Paul: Keirau marau sara ga! Ena Noveba 1985, keirau lako ena imatai ni neirau ilesilesi vakadaukaulotu i Liberia, ena Ra kei Aferika. E kele e Senegal na waqavuka keirau vodo tiko kina. E kaya o Anne: “Oti ga e dua na aua, daru sa na yaco i Liberia!” E kacivaki sara mai e dua na itukutuku: “Kemuni na pasidia oni gole tiko i Liberia moni sobu eke. Sa vuaviritaki na veiliutaki mai kea.” Keirau mani tiko e Senegal vei ira na daukaulotu me tini tale na siga, keirau rogoca na itukutuku ni nodra vakavodoki ena lori lelevu na yagonimate e Liberia, sa vakatabui tale ga na veilakoyaki. O koya e sega ni muria ena lauvana.

Anne: Keirau dau qaqarauni tu ga. Niu se gone au dau kilai me o Annie Rerere. Au rere mada ga na takoso e gaunisala! Ia keirau se via lako tiko ga ena neirau ilesilesi.

Paul: Keirau yasayasa vata kei Anne ni keirau se gone, ya ena ra kei Igiladi. Keirau tekivu painia ni oti ga neirau vuli ena sekeneri, ni ratou dau uqeti keirau kina na neirau itubutubu. Ratou dau tokoni keirau ena neirau isausau ni veiqaravi vakatabakidua. Niu yabaki 19, au sureti meu veiqaravi e Peceli, e qai tomani au o Anne ni keirau vakamau oti ena 1982.

Anne: Keirau taleitaki Peceli, ia keirau dau vinakata tu ga me keirau lai veiqaravi ena vanua e vinakati kina vakalevu na veivuke. Keirau cakacaka vata kei ira na daukaulotu tu e liu era tiko e Peceli, e uqeti keirau sara ga me keirau cakava qori. Keirau dau masulaka tiko qori ena veibogi me tolu na yabaki. Dua na ka neirau marau ni keirau sureti ena 1985, me keirau vuli ena ika79 ni kalasi e Kiliati! Oti keirau lesi sara i Liberia, ena Ra kei Aferika.

Paul: Keirau mani vodo ena imatai ni waqavuka e vakadonui me lako i Liberia. Era rere vakalevu na lewenivanua, se vakatabui tiko ga mera veilakoyaki. Ni rogolevu mada ga e dua na idini ni motoka, era kaila na lewenivanua ra qai dro! E veibogi keirau dau wilika eso na wase ni Same, me vakacegui keirau. Ia  keirau taleitaka dina na neirau ilesilesi. E dau lai vunau e veisiga o Anne, au dau lako i Peceli me keirau cakacaka vata kei John Charuk. a Levu na ka au vulica vua ni sa dede e kea, e kila vinaka tale ga na kedra ituvaki na mataveitacini.

Anne: Na cava e totolo kina neirau taleitaki Liberia? Baleta na nodra ivakaraitaki vinaka na mataveitacini. Era dau loloma, dau veivuke, era yalodina tale ga. Keimami veivolekati, era sa neirau vuvale vou. Nodra ivakasala e vakayaloqaqataki keirau. E totoka na cakacaka vakavunau. Era sega ni taleitaka na itaukeinivale ke da biubiu totolo! Na vanua ga o lako kina era veivosakitaka tiko na Vosa ni Kalou. E rawarawa me keirau tomani ira. E levu neirau vuli iVolatabu, lailai ga na gauna mera vuli kece kina. Totoka sara ga na yalava qo!

Paul: Oti e va na yabaki neimami vakila tu na vakacegu, e veisau vakasauri na ituvaki ena 1989 nira veivaluvaluti na lewenivanua. Era lewa tu na dauvakacaca na yasayasa volekati Peceli ena ika2 ni Julai, 1990. Tolu na vula neirau sega ni veitaratara kei na dua e taudaku, wili kina o ira na neirau vuvale, kei na itikotiko liu. E levu na itovo kaukaua, sa sega ni muri na lawa, sa lailai na kakana, levu tale ga na yalewa era kucuvi. E 14 na yabaki na kena yaco tiko qori ena vanua qo.

