1. Na cava meda namaka? Cava eda nuidei kina?

 MEDA namaka nida na vakacacani ena noda cakacaka vakavunau. De dua ena kaukaua tiko ga na veivakacacani qori ni toso na gauna. (Tani. 11:44; 2 Tim. 3:12; Vkta. 16:21) Ia eda nuidei ni na vukei keda o Jiova. Na vuna? O Jiova e dau vukei ira tu ga na nona dauveiqaravi ena nodra ilesilesi, ke dredre mada ga. Kena ivakaraitaki, meda veivosakitaka mada eso na ka e sotava na parofita o Isikeli ni vunau vei ira na Jiu era kau vakavesu i Papiloni.

2. Na cava e tukuna o Jiova me baleti ira ena yalava nei Isikeli? Cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo? (Isikeli 2:3-6)

² E vakacava tu na nodra itovo o ira na tiko ena yalava e vunau kina o Isikeli? E tukuna o Jiova nira “dau be,” “lomaqa,” era “talaidredre.” Era veivakamavoataki me vaka na wavakavotona, era veivakaleqai tale ga me vaka na batibasaga. Sa rauta me tukuna vakavica o Jiova vei Isikeli: ‘Kua ni rere’! (Wilika Isikeli 2:3-6.) E qarava rawa o Isikeli na nona cakacaka vakavunau (1) ni talai koya o Jiova, (2) ni vakaukauataki koya na yalo tabu, (3) ni vakaukauataka na Vosa ni Kalou na nona vakabauta. E vukei Isikeli vakacava na tolu na tikina qo? E vukei keda tale ga vakacava nikua?

3. Na matavosa cava e rairai vakayaloqaqataki Isikeli? E vakadeitaka vakacava o Jiova ni tokoni koya?

³ E tukuna o Jiova vei Isikeli: “Au talai iko.” (Isik. 2:3, 4) E rairai vakayaloqaqataki Isikeli sara ga qori. Na vuna? E macala ni a vakasamataka nona vakayagataka o Jiova na vosa qori ni lesi Mosese kei Aisea me rau nona parofita.  (Lako 3:10; Aisea 6:8) E kila tale ga ni vukei rau na parofita qori o Jiova me rau qarava na ilesilesi dredre. Ni tukuna gona vakarua o Jiova vei Isikeli: “Au talai iko,” e tiko na yavu vinaka me nuitaka kina na veitokoni i Jiova. E vola tale ga vakavica vata o Isikeli na matavosa qo: “E vosa vei au o Jiova.” (Isik. 3:16) Kena ikuri, e basika vakalevu na matavosa qo, “E vosa tale vei au o Jiova.” (Isik. 6:1) E vakadeitaka sara ga o Isikeli ni talai koya o Jiova. Me vaka tale ga ni luve ni bete o Isikeli, e rairai vakavulici koya o tamana ni o Jiova e dau tokoni ira na nona parofita ena veigauna sa oti. E tukuna o Jiova vei Aisake, Jekope, kei Jeremaia: ‘Au na tokoni iko.’—Vkte. 26:24; 28:15; Jere. 1:8.

4. Na cava e vakayaloqaqataki Isikeli?

⁴ Na cava era cakava na Isireli ni vunau vei ira o Isikeli? E kaya o Jiova: “Ena sega ni via rogoci iko na vuvale ni Isireli nira sega ni via rogoci au.” (Isik. 3:7) Na nodra sega ni via rogoci Isikeli, e vakaraitaka nira sega ni via vakarorogo vei Jiova. E vakacegui Isikeli na vosa qori me kila ni sega ni kena ibalebale ni qarava vakaca na nona itavi vakaparofita. E vakacegui Isikeli tale ga o Jiova ni gauna ena tauca kina na nona lewa, era na qai “kila ni tiko vata kei ira e dua na parofita.” (Isik. 2:5; 33:33) Sa rauta me vakayaloqaqataki Isikeli sara ga qori me qarava vinaka na nona cakacaka vakaitalatala.

5. Me vaka e tukuni ena Aisea 44:8, na cava meda yaloqaqa kina?

⁵ Eda yaloqaqa tale ga nida kila ni talai keda o Jiova. E rokovi keda nida  vakatokai meda nona “ivakadinadina.” (Aisea 43:10) Qori e dua na itavi dokai dina! Me vaka ga nona uqeti Isikeli o Jiova, ‘Kua ni rere,’ e uqeti keda tale ga: “Mo kua ni rere.” Na cava meda kua ni rerevaki ira kina na keda meca? Me vakataki Isikeli ga, e talai keda o Jiova, e tokoni keda tale ga.—Wilika Aisea 44:8.

