1. Na ka dredre cava e vakatovolei kina o Josefa? Cava e cakava?

 E DREDRE dina na ka e vakatovolei kina o Josefa, na luvei Jekope. E kaya vua e dua na yalewa: “Daru mocevata mada.” Qori na wati Potifa, na nona turaga. E sega sara ga ni vinakata o Josefa. Ia ena rairai vakasamataka e dua nikua, ‘Cava e vorata kina o Josefa na veitemaki qori?’ A gole tu ina dua na vanua o Potifa. E bobula tiko mada ga o Josefa ena vale qori, ena rawa ni vakavuna na yalewa qori me ca sara na kena ituvaki ni cata me rau mocevata. Ia e dei toka ga o Josefa ena nona vakatulewa me kua ni rawai ena veivakatovolei qori. Na vuna? E kaya: “Meu qai cakava tu vakacava na ka torosobu qo qai valavala ca . . . vua na Kalou?”—Vkte. 39:7-12.

2. E kila vakacava o Josefa ni ivalavala ca vua na Kalou na veibutakoci?

² E kila vakacava o Josefa nona rai na Kalou ni “torosobu” na veibutakoci? Na Lawa a soli vei Mosese, okati kina na ivakaro matata qo “Mo kua ni veibutakoci,” e volai ni oti tale e 200 na yabaki. (Lako 20:14) Ia sa kilai Jiova vinaka tu o Josefa ena nona rai me baleta na itovo tawasavasava. Me kena ivakaraitaki, e kila vinaka sara tu ga o Josefa ni tuvanaka o Jiova na vakawati vua e dua ga na tagane kei na dua na yalewa. Sa rogoca tale ga nona taqomaki buna vakarua o Sera me kua ni dua na ka ca e yaco vua. E cakava tale ga qori na Kalou vua na wati Aisake o Repeka. (Vkte. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Ni vakasamataka tiko qori o Josefa, e kila sara kina na ka dodonu kei na ka ca ena mata ni Kalou. E lomana na Kalou o Josefa, e taleitaka tale ga na nona ivakatagedegede ni ivalavala dodonu qai gumatua ni dei kina.

3. Na cava eda na veivosakitaka?

 ³ Vakacava o taleitaka na ivalavala dodonu? Macala ga ni o taleitaka. Ia eda sega kece ni uasivi. Ke da sega tale ga ni qaqarauni ena rawarawa sara nida muria na rai ni vuravura me baleta na ivalavala dodonu. (Aisea 5:20; Roma 12:2) Eda na veivosakitaka gona na ibalebale ni ivalavala dodonu kei na yaga ni noda taleitaka. Oti eda na dikeva e tolu na ka meda cakava meda taleitaka kina vakalevu na ivakatagedegede i Jiova.

4. Na rai cala cava e tu vei ira e levu me baleta na ivalavala dodonu?

⁴ Levu era na rairai nanuma ni o ira na ivalavala dodonu era dokadoka, dau veivakalewai, se yalododonu vakasivia. Ia na Kalou e sega sara ga ni taleitaka na itovo kece qori. Ni se bula tiko e vuravura o Jisu e dau cudruvi ira na iliuliu ni lotu nira bulia ga nodra ivakatagedegede me baleta na ivalavala dodonu. (Dauv. 7:16; Luke 16:15) O koya e ivalavala dodonu e sega sara ga ni vakataki ira na yalododonu vakasivia.