Anne: Eso na yavusa era veivala, era veivakamatei tale ga. Era veilakoyaki e gaunisala na dauvakacaca era vakaiyaragi tu, e sakuca nodra isulusulu, era lako e veivale mera kauta na ka ga era vinakata. Eso vei ira nira veivakamatei, e vaka ga era “vakamate toa.” Era veitaqataqai na yagonimate ena gaunisala e sogo tu, eso tale era biu tu volekati Peceli sara ga. Era vakamatei na tacida yalodina, wili kina e rua na daukaulotu.

Era bolemate na mataveitacini mera vunitaki ira na tacida era lewena na yavusa era vaqarai tiko mera vakamatei. Era cakava tale ga qori na daukaulotu kei ira na lewenivuvale Peceli. Eso na tacida era dro yani e Peceli, era moce ena tabavale e ra, eso tale era tiko vata kei keirau ena rumu ena tabavale e cake. Keirau vakaicilitaka e dua na vuvale ratou le vitu.

Paul: E veisiga era sasaga na dauvakacaca mera lako yani i Peceli nira via kila ke keimami vunitaka tiko eso. Dau le va me ratou yadra: rua e katubaleka, e rua tale e matamata. Ke tiko e liu na ligadrau na lako i matamata, e vinaka na ka kece. Ia ke tiko e dakudrau, e  vakaraitaka nira cudrucudru na dauvakacaca, rau na vakusakusa na yadra tiko e katubaleka me rau vunitaki ira na mataveitacini.

Anne: Oti e vica na macawa, era curu yani e dua na ilala dauvakacaca, era cudrucudru. Keirau curu e valenisili kei na dua na tacida yalewa, keirau lokataka sara. E tiko kina e dua na kovate lailai me ivunivuni, mani vuni e kea na tacida yalewa qori. Era lako cake mai na ikabakaba na dauvakacaca, era vakaiyaragi tu, ra qai tukitukia vakaukaua na neirau katuba. E kaya vei ira o Paul: “E sili tiko o watiqu.” E rogolevu noqu sogota na kovate e vuni tiko kina na tacida yalewa, oti au tuvana vinaka tale na ka e tu e loma, e taura toka na gauna. Au lomaleqa de ratou via kila na dauvakacaca na ka au cakava tiko, au sautaninini sara ga. Cava meu cakava? Au masu lo vei Jiova meu kerea nona veivuke. Oti au dolava na katuba, au vakabula yani vakamalua vei ratou. E biligi au tani e dua vei ratou qai vakadodonu ina kovate, e dolava qai veitosoyaka na ka e tu kina. E kidroa ni sega ni dua na ka e raica. Ratou vaqaqara ena so tale na rumu kei na vanua volekata na delanivale. Ia ratou sega ni raica e dua.

Paul: E lailai na kakana me vica vata na vula. Ia keimami bula tiko ga ena kakana vakayalo. Na keimami “katalau” na kena dikevi na tikinivolatabu e veimataka e Peceli, qori e vakaukauataki keimami e veisiga.

Keimami kila ke keimami lai vaqara kakana mai kei na wai, keimami sa na sega ni taqomaki ira na tacida era vuni tiko, rawa sara ga nira vakamatei. Eso na gauna e vaka ga na cakamana nona vakarautaka o Jiova na ka keimami gadreva ena gauna donu. E karoni keimami o Jiova, e vukei keimami tale ga me keimami yalodei.

Sa qai ca tiko ga na ituvaki ena vanua ya, ia e vakaukauataki keimami kece na ka dina. Levu na gauna era dro na tacida ni leqataki nodra bula, ia e dei tu ga nodra vakabauta, era nuidei. Era kaya eso ni ka era vosota ena gauna dredre qori e “vakarautaki ira tiko ena veivakararawataki levu.” Era yaloqaqa na qase kei ira na tacida gone mera vukei ira na mataveitacini. Nira dro na mataveitacini ina dua tale na vanua, era dau veivukei, era tekivu vunau tale ga ena vanua qori. Era tara eso nodra Vale ni Soqoni rawarawa ga e veikau mera soqoni kina. Na nodra tiko ena soqoni kei na nodra lako ena vunau e vakayaloqaqataki ira, e vukei ira tale ga mera vosota. Ni veisoliyaki na kakana ni vakacoko, e uqeti keimami nira kerea na mataveitacini na beki ni vunau, sega ni isulu. Era rogoca na itukutuku vinaka e levu era raica na veika vakadomobula ena ivalu. Era qoroya nodra mamarau kei na nodra veilomani na tacida, era vaka na rarama ena vanua butobuto. (Maciu 5:​14-16) Nodra gumatua era veisau kina eso na dauvakacaca voravora mera tacida.

