1, 2. (a) A tauyavu vakacava na vakawati? (b) Na cava erau rairai vakadeitaka na imatai ni veiwatini me baleta na vakawati? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

NA VAKAWATI e tiki ni noda bula. Nida dikeva na imatai ni vakawati kei na inaki a tauyavutaki kina, ena donu noda rai, eda na raica tale ga vakabibi. Ni buli Atama oti ga na Kalou, a lesi sara me vakayacani ira na manumanu. Ia e “sega ga na nona ivukevuke na tagane me kena isa vinaka.” E mani vakavuna na Kalou me mocelutu o Atama, e ucuna mai e dua na suinisarisarina, e bulia kina na yalewa qai kauti koya vei tagane. (Wilika Vakatekivu 2:20-24.) Io, e tauyavutaka na Kalou na vakawati.

² E tukuna o Jisu ni cavuta o Jiova na vosa qo: “Ena biuti tamana kei tinana o tagane me kabiti watina me rau sa lewe dua ga.” (Maciu 19:4, 5) Nona vakayagataka o Jiova na suinisarisari i Atama me bulia na imatai ni yalewa, e rairai vakadeitaka vei rau na imatai ni veiwatini na nodrau veivolekati. E sega tale ga na ituvatuva ni veisere se me dua e vica vata tu na watina.

3. Na cava na inaki bibi ni vakawati?

³ E marautaka o Atama na watina totoka, e qai vakatokai koya me o Ivi. Ni “isa vinaka” o Ivi, ena ‘vukei’ Atama, rau na marau tale ga e veisiga ni rau qarava nodrau dui itavi vakaveiwatini. (Vkte. 2:18) Na inaki bibi ni vakawati me tawani na vuravura. (Vkte. 1:28) Era lomani nodra itubutubu na gone, ia era na biubiu nira sa vakawati mera tauyavutaka na vuvale. Era na tawani vuravura na kawatamata, me yacova ni sa parataisi kece na vuravura.

4. Na cava e yaco ina imatai ni vakawati?

⁴ A mai leqa na imatai ni vakawati ni rau vakayagataka cala o Atama kei Ivi na nodrau galala ni vakatulewa, rau qai talaidredre kina vei Jiova. E vakacalai Ivi “na gata makawa” o Setani me nanuma ni na vuku ke kana mai na “vunikau e kilai kina na ka vinaka kei na ka ca.” A sega ni doka o Ivi na veiliutaki i watina, ni sega ni bau tarogi koya. A sega tale ga ni talairawarawa vei Jiova o Atama, a taura na vuata e solia vua o Ivi.—Vkta. 12:9; Vkte. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Na cava eda vulica ena ka rau tukuna o Atama kei Ivi?

⁵ Ni tarogi Atama na Kalou, e beitaki watina ena nona kaya: “Na yalewa ga oni solia me tiko vata kei au, e solia vei au na vuata mai na vunikau, au mani kania.” O Ivi tale ga e beitaka na gata ni lawakitaki koya. (Vkte. 3:12, 13) E iulubale lokiloki! Ni rau talaidredre vei Jiova, sa sega ni qai vakadonui rau na Kalou. E ka ni vuli vei keda! Me vinaka na vakawati, e dodonu mera qarava na veiwatini na nodra dui itavi ra qai talairawarawa vei Jiova.

6. O na vakamacalataka vakacava na Vakatekivu 3:15?

⁶ Se cava e cakava o Setani ena were o Iteni, e vakamacalataka o Jiova na noda inuinui ena imatai ni parofisai vakaivolatabu. (Wilika Vakatekivu 3:15.) Na “kawa” ni “yalewa” ena qaqia na dauveitusaqati na Tevoro. E matata kina vei keda na nodra cakacaka vakavoleka kei Jiova na ilawalawa levu ni ka bula vakayalo mai lomalagi era okati mera yalododonu. E vakatakilai e muri ena iVolatabu ni nona isoqosoqo o Jiova e vaka na watina. Na Kalou ena tala e dua me “qaqia” na Tevoro qai vakarautaka na sala vei ira na talairawarawa mera marautaka na bula erau vakayalia na imatai ni veiwatini. Qori na bula tawamudu e vuravura, na inaki taumada i Jiova.—Joni 3:16.