5. E vakamacalataka vakacava na iVolatabu na ivalavala dodonu? Tukuna eso na kena ivakaraitaki.

⁵ Dua na itovo talei na ivalavala dodonu. Kena ivakamacala rawarawa ga, ya na noda cakava na ka e dodonu ena mata ni Kalou, o Jiova. Ena iVolatabu na ibalebale ni “ivalavala dodonu” e tiko kina na vakasama ni noda muria na ivakatagedegede cecere duadua i Jiova. Me kena ivakaraitaki, e vakarota o Jiova mera vakayagataka na dauveivoli na ‘ivakarau ni bibi dina.’ (Vkru. 25:15) Na vosa taumada vakaIperiu ni “dina” e rawa ni vakadewataki tale ga me “ivalavala dodonu.” Na lotu vaKarisito e vinakata me ivalavala dodonu vua na Kalou ena dau dina ena ka kece e cakava e veisiga. Ena taleitaka tale ga na lewadodonu, e sega ni taleitaka ke dua e caka vua na ka ca. Me rawa gona ni “vakamarautaki [Jiova] vakalevu” o koya e dau ivalavala dodonu ena vakasamataka tiko nona rai na Kalou me baleta nona vakatulewa.—Kolo. 1:10.

6. Na cava eda rawa ni nuitaka kina na ivakatagedegede i Jiova ni ka e donu kei na ka e cala? (Aisea 55:8, 9)

⁶ E tukuni ena iVolatabu ni o Jiova e iVurevure ni ivalavala dodonu. Oya na vuna e tukuni kina ni o koya “na itikotiko ni yalododonu.” (Jere. 50:7) Ni dau veibuli o Jiova, o koya duadua ga e dodonu me vakatulewataka na ivakatagedegede ni ka e donu kei na ka e cala. Ni uasivi, e cecere na nona rai me baleta na ka e donu kei na ka e cala ni vakatauvatani kei keda nida kawa ivalavala ca eda sega ni uasivi. (Vkai. 14:12; wilika Aisea 55:8, 9.) Ia nida buli meda ucuya na Kalou, eda rawa ni muria nona ivakatagedegede ni ivalavala dodonu. (Vkte. 1:27) Eda taleitaka sara ga meda cakava qori. Na noda lomani Jiova e uqeti keda meda vakatotomuri koya ena noda vinaka taucoko.—Efeso 5:1

7. Na cava meda muria kina e dua na ivakatagedegede e nuitaki? Vakatauvatana.

⁷ E dau yaga noda muria na ivakatagedegede i Jiova me baleta na kae donu kei na ka ecala. O dikeva rawa na vuna? Vakasamataka mada ke vakatau tu ga vei ira na baqe yadua na ivakatagedegede ni kaukaua ni ilavo, se ra cakava tale ga qori na kabani ni taravale me baleta na ivakavakarau mera muria. Ena yaco ga na leqa. Ke ra sega ni muria na nasi kei na vuniwai e dua na ivakatagedegede ni veiqaravi, era na rawa ni mate eso na tauvimate. Macala gona ni itataqomaki na kena muri e dua na ivakatagedegede. E rawa ni taqomaki  keda tale ga na ivakatagedegede ni Kalou me baleta na ka e donu kei na ka e cala.

8. Era na vakalougatataki vakacava o ira na taleitaka na ka dodonu?

⁸ O Jiova e vakalougatataki ira na via muria nona ivakatagedegede. E yalataka: “O ira na yalododonu era na taukena na vuravura, era na qai bula tawamudu kina.” (Same 37:29) Vakacava o rawa ni raitayaloyalotaka nodra duavata, veiyaloni, ra qai mamarau na kawatamata nira sa muria kece na ivakatagedegede i Jiova? E vinakata sara ga o Jiova mo marautaka na bula va qori. Macala ni tiko na vuna vinaka meda taleitaka yadudua kina na ivalavala dodonu! Na cava meda cakava meda taleitaka kina vakalevu na itovo qo? Meda veivosakitaka mada qo e tolu na ka eda rawa ni cakava.

9. Eda na taleitaka vakacava na ivalavala dodonu?

⁹ Kena imatai: Lomani koya e vakarautaka mai na ivakatagedegede. Meda taleitaka na ivalavala dodonu, ena vinakati meda lomani koya vakalevu e vakarautaka na ivakatagedegede ni ka e donu kei na ka e cala. Na levu ga ni noda lomani Jiova, na levu tale ga ni noda via muria na nona ivakatagedegede ni ivalavala dodonu. Me kena ivakaraitaki: Ke rau lomani Jiova o Atama kei Ivi, erau na sega ni talaidredre ina nona lawa.—Vkte. 3:1-6, 16-19.