Paul: Eso na gauna e vinakati me keirau biuti Liberia. Vakatolu neirau biubiu ga vakalekaleka, vakarua e dua taucoko na yabaki. E vakamacalataka vinaka e dua na tacida yalewa daukaulotu na ka keirau vakila, e kaya: “Keimami vulica e Kiliati, me keimami lomani ira na mataveitacini, qori sara ga na ka keirau cakava. Ni keirau biuti ira tu gona na mataveitacini, e vaka e lausua na loma i keirau!” Ia keirau vakavinavinaka ni rawa ni keirau vukei ira tiko ga e Liberia ena veivanua voleka keirau tiko kina.

Anne: Ena Me 1996, keitou le va keitou vodo ena lori ni valenivolavola ni tabana, e vodo tu kina na itukutuku maroroi me baleta na cakacaka e Liberia. Keitou via lako ena yasa kadua ni tauni rauta ni 16 na kilomita ni bau taqomaki vinaka toka. Ena gauna vata qori sa tekivu na tikoyavavala. Era vanataka i macawa nodra dakai na dauvakacaca cudrucudru, era tarovi keitou, dreta e tolu vei keitou i tuba, era kauta sara na lori ni se tiko e loma o Paul. Keitou domobula sara ga. Oti ya, sa taubale mai o Paul ena kedra maliwa na ilala levu, e tuturu mai yadrena na dra. Keitou nanuma ni lauvana, ia keitou liaca ke lauvana ena sega ni taubale rawa! E biligi koya tani mai na lori e dua na dauvakacaca qai mokuti koya. Vinaka ga ni sega ni mavoa levu.

Era vodo tu ena dua na lori ni mataivalu e levu era rere tu. Keitou via vodo kina, ia ni sa oso tu keitou mani lili ga ena baba ni lori. E tabaka na siviti o draiva, voleka sara ga ni keitou lutu. Keitou kerei koya me kele, ia e rere tu mada ga o koya. Keitou kukube dei toka ga, ia ni keitou yaco yani ena vanua me keitou sobu kina, dua na ka neitou wawale kei na domobula.

Paul: E duka na neitou isulu qai kakabasubasu, keitou veiraici, keitou sega ni vakabauta ni keitou se bula tiko ga. Keitou moce e tuba ena yasa ni dua na waqavuka (elikopta) e vanavanalaki tu na babana. Keitou mani vodo ena waqavuka qori ena siga e tarava me keitou lako i Sierra Leone. Keitou marau ni keitou yaco bula i kea, ia keitou lomaleqataki ira vakalevu na mataveitacini mai Liberia.

Anne: Keirau yaco vinaka yani ena Peceli e Freetown, e Sierra Leone, era karoni keirau vinaka na mataveitacini. Ia vaka me lesu mai na noqu vakasama na ka vakadomobula e yaco mai Liberia. E veisiga au dau rere ni rawa ni yaco e dua na ka vakadomobula, au lomaleqa tu ga. Ena bogi, au na yadra mai, au bunolevu qai sautaninini, au nanuma ni na yaco e dua na ka ca. E dredre meu cegu. E mokoti au o Paul, keirau masu vata. Keirau dau lagata na sere ni soqoni me yacova ni oti noqu sautaninini. Au nanuma sara ga niu sa tauvimate bibi, au sa na sega tale ni veiqaravi vakadaukaulotu.

