni cata na butobuto ia mera “bula tiko me vaka na luve ni rarama.” (Wilika Efeso 5:7-9.) Cava kena ibalebale ya? Qori meda vakaitovotaki keda me vaka na lotu vaKarisito dina ena veigauna. Dua na sala eda rawata kina qori, ya nida gumatua meda wilika qai vulica na iVolatabu kei na noda ivola vakaivolatabu. E bibi sara meda vakamuria na ivakaraitaki kei na ivakavuvuli i Jisu Karisito na “rarama kei vuravura.”—Joni 8:12; Vkai. 6:23.

14. Ena vukei keda vakacava na yalo tabu?

¹⁴ E vinakati tale ga na veivuke ni yalo tabu me rawa nida bula tiko ga me  vaka na “gone ni rarama.” Na vuna? E sega ni rawarawa meda savasava tiko ga ena vuravura torosobu qo. (1 Ces. 4:3-5, 7, 8) Na yalo tabu e rawa ni vukei keda meda valuta na vakasama ni vuravura, wili kina na kena ivakavuvuli kei na ivakarau ni rai e sega ni salavata kei na rai ni Kalou. Na yalo tabu tale ga ena vukei keda meda vakaraitaka na “ivalavala vinaka kece, [kei] na yalododonu.”—Efeso 5:9.

15. Ena sala cava e sobuti keda kina na yalo tabu? (Efeso 5:19, 20)

¹⁵ Dua na sala e sobuti keda kina na yalo tabu, oya nida kerea ena masu. E tukuna o Jisu ni o Jiova ena “solia na yalo tabu vei ira era kerea vua.” (Luke 11:13) Ena sobuti keda tale ga na yalo tabu nida vakalagilagi Jiova ena soqoni vaKarisito. (Wilika Efeso 5:19, 20.) Na veidusimaki ni yalo tabu ena vukei keda meda muria vinaka na ivakarau ni bula e vakamarautaka na Kalou.

16. Na cava meda cakava meda vakatulewa kina vakayalomatua? (Efeso 5:10, 17)

¹⁶ Nida vakatulewataka eso na ka bibi, e vinakati meda kila na “cava na loma i Jiova” qai cakava sara. (Wilika Efeso 5:10, 17.) Nida raica na ivakavuvuli vakaivolatabu e ganita na keda ituvaki, eda sa qara sara tiko ga na rai ni Kalou ena tikina qori. Nida muria na nona ivakavuvuli eda na rawa ni vakatulewa vinaka.

17. Na cava e okati ena noda vakayagataka vinaka na noda gauna? (Efeso 5:15, 16) (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁷ E vakasalataki ira tale ga na lotu vaKarisito e Efeso o Paula, mera vakayagataka vakavinaka na nodra gauna. (Wilika Efeso 5:15, 16.) Na “vunica” ya na keda meca o Setani, e vinakata me vakaosoosotaki keda ena veika vakavuravura qai sega noda gauna meda qarava kina na Kalou. (1 Joni 5:19) Ena rawarawa sara vua na lotu vaKarisito me vakaliuca na ilavo, vuli se cakacaka,  qai sega ni qara eso tale na sala me qaravi Jiova kina. E tiko eso na kena yaga, ia meda kua ga ni vakaliuca. Ke mani vakaliuca qori, e vakaraitaka ni sa rawai koya tiko na rai ni vuravura. Meda bula “me vaka na luve ni rarama,” e bibi meda “vakayagataka vakavinaka na [noda] gauna,” meda vakaliuca na ka e bibi dina.

18. Na cava e cakava o Donald me vakayagataka vinaka kina na nona gauna?

¹⁸ Saga mo raica eso tale na sala mo qaravi Jiova vinaka kina. Qori na ka e cakava o Donald, e tiko mai Sauca Aferika. E kaya: “Au vakasamataka na kequ ituvaki qai vakamasuti Jiova me vukei au meu vakarabailevutaka na noqu cakacaka vakaitalatala. Au masulaka me dua noqu cakacaka ena rawa ni levu kina na noqu gauna ena cakacaka vakavunau. Ena veivuke i Jiova, au kunea kina e dua na cakacaka veiganiti. E rawa kina ni keirau veiqaravi vakatabakidua vakaveiwatini.”

19. Sala cava eda na bula tiko ga kina “me vaka na luve ni rarama”?

¹⁹ E vukei ira mai Efeso na ka e vola o Paula mera yalodina tiko ga vei Jiova. E yaga tale ga vei keda na ivakasala veiuqeti vakalou qori. Me vaka eda sa vulica mai, eda rawa kina ni digia vakayalomatua na ka ni veivakamarautaki kei na noda ilala. E uqeti keda meda vulica wasoma na veika titobu mai na iVolatabu me rawa ni dusimaki keda na rarama ni ka dina. E tukuna na bibi ni yalo tabu, e rawa ni vukei keda meda vakaraitaka na itovo vinaka. Nida muria na ka e vola o Paula, e rawa ni vukei keda meda vakatulewa vakayalomatua me salavata kei na rai i Jiova. Nida cakava na veika qori, eda na sega kina ni tiko ena butobuto ni vuravura qo, eda na tiko ga ena rarama!