1, 2. (a) E raica vakacava o Jisu na Lawa ni Kalou? (b) Era vakatanitaka vakacava na Lawa na vunivola kei na Farisi?

E BIBI vei Jisu na Lawa e vola o Mosese. Sa rauta ni Lawa ya e vakarautaka na Tamana o Jiova, e lomani koya tale ga vakalevu. E parofisaitaki ena Same 40:8 na levu ni nona taleitaka o Jisu na lawa ni Kalou, e kaya: “Na noqu Kalou, au marautaka vakalevu meu cakava na lomamuni, qai tu e vu ni lomaqu na nomuni lawa.” Na ka e tukuna o Jisu kei na ka e cakava e vakadeitaka ni uasivi, e yaga, e dina tale ga na Lawa ni Kalou.​—Maciu 5:17-19.

² Sa wacava na rarawa i Jisu nira vakatanitaka na vunivola kei na Farisi na Lawa i Tamana! Era muria vakamatailalai eso na tikina, e kaya o Jisu: “Oni solia na ikatini ni midi kei na dili kei na kumini.” Na cava e yaco kina? E kuria: “Oni sega ni kauaitaka na veika e bibi ena Lawa me vaka na lewadodonu, loloma, kei na yalodina.” (Maciu 23:23) E sega ni vakataki ira na Farisi qori o Jisu ni kila vinaka na inaki ni Lawa, ni vakavotui ena kena ivakaro yadua na itovo ni Kalou.

3. Na cava ena veivosakitaki ena ulutaga qo?

 ³ Eda sega ni vakarurugi na lotu vaKarisito ena Lawa ni veiyalayalati. (Roma 7:6) Ia e maroroya qori o Jiova ena nona Vosa na iVolatabu. E sega ni vinakata meda kauaitaka vakamatailalai, ia e vinakata ga meda kila da qai muria na “veika e bibi,” oya na kena ivakavuvuli cecere. Kena ivakaraitaki, na ivakavuvuli cava eda kila ena kena vakarautaki na koro ni idrodro? Eda vulica ena ulutaga sa oti na ka me vakayacora o koya e dro tiko. Eda vulica tale ga na veika me baleti Jiova ena ka e dau vakayacori ena koro ni idrodro kei na sala meda vakatotomuria kina nona itovo. Koya gona ena saumi ena ulutaga qo e tolu na taro: E laurai vakacava na yalololoma i Jiova ena nona vakarautaka na koro ni idrodro? Na cava eda vulica ena nona rai me baleta na bula? E vakaraitaka vakacava na uasivi ni nona lewadodonu? Ena tikina yadua, qara na sala mo vakatotomuria kina na Tamamu vakalomalagi.—Wilika Efeso 5:1.

4, 5. (a) Na cava e rawarawa kina ni lakovi na koro ni idrodro? (b) Cava eda vulica kina me baleti Jiova?

⁴ E rawarawa na kena lakovi na ono na koro ni idrodro. E vakaroti ira na Isireli o Jiova mera wasea vakatautauvata na koro qori ena yasa ruarua ni Uciwai na Joritani. Na vuna? Me rawa ni lai vakaruru totolo kina o koya e dro tiko, me ganiti koya tale ga. (Tiko 35:11-14) E vinaka na ituvaki ni kena gaunisala. (Vkru. 19:3) E kena ivakarau vei ira na Jiu me vakaduri na ivakatakilakila me dusimaki ira na dro ina koro. Ni sa vakarautaki tu na koro ni idrodro, e sega ni vakasaurarataki o koya e veivakamatei vakacalaka me dro ina dua tale na vanua ni na rawa ni temaki me sokalou lasu.

⁵ Vakasamataka mada: E vakarota o Jiova mera totogitaki o ira na nakita nodra veivakamatei. Ia vei ira na sega ni nakita, e soli na gauna mera lomani ra qai taqomaki! E vola e dua na daunivakamacala, “E vakamatatataki, vakarawarawataki na ka kece, me kua ni dredre. E vakaraitaka qori na yalovinaka ni Kalou.” O Jiova e turaganilewa dauveinanumi, e sega ni qara na ka me totogitaki ira kina nona dauveiqaravi. E kena veibasai ga, ni “kauaitaki keda” vakalevu.—Efeso 2:4.

