ULUTAGA NI VULI 20
Vakatakila—Kena iBalebale Vei Ira na Meca ni Kalou
“Eratou qai vakasoqoni ira ina vanua e vakatokai ena vosa vakaIperiu o Amaketoni.”—VKTA. 16:16.
SERE 150 Vakasaqara na Kalou Mo Bula
KA ENA VULICI *
1. Na cava e tukuni ena Vakatakila me baleti ira na dauveiqaravi ni Kalou?
E TUKUNI ena ivola na Vakatakila ni sa tauyavu oti na Matanitu ni Kalou, sa biu tani tale ga mai lomalagi o Setani. (Vkta. 12:1-9) Era marau na tiko mai lomalagi, ia eda rarawa e vuravura. Na vuna? O Setani e cudruvi ira vakalevu na qaravi Jiova tiko ena yalodina e vuravura.—Vkta. 12:12, 15, 17.
2. Eda na yalodina tiko ga vakacava?
2 Eda na yalodina tiko ga vakacava ni tusaqati keda o Setani? (Vkta. 13:10) Dua na ka ena uqeti keda oya meda kila na veika ena yaco ena dua na gauna se bera mai. Kena ivakaraitaki, e vola na yapositolo o Joni ena Vakatakila eso na veivakalougatataki eda vakarau marautaka. Dua gona nodra vakarusai vakadua na meca ni Kalou. Meda raica sara mada qo na ka e tukuna na Vakatakila me baleti ira na meca qori, kei na ka ena yacovi ira.
VAKAMACALATAKI NA MECA NI KALOU ENA “IVAKATAKILAKILA”
3. Na cava eso na ivakatakilakila e tiko ena Vakatakila?
3 E tukuni ena imatai sara ga ni tikina ena Vakatakila, ni itukutuku eda vakarau wilika e vakaraitaki tiko ena “ivakatakilakila,” ya ni tiko na kedra ibalebale. (Vkta. 1:1) E vakamacalataki ira na meca ni Kalou. Eda na raica e vica na manumanu kila. Me kena ivakaraitaki, e dua na ‘manumanu kila e cabe mai wasawasa, e tini na kena ileu, e vitu na uluna.’ (Vkta. 13:1) E muri koya mai e “dua tale na manumanu kila e lako cake mai vuravura.” E vosa me vaka na gata levu, e bau vakavuna me “lutu na bukawaqa mai lomalagi.” (Vkta. 13:11-13) Oti eda raica e dua tale na manumanu kila, e “manumanu kila kulakula,” e vodo tiko kina e dua na saqamua. Na tolu na manumanu kila qori e dusi ira tiko na meca ni Kalou era saqati koya kei na nona Matanitu ena dua na gauna balavu. E bibi gona meda kilai ratou.—Vkta. 17:1, 3.
VA NA MANUMANU LELEVU
Eratou lako “mai wasawasa.” (Tani. 7:1-8, 15-17) Eratou vakaibalebaletaka na veimatanitu era veiliutaki ena kedra maliwa na tamata ni Kalou me tekivu mai na gauna i Taniela. (Raica na parakaravu 4, 7)
4-5. E vukei keda vakacava na Taniela 7:15-17 meda kila na ibalebale ni ivakatakilakila ena Vakatakila?
4 Ni bera nida kilai ira na meca qori, e bibi meda vulica mada na kedra ibalebale. Na iVolatabu sara ga ena vakamacalataka. E levu sa ra vakamacalataki oti ena so tale na ivola ena iVolatabu. Me kena ivakaraitaki, e tadra na parofita o Taniela ni “lako mai wasawasa e va na manumanu lelevu.” (Tani. 7:1-3) E vola tale ga o Taniela na ka ratou vakaibalebaletaka. Qori e va na “tui” se matanitu. (Wilika Taniela 7:15-17.) Na ivakamacala matata qori eda kila kina ni manumanu kila e tukuni tiko ena Vakatakila e vakaibalebaletaki ira tale ga na veiliutaki vakapolitiki.
5 Meda veivosakitaka mada qo eso na ivakatakilakila ena Vakatakila. Nida cakava qori, eda na vulica kina ena iVolatabu na kedra dui ibalebale. Eda na tekivu sara nida veivosakitaka e vica na manumanu kila. Meda kila mada era vakaibalebaletaki cei. Oti meda qai vulica na ka ena yacovi ira. Kena iotioti, eda na raica se cava na kena ibalebale vei keda na veika e yaco qori.