10. E qai kilai Jiova vinaka vakacava o Eparama?

¹⁰ Eda na sega sara ga ni via muria na nodrau ivakaraitaki ca o Atama kei Ivi. Eda na rawata qori ena noda vulica tiko ga na veika me baleti Jiova, eda vakavinavinakataka nona itovo, eda saga tale ga meda kila na nona rai. Nida cakava qori eda na lomani Jiova vakalevu. Vakasamataki Eparama mada. E lomani Jiova dina. Ni dredre mada ga nona kila na vakatulewa i Jiova, e sega ni talaidredre. Ia e saga me kilai Jiova vinaka. Me kena ivakaraitaki, ni kila nona vakatulewa o Jiova me vakarusai Sotoma kei Komora, a rere o Eparama ni na vakamatei ira vata na ivalavala dodonu kei ira na daucaka ca na “Turaganilewa ni vuravura taucoko.” E sega ni donu qori vei Eparama, mani tarogi Jiova ena yalomalumalumu ena vica na taro. E vosovoso o Jiova ni sauma na nona taro. Sa qai kila o Eparama ni o Jiova e dau dikeva na loma ni tamata kece, ena sega ni cudruvi ira vata na ivalavala dodonu kei ira na daucaka ca.—Vkte. 18:20-32.

11. E vakaraitaka vakacava o Eparama ni lomani Jiova, e nuitaki koya tale ga?

¹¹ E uqeti Eparama sara ga na nona veivosaki kei Jiova me baleti Sotoma kei Komora. Macala ga ni lomani Jiova, e dokai koya tale ga vakalevu ni vakatauvatani kei na veigauna sa oti. Ena vica tale na yabaki e dua na ka dredre a vakatovolei kina na nona nuitaki Jiova ni kerei me cabori luvena lomani o Aisake. Ena gauna qori sa kila vinaka tiko na Kalou o Eparama, e sega kina ni tarogi koya. E cakava ga na ka e vinakata vua o Jiova. Ia vakasamataka na mosi ni lomana me cakava qori! A vakasamataka tiko vakabibi na ka sa vulica me baleti Jiova. E kila ni na sega ni cakava o Jiova e dua na ka e tawadodonu se laurai kina ni sega vua na loloma. E kaya na yapositolo o Paula, ni kila tiko o Eparama ni o Jiova ena vakaturi luvena o Aisake. (Iper. 11:17-19) E yalataka tale ga o Jiova ni o Aisake ena tama ni dua na matanitu levu, ia na gauna qori e se sega tu kina ni vakaluveni o Aisake. E lomani Jiova o Eparama, e nuitaki koya me cakava  na ka e dodonu. E sega ni rawarawa qori, ia e talairawarawa ga ena nona vakabauta.—Vkte. 22:1-12.

12. Eda na vakatotomuri Eparama vakacava? (Same 73:28)

¹² Eda na vakatotomuri Eparama vakacava? Nida vulica tiko ga na veika me baleti Jiova. Nida cakava qori, eda na volekati koya kina, eda lomani koya tale ga vakalevu. (Wilika Same 73:28.) Ena vakavulici na noda lewaeloma me muria na rai ni Kalou. (Iper. 5:14) Ni dua gona e temaki keda meda cakava e dua na ka ca, eda na sega ni via soro. Eda na cata sara ga ni cakava e dua na ka me vakararawataki kina na Tamada vakalomalagi, me vakaleqa na noda veiwekani kei koya. Ia eda na vakaraitaka vakacava nida taleitaka na ivalavala dodonu?

