1-2. (a) Na taro cava eda na veivosakitaka? (b) Eda kila vakacava ni via vukei keda o Jiova?

 O JIOVA ena vukei keda meda vosota na veika dredre ena noda bula, meda marautaka tale ga noda veiqaravi tabu. E vukei keda vakacava? Ena yaga vakacava nona veivuke? Ena saumi na taro qori ena ulutaga qo. Ia ni bera nida dikeva na kena isau, meda veivosakitaka mada na taro: E via vukei keda dina o Jiova?

² Me saumi qori, meda raica mada e dua na vosa e vakayagataka na yapositolo o Paula ena nona ivola vei ira na Iperiu. E vola: “E dau vukei au o Jiova, au na sega ni rere. Cava ena cakava rawa vei au na tamata?” (Iper. 13:6) E tukuni ena dua na ivakamacala ni iVolatabu ena ibalebale ni vosa “dau vukei” ena tikinivolatabu qori, e dusia e dua e cici yani me vukea e dua e kere veivuke tiko. Raitayaloyalotaki Jiova ni vakatotolo yani me lai vukea e dua e rarawa tiko. O na vakadinata ni dau yalorawarawa o Jiova me vukei keda, io e vinakata sara ga. Ni tokoni keda tiko, eda na marau tiko ga nida vosota na veika dredre.

3. Na cava e tolu na sala e vukei keda kina o Jiova meda marau tiko nida vosota na veika dredre?

³ Na cava eso na sala e vukei keda kina o Jiova meda vosota na veika dredre? Meda raica vata mada na ivola i Aisea. Na vuna? E levu na parofisai e tu kina e baleti keda na dauveiqaravi ni Kalou nikua. Kena ikuri, e dau vakamacalataki Jiova o Aisea ena vosa e kilai rawarawa. Kena ivakaraitaki na Aisea wase 30, e tu kina eso na vosa vakatautauvata eda raitayaloyalotaka kina nona dau vukei ira nona tamata o Jiova. E vola o Aisea ni o Jiova (1) e dau  vakarorogo vinaka me sauma noda masu, (2) e dusimaki keda, (3) e vakalougatataki keda nikua kei na veigauna se bera mai. Meda veivosakitaka sara qo na tolu na sala e vukei keda kina o Jiova.

4. (a) E vakamacalataki ira vakacava na Jiu ena gauna i Aisea o Jiova? Na cava e vakatara? (b) Na inuinui cava e vakarautaka o Jiova vei ira na yalodina? (Aisea 30:18, 19)

⁴ Ena itekitekivu ni Aisea wase 30 e vakamacalataki ira na Jiu o Jiova nira “gone dau be,” era “kuria na ivalavala ca ena ivalavala ca.” E kaya: “Nira tamata talaidredre, . . . era bese ni rogoca na lawa i Jiova.” (Aisea 30:1, 9) Nira sega ni vakarorogo na lewenivanua, e parofisaitaka o Aisea ni vakatara o Jiova mera sotava na veika dredre. (Aisea 30:5, 17; Jere. 25:8-11) Era qai kau vakavesu i Papiloni. Ia eso na Jiu era yalodina tiko ga, e via tukuna gona vei ira o Aisea e dua na itukutuku vinaka. E kaya vei ira ni dua na siga ena vakadonui ira tale o Jiova. (Wilika Aisea 30:18, 19.) Qori sara ga na ka e yaco. E qai sereki ira o Jiova. Ia era na sega ni vakabulai ena gauna sara ga ya. Na kena tukuni ni “wawa tiko ga ena vosota o Jiova me yalovinaka vei kemuni” e dusia ni na sivi toka e dua na gauna mera vakabulai na yalodina. Era kau vakavesu na Isireli i Papiloni me 70 na yabaki ni bera ni vakadonui mera lesu e dua na kena ivovo i Jerusalemi. (Aisea 10:21; Jere. 29:10) Nira sereki mera lesu ina nodra vanua, e veisau na nodra tagi ni rarawa me tagi ni marau.