6. E veicalati vakacava nodra rai na Farisi kei na yalololoma ni Kalou?

⁶ Era sega ni dau yalololoma na Farisi. Kena ivakaraitaki, e nodra ivakarau mera kua ni vosota na cala e caka wasoma. E vakabibitaka o Jisu na nodra rai me baleti  koya e cakacala ni cavuta na ka era dau masulaka na Farisi: “Kemuni na Kalou, au vakavinavinaka vei kemuni niu sega ni vakataki ira na so, era dau kocokoco, era sega ni yalododonu, era dau veibutakoci, seu vakataki koya na daukumuni ivakacavacava qo.” Na cava era sega ni dau yalololoma kina na Farisi? E tukuni ena iVolatabu nira “beci ira na vo ni lewenivanua.”—Luke 18:9-14.

7, 8. (a) Ni cala vei iko e dua, o na vakatotomuri Jiova vakacava? (b) E vakatovolei vakacava noda yalomalumalumu ni vinakati meda veivosoti?

⁷ Mo vakatotomuri Jiova, kua ni vakataki ira na Farisi. Mo dau veinanumi. (Wilika Kolosa 3:13.) Dua na sala mo vakayacora kina qori ena nomu yalorawarawa ni veivosoti. (Luke 17:3, 4) Mo taroga: ‘Au dau vosoti ira na cala wasoma vei au? Au dau guta na veiyaloni kei na dua e vakacudrui au se vakararawataki au?’

⁸ E vakatovolei noda yalomalumalumu ni vinakati meda dau veivosoti. Era sega ni vakaraitaka qori na Farisi nira dau veibeci. Ia nida lotu vaKarisito, e bibi meda “okati ira na kena vo mera uasivi” keda, me rawarawa kina nida vosoti ira. (Fpai. 2:3) Vakacava o na vakatotomuri Jiova ni laurai vei iko na yalomalumalumu? Me kua ni dua na ka e vakalatilati ena “gaunisala” ni nomu veivosoti, me vinaka tale ga na kena ituvaki. Mo totolo ni vakaraitaka na yalololoma, kua tale ga ni dau cudru totolo.—Dauv. 7:8, 9.

9. E vakadeitaka vakacava o Jiova vei ira na Isireli na bibi ni bula?

⁹ Na inaki levu ni koro ni idrodro mera taqomaki kina na Isireli mera kua ni vakadavedra. (Vkru. 19:10) Ni bibi vei Jiova na bula, e sega kina ni taleitaka na “liga e vakadavea na nodra dra na sega ni cala.” (Vkai. 6:16, 17) E kauaitaka mada ga na veivakamatei e sega ni nakiti, ni Kalou lewadodonu, e yalosavasava tale ga. Ena lomani o koya e sega ni nakita nona veivakamatei, ia me vakamacalataka na ka e cakava vei ira na qase. Ke laurai ni sega ni nakita, ena tiko ga ena koro ni idrodro me yacova ni mate na bete levu. Kena ibalebale ni rawa ni tiko ena nona bula taucoko. Era kila kece kina qori na Isireli na bibi ni bula. Mera doka na Vunibula, e bibi mera qarauna na nodra ivalavala me kua ni vakaleqa na nodra bula na wekadra.

10. Era vakaraitaka vakacava na vunivola kei na Farisi nira sega ni doka na bula?

¹⁰ Era sega ni vakataki Jiova na vunivola kei na Farisi nira vakawalena na bula. Ena sala cava? E tukuna vei ira o Jisu: “Oni kauta tani na ki ni kilaka. O kemuni mada ga oni sega ni curu kina, oni qai tarovi ira na curu tiko kina!” (Luke 11:52) E nodra itavi na vunivola kei na Farisi mera vakamacalataka na ibalebale ni Vosa ni Kalou, mera vukea tale ga e levu mera muria na sala ni bula tawamudu. Ia era vakamuai ira tani mera kua ni muri Jisu na “iLiuliu Levu ni bula.” Era dusimaki  ira ga ena vanua mera rusa kina. (Caka. 3:15) Nira dokadoka ra qai nanumi ira ga na vunivola kei na Farisi, era sega kina ni kauaitaka na bula kei na nodra taqomaki na wekadra. Sa vakaloloma dina!