6. (a) Eda kila vakacava ni na tokoni keda o Jiova? (b) Na cava eda yaloqaqa kina?

⁶ E yalataka o Jiova ni na tokoni keda. Kena ivakaraitaki, ni bera ni tukuna o Jiova: “O kemuni na noqu ivakadinadina,” e kaya: “Ni o lako e lomaniwai, au na tiko vata kei iko, kei na loma ni veiuciwai, ena sega ni luvuci iko. Ni o lako ena loma ni bukawaqa, o na sega ni kama se yameci iko na yameyame.” (Aisea 43:2) Ena cakacaka vakaitalatala, eso na gauna eda na sotava na leqa e vaka na waluvu kei na ituvaki e vaka na bukawaqa. Ia eda vunau tiko ga ni vukei keda o Jiova. (Aisea 41:13) Me vaka ena gauna i Isikeli, levu nikua era sega ni taleitaka na itukutuku eda kacivaka. Meda nanuma tiko ni sega ni kena ibalebale qori nida qarava vakaca na noda ilesilesi ni vunau. Eda vakayaloqaqataki nida kila ni marautaka o Jiova noda yalodina tiko ga ena vunau. E tukuna na yapositolo o Paula: “Ena vakaicovitaki na tamata yadua me vaka na ka e cakava.” (1 Kor. 3:8; 4:1, 2) E kaya e dua na tacida yalewa sa dede na nona painia: “Au marau niu kila ni dau vakalougatataka o Jiova na noda sasaga.”

7. E uqeti Isikeli vakacava nona dau vakasamataka na raivotu? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

⁷ E raica o Isikeli na kaukaua ni yalo tabu. Ena nona raivotu, e raica na cakacaka ni yalo tabu ni vukei ira na agilosi kaukaua, e tosoya tale ga na yava lelevu ni qiqi vakaturaga. (Isik. 1:20, 21) Na cava e cakava? E vola na ka e yaco. “Niu raica qori au davo vakatoboicu.” Na levu ni nona qoroqoro o Isikeli, e davo kina vakatoboicu ena qele. (Isik. 1:28) Toso na gauna, ni dau vakasamataka na raivotu vakatubuqoroqoro qori, e rairai uqeti koya sara ga ni rawa ni qarava vinaka nona cakacaka vakaitalatala ena veivuke ni yalo tabu.

8-9. (a) Na cava e yacovi Isikeli ni vakaroti koya o Jiova me tucake? (b) Cava tale e cakava o Jiova me vakaukauataki Isikeli ena nona yalava?

⁸ E vakaroti Isikeli o Jiova: “O iko na luve ni tamata, mo tu e yavamu meu vosa vei iko.” E vakaukauataki koya sara ga na ka e tukuni qori kei na yalo tabu me tucake. E vola o Isikeli: “E sobuti au na yalo tabu ena gauna ga e vosa kina vei au, e vakaduri au e yavaqu.” (Isik. 2:1, 2) Ena gauna kece ni nona cakacaka vakaitalatala e dusimaki koya tiko na “liga” ni Kalou, ya na yalo tabu. (Isik. 3:22; 8:1; 33:22; 37:1; 40:1) E vakaukauataki Isikeli na yalo tabu me qarava na nona itavi, ya me vunau vei ira na “yalokaukaua” ena yalava, era “domoqa.” (Isik. 3:7) E tukuna o Jiova vei Isikeli: “Au sa vakaukauataka na matamu me vaka na matadra, au vakaukauataka tale ga na yadremu me vaka na yadredra. Au cakava na yadremu me vaka na daimani, me kaukaua mai na vatu. Mo kua ni rerevaki ira, mo kua ni domobulataka na matadra.” (Isik. 3:8, 9) E vaka ga me tukuna tiko o Jiova vei Isikeli: ‘Me kua ni vakayalolailaitaki iko nodra yalokaukaua. Au na vakaukauataki iko.’