5. E vakacegui keda vakacava na Aisea 30:19?

⁵ E rawa ni vakacegui keda nikua na vosa qo: “Ena lomani iko o koya ni rogoca na nomu tagi ni kere veivuke.” (Aisea 30:19) E vakadeitaka vei keda o Aisea ni o Jiova ena vakarogoci keda vinaka nida kere veivuke vua, ena sauma totolo tale ga noda masu. E kuria o Aisea: “Ena sauma ena gauna ga e rogoca kina.” Na vosa ni veivakadeitaki qori eda nanuma kina ni tu vakarau na Tamada, io e vinakata sara ga me vukei ira na kere veivuke vua. Noda kila qori e uqeti keda meda marau tiko ga nida vosota.

6. E laurai vakacava ena vosa i Aisea ni kauaitaka o Jiova nodra masu yadudua nona dauveiqaravi?

⁶ Na veivakadeitaki cava tale me baleta noda masu eda vulica ena tikinivolatabu qo? E rogoca vinaka o Jiova noda masu yadudua. Cava eda tukuna kina qori? E volai ena imatai ni vica na tikina ena Aisea wase 30 na vosa “era,” baleta ni vosa tiko o Jiova vei ira nona ilawalawa tamata. Ia ena tikina e 19, sa vakayagataki na “o,” ni vosa tiko vei ira yadudua. E vola o Aisea: “O na sega ni tagi”; “ena lomani iko o koya”; ‘ena sauma nomu masu.’ Ni Tama dauloloma o Jiova, ena sega ni tukuna vua na luvena e yalolailai tiko, “Mo kaukaua me vaka na tacimu vakayalo.” Ia e kauaitaki ira, e rogoca tale ga na nodra masu.—Same 116:1; Aisea 57:15.

7. Erau vakaraitaka vakacava o Aisea kei Jisu meda cikecike ena masu?

⁷ Nida masulaka vei Jiova e dua na ka eda kauaitaka vakabibi, na imatai ni ka ena rairai cakava oya me vakaukauataki keda meda vosota. Ke sega ni oti na veika dredre eda sotava tiko me vaka eda namaka, ena rairai vinakati meda masuti Jiova wasoma me rawa ni solia vei keda na kaukaua meda vosota. E vinakata meda cakava qori. E laurai qori ena vosa i Aisea: ‘Moni kua ni solia na gauna  me vakacegu kina o Jiova.’ (Aisea 62:7) Cava na kena ibalebale? Me kua ni cegu noda masu vei Jiova me vaka sara ga eda sega ni solia vua na gauna me vakacegu kina. Na vosa i Aisea eda lai nanuma kina na ivakatautauvata i Jisu me baleta na masu ena Luke 11:8-10, 13. E uqeti keda kina o Jisu meda masu ena “cikecike,” meda ‘kerea tiko ga’ na yalo tabu. Eda rawa ni vakamasuti Jiova tale ga meda vakatulewa vinaka.

8. E vakayacori vakacava na Aisea 30:20, 21 ena gauna makawa?

⁸ Wilika Aisea 30:20, 21. Nira viribaiti Jerusalemi na mataivalu ni Papiloni me dua veimama na yabaki, na levu ni nodra rarawa na lewenikoro sa vaka tale nodra raica e veisiga na madrai kei na wai. Ia e tukuni ena tikina e 20 kei na 21, e yalataka o Jiova vei ira na Jiu ni na vakabulai ira ke ra veivutuni ra qai veisautaka nodra ivalavala. E vakatokai Jiova o Aisea me nodra “Dauniveivakavulici Levu” qai yalataka vei ira na nona itokani Jiu, ni o Jiova ena vakavulica vei ira na sala donu mera sokaloutaki koya kina. E vakayacori na vosa qori ena gauna era sereki kina na Jiu mai Papiloni. E vakaraitaka sara ga o Jiova ni nodra Dauniveivakavulici Levu. Ena nona veidusimaki gona e vakalesui kina na sokalou dina. Eda kalougata dina ni o Jiova e noda Dauniveivakavulici Levu nikua.

9. Na cava e dua na sala e dusimaki keda kina o Jiova nikua?

⁹ E kuria o Aisea nona vosa vakatautauvata ni tukuna nida gonevuli i Jiova da qai vakavulici ena rua na sala. Kena imatai, e kaya o Aisea: “Oni na raica e matamuni na nomuni Dauniveivakavulici Levu.” Ena ivakatautauvata qori, e laurai ni tucake tu na Dauniveivakavulici e matadra na nona gonevuli. Eda kalougata ena yaga ni nona veivakavulici nikua. E vakavulici keda vakacava o Jiova? E vakayagataka na nona isoqosoqo. Eda vakavinavinakataka na matata ni veidusimaki qori! Nida vakavulici ena soqoni ni ivavakoso, soqo lelevu, noda ivola, JW Broadcasting® kei na levu tale, e vukei keda meda marau tiko ga nida vosota na ituvaki dredre.

