O Bau Kila?

SARAVA/ROGOCA

O Bau Kila?

E dina ni rawa ni dua e kaburaka na itei ni co ca ena nona loganiwiti e dua tale ena gauna makawa?

Na ivola qo i Empara Justinian ena 1468 na Digest e dua vei ira na itukutuku e vakamacalataki kina vakamatailalai na veika vakalawa ni gauna makawa

E KAYA o Jisu ena Maciu 13:24-26: “Na Matanitu vakalomalagi e vaka na dauteitei e kaburaka na itei vinaka ena nona were. Nira moce tiko nona tamata, e lako mai na kena meca qai kaburaka na itei ni co ca ena loganiwiti, oti a lesu. E kadre na witi, lai vua sara, e kadre tale ga na co ca.” Era vaqaqa na dauvolaivola na dina ni vakatautauvata qori, e volai ena veika vakalawa e Roma makawa ni dina na vakasama qori.

“Ni kaburaki na co ca ena inaki me veisausaumitaka na ca . . . ena raici me vaka na basulawa ena lawa vakaRoma. Kena vakayagataki na lawa eda rawa ni kaya kina ni qo e dua na ka e dau caka tiko,” e kaya e dua na ivolavosa ni iVolatabu. E vakamacalataka e dua na vuku o Alastair Kerr ena 533 G.V., ni vola nona ivola o Empara Justinian e Roma, qai vakatoka me Digest, e vakamacalataki kina vakalekaleka na lawa vakaRoma kei na so na ka e vola e dua na kenadau ena veika vakalawa ni gauna vaKirisi kei na gauna vakaRoma (rauta na 100-250 S.K.). E vakamacalataki ena ivola qori (Digest, 9.2.27.14), ni a tukuna o Ulpian, e kenadau ena veika vakalawa, e dua na kisi a vakatulewa kina e dua na iliuliu e Roma ena ikarua ni senitiuri o Celsus. A kaburaki na co ca ena nona itei e dua, mani vakacacani kina na ka e tea. E vakamacalataki ena Digest na lawa era rawa ni vakayagataka na itaukei ni itei se o ira na dau teitei me sauma kina o koya e vakavuna na leqa na veika sa vakalusi ena itei.

Na veika ca e dau vakayacori qori ena matanitu o Roma ena gauna makawa e vakaraitaka ni dau yaco dina na ituvaki e cavuta o Jisu.

E vakacava na levu ni galala e vakatara o Roma vei ira na iliuliu vakaJiu e Jutia ena imatai ni senitiuri?

DONUYA na gauna qori, a vakarurugi tu o Juta ina matanitu o Roma. E tala e dua na nona mata o Roma me tiko e kea kei na nona mataivalu. Na ka ga e kauaitaka o koya na soqoni ni ivakacavacava me kau i Roma, me kua tale ga na tiko yavavala. E cata o Roma na cakacaka vakatawadodonu, ke dua tale ga e vakavuna na tiko yavavala ena totogitaki. Ke sega, ena laiva ga o Roma na cicivaki ni siga yadua vei ira na iliuliu ni yasana.

Ra bose tiko na lewe ni Sanadrini Jiu

Na Sanadrini e nodra mataveilewai cecere na Jiu, e vakatulewa tale ga me baleta na veika e vauca na nodra lawa na Jiu. Era tu tale ga e Jutia na mataveilewai e ra. E dau vakatulewataki kina e levu na kisi e vauci ira ga na lewenivanua kei na so na dau basulawa, ena sega ni siova qori na matanitu o Roma. E yalani ga ena nodra mataveilewai na Jiu na nodra vakamatei na dau basulawa—na dodonu e nona ga na matanitu o Roma. Dua na kena e kilai levu oya na nodra lewai Sitiveni na Sanadrini ra qai vakaviriki koya me mate.—Caka. 6:8-15; 7:54-60.

E dau sivia tale na ka era cakava e levu na Jiu ena Sanadrini ena ka e vauca na lawa. “Na kena e ca duadua,” e kaya e dua na vuku o Emil Schürer, “oya ni matanitu qo o Roma, e dau rawarawa tu ga nona vakatulewa ke dua e kilakasamitaki ni saqata na veika vakapolitiki.” Dua na kena ivakaraitaki a yaco ena gauna e veiliutaki tiko kina na komada ni mataivalu o Claudius Lysias, ena nona vesuki Paula, e lewenivanua e Roma.—Caka. 23:26-30.