Au na sega ni guilecava na ka e yaco tarava. Ena macawa qori keirau taura e rua na mekesini. Dua na Yadra! vakavalagi ni June 8, 1996. E tiko kina na ulutaga “Coping With Panic Attacks” (Ka Mo Cakava ni o Nuiqawaqawa). Au sa qai kila na ka e dau yacovi au tiko. Na kena ikarua na Vale ni Vakatawa ni Me 15, 1996, e tiko kina na ulutaga “E Vu Mai Vei na Nodra Kaukaua?” E tiko ena Vale ni Vakatawa e dua na itaba ni bebe e mavoa tu na tabana. E tukuni ena ulutaga qori, ke mavoa vakaca na taba ni bebe, se rawa tiko ga ni kana qai veivukayaki. Eda rawa tale ga ni toso tiko ga ena veivuke ni yalo tabu i Jiova nida vukea eso tale, ke vakamalumalumutaki keda mada ga na ituvaki dredre. Qori na kakana vakayalo e vakarautaka o Jiova ena kena gauna donu meu vakayaloqaqataki kina. (Maciu 24:45) Au vakekeli ena na ulutaga qori au qai maroroya tu, e yaga vakalevu vei au. Toso na gauna, sa oti tiko yani vakamalua na noqu nuiqawaqawa.

Paul: Keirau marau ni keirau dau lesu i Liberia. Ni cava na 2004, sa voleka ni 20 na yabaki neirau veiqaravi e Liberia. Sa oti na ivalu. E  tuvanaki me tara na valenivolavola ni tabana. Ia e vakasauri ga neirau kerei ena dua tale na ilesilesi vou.

Qo e dua na veivakatovolei levu vei keirau. Keirau sa veivolekati kei ira na mataveitacini e kea, e dredre me keimami veibiu. Ni keirau biuta neirau dui vuvale me keirau lai vuli e Kiliati, keirau vakadinadinataka nona vakalougatataki keirau o Jiova, keirau mani vakadonuya. Keirau lesi voleka ga e Ghana.

Anne: Keirau luluvu sara ga ni keirau biubiu e Liberia. Keirau kurabui ni tukuna vei keirau o Frank, e dua na itabaqase yalomatua: “Mo drau guilecavi keimami!” Oti qai vakamacalataka: “Keimami kila ni drau na sega ni guilecavi keimami, ia mo drau lomani ira vakalevu na mataveitacini ena nomudrau ilesilesi vou. Qori na ilesilesi mai vei Jiova, mo drau qaravi ira vinaka na mataveitacini e kea.” Qori e vakaukauataki keirau ena neirau tauyavu vou, nira le vica ga era kilai keirau qai vou na ka kece.

Paul: Sega ni dede keirau sa taleitaki ira na mataveitacini e Ghana. Era le levu na tacida e kea! Levu na ka keirau vulica ena nodra yalodina kei na dei ni nodra vakabauta. Oti neirau veiqaravi e Ghana me 13 na yabaki, e dua tale na neirau ilesilesi. Keirau kerei me keirau lai veiqaravi ena Tokalou kei Aferika e Kenya. E dredre neimami veitalatala kei ira na mataveitacini e Ghana, ia e totolo na neimami veitokani kei ira na tacida yalodina e Kenya. E levu na vanua eke e vinakati tu kina na veivuke ena cakacaka vakavunau.

Anne: Ena veiyabaki sa sivi, e levu sara na ituvaki dredre au sotava, eso na gauna au domobula. Na ituvaki leqataki va qori e rawa ni vakaleqai keda vakayago, vakaleqa tale ga na lomada. Eda sega ni namaka meda taqomaki vakacakamana. Keu rogoca na dakai, au dau malumalumu sara ga, e nunu tale ga na ligaqu. Ia au vulica meu nuitaka na veivuke kece e vakarautaka o Jiova, wili kina nodra veitokoni na mataveitacini. Au vakadinadinataka ni dei na neirau ituvatuva vakayalo, ena vukei keirau o Jiova me keirau dei tiko ga ena neirau ilesilesi.

Paul: Era dau taroga eso: “O taleitaka nomu ilesilesi?” Rawa ni rairai totoka na vanua, ia e rawa ni sega ni dei qai rerevaki. Ia na cava e talei cake mai na vanua? O ira na tacida lomani, noda vuvale. E duidui noda isususu, ia e tautauvata noda rai. Keirau nanuma ni keirau lai vakayaloqaqataki ira, ia na kena dina era vakayaloqaqataki keirau.

Na gauna kece keirau toki kina, keirau raica na veivakalougatataki i Jiova: qo o ira na tacida e veivanua. Nida lewena e dua na ivavakoso, era tiko kina noda vuvale, eda taqomaki tale ga kina. Ke da nuitaki Jiova, eda nuidei ni na vakaukauataki keda tiko ga se mani cava e yaco.​—Fpai. 4:13.