O Bau Kila?
A bula dina o Motekai?
E BIBI na ka e cakava na Jiu o Motekai ena veika e yaco e tukuni ena ivola na Esiteri. A kau vakavesu, e lai cakacaka sara ena valenitui e Perisia. Qori ena itekitekivu ni ikalima ni senitiuri B.G.V. “ena gauna i [Tui] Esuerosi.” (Nikua, e levu era vakabauta ni tui qori o Kisekise na iMatai.) E tarova o Motekai na kena bukiveretaki me vakamatei na tui. Ena levu ni nona vakavinavinaka na tui, e tuvanaka kina me vakacerecerei e matanalevu o Motekai. Ni sa mate o Emani, na kena meca o Motekai kei ira na vo ni Jiu, e qai toroya cake na tui na nona itutu o Motekai me paraiminisita. E rawa kina vei Motekai me vakarautaka e dua na lawa mera vakabulai kina mai na labakawa na Jiu ena Matanitu o Perisia.—Esit. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.
Ena itekitekivu ni ika20 ni senitiuri era kaya eso na daunitukutuku makawa ni italanoa wale ga na ka e volai ena ivola na Esiteri, a sega tale ga ni bula dina o Motekai. Ia ena 1941 era rairai kunea na daukelikeli na ivakadinadina me tokona na itukutuku vakaivolatabu me baleti Motekai. Na cava era kunea?
Era kunea na dauvakadidike e dua na papa qele e volai tu kina na yacana e dua na turaga o Marduka (vakavalagi Mordecai). E dua na vakailesilesi, e rairai daunifika e Susani. Ena gauna e kunei kina na papa qele qo, e vola o Arthur Ungnad e kenadau ena itukutuku ena Tokalau, ni qo na imatai ni gauna me volai kina na yaca i Motekai ena dua tale na vanua.
Me tekivu mai na gauna e tukuna kina qori o Ungnad, era sa vakadewataka na dauvakadidike e vica vata na udolu na papa qele vakaPerisia. E wili kina na papa qele ena koro o Persepolis, e kune ena irusarusa ni Valeniyau volekata na bai ni koro. E dikevi ni papa qele qori e caka ena gauna e veiliutaki kina o Kisekise na iMatai. Era volai ena vosa vakallama, e tiko kina eso na yaca e volai ena ivola na Esiteri. a
Qo na yaca i Motekai (Marduka) ena papa qele ni Perisia
E volai ena vica na papa qele ni Persepolis na yaca Marduka, e veiqaravi vakavunivola ena valenitui e Susani ni veiliutaki tiko o Kisekise na iMatai. E vakamacalataki ena dua na papa qele qori ni a daunivakadewa o Marduka. Qori e salavata kei na ka e tukuni ena iVolatabu me baleti Motekai. E dua na vakailesilesi ena valenitui nei Tui Esuerosi (Kisekise na iMatai), e kila e rauta ni rua na vosa. E dau dabe o Motekai ena matamata ni tui ena valenitui e Susani. (Esit. 2:19, 21; 3:3) Qo e dua na vale levu era veiqaravi kina na vakailesilesi ni valenitui.
Levu na ka erau tautauvata kina o Marduka e volai ena papa qele, kei Motekai e volai ena iVolatabu. E tautauvata na gauna kei na vanua rau bula kina, erau vakailesilesi cecere ena dua vata ga na vanua ni cakacaka. Na itukutuku kece qori e rairai vakadeitaka ni veika e kune ena vakekeli e dusi Motekai e tukuni ena ivola na Esiteri.
a Ena 1992 e vola o Parofesa Edwin M. Yamauchi e dua na ulutaga e tiko kina e tini na yaca mai na papa qele ni Persepolis, era volai tale ga ena ivola na Esiteri.
