1-2. Me vaka e tukuni ena Same 40:5, na isolisoli cava e vakarautaka vei keda o Jiova? Cava eda na veivosakitaka kina?

O JIOVA e Kalou lomasoli. Vakasamataka mada eso na nona isolisoli vei keda: na noda itikotiko totoka e vakatubuqoroqoro, oya na vuravura eda bula tiko kina; na vakasakiti ni noda mona; kei na talei ni nona Vosa, na iVolatabu. Ena vuku ni tolu na isolisoli qori e vakarautaka gona vei keda o Jiova e dua na vanua meda bula tiko kina, meda rawa ni vakasama, meda veivosaki, e sauma tale ga na taro dredre eda dau via kila tu na kena isau.—Wilika Same 40:5.

² Eda na veivosakitaka ena ulutaga qo na tolu na isolisoli qori. Na levu ga ni noda vakasamataka vakatitobu, eda na vinakata tale ga vakalevu meda vakamarautaka na Dauveibuli yalololoma o Jiova. (Vkta. 4:11) Eda na rawa tale ga ni vukei ira na vakacalai tu ena ivakavuvuli lasu me baleta na bula vakaidewadewa.

3. Na cava e vakatubuqoroqoro kina na noda vuravura?

³ E laurai vakamatata na vuku ni Kalou ena nona bulia na vuravura qo me noda itikotiko. (Roma 1:20; Iper. 3:4) E wavokita na matanisiga na noda vuravura kei na vica tale, ia e vakatubuqoroqoro na noda vuravura ni toka donu me rawati kina na bula.

4. Na cava eda rawa ni kaya kina ni noda vuravura e vinaka sara mai na waqa eda bulia ga?

⁴ Na noda vuravura e vaka na waqa e vakaciriciri tu ena dua na wasawasa vakaitamera. Ia e tiko na ka e duidui kina na waqa e osodrigi e bulia ga na tamata ni vakatauvatani kei na noda vuravura. Kena ivakaraitaki, ena vakacava na dede ni nodra bula na tiko ena waqa ke tukuni mera vakarautaka ga  vakataki ira na cagi bulabula na oxygen, na kedra, medra wai, mera kua tale ga ni benuca na wai? E macala ga nira na mate. Ia e buli na vuravura me vakarautaka na bula vei ira e vica vata tale na bilioni na kabula. E vakarautaka na oxygen, kakana kei na meda wai. Tutu yadua me qai sega qori e vuravura. Na noda vuravura tale ga e dau benuci wasoma, ia se totoka tu ga na kena irairai, eda rawa gona ni bula tiko kina. E rawa vakacava qori? E vakarautaka na vuravura o Jiova meda rawa ni veisautaka na ka sa benu me vakayagataki tale. Meda veivosakitaka mada qo e rua, na italetale ni cagi bulabula na oxygen kei na italetale ni wai.

5. Na cava na italetale ni oxygen? Cava e vakadinadinataka qori?

⁵ Na oxygen e dua na mataqali cagi eda ceguva na tamata kei na manumanu meda bula kina. E tukuni nida ceguva e veiyabaki e duanadrau na bilioni na tani na cagi qori. Oti eda kaburaka tani na cagi e vakatokai me carbon dioxide. Ia e sega ni oti rawa na oxygen se me vakaleqa na maliwalala na carbon dioxide eda kaburaka tani. Na vuna? E bulia o Jiova na veimataqali kau lelevu se somidi mera vakayagataka na carbon dioxide, ra qai kaburaka tani na oxygen. Na italetale gona ni cagi na oxygen e vakadinadinataki kina na Cakacaka 17:24, 25: “Na Kalou . . . e solia vei keda kece na bula, [kei] na icegu.”

6. Na cava na italetale ni wai? Cava tale ga e vakadinadinataka? (Raica na kato “ iSolisoli i Jiova na iTaletale ni Wai.”)

⁶ Ena sega ni cevata taucoko na wai ena noda vuravura baleta ni veirauti vinaka sara ga na kena veiyawaki mai na matanisiga. Ke voleka tale vakalailai na matanisiga, ena buebue, ena cawa, katakata sivia, ra mate kece na veika era bula tiko e vuravura. Ia ke yawa vakalailai na noda vuravura mai na matanisiga, ena batabata sivia, qai robota na waicevata. O Jiova e biuta na vuravura ena dua na vanua e veirauti vinaka, meda rawa ni bula tiko kina ena ituvatuva ni italetale ni wai. E cawa cake na wai mai wasawasa vaka kina e vuravura ena katakata ni siga, e lai kumukumuni me o. E veiyabaki na levu ni wai e cawa cake tiko e sivia sara na wai taucoko e kune ena drano kece e vuravura. Ni cawa cake e maliwalala ena vuki me o, oti tale e rauta ni 10 na siga ena tau mai vuravura me uca se waicevata. Na wai qori ena suka i wasawasa se so tale na vanua e to kina na wai me qai cowiri na italetale vata ga qori. E tuvanaka qori e Jiova me tawa tiko ga kina e vuravura na wai, e vakadeitaka tale ga na nona vuku kei na nona kaukaua.—Jope 36:27, 28; Dauv. 1:7.