7. (a) Na cava e yaco ena vakawati mai na gauna rau talaidredre kina o Atama kei Ivi? (b) Cava e vakarota na iVolatabu vei tagane kei yalewa vakawati?

⁷ Na nodrau talaidredre o Atama kei Ivi e vakaleqa nodrau vakawati kei na vo tale ni vakawati. Kena ivakaraitaki, ena rarawa o Ivi kei ira kece na yalewa nira bukete kei na gauna ni vakasucu. Era na gadrevi watidra tu ga na yalewa, ia era na lewai watidra na tagane, se vakalolomataki ira me vaka e levu na vakawati nikua. (Vkte. 3:16) Na iVolatabu e vakaroti ira na tagane vakawati mera dau veiliutaki vakayalololoma. Ena yasana adua, mera doka na watidra na yalewa. (Efeso 5:33) Nira duavata na veiwatini era rerevaka na Kalou, era na sega ni vakalevutaka na leqa, se era na walia totolo.

8. Na cava e volatukutukutaki me baleta na vakawati mai na gauna i Atama ina Waluvu?

⁸ Ni bera ni rau mate o Atama kei Ivi ena vuku ni valavala ca erau a vakaluveni mada. (Vkte. 5:4) Na imatai ni luvedrau tagane o Keni, e vakawatitaka e dua ga na wekana. Na imatai ni tagane e volatukutukutaki me rua na watina o Lemeki, na makubui Keni. (Vkte. 4:17, 19) Me tekivu mai na gauna i Atama yaco ina Waluvu ena siga i Noa, e le vica ga era qaravi Jiova, me vakataki Epeli, Inoki, Noa kei na nona vuvale. E kaya na iVolatabu me baleta na siga i Noa: “Era raica na luve ni Kalou dina na totoka ni kedra irairai na luvedra yalewa na tamata. Era taura me watidra o koya ga era digitaka.” Na nodra vakawati na agilosi kei ira na yalewa era sucu kina na Nefilimi, era tamata lelevu ra qai voravora. Kuria qori, e “levu sara na ivakarau ca ni tamata e vuravura” qai “ca na nanuma ni lomadra ena gauna kece ga.”—Vkte. 6:1-5.

9. Na cava e cakava o Jiova vei ira na tamata ca ena siga i Noa? Cava eda vulica ena ka e yaco ena gauna ya?

⁹ E vakayagataka o Jiova na Waluvu ena siga i Noa me vakarusai ira na tamata ca. Ena gauna ya, era ogaoga na lewenivanua ena ka ni bula ni veisiga me vaka na vakamau, era sega kina ni kauaitaka na kena sa voleka na veivakarusai e tukuna o “Noa, e dauvunautaka na ka dodonu.” (2 Pita 2:5) A vakatauvatana o Jisu na ituvaki ena gauna ya kei na ka eda na raica nikua. (Wilika Maciu 24:37-39.) Nikua, levu era bese ni rogoca na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou e vunautaki ena veiyasa i vuravura me ivakadinadina ina veivanua kece ni bera ni vakarusai na ituvaki ca qo. Koya gona me kua mada ga ni vakawelei keda na ka e vauca na vuvale, me vaka na vakawati kei na veisusu meda sega ni raica kina vakabibi na siga i Jiova sa voleka.

10. (a) Na cava sa ivakarau ni bula ena levu na vanua? (b) Rau ivakaraitaki vinaka vakacava o Eparama kei Sera ena nodrau vakawati?

¹⁰ E dua ga na wati Noa, o ratou tale ga na luvena tagane ratou yadua ga na watidratou dina ni vakatarai tu ena gauna ya me levu na watidra. Ena levu na itovo vakavanua, sa ivakarau tu ni bula na veiyacovi tawadodonu, sa tiki mada ga ni so na sokalou. Ni rau talairawarawa vei Jiova o Eparaama (Eparama) kei na watina o Serai (Sera) me rau toki i Kenani, a takalevu tu ena vanua qo na ivalavala e beci kina na vakawati. A vakarota kina o Jiova me vakarusai o Sotoma kei Komora nira vakaitovotaka se tokona na veiyacovi tawadodonu. A liutaka vinaka o Eparama nona vuvale, qai ivakaraitaki vinaka o Sera ni vakamalumalumu ena veiliutaki i watina. (Wilika 1 Pita 3:3-6.) E vakadeitaka o Eparama me wati Aisake e dua e qaravi Jiova. E dau guta tale ga na sokalou dina na luvei Aisake o Jekope, ni cadra mai vei ratou na luvena tagane na 12 na yavusa o Isireli.