KILAI NA MECA NI KALOU
NA MANUMANU KILA E VITU NA ULUNA
E cabe “mai wasawasa,” e vitu na uluna, e tini na kena ileu, e tini na kena isala vakatui. (Vkta. 13:1-4) E vakaibalebaletaki ira kece na veimatanitu era liutaka na kawatamata me yacova mai nikua. Na vitu na uluna e dusia na vitu na matanitu qaqa eratou veiliutaki ena kedra maliwa na tamata ni Kalou. (Raica na parakaravu 6-8)
6. E vakaibalebaletaki cei na manumanu kila e vitu na uluna ena Vakatakila 13:1-4?
6 E vakaibalebaletaki cei na manumanu kila e vitu na uluna? (Wilika Vakatakila 13:1-4.) Na manumanu kila qo e vaka na irairai ni lepate, na yavana e vaka na yava ni bea, na gusuna e vaka na gusu ni laione qai tini nona ileu. E va sara ga qori na irairai ni 4 na manumanu kila e tukuni tiko ena Taniela wase 7. Ia ena Vakatakila eratou laurai kece ena dua ga na manumanu kila, sega ni va. Na manumanu kila qo e sega ni dusia e dua ga na matanitu se dua na matanitu qaqa kei vuravura. E tukuni ni liutaka tiko na “yavusa kece, na tamata kece, o ira na duivosavosa, kei na veimatanitu.” E kaukaua sara mai na dua ga na matanitu. (Vkta. 13:7) Kena ibalebale gona ni manumanu kila qo e dusia tiko na kaukaua kece vakapolitiki e liutaki vuravura tiko mai ena dua na gauna makawa sara. *—Dauv. 8:9.
7. E vakaibalebaletaki cei na vitu na ulu ni manumanu kila?
7 E vakaibalebaletaki cei na vitu na uluna? Eda rawa ni kila ena ka e tukuni ena Vakatakila wase 17, me baleta e dua na manumanu kila e cavuti tale ga ena Vakatakila wase 13. E tukuni ena Vakatakila 17:10: “E vitu na tui: E lima sa bale, e dua e tiko qo, e dua tale e se bera mai, ia ni yaco mai, ena tiko ga vakalekaleka.” Vei ira kece na veiliutaki vakapolitiki e vakayagataka o Setani e vitu era vaka na ‘ulu’ ni manumanu kila qori ena levu ni nodratou kaukaua. Eratou veiliutaki na matanitu qo ena kedra maliwa na tamata ni Kalou. Ena gauna e bula tiko kina na yapositolo o Joni, e lima eratou sa veiliutaki oti: o Ijipita, o Asiria, o Papiloni, Mitia kei Perisia, vaka kina o Kirisi. Na kena ikaono o Roma a veiliutaki sara tiko ga donuya nona vola tiko o Joni na Vakatakila. O cei e vakaibalebaletaka na ikavitu ni ulu ni manumanu kila se o koya ena qai iotioti ni veiliutaki?
8. E dusi cei na ikavitu ni ulu ni manumanu kila?
8 Eda na raica yani qo na ikavitu kei na iotioti ni ulu ni manumanu kila ena parofisai i Taniela. Na matanitu kaukaua cava e veiliutaki tiko ena gauna ni ivakataotioti donuya na “siga ni Turaga”? (Vkta. 1:10) Qori na matanitu cokovata o Peritania kei Merika se Matanitu Qaqa e Vuravura. E rawa gona nida kaya ni rau ikavitu tiko ni ulu ni manumanu kila ena Vakatakila 13:1-4.