13. Eda na saga vakacava meda muria na ivalavala dodonu? (Vosa Vakaibalebale 15:9)

¹³ Kena ikarua: Saga mo taleitaka na ivalavala dodonu e veisiga. Eda rawa ni taleitaka vakalevu na ivakatagedegede i Jiova me baleta na ivalavala dodonu me vaka sara ga noda vakaukauayago me rawa ni kaukaua kina noda masela. Eda cakava wasoma, eda na dei tale ga kina. Qori na ka eda rawa ni cakava e veisiga. E dau yalorawarawa o Jiova, e sega ni namaka vakasivia vei keda na ka. (Same 103:14) E vakadeitaka vei keda ni dau “lomani koya e saga me cakadodonu.” (Wilika Vosa Vakaibalebale 15:9.) Ke tiko noda isausau ena noda veiqaravi vei Jiova, eda na saga tiko ga meda sauva. E va sara ga qori noda saga meda muria na ivalavala dodonu. Ena vosovoso tale ga o Jiova ni vukei keda meda vinaka tiko ga ni toso na gauna.—Same 84:5, 7.

14. Na cava na ‘isasabai ni sereda,’ cava e yaga kina?

¹⁴ E vinakata o Jiova meda nanuma tiko ni sega ni icolacola bibi noda muria na ivalavala dodonu. (1 Joni 5:3) E itataqomaki ga, e yaga vei keda ena veisiga. Vakasamataka na iyaragi vakayalo e vakamacalataka na yapositolo o Paula. (Efeso 6:14-18) Na iyaragi cava e dau taqomaka na utona na sotia? Oya na ‘isasabai  ni serena na yalododonu,’ qori e dusia sara tiko ga na ivakatagedegede dodonu i Jiova. Me vaka ga ni taqomaka na utoda na isasabai ni sereda, e rawa tale ga ni taqomaka na lomada na ivakatagedegede dodonu i Jiova. Mo saga gona e veigauna me okati tiko ena nomu iyaragi, na isasabai ni sereda na yalododonu!—Vkai. 4:23.

15. O na vakaiyaragi vakacava ena isasabai ni sereda na yalododonu?

¹⁵ Eda na vakaiyaragi vakacava ena isasabai ni sereda na yalododonu? Qo na noda muria na ivakatagedegede ni Kalou ena noda vakatulewa kece e veisiga. Ni o vakatulewataka na ka mo veitalanoataka, na ivakatagi mo rogoca, na ka ni veivakamarautaki mo sarava, se na ivola mo wilika, o rawa sara ga ni taroga: ‘Na cava au sa biuta tiko e lomaqu? Ena vakadonuya o Jiova? Se uqeta ga na itovo vakasisila, na ivalavala kaukaua, kei na noda nanumi keda ga, na veika e raica o Jiova me tawayalododonu?’ (Fpai. 4:8) Ke salavata kei na loma i Jiova na nomu vakatulewa, ena taqomaka na lomamu na nona ivakatagedegede dodonu.

16-17. E vakadeitaka vakacava na Aisea 48:18 nida rawa ni muria me tawamudu na ivakatagedegede dodonu i Jiova?

¹⁶ Vakacava o dau lomaleqataka nomu muria tiko ga e veisiga, se veiyabaki na ivakatagedegede i Jiova me baleta na ivalavala savasava? Vakasamataka mada e dua na vosa vakatautauvata i Jiova ena Aisea 48:18. (Wilika.) E yalataka o Jiova ni noda cakadodonu ena vaka na “ua ni wasawasa.” Raitayaloyalotaka ni o duri tu ena dua na matasawa o qai raica tu yani na wasawasa levu, o vakaraica tiko na ua lelevu. Vakacava o na leqataka ni dua na siga sa na sega tale na ua? Sega! O kila vinaka ni sa vica vata na udolu na yabaki na kena tu na ua ena matasawa qori, ena sega ni oti rawa.

¹⁷ Na nomu cakadodonu ena rawa sara ga ni vaka na ua ni wasawasa qori! Ena sala cava? Ni vinakati mo vakatulewa, vakasamataka mada na ka ena vinakata na Kalou mo cakava. Oti mo muria sara. Se mani vakacava na dredre ni ka meda vakatulewataka, e tu vakarau na Tamada dauloloma me vukei keda meda dei tiko ga, meda muria e veisiga na nona ivakatagedegede ni ivalavala dodonu.—Aisea 40:29-31.