7. Na cava eso na sala eda vakaraitaka kina noda vakavinavinakataka na isolisoli e vakamacalataki ena Same 115:16?

⁷ Eda na vakaraitaka vakacava nida vakavinavinakataka na noda vuravura totoka kei na veika vinaka era tu kina? (Wilika Same 115:16.) Dua na sala oya meda vakasamataka vakatitobu na veika e bulia na Kalou. Ena uqeti keda qori meda vakavinavinakataki koya. Eda vakaraitaka tale ga noda vakavinavinaka nida dau kauaitaka me savasava tiko ga na vanua eda tiko kina.

8. Na cava eda kaya kina ni dua dina na ibulibuli vakasakiti na noda mona?

⁸ E dua dina na ibulibuli vakasakiti na noda mona. Ni o se tiko ena kete i tinamu, e buli kina na nomu mona kei na vica vata tale na udolu na sela ena veiminiti! Era kaya na dauvakadidike ni nona mona e dua na uabula e tiko kina e voleka ni 100 na bilioni na sela e vakatokai me neurons. Na bi ni  sela qori e 1.5 na kilokaramu. Vakasamataka mada e vica na ka vakatubuqoroqoro e cakava na noda mona.

9. Na cava e vakadinadinataka ni isolisoli ni Kalou vei keda na noda rawa ni cavuta na vosa?

⁹ E vaka na cakamana noda rawa ni cavuta na vosa. Vakasamataka mada na veika e yaco nida vosa. Ni o cavuta e dua na vosa, ena yavala tale ga e rauta ni 100 na masela ena yamemu, nomu itilotilo, tebenigusumu, galegalemu kei na saremu. E vinakati me donu vinaka na gauna era yavala vata kina na masela kece qori me rawa ni kilai na ka o cavuta. Me baleta noda rawa ni vosataka e dua na vosa, e laurai ena dua na vakadidike e taba ena 2019 ni totolo sara nodra toboka na gone na vosa yadua, ra kila tale ga. Na itukutuku qo e vakadeitaka na nodra vakabauta na dauvakadidike—nida buli ga mai meda kila na vosa se rawa ni vulica. Na noda rawa gona ni cavuta na vosa e isolisoli ni Kalou.—Lako 4:11.

10. Eda na vakaraitaka vakacava nida vakavinavinakataka na isolisoli ni Kalou meda vosa?

¹⁰ E dua na sala eda na vakavinavinakataka kina na isolisoli qori, oya nida tukuna na noda vakabauta na Kalou vei ira na lomatarotarotaka noda sega ni tokona na bula vakaidewadewa. (Same 9:1; 1 Pita 3:15) O ira na uqeta na vakasama qori era saga meda vakabauta ni sega ni buli na vuravura kei na veikabula kece era tu kina. Nida vakayagataka na iVolatabu kei na vica na ivakamacala eda sa veitalanoataka oti ena ulutaga qo, eda na tokona kina na Tamada vakalomalagi, eda tukuna tale ga vei ira na vakarorogo na vuna eda vakadeitaka kina ni o Jiova ga e bulia na lomalagi kei na vuravura.—Same 102:25; Aisea 40:25, 26.

11. Na cava e veivakadrukai kina na noda mona?

¹¹ Sa bau veivakadrukai dina noda dau nanuma na ka. Ena veigauna sa sivi, e kaya e dua na dauvolaivola ni noda mona e rawa ni nanuma na ka era volai tu ena 20 na milioni na ivola. Ia qo sa levu sara na ka eda rawa ni nanuma. Ni vakatubuqoroqoro gona noda rawa ni nanuma na ka, cava e dua na ka talei eda rawa ni cakava?

12. Eda duidui vakacava vei ira na manumanu ena noda rawa ni vulica na itovo?

¹² Vei ira kece na ibulibuli ena vuravura qo, o keda ga na tamata eda rawa ni vulica na itovo nida vakasamataka na veika sa yaco oti. Eda na rawa kina ni muria na ivakatagedegede e vinaka, eda veisautaka tale ga na noda ivakarau ni vakasama kei na noda bula. (1 Kor. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Eda rawa mada ga ni vakavulica noda lewaeloma me vakaduiduitaka na ka e donu mai na ka e cala. (Iper. 5:14) Eda rawa ni vulica meda dauloloma, dauveinanumi, meda veilomani tale ga. Eda vakatotomuria tale ga na rai nei Jiova me baleta na lewadodonu.