NA MANUMANU KILA E RUA NA KENA ILEU ME VAKA NA LAMI
E lako cake “mai vuravura,” e vosa “me vaka na gata levu.” E vakavuna “me lutu na bukawaqa mai lomalagi,” e cakava eso na ivakatakilakila me vaka na “parofita lasu.” (Vkta. 13:11-15; 16:13; 19:20) Na matanitu cokovata o Peritania kei Merika e vaka na manumanu kila e rua na kena ileu, e parofita lasu tale ga ni vakacalai ira na lewe i vuravura qai tukuna vei ira mera “cakava e dua na ivakatakarakara” ni “manumanu kila” e vitu na uluna, e tini na kena ileu. (Raica na parakaravu 9)
9. O cei e vakaibalebaletaka na manumanu kila e vaka na ‘lami e rua na kena ileu?’
9 E tukuni tale ga ena Vakatakila wase 13 ni o koya na ikavitu ni ulu ni manumanu kila qo, e vaka tale ga na ‘lami e rua na kena ileu,’ ia e vosa me vaka na gata levu. Na manumanu kila qo e “cakava na ivakatakilakila lelevu, e bau vakavuna me lutu na bukawaqa mai lomalagi i vuravura nira rai tu na kawatamata.” (Vkta. 13:11-15) E tukuni ena Vakatakila wase 16 kei na wase 19 ni manumanu kila qo e “parofita lasu.” (Vkta. 16:13; 19:20) E tukuna tale ga o Taniela e dua na ka va qori, ni Matanitu Qaqa qo kei vuravura ena “vakadomobula nona veivakarusai.” (Tani. 8:19, 23, 24, vmr.) Qori sara ga na ka e yaco ena iKarua ni iValu Levu. Na rua na gasaukuro lelevu e vakayagataki me tinia na ivalu qori ena Pasifika rau bulia sara ga na saenitisi ni Peritania kei Merika. E vakavuna gona na Matanitu Qaqa qo kei vuravura me “lutu na bukawaqa mai lomalagi i vuravura.”
NA MANUMANU KILA KULAKULA
E vodo tiko kina na saqamua, o Papiloni na Ka Levu. E tukuni ni manumanu kila qo e ikawalu ni tui. (Vkta. 17:3-6, 8, 11) Dua na gauna na saqamua qori e lewa tiko na manumanu kila, ia toso na gauna e qai vakarusai. Na saqamua oya na lotu lasu kece e vuravura. Nikua na manumanu kila e dusia na Matabose kei Vuravura, ni uqeta tiko na veika vakapolitiki kei vuravura. (Raica na parakaravu 10, 14-17)
10. Na cava e dusia na “ivakatakarakarataka ni manumanu kila”? (Vakatakila 13:14, 15; 17:3, 8, 11)
10 Oti eda raica tale e dua na manumanu kila. E vaka sara ga na irairai ni manumanu kila e vitu na uluna, ia e roka kulakula. E tukuni ni “ivakatakarakara ni manumanu kila,” e vakamacalataki me “ikawalu ni tui.” * (Wilika Vakatakila 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Na “tui” qo a tiko mada, oti e yali yani qai rairai tale mai. E dusia vinaka sara ga na Matabose kei Vuravura, ni uqeta tiko na veika vakapolitiki e vuravura raraba! E liu e dau kilai me Matabose Makawa kei Vuravura. E sega ni qai basika tale donuya na iKarua ni iValu Levu. Oti e rairai tale mai me Matabose kei Vuravura me yacova mai nikua.
11. Na cava era uqeta na veimatanitu? Cava meda kua ni rerevaki ira kina?
11 Ena nodra itukutuku veivakacalai na manumanu kila se veimatanitu era uqeti ira e levu mera saqati Jiova kei ira na nona tamata. E kaya o Joni, nira vakasoqoni “ira na tui kei vuravura” ina ivalu na Amaketoni, qori na “siga levu ni Kalou Kaukaua Duadua.” (Vkta. 16:13, 14, 16) Ia eda na sega ni rerevaka e dua na ka. Na noda Kalou kaukaua o Jiova ena yavala totolo me vakabulai ira na tokona nona veiliutaki.—Isik. 38:21-23.
12. Na cava ena yacovi ratou na manumanu kila?
12 Na cava ena yacovi ratou na manumanu kila? E tukuni ena Vakatakila 19:20: “E qai tobo na manumanu kila vata kei na parofita lasu e cakava e matana na ivakatakilakila e vakacalai ira kina na tu vei ira na ivakatakilakila ni manumanu kila, kei ira na qarava na kena ivakatakarakara. Erau kolotaki bulabula ina drano bukawaqa e caudre tu ena sulifure.” Nira se veiliutaki sara tiko ga na meca ni Kalou qo era na qai vakarusai vakadua.