11. E taqomaki ira vakacava na Isireli na Lawa e soli vei Mosese?

¹¹ Ena dua na gauna a mani veiyalayalati o Jiova kei ira na kawa i Jekope (Isireli). E vakatarai ena Lawa a soli vei Mosese me vica vata na isa ni vakawati.  Qo era taqomaki kina vakayalo na Isireli mera kua ni vakawatitaki ira na sokalou lasu. (Wilika Vakarua 7:3, 4.) Ni sega ni wali rawa na ituvaki e basika ena bula vakawati, era na veivuke na qase. E dau dikevi vinaka tale ga ni tawayalodina e dua, vuvu se kasami ena lomanibai ni vakawati. E vakatarai na veisere, ia e tiko na lawa me taqomaki ira na veiwatini. Rawa ni sereki watina e dua na tagane ena vuku ni “dua na ka tawakilikili.” (Vkru. 24:1) E sega ni vakamacalataki na ibalebale ni “ka tawakilikili,” ia eda rawa ni tukuna ni sega ni okati kina eso ga na ka lalai.—Vunau 19:18.

12, 13. (a) Na cava era cakava eso na tagane vakawati ena gauna i Malakai? (b) Nikua, na cava ena yaco ke dua na tacida papitaiso e veibutakoci qai vakawati tale?

¹² Ena gauna i Malakai na parofita, levu na tagane vakawati Jiu era dabuitaki watidra nira sereki ira, ra qai vakayagataka e levu na iulubale. Era sereki watidra mera vakawatitaki ira na yalewa gone se o ira na qaravi kalou lasu. Ni se bula e vuravura o Jisu, e se nodra cakacaka voli ga na tagane Jiu mera veidabui nira sereki watidra “ena dua ga na yavu e rawa.” (Maciu 19:3) E cata sara ga o Jiova na veisere qori.—Wilika Malakai 2:13-16.

¹³ Nikua, eda cata na dauveiqaravi i Jiova na veidabui ena vakawati. Kaya mada ke dua na tacida papitaiso e veibutakoci kei na dua e vakawati qai sereki watina me vakawati tale. Ke sega ni veivutuni, ena vakasivoi me savasava tiko ga kina na ivavakoso. (1 Kor. 5:11-13) Ena vinakati vua me “vuataka na vua e ganita na veivutuni” ni bera ni ciqomi tale ena ivavakoso. (Luke 3:8; 2 Kor. 2:5-10) E sega ni dua na gauna e lavaki me rawa ni qai vakalesui mai kina e dua. Ena sega ni raici vakamamada na veidabui a caka, ia na veidabui va qo e sega ni dau yaco vakawasoma vei keda na dauveiqaravi ni Kalou. Ena rairai taura toka e dua na gauna, rawa ni dua na yabaki se sivia me qai laurai vua e cakacala ni sa veivutuni dina. Ke sa vakalesui mada ga mai o koya e cala, se na vinakati tiko ga me saumitaro “ena mata ni idabedabe ni veilewai ni Kalou.”—Roma 14:10-12; raica na Watchtower, Noveba 15, 1979, t. 31-32.

14. Na cava na inaki ni Lawa?

¹⁴ E taqomaki ira tu na Isireli na Lawa e soli vei Mosese me sivia e 1,500 na yabaki. E vukei ira na kena ivakavuvuli dodonu mera walia na veika e vauca na vuvale kei na so tale. E tuberi ira tale ga vua na Mesaia. (Kala. 3:23, 24) Ia e qai vakarautaka na Kalou e dua na ituvatuva vou ni sa mai bokoca na Lawa na mate i Jisu. (Iper. 8:6) E sa mai sega kina ni muri eso na ka e biu tu ena lawa.

15. (a) Na cava na ivakatagedegede ni vakawati ena ivavakoso vaKarisito? (b) Cava me vakasamataka na lotu vaKarisito e via veisere?