10. Na sala cava eda rogoca kina e “dua na vosa mai [dakuda]”?

¹⁰ E tukuna o Aisea na ikarua ni sala e vakavulici keda kina o Jiova, ni kaya:  “Ena rogoca na daligamuni e dua na vosa mai dakumuni.” E tukuni Jiova eke na parofita ni dauniveivakavulici e kauai, e muri ira tiko na nona gonevuli qai dusia tiko vei ira na sala mera muria, me vakasalataki ira tale ga. Nikua eda rogoca na vosa ni Kalou mai dakuda. Ena sala cava? E volai na Vosa ni Kalou na iVolatabu ena gauna makawa sara. Nida wili iVolatabu gona, e vaka sara ga nida rogoca na domo i Jiova ni vosa tiko mai dakuda.—Aisea 51:4.

11. Meda rawa ni vosota ena marau, na cava meda cakava? Na vuna?

¹¹ Ena yaga vakacava vei keda na veidusimaki i Jiova ena nona isoqosoqo kei na nona Vosa? Dikeva mada e rua na ka e kaya o Aisea. Na kena imatai, “qo na sala.” Kena ikarua, “moni lako kina.” (Aisea 30:21) Sa vinaka nida kila “na sala.” Ia ena vinakati tale ga meda “lako kina.” Eda vulica ena Vosa i Jiova kei na kena ivakamacala e vakarautaka na nona isoqosoqo na ka e vinakata vei keda o Jiova. Eda vulica tale ga na sala meda muria kina na ka eda vulica. Meda vosota ena marau na noda qaravi Jiova, ena vinakati meda cakava ruarua. Ena qai vakalougatataki keda o Jiova.

12. Me vaka e tukuni ena Aisea 30:23-26, ena vakalougatataki ira vakacava nona tamata o Jiova?

¹² Wilika Aisea 30:23-26. E vakayacori vakacava na parofisai qo vei ira na Jiu era lesu i Isireli nira sereki mai Papiloni? Levu sara na ka era vakalougatataki kina vakayago, vakayalo tale ga. E vakalougatataki ira nona tamata o Jiova ena levu ni kakana. Koya e bibi sara, e vakarautaka vakalevu na kakana vakayalo ni vakalesui mai vakamalua na sokalou savasava. Na veivakalougatataki vakayalo era marautaka na tamata ni Kalou ena gauna ya e sega ni vakatauvatani kei na dua na ka era sotava e liu. Me vaka e tukuni ena tikina e 26, e vakalevutaka tiko vei ira na rarama vakayalo o Jiova. (Aisea 60:2) Na nona veivakalougatataki o Jiova e uqeti ira nona tamata mera qaravi koya tiko ga ena marau kei na yaloqaqa “ni vinaka na lomadra.”—Aisea 65:14.

13. E vakayacori vakacava nikua na kena vakalesui mai na sokalou savasava?

¹³ Vakacava e baleti keda tale ga na kena vakalesui mai na sokalou savasava? Io! Ena sala cava? Me tekivu mai na  1919 G.V., era sereki e milioni vakacaca vei Papiloni na Ka Levu, na lotu lasu kece e vuravura. Era dusimaki ena dua na vanua e vinaka sara ni vakatauvatani kei na Vanua Yalataki e Isireli. Era dusimaki mera lako ena dua na parataisi vakayalo. (Aisea 51:3; 66:8) Na cava na parataisi vakayalo qori?

14. Na cava na parataisi vakayalo? O cei era tiko kina nikua? (Raica na iVakamacala ni Vosa.)

¹⁴ Me tekivu mai na 1919 G.V., era marautaka tiko na lumuti na nodra tiko ena parataisi vakayalo. b Ni toso na gauna era veitomani ena vanua vakayalo qori na ‘so tale na sipi’ era nuitaka na bula e vuravura, era marautaka tale ga nona vakalougatataki ira vakalevu o Jiova.—Joni 10:16; Aisea 25:6; 65:13.

