1. E dau marautaki na vakawati ni se qai tekivu, ia na cava mera namaka tiko na vakawati? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

NI RAI yani o tagane qai raica na totoka ni nona ukucavu o yalewa ena nodrau siga ni vakamau, e sega ni tukuni rawa na nodrau marau. Na kaukaua ni nodrau veidomoni ena gauna ni veibuku, erau tu vakarau kina me rau bubului ni rau na yalodina ina nodrau bula vakawati. Macala ga ni na vinakati na veiveisau ni rau sa na duavata, ni na tauyavu tale ga na nodrau vuvale. E tiko gona ena Vosa ni Kalou na ivakasala vuku vei ira na vakawati, ni vinakata o koya e tauyavutaka na vakawati me vinaka qai marautaki na bula qori. (Vkai. 18:22) Ia nida sega ni uasivi, e vakamatatataka na iVolatabu ni na “vakararawataki na yagodra” na veiwatini. (1 Kor. 7:28) Na cava me caka me kua kina ni veivakaleqai na ituvaki qori? Na cava eda na cakava na lotu vaKarisito me vinaka kina noda vakawati?

2. Na loloma vakacava mera vakaraitaka na veiwatini?

² E vakamacalataka na iVolatabu ni bibi na loloma. E  vinakati ena bula vakawati na loloma ni veinanumi (vaKirisi, phi·liʹa). E vakavu marau na loloma ni veidomoni (eʹros), bibi tale ga na loloma vakaveiwekani (stor·geʹ), vakabibi ke sa tiko na gone. Ia na loloma e yavutaki ena ivakavuvuli (a·gaʹpe) ena vakadeitaka me vinaka na vakawati. E vola na yapositolo o Paula me baleta na loloma qori: “O kemuni na tagane moni lomana tale ga na dui watimuni me vaka ga nomuni lomani kemuni, ia na yalewa me dokai watina vakalevu.”—Efeso 5:33.

3. Me vakacava na nodrau veilomani na veiwatini?

³ E vola o Paula: “Kemuni na tagane vakawati, ni lomani ira tiko ga na watimuni me vaka ga nona lomana na ivavakoso na Karisito qai solia kina nona bula.” (Efeso 5:25) Eda na veilomani na imuri i Jisu me vaka ga nona lomani ratou nona tisaipeli. (Wilika Joni 13:34, 35; 15:12, 13.) Na kaukaua ni nodra veilomani na veiwatini, era na soli bula ena vukui watidra. Ia eso na veiwatini era raica qori me iotioti ni ka me caka ni yaco na leqa. Me nanumi tiko ni loloma na a·gaʹpe e “ubia na ka kece, e vakabauta na ka kece, e nuitaka na ka kece, e vosota na ka kece.” Io, “e sega vakadua ni seavu na loloma.” (1 Kor. 13:7, 8) Ni rau rerevaka na Kalou, erau nanuma tiko na veiwatini na nodrau bubului me rau veilomani qai yalodina, rau na duavata kina ni muria na ivakavuvuli cecere i Jiova me walia na leqa e basika.

4, 5. (a) Ni ulunivale o tagane vakawati, na cava e nona itavi? (b) Me raica vakacava na yalewa vakawati na ituvatuva ni veiliutaki ena vuvale? (c) Na veiveisau cava a vinakati me cakava e dua na veiwatini?

⁴ Me baleta na nodrau dui itavi yadua na veiwatini, e vola o Paula: “Mera vakarorogo vei watidra na yalewa vakawati me vaka na nodra vakarorogo vua na Turaga, ni ulu i watina o tagane, me vaka ni ulu ni ivavakoso na Karisito.” (Efeso 5:22, 23) E sega ni kena ibalebale ni lolovira o yalewa vei watina, e vukei koya ga me qarava na itavi e lesi koya kina na Kalou, ni a kaya: “E sega ni vinaka vua na tagane [o Atama] me tiko taudua. Au na vakarautaka e dua na nona ivukevuke, me kena isa vinaka.” (Vkte. 2:18) E dauloloma na “ulu ni ivavakoso” o Karisito, me veiliutaki tale ga vakayalololoma na tagane vakawati vaKarisito. Ni cakava qori o tagane, ena nuidei qai lomavakacegu o watina, ena veidokai, veitokoni qai vakamalumalumu vua.