¹⁵ E sauma o Jisu na nodra taro eso na Farisi ni a “sega ni kena inaki mai na ivakatekivu” na veisere ena Lawa a soli vei Mosese. (Maciu 19:6-8) E vakaraitaka kina o Jisu ni na bibi tiko ga ena ivavakoso vaKarisito na ivakatagedegede vakalou a tauyavutaki mai Iteni. (1 Tim. 3:2, 12) Nira “dua ga na yago” na veiwatini, ena vinakati mera veikabiti me rawa nira lomana na Kalou, ra veilomani, me qai dei kina na kedra  ivau. Ena sega ni rawa ni vakawati tale e dua ke sega ni yavutaki ena veiyacovi tawadodonu na nona veisere. (Maciu 19:9) Ia e rawa vua e dua me vosoti watina sa veivutunitaka nona veibutakoci, me vaka ga nona vosoti watina o Komera na parofita o Osea. O Jiova tale ga a vosota na matanitu o Isireli ni veivutunitaka nona veibutakoci vakayalo. (Osea 3:1-5) Ke dua tale ga e kila ni veibutakoci o watina qai vakatulewataka me veiyacovi tiko ga kei koya, qori e dusia ni sa vosoti koya, e sega kina na yavu vakaivolatabu ni veisere.

16. Na cava e kaya o Jisu me baleta na bula vakadawai?

¹⁶ Ni tukuna oti o Jisu ni sega ni dua na yavu ni veisere vei keda na lotu vaKarisito dina vakavo ke veiyacovi tawadodonu, e vakamacalataki ira sara e “soli vei ira” na bula vakadawai. E kuria: “Vei ira era rawata qo, mera cakava sara.” (Maciu 19:10-12) E levu era vakatulewataka mera dawai me vakatabakidua tu ga nodra qaravi Jiova. Meda vakavinavinakataki ira mada ga kina.

17. Na cava e rawa ni vukea na lotu vaKarisito me vakatulewataka me vakawati se sega?

¹⁷ Nona via vakawati e dua se sega, ena vakatau ena ka e vakatulewataka e lomana oya ke rawa ni bucina na isolisoli ni bula vakadawai. E vakatututaka na yapositolo o Paula na bula vakadawai ia e kaya tale ga: “Ni takalevu na veiyacovi tawadodonu, na tagane me tiko ga na watina yalewa, kei na yalewa me tiko ga na watina tagane.” E qai kuria: “Ke ra sega ni lewai ira rawa, mera vakawati, e vinaka cake mera vakawati e ca ga mera garogaro voli.” E rawa ni yaga na vakawati ni na sega kina ni temaki e dua ena nona gagano me lai vakatavevele se veiyacovi tawadodonu. E rawa ni vakasamataki tale ga na yabaki, ni kaya na yapositolo o Paula: “Ke dua e nanuma ni sega ni lewai koya vinaka ni sega ni vakawati, ke sa sivia na bula vakaitabagone qai vinakata ga me vakawati, me cakava na ka e vinakata, ena sega ni cala kina. Mera vakawati.” (1 Kor. 7:2, 9, 36; 1 Tim. 4:1-3) Ia me kua ni via vakawati ga e dua baleta na nona gagadre vakaitabagone. De dua e sega ni se matua me kila na itavi e salavata kei na bula vakawati.

18, 19. (a) Na cava e vauci ena noda vakawati na lotu vaKarisito? (b) Cava ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava?

¹⁸ Na noda vakawati na lotu vaKarisito e vauci kina na tagane kei na yalewa rau sa yalayala oti vei Jiova, rau lomani koya tale ga mai vu ni lomadrau. E dodonu tale ga me rau veilomani vakalevu me rau via bula vata tu ga kina. Ena vakalougatataki rau o Jiova ni rau muria na ivakaro me rau vakawati “ga ena Turaga.” (1 Kor. 7:39) Ni rau sa vakamau, erau na duavata ni tiko ga ena iVolatabu na ivakasala vinaka duadua me vinaka kina nodrau bula vakawati.

¹⁹ E levu na tagane kei na yalewa era sega ni marautaka nodra bula vakawati ni duidui na nodra itovo. Ia ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava na ivakasala vakaivolatabu ena rawa ni vukei ira na veiwatini vaKarisito mera vosota na dredre ena “iotioti ni veisiga.” (2 Tim. 3:1-5) E sa vakasalataki keda o Jiova ena nona Vosa talei ena ka meda cakava me vinaka qai marautaki kina na bula vakawati, vakabibi nida tomani ira tiko na nona dauveiqaravi ena sala e basika ina bula tawamudu.—Maciu 7:13, 14.