15. E tiko e vei na parataisi vakayalo?

¹⁵ E tiko e vei na vanua vakayalo se parataisi qo nikua? Era tu na dausokaloutaki Jiova e veiyasa i vuravura. O koya gona, na parataisi vakayalo e tiko e veiyasa i vuravura taucoko. Se vanua cava eda tiko kina ena vuravura qo nikua, e rawa nida lewe ni parataisi vakayalo ke da tokona na sokalou savasava.

16. Eda na kauaitaka tiko ga vakacava na totoka ni parataisi vakayalo?

¹⁶ Meda tiko ga ena parataisi vakayalo, e bibi meda vakavinavinakataka vakalevu na ivavakoso vaKarisito e vuravura raraba. Eda na cakava vakacava qori? Nida kauaitaka ga na veika totoka me baleti ira na tiko kina, sega ni nodra malumalumu. (Joni 17:20, 21) Cava e bibi kina qori? Vakasamataka mada na ivakatautauvata qo. Eda namaka meda raica na veimataqali vunikau ena dua na vanua ni gade totoka se basenikau. E va tale ga qori na parataisi vakayalo ena ivavakoso nikua nira duidui na lewena era vakatauvatani kei na vunikau. (Aisea 44:4; 61:3) Ena dodonu meda kauaitaka na totoka  ni “veikau,” sega ni ituvaki ca ni “vunikau” yadudua era volekati keda. Me kua ni vakalatilati ena totoka ni noda duavata ena ivavakoso vaKarisito e vuravura raraba na noda malumalumu kei na nodra malumalumu eso tale ena ivavakoso.

17. Na cava eda na cakava yadudua me duavata tiko ga kina na ivavakoso?

¹⁷ Eda na vakaitavi vakacava ena duavata qori? Nida saga tiko ga na bula veiyaloni. (Maciu 5:9; Roma 12:18) Na gauna kece eda saga kina na bula veiyaloni kei ira ena ivavakoso, eda sa vakarairaivinakataka tiko na parataisi vakayalo. Meda nanuma tiko ni o Jiova e vagolei ira mai na tamata yadudua mera mai lewe ni parataisi vakayalo ena sokalou savasava. (Joni 6:44) Vakasamataka mada nona marau o Jiova ni raica noda sasaga meda veiyaloni se duavata kei ira na nona dauveiqaravi era ka talei vua!—Aisea 26:3; Akeai 2:7.

18. Na cava meda dau vakasamataka vakatitobu? Na vuna?

¹⁸ E levu na ka e vakalougatataki keda kina na Kalou. Na cava meda cakava me yaga kina vakalevu vei keda qori? Eda rawa ni vakasamataka vakatitobu na veika eda vulica ena Vosa ni Kalou kei na noda ivola vakaivolatabu. Noda cakava qori eda na bucina kina na itovo vaKarisito ena uqeti keda meda vakaraitaka na “veilomani” kei na “veilomani ni veitacini” ena ivavakoso. (Roma 12:10) Nida vakasamataka vakatitobu noda vakalougatataki tiko ena gauna qo ena vaqaqacotaka na noda veiwekani kei Jiova. Nida vakasamataka tale ga na veivakalougatataki i Jiova se bera mai eda na via qaravi koya sara ga me tawamudu. Na ka kece qori eda na marau kina vakalevu ena noda qaravi Jiova tiko nikua.

19. (a) Me vaka e tukuni ena Aisea 30:18, na cava eda rawa ni vakadeitaka? (b) Na cava meda cakava meda marau tiko nida vosota na veika dredre?

¹⁹ Ena ‘tucake’ o Jiova ena vukuda ni sa vakarusa na vuravura ca qo. (Aisea 30:18) Eda nuidei ni “Kalou lewadodonu” o Jiova, ena sega ni vakalaiva me tiko tale vakadede na vuravura i Setani. (Aisea 25:9) Eda na vosovoso me vakataki Jiova nida waraka tiko nona siga ni veivakabulai. Ia ena gauna qo, meda vakadeitaka nida mareqeta tiko ga na isolisoli ni masu, vulica na Vosa ni Kalou qai muria, meda vakasamataka tale ga vakatitobu noda vakalougatataki. Nida cakava qori, o Jiova ena vukei keda meda vosota ena marau noda sokaloutaki koya.