13. Na cava era vakatovolei keda kina na lotu vaKarisito na veimatanitu?
13 Na cava na kena ibalebale qo vei keda? Nida lotu vaKarisito, meda yalodina vua na Kalou kei na nona Matanitu. (Joni 18:36) Ena vinakati gona meda tawaveitovaki ena veika vakapolitiki ni vuravura qo. Ena sega ni rawarawa qori vakabibi nira vinakata na veimatanitu e vuravura meda tokoni ira ena ka eda kaya kei na ka eda cakava. O ira na rawai ena nodra veivakatovolei ena laurai ni tiko vei ira na ivakatakilakila ni manumanu kila. (Vkta. 13:16, 17) O koya e tiko vua na ivakatakilakila qori ena sega ni vakadonui koya o Jiova, se me rawata na bula tawamudu. (Vkta. 14:9, 10; 20:4) E bibi meda tawaveitovaki tiko ga, se mani kaukaua vakacava na noda vakatovolei!
ITINITINI VAKALOLOMA NI SAQAMUA LEVU
14. Na cava tale e kidroataka na yapositolo o Joni ena Vakatakila 17:3-5?
14 E kaya na yapositolo o Joni ni “dua na ka na [nona] kidroa” ena dua tale na ka e raica. Na cava qori? Ni vodo tiko e dua na yalewa ena dua vei ira na manumanu kila. (Vkta. 17:1, 2, 6) E tukuni ni “saqamua levu” e vakatokai me o “Papiloni na Ka Levu.” E “veiyacovi tawadodonu” tiko kei ira “na tui kei vuravura.”—Wilika Vakatakila 17:3-5.
15-16. O cei o “Papiloni na Ka Levu”? Eda kila vakacava?
15 O cei o “Papiloni na Ka Levu”? Na yalewa qo e sega ni vakaibalebaletaki ira na isoqosoqo vakapolitiki, ni tukuni ni veiyacovi tawadodonu tiko kei ira na iliuliu kei vuravura. (Vkta. 18:9) E saga sara ga me lewai ira, ni vakatakarakarataki gona ena nona vodo tiko ena manumanu kila. E sega ni rawa tale ga ni vakaibalebaletaka na veika vakabisinisi kocokoco ena vuravura i Setani. Na vuna ni cavuti ena dua tale na vanua ena Vakatakila nira “dauveivoli e vuravura.”—Vkta. 18:11, 15, 16.
16 Ena iVolatabu na vosa “saqamua” e rawa ni vakaibalebaletaki vua e dua e kaya ni qarava tiko na Kalou, ia e vakaitavi tale ga ena so na ivakarau ni qaravi matakau, se veitokani kei vuravura ena so tale na sala. (1 Vei. 5:25; Jeme. 4:4) Na kena veibasai ga o ira na qarava na Kalou ena yalodina, e tukuni nira “savasava” era “se sega ni veiyacovi.” (2 Kor. 11:2; Vkta. 14:4) Dau vakayacori tu e Papiloni makawa na sokalou lasu. O Papiloni na Ka Levu gona e vakaibalebaletaki ena ivakarau kece ni sokalou lasu. Qori na lotu lasu kece e vuravura.—Vkta. 17:5, 18; rai ena jw.org ena ulutaga “O Cei o Papiloni na Ka Levu?”
17. Na cava ena yacovi Papiloni na Ka Levu?
17 Na cava ena yacovi Papiloni na Ka Levu? E sauma na Vakatakila 17:16, 17: “Na tini na ileu o raica kei na manumanu kila, era na cata na saqamua, era na ravuti koya, era na vakaluvawaletaki koya, era na kania na lewena, ra qai vakamai koya vakadua ena bukawaqa. Ni uqeta na lomadra na Kalou mera cakava na nona inaki.” Io, o Jiova sara ga ena uqeta na veimatanitu mera vakayagataka na manumanu kulakula, qori na Matabose kei Vuravura, me saqati lotu lasu kece qai vakarusai koya vakadua.—Vkta. 18:21-24.
18. Eda na vakadeitaka vakacava nida na sega sara ga ni muri Papiloni na Ka Levu?
18 Na cava na kena ibalebale vei keda? Ena bibi meda dei ena “lotu e savasava qai sega ni dukadukali ena mata ni noda Kalou.” (Jeme. 1:27) Eda na sega sara ga ni via vakamuria na ivakavuvuli lasu, soqo ni lotu butobuto, itovo lolovira, kei na vakatevoro i Papiloni na Ka Levu! Eda na sega tale ga ni cegu na vakasalataki ira na lewenivanua mera “lako tani vua,” mera kua ni vakaivotavota ena nona cala ena mata ni Kalou.—Vkta. 18:4.
NONA LEWAI NA MECA LEVU NI KALOU
NA GATA DAMU LEVU QAI REREVAKI
O Setani e solia na lewa vua na manumanu kila. (Vkta. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Ni meca nabadua nei Jiova o Setani, ena biu ena qara e sega ni vakabotona me 1,000 na yabaki. Oti ya, ena kolotaki ina “drano bukawaqa e caudre tu ena sulifure.” (Raica na parakaravu 19-20)
19. O cei “na gata damu levu qai rerevaki”?
19 E vakamacalataki tale ga ena Vakatakila “e dua na gata damu levu qai rerevaki.” (Vkta. 12:3) Na gata qo e vala kei Jisu vaka kina o ira na nona agilosi. (Vkta. 12:7-9) E vakacacani ira na dauveiqaravi ni Kalou qai solia tiko na lewa vei ira na manumanu kila. (Vkta. 12:17; 13:4) O cei na gata levu qo? Qo sara ga na “gata makawa, e vakatokai na Tevoro se o Setani.” (Vkta. 12:9; 20:2) E tokoni ira tiko na meca kece i Jiova.
20. Na cava ena yaco vua na gata levu?
20 Na cava ena yaco vua na gata levu? E tukuni ena Vakatakila 20:1-3 ni dua na agilosi ena kolotaki Setani ina qara sega ni vakabotona, e vakaibalebaletaka qo na nona vesu tu mada. Donuya na gauna qori ‘ena sega tale ni vakacalai ira na veimatanitu me cava mada na 1,000 na yabaki.’ Oti sa na qai vakarusai vakadua o Setani kei ira na nona timoni, qori ena nodra kolotaki ina “drano bukawaqa e caudre tu ena sulifure.” (Vkta. 20:10) Vakasamataka mada e dua na vuravura sa na sega kina o Setani kei ira na nona timoni. Sa na dua dina na gauna totoka qori!
21. Na cava meda marautaka kina na ka eda wilika ena Vakatakila?
21 E veiuqeti dina nida kila na ibalebale ni ivakatakilakila e tiko ena Vakatakila! Eda kilai ira na meca ni Kalou, eda vulica tale ga na ka ena yacovi ira. Io, e “marau o koya e wilika i cake kei ira na rogoca na vosa ni parofisai qo”! (Vkta. 1:3) Nira sa vakarusai vakadua na meca ni Kalou, na veivakalougatataki cava eda na marautaka na yalodina tiko? Eda na veivosakitaka qori ena ulutaga tarava.
SERE 23 Sa Lewa o Jiova
^ para. 5 E vakayagataki na ivakatakilakila ena iVakatakila mera kilai kina na meca ni Kalou. Eda na vulica ena ivola na Taniela na ibalebale ni ivakatakilakila qori. Ena ulutaga qo eda na vakatauvatana eso na parofisai ena Taniela e laurai ni tautauvata kei na parofisai ena Vakatakila. Eda na qai rawa kina ni kilai ira na meca ni Kalou. Oti eda na vulica tale ga na veika ena yaco vei ira.
^ para. 6 Dua tale na ka eda kila kina ni vakaibalebaletaka na veiliutaki vakapolitiki na manumanu kila e vitu na uluna, oya ni “tini na kena ileu.” E dau vakayagataki na tini ena iVolatabu me dusia na ka e taucoko.
^ para. 10 E sega ni vaka na imatai ni manumanu kila ni sega ni dua na “isala vakatui” ena nona ileu. (Vkta. 13:1) Baleta ni “basika mai vei ratou na vitu” tale na tui ratou qai dau vakatulewa vua.—Raica na ulutaga ena jw.org “Cava e Vakatakarakarataka na Manumanu Kulakula ena Vakatakila 17?”