11. (a) E vakaraitaka vakacava na yapositolo o Paula ni duavata kei na rai ni Kalou me baleta na bula? (b) Cava meda cakava meda vakatotomuri Paula kina ena cakacaka vakaitalatala?

¹¹ Eda na ucui Jiova vakacava nida sega ni muria nodra itovo na vunivola kei na Farisi? Dodonu meda doka da qai mareqeta na isolisoli ni bula. E vakayacora qori na yapositolo o Paula ni vunau sara vakavinaka. Na cava e yaco kina? E tukuna: “[Au] sa galala mai na nodra dra na tamata kece ga.” (Wilika Cakacaka 20:26, 27.) E sega ni vunau o Paula ni ora tiko na lomana, se cakava ga baleta ni nona itavi. Ia e lomani ira na lewenivanua, e talei vua na nodra bula. (1 Kor. 9:19-23) Meda bucina tale ga na rai i Jiova me baleta na bula, ni ‘vinakata meda veivutuni kece.’ (2 Pita 3:9) Vakacava o iko? De dua ena vinakati mo yalololoma vakalevu ni na uqeti iko mo gumatua ena cakacaka vakaitalatala, o na marautaka tale ga.

12. Na cava e bibi kina meda qaqarauni na lotu vaKarisito?

¹² Eda na doka tale ga na bula me vakataki Jiova nida dau qaqarauni. Meda qaqarauni nida draiva se cakacaka tiko, taravale, nida vakavinakataka na vanua ni soqoni se da gole tiko kina. Kua ni vakabibitaka na toso ni cakacaka, na ilavo, na ka me rawati qai sega na qaqarauni kei na taqomaki ni bula. Ni lewadodonu na noda Kalou, e dau vakayacora tu ga na ka dodonu. Eda vinakata meda vakatotomuri koya. Era na saga na qase mera qarauna na nodra bula kei ira na tiko volekati ira. (Vkai. 22:3) Mo ciqoma ke vakasalataki iko e dua na qase ena idusidusi kei na ivakatagedegede me muri me taqomaki kina na bula. (Kala. 6:1) Mo raica na bula mai na rai i Jiova, “mo kua ni beitaki kina ena vakadavedra.”

13, 14. Era na muria vakacava na lewadodonu i Jiova na qase ni Isireli?

¹³ E vakaroti ira na qase ni Isireli o Jiova mera muria na nona ivakatagedegede cecere ni lewadodonu. Kena imatai, mera kila na ka dina e yaco. Oti, mera vakalewa vinaka na inaki i koya e veivakamatei, nona rai, kei na nona ivalavala e liu, nira vakatulewataka me lomani se sega. Mera vakaraitaka na lewadodonu ni Kalou, era na saga mera vakadeitaka ni o koya e veivakamatei e vakayacora ena “yaloca” se “inaki ca.” (Wilika Tiko Voli Mai na Lekutu 35:20-24.) Ke vinakati na ivakadinadina, e rawa ni rua me rau vakadinadinataka ni sega ni nakita nona veivakamatei.—Tiko 35:30.

¹⁴ Nira sa vakadeitaka na qase na dina ni itukutuku, mera kua ni kauaitaka ga na cala, mera kauaitaki koya tale ga e cakacala. E bibi mera yalomatua, me kua ni vovodea nodra rai. Kena ilutua, mera kerea na veidusimaki ni yalo tabu i Jiova, era na vakatotomuria kina na nona vuku, yalololoma, kei na lewadodonu.—Lako 34:6, 7.