13. Me salavata kei na Same 77:11, 12, eda na vakayagataka vinaka vakacava na isolisoli ni noda vakasamataka na ka sa yaco oti?

¹³ Dua na sala eda na vakavinavinakataka  kina noda vakasamataka na veika sa yaco oti nida nanuma na veigauna kece e vukei keda kina o Jiova se vakacegui keda. E vakadeitaka qori ni na vukei keda ena veigauna se bera mai. (Wilika Same 77:11, 12; 78:4, 7) Dua tale na sala oya noda vakasamataka na ka vinaka era cakava eso ena vukuda, da qai vakavinavinakataki ira. Era kaya na dauvakadidike nira mamarau o ira na dau vakavinavinaka. Ena vinaka tale ga meda vakatotomuri Jiova ni dau guilecava eso na ka. Kena ivakaraitaki, e uasivi nona dau nanuma o Jiova na ka, ia ke da veivutuni, ena vosoti keda, ena guilecava tale ga na noda cala. (Same 25:7; 130:3, 4) E vinaka meda cakava tale ga qori nira kerea eso meda vosoti ira nira vakararawataki keda.—Maciu 6:14; Luke 17:3, 4.

14. Eda na vakaraitaka vakacava nida vakavinavinakataka na isolisoli ni noda mona?

¹⁴ Eda na vakaraitaka noda vakavinavinaka nida vakayagataka na isolisoli vakamareqeti na noda mona meda dokai koya kina e bulia. Eso era vakayagataka na isolisoli qori mera rawata ga kina na ka me baleti ira—mera muria ga nodra ivakatagedegede ni ka e donu se cala. Ia ni buli keda o Jiova, e macala ni vinaka duadua ga na nona ivakatagedegede. (Roma 12:1, 2) Nida muria, eda na bula vakacegu kina. (Aisea 48:17, 18) Ena vakainaki na noda bula nida dokai koya na Dauveibuli, na Tamada, eda vakamarautaki koya tale ga.—Vkai. 27:11.

15. E laurai vakacava nona lomani keda o Jiova ena nona vakarautaka na isolisoli talei na iVolatabu?

¹⁵ Na iVolatabu e dua na isolisoli talei ni Kalou vei keda. E uqeta na Tamada vakalomalagi eso na tagane mera vola, ni lomani ira vakalevu na luvena era tiko e vuravura. E vakayagataka sara ga o Jiova na iVolatabu me sauma eso na taro bibi eda dau vaqaqa me va qo: Eda vu mai vei? Na cava na inaki ni noda bula? Na cava ena yaco ena gauna e se bera mai? E vinakata o Jiova mera kila na luvena kece  na isaunitaro qori, oya na vuna e uqeta kina me vakadewataki ina levu tale na vosa ena veisenitiuri sa sivi. Nikua sa rawa ni wiliki na iVolatabu taucoko se vakatikina ena sivia na 3,000 na vosa! Qo na ivola e vakadewataki qai veisoliyaki vakalevu duadua ena ivolatukutuku ni kawatamata. Se mani vanua cava eda bula tiko kina, se vosa eda vakayagataka, e levu era sa vulica sara tiko ga na itukutuku ena iVolatabu ena nodra vosanisucu.—Raica na kato “ Vakadewataki na iVolatabu ena Vosa vakaAferika.”

16. Eda na vakaraitaka vakacava nida vakavinavinakataka na iVolatabu me vaka e uqeti keda kina na Maciu 28:19, 20?

¹⁶ Eda vakavinavinakataka na isolisoli talei na iVolatabu nida wilika e veisiga, eda vakasamataka vakatitobu, meda gumatua tale ga ni vakaitovotaka na ka eda vulica. Kena ikuri eda vakavinavinaka vua na Kalou nida vakaitavi ena noda vinaka kece meda tukuna yani na kena itukutuku.—Same 1:1-3; Maciu 24:14; wilika Maciu 28:19, 20.

17. Na isolisoli cava eda veivosakitaka ena ulutaga qo? Cava eda na veivosakitaka ena ulutaga e tarava?

¹⁷ Eda sa dikeva mai qo e vica na isolisoli ni Kalou me vaka na totoka ni noda itikotiko na vuravura, vakatubuqoroqoro ni noda mona kei na nona Vosa uqeti vakalou, na iVolatabu. Ia e tiko eso tale na isolisoli eda sega ni raica rawa. Na kena qori ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava.