1. E vakamacalataka vakacava na iVolatabu na loloma dina?

 NA LOLOMA “e caudre na kena bukawaqa, na bukawaqa i Ja. E sega ni bokoca rawa [na loloma] na kui ni wai.” b (Sere 8:6, 7) Qori na ivakamacala totoka me baleta na loloma dina! Na vosa qori e vakayaloqaqataki rau na veiwatini: E rawa ni rau veilomani tiko ga.

2. Na cava me rau cakava na veiwatini me kua ni batabata nodrau veilomani?

² E vakatau sara ga vei rau na veiwatini na nodrau veilomani ena nodrau bula taucoko. Kena ivakaraitaki, ena waqa vinaka na buka e matadravu ke uturi tiko ga. Ke sega, lakolako sa na boko. Erau na veilomani tiko ga va qori na veiwatini, ke rau sasaga me dei nodrau vakawati. Eso na gauna, e rawa ni batabata nodrau veilomani, vakabibi ke rau leqa vakailavo, tauvimate, se dredre na susu gone. Koya gona ke o vakawati, na cava mo cakava me caudre tiko ga “na bukawaqa i Ja”? Ena veivosakitaki ena ulutaga qo e tolu na sala mo vaqaqacotaka kina nomu bula vakawati, mo marautaka tale ga. c

3. Rau na veilomani tiko ga vakacava na veiwatini ni dei nodrau veitokani kei Jiova? (Dauvunau 4:12) (Raica tale ga na iyaloyalo.)

³ Me rawa ni caudre tiko ga “na bukawaqa i Ja,” e vinakati na sasaga vei tagane kei yalewa vakawati me rau veivolekati kei Jiova. Ena yaga vakacava qori ena nodrau vakawati?  Ni rau mareqeta na veiwatini na nodrau veitokani kei na Tamadrau vakalomalagi, rau na gumatua ni muria na nona ivakasala, rau na walia se qarauna tale ga na veika ena batabata kina nodrau veilomani. (Wilika Dauvunau 4:12.) O ira tale ga na matua vakayalo era na gumatua mera vakatotomuri Jiova, ra qai vakaraitaka na nona itovo me vaka na yalovinaka, vosovoso, kei na veivosoti. (Efeso 4:32–5:1) Ena rawarawa me rau veilomani vakalevu na veiwatini ke rau vakaraitaka na itovo qori. E kaya e dua na tacida o Lena, sa sivia e 25 na yabaki na nona vakawati, “E rawarawa meda lomana e dua e matua vakayalo, eda doka tale ga.”

4. Na cava e digi Josefa kina kei Meri o Jiova me rau itubutubu ni Mesaia?

⁴ Dikeva mada e dua na ivakaraitaki vakaivolatabu. E vinakati me digia o Jiova e dua na veiwatini me rau itubutubu ni Mesaia. E levu tu na kawa nei Tevita ena gauna ya, ia e digitaki Josefa ga kei Meri. Na vuna? E veivolekati nodrau veiwekani kei Jiova. E kila tale ga o Jiova ni rau na vakaliuci koya ena nodrau vakawati ni rau lomani koya. Kemuni na veiwatini, cava oni vulica vei Josefa kei Meri?

5. Na cava era vulica vei Josefa na tagane vakawati?

⁵ E gumatua ni muria o Josefa na veidusimaki i Jiova, e rawa kina ni dua na tagane vakawati vinaka. Vakatolu nona vakasalataki koya na Kalou me baleta nona vuvale. E totolo nona muria na ivakasala ena gauna kece qori, ni dredre mada ga na ka me cakava. (Maciu 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Ni muria o Josefa na veidusimaki, e taqomaki Meri kina, e tokoni koya, e qaravi koya vinaka tale ga. Vakasamataka na ka e cakava qori o Josefa, e lomani koya kina vakalevu o Meri, e dokai koya tale ga! Kemuni na tagane vakawati, mo vakatotomuri Josefa ena nomu qara na ivakasala vakaivolatabu ena qaravi ni nomu vuvale. d Ni o muria na ivakasala qo, ke vinakati mada ga mo cakava eso na veiveisau, o vakaraitaka tiko ni o lomani watimu, ena dei tale ga nomu vakawati. Kena ivakaraitaki, e kaya e dua na tacida yalewa mai Vanuatu, sa sivia e 20 na yabaki nona vakawati: “Ni qara o watiqu na veidusimaki i Jiova qai muria sara, au dokai koya kina vakalevu. Au nuidei sara ga, au nuitaka tale ga nona vakatulewa.”

6. Na cava era vulica vei Meri na yalewa vakawati?

⁶ O Meri e dau vaqaqacotaka nona veiwekani kei Jiova, e dei kina nona vakabauta, e sega ni vakatautaka tu ga vei Josefa. E kila vinaka na iVolatabu, e lokuca mada ga na gauna me vakasama kina vakatitobu.  (Luke 2:19, 51) Sa rauta me dua na yalewa vakawati vinaka o Meri, ni dei tu nona veiwekani kei Jiova. Nikua, era saga e levu na yalewa vakawati mera vakatotomuri Meri. Kena ivakaraitaki, e kaya e dua na tacida yalewa o Emiko: “Ni bera niu vakawati, au dau muria noqu ituvatuva vakayalo. Ia niu vakawati, e dau masu vei keirau o watiqu, e liutaka neirau sokalou, sa vakatautaki noqu vakabauta ena ka e dau cakava. Au qai liaca ni vinakati meu colata ga noqu icolacola ena ka e vauca noqu veiwekani kei Jiova. Ena gauna qo, au sa lokuca na gauna meu vakayagataka vua na noqu Kalou, me vaka na masu, wili iVolatabu, meu vakasama tale ga vakatitobu.” (Kala. 6:5) Kemuni na yalewa vakawati, ke o vaqaqacotaka tiko ga nomu veiwekani kei Jiova, ena levu sara na vuna me vakacaucautaki iko kina o watimu, ena lomani iko tale ga.—Vkai. 31:30.

7. Na cava era vulica na veiwatini vei Josefa kei Meri me baleta na sokalou vata?

⁷ Erau cakacaka vata o Josefa kei Meri me rau vaqaqacotaka nodrau veiwekani kei Jiova. Rau kila ni bibi me ratou sokaloutaki Jiova vata vakavuvale. (Luke 2:22-24, 41; 4:16) De dua ena sega ni rawarawa, vakabibi nira sa le levu na lewenivuvale, ia eratou cakava rawa qori. Erau ivakaraitaki vinaka sara ga vei ira na veiwatini nikua! Ke o vakaluveni me vakataki Josefa kei Meri, ena ka ni sasaga mo dou tiko ena soqoni se lokuca na gauna mo dou sokalou kina vakavuvale. De dua sa na qai dredre sara mo drau raica vata na gauna mo drau vuli kina, se masu vata vakaveiwatini. Ia nanuma ni drau sokaloutaki Jiova vata, drau na volekati koya, drau na veivolekati tale ga vakaveiwatini. Mo drau vakaliuca gona na sokalou.

8. Ni sa dredre na bula vakawati, cava me rau cakava na veiwatini me yaga vakalevu na sokalou vakavuvale?

⁸ Vakacava ke sa dredre mai na bula vakawati? Sa rairai sega ni taleitaki na sokalou vata. Ke dina qori, drau tekivu vulica vata eso na ulutaga leleka, mo drau marautaka, drau duavata tale ga kina. Ni drau cakava qori, drau na veilomani vakalevu, drau vinakata tale ga mo drau qaravi Jiova vata.

9. Na cava e bibi kina me tiko na gauna me rau vakayagataka vata na veiwatini?

⁹ Kemuni na veiwatini, e rawa tale ga ni drau veilomani tiko ga ke tiko na gauna mo drau vakayagataka vata. Ni caka qori, drau na duavata tiko ga, o na kila tale ga na ka e vakasamataka tiko o watimu kei na lomana. (Vkte. 2:24) Kena ivakaraitaki o Lilia kei Ruslan, sa sivia e 15 na yabaki nodrau vakawati. Rogoca na ka rau vakadinadinataka ni oti ga nodrau vakawati. E kaya o Lilia: “Keirau raica ni sa sega ni levu na gauna keirau vakayagataka vata. Keirau sa osooso tu ga ena cakacaka saumi, cakacaka ni vale, vaka kina nodratou susugi na gone. Keirau liaca ke sega na gauna me keirau vakayagataka vata, sa rawa sara ga ni keirau veiyawaki.”

10. Era na muria vakacava na veiwatini na ivakavuvuli ena Efeso 5:15, 16?

¹⁰ Na cava mera cakava na veiwatini mera vakadeitaka kina me tiko na gauna mera vakayagataka vata? De dua mo lokuca se tuvanaka na gauna mo drau vakayagataka vata. (Wilika Efeso 5:15, 16.) E kaya e dua na tacida tagane mai Nigeria o Uzondu: “Niu tuvanaka na ka meu cakava, au okata tale ga kina na gauna me keirau vakayagataka vata vakaveiwatini, e  bibi sara ga vei au na gauna qori.” (Fpai. 1:10) Dikeva na ka e dau cakava o Anastasia, na watina na ivakatawa ni tabacakacaka mai Moldova, me vakayagataka vinaka nona gauna. E kaya: “Au saga meu cakava rawa eso na ka e vinakati me caka, ni osooso tiko o watiqu ena nona itavi. Ni caka qori, e rawa ni tiko na gauna me keirau vakayagataka vata.” Ia vakacava ke vakadredretaka nomudrau ituvatuva mo drau raica na gauna mo drau vakayagataka vata?

11. Na itavi cava rau dau qarava vata o Akuila kei Pirisila?

¹¹ E rawa nira vuli na veiwatini ena nodrau ivakaraitaki o Akuila kei Pirisila, era dokai rau e levu na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri. (Roma 16:3, 4) E sega ni tukuna vakamatailalai na iVolatabu na itukutuku ni nodrau vakawati, ia e tukuna ga ni rau dau cakacaka vata, vunau vata, rau veitokoni tale ga ena nodra vukei eso. (Caka. 18:2, 3, 24-26) Na gauna kece e laurai kina ena iVolatabu na yaca Akuila kei Pirisila, e dau cavuti vata tu ga.

12. Na cava me rau cakava na veiwatini me levu kina na gauna rau vakayagataka vata? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹² Era na vakatotomuri Akuila vakacava kei Pirisila na veiwatini? Vakasamataka na levu ni ka drau rawa ni cakava vata vakaveiwatini. Rawa ni drau cakava vata eso na itavi qori, mo drau kua ni cakava yadudua? Kena ivakaraitaki, rau dau vunau vata o Akuila kei Pirisila. Vakacava drau tuvanaka mo drau cakava wasoma? Rau dau cakacaka vata tale ga o Akuila kei Pirisila. De dua ena duidui na nomudrau cakacaka, ia vakacava e rawa ni drau cakava vata na cakacaka ni vale? (Dauv. 4:9) Ni drau veivuketaka na itavi, drau na cakacaka vata kina, rawa tale ga ni drau veivosaki vakalevu. Kena ivakaraitaki o Robert kei Linda, sa sivia e 50 na yabaki nodrau vakawati. E kaya o Robert: “Meu tukuna vakadodonu, e sega ni levu na gauna keirau dau vakayagataka vata ena ka ni veivakamarautaki. Ia niu sava iyayanikana qai vakamamacataka o watiqu, se niu werewere tiko e tuba qai mai vukei au o koya, dua na ka noqu marau. Keirau veivolekati ni keirau cakava vata na ka, keirau veilomani tale ga vakalevu.”

13. Na cava me rau cakava na veiwatini me rau veivolekati kina?

¹³ Nanuma ni drau tiko taurua ga, sega ni kena ibalebale ni drau sa veivolekati. E kaya e dua na yalewa vakawati mai Brazil: “Keirau osooso vakalevu ena gauna qo, e rawarawa sara ni nanumi ni keirau vakayagataka vata tiko na gauna ni keirau tiko vata ga ena dua na vale. Au vulica ni levu tale na ka e vinakati. E bibi tale ga meu kauaitaki watiqu.” Rogoca na ka e cakava o Bruno kei watina o Tays, me rau  veikauaitaki kina. E kaya o Bruno: “Ena neirau gauna galala kece, keirau na biuta tani na talevoni me keirau marautaka vata na gauna ya.”

14. Na cava me rau cakava na veiwatini ke rau sega ni via cakava vata na ka?

¹⁴ Vakacava ke rau sega ni vinakata na veiwatini me rau cakava vata na ka? De dua e duidui na ka rau taleitaka, se votivoti nona itovo e dua. Na cava mo drau cakava? Vakasamataka na buka sa cavuti oti mai. Ena sega ni caudre sara ni se qai waqa ga, e vinakati me uturi vakalalai ena buka lelevu. E va tale ga qori nomudrau vakayagataka vata na gauna, rawa ni drau tekivu vakalalai. Mo drau cakava vata na ka drau na marautaka ruarua, sega ni ka drau na veicudruvi kina. (Jeme. 3:18) Ni drau tekivu vakalalai, ena rawa ni drau veilomani tale.