⁹ Oti qori e kauti Isikeli yani na yalo tabu ena nona yalava ni vunau. E vola o  Isikeli: “E vakaukauataki au tiko ga na liga i Jiova.” E dua na macawa nona vulica o Isikeli na itukutuku me vunautaka me kila vinaka, me rawa tale ga ni vunau ena doudou. (Isik. 3:14, 15) Oti, e dusimaki koya o Jiova me lako ina vanua bucabuca qai “sobuti [koya] na yalo tabu.” (Isik. 3:23, 24) Sa vakarau sara tu ga o Isikeli me tekivuna nona cakacaka vakavunau.

10. Na cava ena vukei keda meda rawa ni vunau? Na vuna?

¹⁰ Na cava ena vukei keda meda rawa ni vunau? Me saumi qori, vakasamataka mada na ka e yacovi Isikeli. Ni bera ni vunau, e vakaukauataki koya na yalo tabu. Me vakataki Isikeli, eda vunau rawa nikua ena veivuke ni yalo tabu. Na vuna? Ni valuti keda tiko o Setani me tarova noda cakacaka vakavunau. (Vkta. 12:17) Levu era nanuma ni kaukaua sara o Setani, e dredre meda valuti koya. Ia nida vunau, eda sa vakamalumalumutaki koya tiko! (Vkta. 12:9-11) E rawa vakacava? Nida vakaitavi ena cakacaka vakavunau, eda vakaraitaka nida sega ni vakamalumalumu ena veivakarerei i Setani. Na gauna kece eda vunau kina, eda sa vakamalumalumutaki koya tiko. Na cava gona eda rawa ni kaya nida vunau tiko ga nida tusaqati? E macala ni vakaukauataki keda tiko na yalo tabu, e vakadonui keda tale ga o Jiova.—Maciu 5:10-12; 1 Pita 4:14.

11. Ena vukei keda vakacava na yalo tabu? Na cava meda cakava me sobuti keda kina?

¹¹ Na cava tale eda vulica ena nona vakaukauataka o Jiova na mata i Isikeli kei na yadrena me vunau? Ena vakaukauataki keda na yalo tabu meda vosota na ituvaki dredre ena cakacaka vakaitalatala. (2 Kor. 4:7-9) Na cava gona meda cakava me rawa ni sobuti keda tiko ga na yalo tabu? E vinakati  meda kerea tiko ga qori ena masu, eda nuidei ni na rogoca o Jiova. E vakavulici ratou na nona tisaipeli o Jisu: “Dou kerekere tiko ga, . . . dou vaqaqara tiko ga, . . . dou tukituki tiko ga.” O Jiova ena “solia na yalo tabu vei ira era kerea vua.”—Luke 11:9, 13; Caka. 1:14; 2:4.

12. Me vaka e tukuni ena Isikeli 2:9–3:3, e kau mai vei na ivolavivigi? Na cava e volai tu kina?

¹² E vakaukauataki Isikeli na yalo tabu, e vakaukauataka tale ga na nona vakabauta na vosa ni Kalou. E raivotutaka o Isikeli e dua na liga e taura tu na ivolavivigi. (Wilika Isikeli 2:9–3:3.) E kau mai vei na ivolavivigi qori? Na cava e volai tu kina? E vakaukauataka vakacava na vakabauta i Isikeli? Meda raica mada. Na ivolavivigi e kau mai na idabedabe vakaturaga ni Kalou. De dua e tala o Jiova e dua vei ratou na va na agilosi e raica o Isikeli me solia vua na ivolavivigi. (Isik. 1:8; 10:7, 20) E volai tu ena ivolavivigi ya na vosa ni Kalou. Qori na nona itukutuku ni veilewai me tukuna o Isikeli vei ira na Isireli talaidredre era kau vakavesu, e balavu toka na itukutuku qori. (Isik. 2:7) E volai ruarua na yasa ni ivolavivigi.

13. Na cava e tukuna o Jiova me cakava o Isikeli ena ivolavivigi? Cava e kamikamica kina?

¹³ E tukuna o Jiova vei Isikeli me kania na ivolavivigi me “mamau kina na [ketena].” E talairawarawa o Isikeli me kania taucoko na ivolavivigi. Na cava na ibalebale ni raivotu qo? E vinakati me kila vinaka o Isikeli na itukutuku ena lai tukuna. E bibi me vakabauta na itukutuku qori, me uqeti koya me vunautaka. Oti e qai yaco e dua na ka veivakurabuitaki. E vakila o Isikeli ni “kamikamica sara me vaka na denioni” na ivolavivigi qori. (Isik. 3:3) Na vuna? E okata o Isikeli ni nona matataki Jiova e kamikamica se marautaka. (Same 19:8-11) E marau ni vakadonuya o Jiova me nona parofita.

