“NA IVALU kece e yaco ena veigauna sa oti . . . e sega ni tautauvata kei na kena ena tarai Urope.” Qori na ka e vakamacalataki ena Watch Tower ni Seviteba 1, 1915, me baleta na imatai ni ivalu levu, ni tarai ira e rauta na 30 na vanua. E ripotetaki ena Watch Tower: “E tarovi tu na cakacaka [ni Matanitu ni Kalou], vakabibi mai Jamani kei Varanise” ena vuku ni ivalu.

Ni tarai vuravura na ivalu vakadomobula, e se sega ni matata vei ira na Gonevuli ni iVolatabu na ibalebale ni noda tawaveitovaki na lotu vaKarisito. Ia era vakadeitaka mera vunautaka tiko ga na itukutuku vinaka. Qori sara ga na ka e cakava o Wilhelm Hildebrandt. E otataka eso na ivola The Bible Students Monthly ena vosa vakaVaranise. A sega ni cakacaka vakavunau vakatabakidua (colporteur) i Varanise, a dua tiko na sotia ni Jamani. Vakasamataka mada nodra kurabui na lewenivanua e Varanise ni solia vei ira na itukutuku ni veisaututaki e dua e dara tu na isulu ni mataivalu qai kedra meca.

E tabaki ena Watch Tower nodra ivola na sotia mai Jamani era Gonevuli ni iVolatabu, e dusia qori ni levu e gu na lomadra mera wasea na itukutuku vinaka, dina nira curu tu ena mataivalu. E tiko ena mataivaluiwai o Brother Lemke, e vola ni ratou tataleitaki e lima na kaimua. E vola: “Na ka au tamusuka e vakalagilagi kina o Jiova niu se soko tiko ena waqa qo.”

E gole ina bucanivalu o Georg Kayser ni se dua na sotia, ni lesu i vale sa dua na dauveiqaravi ni Kalou. Cava e yaco? A ciqoma na ivola era tabaka na Gonevuli ni iVolatabu, e vu mai lomana nona taleitaka na ka dina, qai sega ni tauri iyaragi tale. E mani cakacaka ena tabana e sega ni vakaitavi ena ivalu. Ni oti na ivalu, e dua sara na painia gugumatua me vica vata na yabaki.

Macala ga ni tiko eso na ka mera vulica na Gonevuli ni iVolatabu me baleta na tawaveitovaki, ia e duatani tu ga nodra ivalavala kei na nodra rai ni vakatauvatani kei ira na tokona na ivalu. Era  vakarewataka na daunipolitiki kei ira na iliuliu ni lotu nodra drotini ni matanitu, ia o ira na Gonevuli ni iVolatabu era vakamalumalumu ga vua na “Turaga ni Sautu.” (Aisea 9:6) Eso na tacida e sega sara nira dei mera tawaveitovaki, ia era duavata kei na ka e vakadeitaka o Konrad Mörtter, “Au kila vinaka mai na Vosa ni Kalou, ni sega ni dodonu vua na lotu vaKarisito me vakamatea e dua.”—Lako 20:13. *

Ke dua e bese ni vakaitavi ena ivalu ena vuku ni nona vakabauta, e sega ni tiko e dua na lawa e Jamani me vagalalataki ira. Sivia gona ni 20 na Gonevuli ni iVolatabu era bese ni curu ina mataivalu. Eso na tacida qori e tukuni nira tauvimate ni vakasama, me vakataki Gustav Kujath, a kau ina valenibula ni mate ni vakasama qai soli vua na wainimate. A bese tale ga ni curu ina mataivalu o Hans Hölterhoff, a bala i valeniveivesu, sega tale ga ni ciqoma na cakacaka e sema ina ivalu. Era vesuki koya na yadra ra qai tawani koya ena dua na jakete e cula vakadodonu me yacova ni sa nunu na ligana kei na yavana. Ni sega ni cakitaka nona vakabauta, era mani vakalialiai koya me nanuma ni sa na vakamatei. Ia e yalodina tu ga o Hans.

Eso tale na tacida era curu ina mataivalu era bese ni tauri iyaragi, era kerea mera cakacaka ena tabana e sega ni vakaitavi ena ivalu. * Qori na ka e cakava o Johannes Rauthe, e lesi me cakacaka ena sala ni sitima. A veivuke vei ira na vuniwai o Konrad Mörtter, o Reinhold Weber e nasi. E vakavinavinakataka o August Krafzig ni sega ni biu ena bucanivalu. O ira na Gonevuli ni iVolatabu qo kei ira na so tale era vakadeitaka mera qaravi Jiova, nira yavutaka na ka era kila ena loloma kei na yalodina.

Ena vuku ni ka era cakava na tacida ena gauna ni ivalu, era dau vakadikeva na vakailesilesi na nodra cakacaka. Ena veiyabaki e tarava, vica vata na udolu na kisi ni veilewai e Jamani e baleta nodra cakacaka vakavunau. E mani tauyavutaka na valenivolavola ni tabana e Jamani e dua na tabana vakalawa e Peceli mai Magdeburg me vukei ira na tacida.

Ni toso na gauna, e vakamatatataki na noda kila na iVakadinadina i Jiova na ka e vauca na tawaveitovaki. Ni tekivu na ikarua ni ivalu levu, era dei na tacida mera tawaveitovaki nira sega ni via lewe ni mataivalu. Na matanitu o Jamani e okati ira na tacida mera meca, ra qai vakararawataki kina vakaca. Ena qai tabaki malua qori ena ulutaga “Vanua e Maroroi Kina na Keda iTukutuku Makawa.”—iTukutuku makawa mai Urope e Loma.