15. Na cava e bibi kina na veidokai me rau veilomani tiko ga na veiwatini?

¹⁵ E bibi na veidokai ena vakawati. E vaka na cagi bulabula e rawa ni caudre tiko ga kina na buka. Ni sega na cagi bulabula, ena boko totolo na yameyame. E va tale ga qori ni sega na veidokai, rau na vakila na veiwatini ni sa batabata mai na nodrau veilomani. Ia ke rau dau veidokai, rau na saga me rau veilomani tiko ga. Nanuma tiko, me vakila sara ga o watimu ni o dokai koya, kua ni tukuna tiko ga ni o veidokai. Kena ivakaraitaki, sa sivia e 25 na yabaki nodrau vakawati o Penny kei Aret. E kaya o Penny: “Ni keirau veidokai, e vakilai kina na veilomani e vale. E rawarawa ni keirau tukuna na neirau nanuma baleta ni keirau dau veidokai.” Na cava gona mo cakava me vakila kina o watimu ni o dokai koya? Dikeva mada na vakaraitaki nei Eparama kei Sera.

16. Na cava era vulica na tagane vakawati ena ivakaraitaki nei Eparama? (1 Pita 3:7) (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁶ E dau vakaraitaka o Eparama ni dokai Sera. E kauaitaka na rai nei Sera, e doka tale ga. Dua na gauna e rarawa o Sera qai vakaraitaka vei Eparama na levu ni nona rarawa, e beitaki koya mada ga. Vakacava e cudru o Eparama qai vosataki koya? Sega. E kila ni dau vakamalumalumu o Sera, e dau veitokoni tale ga. E rogoci koya vinaka o Eparama qai saga me walia na leqa. (Vkte. 16:5, 6) Na cava eda vulica? Kemuni na tagane vakawati, e tu vei kemuni na lewa moni vakatulewa ena nomuni vuvale. (1 Kor. 11:3) Ia e dua na ka vakayalololoma moni cakava, moni kauaitaka na rai nei watimuni ni bera ni oni vakatulewa, vakabibi ke vauci kina o koya. (1 Kor. 13:4, 5) Eso na gauna ena rairai lomaocaoca o watimu, ena rairai vinakata me vakaraitaka na lomana. Vakacava o doka nona rai ni o rogoci koya vinaka?  (Wilika 1 Pita 3:7.) Kena ivakaraitaki, sa voleka ni 30 na yabaki nodrau vakawati o Angela kei Dmitry. E vakamacalataka o Angela na ka e dau cakava o watina me vakaraitaka nona veidokai: “E dau tu vakarau o Dmitry me rogoci au ena gauna au rarawa kina se niu vinakata mada ga me keirau veivosaki. E yalovosovoso, ena gauna mada ga au cudru kina.”

17. Na cava era vulica na yalewa vakawati ena ivakaraitaki nei Sera? (1 Pita 3:5, 6)

¹⁷ E vakaraitaka o Sera ni dokai Eparama ni tokona nona vakatulewa. (Vkte. 12:5) Dua na gauna, rau sega ni namaka o Eparama kei Sera nodratou yaco yani e tolu na vulagi, e vakaraitaka o Eparama nona kauaitaki ratou. E kerei Sera me biuta mada na ka e cakava tiko me bulia e vica na madrai. (Vkte. 18:6) E vakusakusa o Sera me tokona na vakatulewa nei Eparama. Kemuni na yalewa vakawati, o rawa ni vakatotomuria na ivakaraitaki nei Sera mo tokona na vakatulewa nei watimu. Ni o cakava qori, ena dei kina nomudrau vakawati. (Wilika 1 Pita 3:5, 6.) E vakamacalataka o Dmitry sa cavuti oti mai, na ka e dau cakava o watina me vakaraitaka nona dokai koya. E kaya: “Au marautaka na sasaga nei Angela me tokona noqu vakatulewa ena gauna mada ga e sega ni duavata kina. Ke sega ni vinaka sara na vakatulewa qori, ena sega ni vakalewa.” Sa na rawarawa mada ga nomu lomana e dua e dokai iko!

18. E yaga vakacava nodrau sasaga na veiwatini me rau veilomani tiko ga?

¹⁸ Nikua, e saga o Setani mera kua ni veilomani na lotu vaKarisito era vakawati. E kila vinaka ke ra sega ni veilomani, e rawa nira biuti Jiova. Ia na loloma dina ena sega ni oti rawa! Koya gona, nomudrau veilomani vakaveiwatini me vaka mada ga na loloma e vakamacalataki ena Sere i Solomoni. Drau vakadeitaka mo drau vakaliuci Jiova tiko ga ena nomudrau vakawati, me tiko na gauna mo drau vakayagataka vata, doka na rai nei watimu kei na veika e gadreva. Ke drau cakava qori, ena dokai o Jiova na iVurevure ni loloma dina ena nomudrau vakawati, drau na veilomani tale ga ena nomudrau bula taucoko, me vaka na caudre ni buka e uturi tiko ga.