⁵ E vakadinata o Kesa ni vinakati na veiveisau ena bula vakawati. E kaya: ^[1] “Niu se goneyalewa, au sega ni vakatautaka noqu bula vua e dua, au qaravi au ga. Niu sa vakawati, e vinakati meu veisau, au vulica meu nuitaki watiqu. E sega ni rawarawa, ia keirau volekati Jiova vakaveiwatini ni keirau muria na ka e vinakata.” E kaya o watina o Vereti: “E sega ni rawarawa meu vakatulewa. Vinakati tale ga me vakasamataki tiko na ka erau vinakata e le rua. Ia niu kerea na veidusimaki i Jiova ena masu, kei na noqu rogoca vinaka na vakatutu i watiqu, sa qai rawarawa meu vakatulewa e veisiga. Vaka me keirau sa qai cakacaka vata!”

6. Na cava eda kaya kina ni loloma e “ivau vinaka duadua ni duavata” ni basika na leqa ena vakawati?

⁶ Na vakawati vinaka e vauci kina e rua erau dau veivosoti. Erau na ‘dau yalorawarawa qai dau veivosoti vakarawarawa.’ Ia e macala ga ni rau na cala na  veiwatini. Ni yaco qori, e gauna vinaka me rau vuli kina, me rau veivosoti, me qai dusimaki rau na loloma “na ivau vinaka duadua ni duavata.” (Kolo. 3:13, 14) Kena ikuri, na “loloma e vosovoso qai yalovinaka. . . . E sega ni katona na ca.” (1 Kor. 13:4, 5) Me rau saga na veiwatini me rau walia sara vakatotolo na duidui e basika ni bera ni cava e dua na siga. (Efeso 4:26, 27) E vinakati na yalomalumalumu kei na yaloqaqa meda cavuta “Vosoti au niu vakararawataki iko,” ia ena walia na duidui, ra qai veivolekati kina na veiwatini.

7, 8. (a) Na cava e veivakasalataki kina na iVolatabu me baleta na veiyacovi ena vakawati? (b) Cava e bibi kina mera dau veinanumi na veiwatini?

⁷ E tiko ena iVolatabu na ivakasala yaga ena vukei ira na veiwatini ena rai donu me baleta na ka e dodonu me nodra. (Wilika 1 Korinica 7:3-5.) Bibi me kauaitaki na ivakarau ni lomana kei na ka e gadreva na isa ni vakawati. Ke lecava na tikina qo o tagane, ena rairai sega ni marautaka o yalewa na gauna qori. Era vakaroti na tagane vakawati mera dau “kilai ira vinaka tiko ga” na watidra. (1 Pita 3:7) Sega ni dodonu me vakasaurarataki na veiyacovi se namaki vakasivia, e dodonu me rau lomavata kina. E rawa ni totolo nodra vinakata na tagane na veiyacovi ni vakatauvatani kei ira na yalewa, ia e bibi me rau vinakata ruarua.

⁸ E sega ni volai vakamatailalai ena iVolatabu na lawa me baleta na iwalewale kei na iyalayala ni veidomoni me muri ena veiyacovi, e vakamacalataki ga kina na sala ni veitaleitaki. (Sere 1:2; 2:6) Bibi gona mera dau veinanumi na veiwatini lotu vaKarisito.

9. Na cava e cala kina meda vakasamataka na veiyacovi kei na dua e sega ni watida?

⁹ Ni dei noda lomani Jiova kei ira na kainoda, eda na sega ni vakatara e dua na ka me vakaleqa na ivau ni vakawati. E luluqa eso na vakawati se vakaleqai ni dau sara iyaloyalo vakasisila e dua na isa ni vakawati. Bibi meda cata na sara iyaloyalo vakasisila se so tale na ka e rawa ni temaki keda ena taudaku ni vakawati. Meda qarauna tale ga na ivalavala e nanumi kina nida wedeva tiko e dua e sega ni watida, ni sega ni ka vakayalololoma qori. Ni matata tiko vei keda ni kila vinaka o Jiova na ivakarau ni noda vakasama kei na ka eda cakava, eda na vinakata tiko ga meda vakamarautaki koya, da qai savasava.—Wilika Maciu 5:27, 28; Iperiu 4:13.