15. E raici ira vakacava na ivalavala ca o Jisu ni vakatauvatani kei ira na Farisi?

¹⁵ Era dau kauaitaka ga na Farisi na ka e cakava o koya e cala, era sega ni kauaitaka na ivakarau ni lomana. Nira raica na Farisi ni kana tiko o Jisu ena vale nei Maciu, era tarogi ratou na nona tisaipeli: “Na cava e kanavata tiko kina kei ira na daukumuni ivakacavacava kei ira na ivalavala ca na nomudou qasenivuli?” E sauma o Jisu: “E sega ni yaga na vuniwai vei ira na bula vinaka, e yaga ga vei ira na tauvimate. Ni lai saga gona moni kila na ibalebale ni  vosa qo, ‘E bibi vei au na loloma, sega ni isoro.’ Au sega ni lako mai meu kacivi ira na yalododonu, meu kacivi ira ga na ivalavala ca.” (Maciu 9:9-13) Kena ibalebale qori ni vakawalena o Jisu na cala bibi ya? Sega, ni vakabibitaka ena nona ivunau na veivutuni. (Maciu 4:17) E kila vinaka o Jisu nira vinakata tale ga na “daukumuni ivakacavacava kei ira na tamata ivalavala ca” qori mera veisau, era sega ni lai kana wale ga ena vale nei Maciu. Ni “levu era sa muri koya voli.” (Mari. 2:15) Ka ni rarawa nira sega ni kila rawa e levu na Farisi na ka e raica o Jisu. Era tukuna nira sokaloutaka na Kalou lewadodonu, e yalololoma tale ga, ia era sega ni ucui koya nira okati ira na wekadra mera valavala ca, mera kua ni lomani.

16. Na cava me vakadeitaka na komiti ni veilewai?

¹⁶ Nikua, e bibi vei ira na qase mera vakatotomuri Jiova ni “taleitaka na lewadodonu.” (Same 37:28) Era na “vaqaqa vinaka sara qai vakataroga” ke vakayacori dina na cala. Ke dina, era na qarava na kisi qori ni muri na idusidusi vakaivolatabu. (Vkru. 13:12-14) Nira lewe ni komiti ni veilewai, e bibi mera vakadeitaka vinaka ni sa veivutuni na lotu vaKarisito e valavala ca bibi. E dau dredre me kilai ni sa veivutuni e dua. E vauci kina na nona rai, itovo, kei na ivakarau ni lomana. (Vkta. 3:3) Ke vinakata me lomani, e bibi me veivutuni. *

17, 18. Era na kila vakacava na qase ni dua e veivutuni dina? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹⁷ Era sega ni kila na qase na ka e tu e lomada, rau kila ga o Jiova kei Jisu. Ke o qase ni ivavakoso, o na kila vakacava ni sa veivutuni dina e dua? Kena imatai, kerea na vuku kei na yalomatua. (1 Tui 3:9) Kena ikarua, rai ena Vosa ni Kalou kei na ivola e vakarautaka na dauveiqaravi yalodina, mo vakaduiduitaka kina na “rarawa vakavuravura” kei na “rarawa e salavata kei na loma ni Kalou,” oya na veivutuni dina. (2 Kor. 7:10, 11) Raica ena iVolatabu na nodra ivakaraitaki na veivutuni dina kei ira na sega. E vakamacalataki vakacava kina na nodra rai, itovo, kei na ivalavala?

¹⁸ Kena ilutua, saga mo kilai koya vinaka e cala. Mo kauaitaka na nona isususu, nona inaki, kei na ka e sega ni cakava rawa. Na iVolatabu e vakamacalataki Jisu na ulu ni ivavakoso: ‘Ena sega ni vakatulewa ena ka e raica e matana, se veivunauci ena ka e rogoca e daligana. Ena lewai ira vakadodonu na vakaloloma, ena veivunauci vakadodonu ena vukudra na yalomalumalumu e vuravura.’ (Aisea 11:3, 4) Kemuni na ivakatawa, e nomuni iliuliu o Jisu, ena vukei kemuni moni vakatulewa me vakataki koya ga. (Maciu 18:18-20) Vakacava eda marautaka nodra veivakatawani na qase dauloloma? Eda vakavinavinakataka dina nodra saga mera dau yalololoma ra qai lewadodonu ena ivavakoso!

19. O na muria vakacava na ka o vulica ena koro ni idrodro?

¹⁹ E vakavotui ena Lawa e vola o Mosese na “yavu ni ivakavuvuli dina” me baleti Jiova kei na nona ivakavuvuli dodonu. (Roma 2:20) Kena ivakaraitaki, era vulica na qase me baleta na koro ni idrodro na sala mera lewa kina “ena lewadodonu dina.” Eda vulica tale ga na sala meda vakaraitaka kina na ‘dei ni loloma kei na yalololoma’ ena keda maliwa. (Saka. 7:9) Eda sega ni vakarurugi ena Lawa e vola o Mosese. Ia e sega ni veisau o Jiova, se bibi tiko ga vua na lewadodonu kei na yalololoma. Eda kalougata nida qarava na Kalou e buli keda meda ucui koya, eda rawa kina ni muria na nona itovo da qai vakaruru vua!