14. Na cava e cakava o Isikeli me vakarautaki koya ena nona ilesilesi?

¹⁴ Oti e tukuna o Jiova vei Isikeli: “Mo tugana e lomamu, mo rogoca na vosa kece au tukuna vei iko.” (Isik. 3:10) E tukuna o Jiova vei Isikeli me nanuma vinaka na ka kece e volai tu ena ivolavivigi, me vakasamataka tale ga vakatitobu. Ni cakava qori, e kaukaua kina na nona vakabauta. E rawa tale ga ni tukuna vei ira na vesu tu na itukutuku bibi qori. (Isik. 3:11) Ni kila vinaka o Isikeli na itukutuku ni Kalou qai vakabauta, e tu vakarau gona me vunau tiko ga me yacova ni vakacavara.—Vakatauvatana Same 19:14.

15. Me rawa nida vosota, na cava meda ‘tugana e lomada’?

¹⁵ Me rawa nida vosota ena cakacaka vakaitalatala, e vinakati me vakaukauataka na noda vakabauta na vosa ni Kalou. E bibi meda ‘tugana e lomada’ na ka kece e tukuna o Jiova. Nikua e vosa vei keda o Jiova ena nona Vosa na iVolatabu. Na cava meda cakava me uqeta tiko ga na Vosa ni Kalou na noda vakasama, lomada, kei na noda inaki?

16. Na cava meda cakava ena Vosa ni Kalou? Eda na kila vakacava na kena ibalebale?

¹⁶ Nida kania vinaka na kakana, eda na kaukaua kina. Nida vulica tale ga na Vosa ni Kalou qai vakasamataka vakatitobu, ena kaukaua na noda vakabauta. Qori na ka e vinakata o Jiova meda vulica  ena raivotu ni ivolavivigi. E vinakata o Jiova me ‘mamau na keteda’ ena nona Vosa, ya meda kila vinaka na kena ibalebale. Eda na cakava qori nida masu, wilika nona Vosa qai vakasamataka vakatitobu. Nida masu, eda vakarautaka na lomada me ciqoma na vakasama ni Kalou. Oti, eda wilika e dua na wase ni iVolatabu. Oti qori, eda cegu vakalekaleka meda vakasamataka vakatitobu na ka eda wilika. Ena yaga vakacava? Na levu ga ni noda vakasamataka vakatitobu na Vosa ni Kalou, eda na kila vinaka na kena ibalebale, ena kaukaua kina na noda vakabauta.

17. Na cava e bibi kina meda vakasamataka vakatitobu na ka eda wilika ena iVolatabu?

¹⁷ Na cava e bibi kina meda wilika na iVolatabu qai vakasamataka vakatitobu? Qori ena vakaukauataki keda meda vunautaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena gauna qo kei na itukutuku warumisa ni veilewai eda na rairai kacivaka ena dua na gauna sa tu qo e matada. Nida vakasamataka tale ga vakatitobu na itovo talei i Jiova, eda na veivolekati kina kei koya. Eda na taleitaka e dua na ka kamikamica se marautaki, oya meda vakila na vakacegu.—Same 119:103.

18. Na cava era na qai kila o ira ena yalava? Na vuna?

¹⁸ Eda sega ni vakataki Isikeli ni lesi me parofita. Ia eda na gumatua tiko ga ni kacivaka na itukutuku i Jiova ena nona Vosa me yacova ni tukuna me sa rauta. Na gauna me vakataulewa kina o Jiova, mera kua ni ulubaletaka ena yalava nira sega ni vakasalataki se guilecavi ira na Kalou. (Isik. 3:19; 18:23) Ia era na qai kila ni vu mai vua na itukutuku eda vunautaka.

19. Na cava ena vakaukauataki keda meda qarava vinaka noda cakacaka vakaitalatala?

¹⁹ Na cava ena vakaukauataki keda meda qarava vinaka noda cakacaka vakaitalatala? Oya na tolu na tikina e vakaukauataki Isikeli. Eda vunau tiko ga nida kila ni talai keda o Jiova, e vakaukauataki keda na yalo tabu, e vakaukauataka tale ga noda vakabauta na Vosa ni Kalou. Ena veivuke i Jiova, eda uqeti meda qarava vinaka noda cakacaka vakaitalatala qai vosota tiko me yacova “na icavacava.”—Maciu 24:13.