18. Na cava meda kua ni vakalewai ira kina eso tale ena noda ivakatagedegede?

¹⁸ Kena ikatolu: Me vakatulewa ga o Jiova. Nida saga tiko meda muria na ivakatagedegede dodonu i Jiova, e bibi meda kua ni vakalewai ira eso tale, se meda yalododonu vakasivia. Meda kua ni beci ira eso tale nida nanuma ni tu vei keda na dodonu meda vakalewai ira ena noda ivakatagedegede, meda kila tiko ni o Jiova e “Turaganilewa ni vuravura taucoko.” (Vkte. 18:25) E sega ni lesia vei keda na itavi qori o Jiova. E vakarota kina o Jisu: “Dou kua ni dau vakalelewa de dou lewai.”—Maciu 7:1. b

19. E vakaraitaka vakacava o Josefa ni nuitaka nona vakatulewa o Jiova?

¹⁹ Meda veivosakitaka tale mada na turaga e dau cakadodonu o Josefa. E sega ni dau vakalewa e dua, o ira mada ga na caka ca vua. Ratou mokulaki koya na tuakana, ratou volitaki koya tale ga vakabobula, ratou qai saga me ratou vakadinadinataka vei tamadratou ni sa mate. Ni oti  e vica vata na yabaki, e sotavi ratou tale nona vuvale o Josefa. Sa dua tu na iliuliu ena gauna qori, a rawa sara ga ni kaukaua nona lewa vei ratou na tuakana, me sauma kina na veika ca eratou cakava vua. Eratou a rere na tuakana de cakava qori, ia eratou sa veivutunitaka dina na veika ratou cakava. E vakadeitaka vei ratou o Josefa: “Dou kua ni rere. O yau na isosomi ni Kalou?” (Vkte. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) E vinakata o Josefa me qai vakatulewa ga o Jiova.

20-21. Meda qarauna vakacava na yalododonu vakasivia?

²⁰ Nida vakatotomuri Josefa eda na laiva ga me vakatulewa o Jiova. Me kena ivakaraitaki, eda na sega ni via saga meda kila se cava na inaki ni nodra cakava e dua na ka na tacida vakayalo. Eda sega ni kila na lomadra, o “Jiova [ga] e dikeva na noda inaki.” (Vkai. 16:2) E lomani ira na duikaikai, ira e duatani nodra isususu kei na nodra itovo vakavanua. E uqeti keda tale ga o Jiova meda “lomasavu” vakalevu. (2 Kor. 6:13) Eda via lomani ira kece na lewe ni noda vuvale vakayalo, eda sega ni via vakalewai ira.

²¹ E kena ibalebale tale ga qori meda kua ni vakalewai ira na sega ni tiko ena dina. (1 Tim. 2:3, 4) Vakacava o na vakalewa e dua na wekamu e sega ni tiko ena dina ni o kaya: “Sa na sega tu ga ni lako mai na dina o ka qo”? Sega, ni na laurai kina nomu dokadoka kei na yalododonu vakasivia. O Jiova se solia tiko na gauna “vei ira kece ena veivanua” mera veivutuni. (Caka. 17:30) Nanuma tiko ni o koya e yalododonu vakasivia e sega ni muria tiko na ivalavala dodonu.

22. Na cava o vakadeitaka kina mo taleitaka na ivalavala dodonu?

²² Me vakavu marau mada ga noda taleitaka na ivakatagedegede ni ivalavala dodonu i Jiova, me uqeti ira eso tale, me vukei ira tale ga mera toro volekati keda kei na Kalou. Me kua mada ga ni cegu noda “via kania” kei na noda “via gunuva na ivalavala dodonu.” (Maciu 5:6) Mo nuidei ni o Jiova e kila vinaka tiko na nomu sasaga, e marautaka tale ga na nomu toso. Sa sega ni laurai vakalevu na ivalavala dodonu ena vuravura qo, ia mo lomavakacegu! Mo nanuma tiko ni “dau lomani ira na yalododonu o Jiova.”—Same 146:8.