10, 11. (a) E vakacava na levu ni veisere nikua? (b) Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta na veibiu? (c) Cava ena veivuke me kua kina ni biubiu totolo e dua vei rau na veiwatini?

¹⁰ Ni sega ni wali na leqa e dau basika ena vakawati, ena rairai vakatulewataka e dua se o rau na veiwatini me rau veibiu se veisere. Ena so na vanua, sivia na veimama ni vakawati era veisere. E sega sara ni va qori na iwiliwili ni veisere ena ivavakoso vaKarisito, ia e vakavu kauai na tubu ni leqa ni bula vakawati vei ira na dauveiqaravi ni Kalou.

¹¹ E veivakasalataki na iVolatabu: “Me kua ni biuti watina na yalewa vakawati. Ia ke mani biubiu o yalewa, me kua ga ni vakawati, ke sega me lesu ga vei watina, na tagane vakawati tale ga me kua ni biuta na watina.” (1 Kor. 7:10, 11) Me kua ni raici vakamamada na nodrau veibiu na veiwatini. Ni basika na leqa e dredre me wali, eso era nanuma ni vinaka mera veibiu, ia qori ena kuria ga na leqa. Ni  tokaruataka tiko o Jisu na ka e tukuna na Kalou, oya ni na biuti tamana kei tinana na tagane me kabiti watina, e kaya sara: “Na ka sa vauca vata na Kalou me kua ni tawasea na tamata.” (Maciu 19:3-6; Vkte. 2:24) Kena ibalebale tale ga qo me kua ni dua vei rau na veiwatini me ‘tawasea na ka sa vauca vata na Kalou.’ O Jiova e raica na vakawati me ka ni bula taucoko. (1 Kor. 7:39) Meda nanuma tiko nida na saumitaro kece vua na Kalou, qori e dodonu me uqeti ira na veiwatini mera walia totolo nodra leqa me kua ni lai ca sara.

12. Na cava e rawa ni vakavuna na veibiu?

¹² E rawa ni vu ni leqa ena vakawati na kena namaki vakasivia na ka. Ke sega ni vakilai na marau e nanumi me yaco ena vakawati, era na rarawa kina eso, era nanuma nira lawakitaki, ra qai cudru. Ni duidui na ivakarau ni yalo kei na isususu, e rawa ni ka ni veivosaki na ilavo, na ka e baleti ira na itubutubu kei na nodra susugi na gone. E ka ni marau ni levu na veiwatini vaKarisito era duavata ni veivosakitaka na duidui e basika nira qara na veidusimaki vakalou.

13. Na ituvaki cava e rawa kina na veibiu?

¹³ E tiko na ituvaki e rawa nira veibiu kina eso. Kena ivakaraitaki, e nakita sara ga e dua na isa ni vakawati me kua ni veiqaravi, e vakayacora na itovo kaukaua ena ivakatagedegede e ca sara, se leqataki vakalevu nona bula vakayalo e dua. Qori na ituvaki era nanuma kina eso ni rawa nira veibiu. Me rau qara nodra veivuke na qase na veiwatini ke tiko eso na leqa lelevu. Nira matua na qase, era na vukei ira na veiwatini mera muria na ivakasala vakaivolatabu. Mera masuta tale ga na veiwatini na veivuke ni yalo tabu i Jiova mera muria kina na ivakavuvuli vakaivolatabu, mera bulataka tale ga na vua ni yalo tabu.—Kala. 5:22, 23. ^[2]

14. Na cava e tukuna na iVolatabu vei ira na lotu vaKarisito e sega ni tiko ena dina o kedra isa?

¹⁴ Ena so na ituvaki, eso na lotu vaKarisito e sega ni tiko ena dina o kedra isa. E vakamacalataka na iVolatabu na vuna vinaka mera tiko vata ga kina. (Wilika 1 Korinica 7:12-14.) Na isa ni vakawati e sega ni tiko ena dina e “vakasavasavataki” ena vuku i watina vakabauta. Ke rau vakaluveni, era okati na gone mera “savasava,” ni ciqomi ira na Kalou. E vakamacalataka o Paula: “Vei iko na yalewa vakawati, o kila vakacava ni o na sega ni vakabulai watimu? Se, o iko na tagane vakawati, o kila vakacava ni o na sega ni vakabulai watimu?” (1 Kor. 7:16) Levu na tagane kei na yalewa vakawati ena ivavakoso vaKarisito era “vakabulai” kedra isa era sega ni tiko ena dina mera mai qaravi Jiova.

15, 16. (a) Na cava na ivakasala vakaivolatabu vei ira na yalewa vakawati e sega ni vakabauta o watidra? (b) Cava ena cakava na lotu vaKarisito “ke via biubiu o koya e sega ni vakabauta”?

¹⁵ E vakasalataki ira na yalewa lotu vaKarisito o Pita mera vakamalumalumu vei watidra, “ke ra sega ni talairawarawa ina vosa ni Kalou, ena rawa ni veisautaki ira na nomuni itovo, ke oni sega mada ga ni tukuna e dua na ka, nira na raica ga na nomuni itovo savasava kei na nomuni veidokai dina.” Ni laurai ena nodra itovo “na yalomalumalumu kei na yalomalua, e talei sara ena mata ni Kalou,” ena rawa ni uqeti watina o yalewa ina sokalou dina, ni vakatauvatani kei na nona tukuna vakadodonu vua na ka e baleta noda vakabauta.—1 Pita 3:1-4.

¹⁶ Vakacava ke nanuma o watina sega ni tiko ena dina me rau sa veibiu? E tukuna na iVolatabu: “Ke via biubiu o koya e sega ni vakabauta, laiva me biubiu. E sa na galala mai kina na tacida  se ganeda, ia na Kalou ena vakacegui kemuni.” (1 Kor. 7:15) Sega ni kena ibalebale qo ni sa yavu vakaivolatabu vua na lotu vaKarisito me vakawati tale, e sega tale ga ni dodonu me vakasaurarataki o koya e sega ni vakabauta me tiko ga. De dua ena vakilai toka na vakacegu ni rau veibiu. Ia e nuidei tu o koya na lotu vaKarisito ni na lesu mai na watina sega ni vakabauta, me tomani nodrau bula vakawati, me qaravi Jiova tale ga.

17. Na cava mera vakaliuca na veiwatini lotu vaKarisito?

¹⁷ Nida donuya tu qo na “iotioti ni veisiga,” eda vakila kina e “levu na ka dredre.” (2 Tim. 3:1-5) Ke da kaukaua tiko vakayalo, eda na vorata na veivakamuai ca ni vuravura qo. E vola o Paula: “Sa vakalekalekataki na gauna se vo. O koya gona, o ira na vakawati mera vakataki ira na sega ni vakawati, . . . o ira tale ga na vakayagataka na vuravura mera vakataki ira na sega ni vakayagataka vakavinaka.” (1 Kor. 7:29-31) E sega ni tukuna tiko e ke o Paula mera vakawalena na veiwatini nodra dui itavi. Ni sa lekaleka na gauna, bibi mera vakaliuca ga na veika vakayalo.—Maciu 6:33.

18. E rawa vakacava ni vinaka qai marautaki na bula vakawati?

¹⁸ E sega ni rawarawa na bula nikua, qai kasura e levu na vakawati, ia e rawa ni vinaka qai marautaki noda bula vakawati. Ke ra kabiti ira na dauveiqaravi ni Kalou na vakawati, muria na ivakasala vakaivolatabu, ra qai ciqoma na veidusimaki ni yalo tabu i Jiova, e rawa nira maroroya na “ka sa vauca vata na Kalou.”—Mari. 10:9.