Raica sara na lewena

Raica na lewenivola

E vunau tiko o Brother Rutherford ena soqo e Cedar Point, Ohio ena 1919

1919—Duanadrau na Yabaki sa Oti

1919—Duanadrau na Yabaki sa Oti

E CAVA ena 1919 na iValu Levu (e qai kilai me iMatai ni iValu Levu), e sivia ni va na yabaki na kena dede. Ena icavacava ni yabaki e liu e oti kina na nodra veivaluvaluti na veimatanitu, mani tekivu bosei e Parisi na veisaututaki (Paris Peace Conference) ena ika18 ni Janueri, 1919. E dua na inaki ni bose qori me sainitaki na veidinadinati e Versaille, me cava kina na nodrau veivaluvaluti o Jamani kei na Matanitu Cokovata. A sainitaki gona ena ika28 ni June, 1919.

E tauyavu tale ga e dua na isoqosoqo ena veidinadinati qori, e vakatokai me Matabose Makawa kei Vuravura. Na kena inaki me “uqeta na nodra veitokoni na veimatanitu, me rawati tale ga na vakacegu kei na sautu.” Levu na lotu ni Veivanua vaKarisito era tokona na Matabose qo. E vakacaucautaka na matabose qori na Federal Council of the Churches of Christ e Merika “ni isoqosoqo vakapolitiki qo e matataka na Matanitu ni Kalou e vuravura.” E tokona na Matabose qori na Federal Council ni tala eso na mata mera tiko ena bose ni veisaututaki e Parisi (Paris Peace Conference). E tukuna e dua vei ira na mata, ni bose qo e tekivu kina e “dua na itabagauna vou ena ivolatukutuku e vuravura.”

A tekivu dina e dua na itabagauna vou, ia era sega ni tauyavutaka na lewe ni bose ni veisaututaki. Ena 1919, e tauyavu e dua na itekitekivu vou me baleta na cakacaka vakavunau, ni uqeti ira na nona tamata o Jiova mera vunau vakalevu ni vakatauvatani kei na gauna sa oti. Ia me rawa qori, e vinakati e dua na veisau levu vei ira na Gonevuli ni iVolatabu.

VAKATULEWA DREDRE

Joseph F. Rutherford

E tuvanaki me vakayacori ena Vakarauwai na ika4 ni Janueri 1919 na nodra digitaki e veiyabaki na dairekita ni isoqosoqo na Watch Tower Bible and Tract Society. Ena gauna ya e liutaka tiko na cakacaka o Joseph F. Rutherford, e vesu tiko vakatawadodonu e Atlanta, Georgia, Merika kei na lewe vitu tale. E tarogi gona, Vakacava eratou na digitaki tale na Peresitedi, iVukevuke ni Peresitedi, Vunivola, kei na Dauniyau eratou vesu tiko? Se me veisau?

Evander J. Coward

Ni tiko o Brother Rutherford ena nona rumu e valeniveivesu, e leqataka vakalevu na ka ena yaco ena isoqosoqo. E kila nira vinakata eso na tacida me veisau na peresitedi. Oya na vuna e vola kina e dua na ivola vei ira na lewe ni bose, e vakatututaka me peresitedi o Evander J. Coward. E vakamacalataki Coward o Rutherford me turaga “yalomalua,” “yalomatua,” e “yalodina vua na Turaga.” Ia e levu na tacida e duatani na nodra rai, me qai caka na veidigidigi ni oti tale e ono na vula. Eratou tokona qori na tacida eratou valataka tiko nodratou kisi na tacida eratou vesu. Nira veivosaki tiko, era cudru eso na tacida.

Richard H. Barber

Oti e qai yaco e dua na ka. E vakamacalataka o Richard H. Barber ni ka e yaco ya ‘e wali sara ga kina na duidui.’ E vosa cake mai e dua na tacida, e kaya: “Au sega ni loya meu kila na ka e vinakati ena lawa, ia au kila na ibalebale ni yalodina. E vinakata na Kalou meda yalodina. Eda na vakaraitaka na noda yalodina vua na Kalou ni caka na veidigidigi, me digitaki tale o Brother Rutherford me peresitedi.”—Same 18:25.

Alexander H. Macmillan

E nanuma lesu o A. H. Macmillan nona tukituki yani ena siga e tarava o Brother Rutherford ena nona rumu e valeniveivesu qai kaya, “Mai na ligamu.” E solia vua o Brother Rutherford e dua na telekaramu (se itukutuku e vakau yani). E raica o Macmillan ni lekaleka ga na itukutuku, e kila tale ga na kena ibalebale. E tukuni kina: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY KEI SPILL, DAIREKITA, IMATAI NI TOLU E DEI NODRATOU ITAVI LOLOMA VEI KEMUDOU KECE.” E kena ibalebale ni ratou sa digitaki tale me ratou dairekita, erau na qarava tiko ga na nodrau itavi o Joseph Rutherford kei William Van Amburgh. Ena peresitedi tiko ga o Brother Rutherford.

RATOU SEREKI!

Ni ratou vesu tiko na walu na tacida qori, era kerei ira na lewenivanua na Gonevuli ni iVolatabu yalodina mera sainitaka e dua na ivolanikerekere me soli ina matanitu me ratou sere na tacida. Ena nodra yaloqaqa na tacida qori, era saini rawa e sivia ni 700,000 na lewenivanua. Ni bera ni soli na ivolanikerekere, sa sere mai o Brother Rutherford kei ratou na vo ni tacida nuitaki ena Vukelulu na ika26 ni Maji 1919.

A vosa o Brother Rutherford vei ira na mataveitacini era mai tavaki koya, e kaya: “Au nuidei ni veika eda sotava qo e vakarautaki keda ina levu tale na gauna dredre sa tu e matada. . . . E sega ni inaki ni nomuni sasaga me keitou sere kina mai valeniveivesu. Qori e sega ni inaki ni cakacaka e vakayacori tiko. . . . Na inaki ni nomuni sasaga me kilai kina na Dina, o ira na vakaitavi kina era vakalougatataki vakalevu.”

Na veika e yaco donuya nodratou lewai tiko na tacida e rairai dusia ni veidusimaki tiko o Jiova. Ena ika14 ni Me 1919, e vakatulewataka na mataveilewai ni rogokudru: “O ratou na beitaki ena kisi qo . . . eratou sega ni lewai vakadodonu, oya na vuna e veisau kina na vakatulewa.” Eratou totogitaki na tacida ena vica na cala bibi, ena sega ni boko na ka eratou beitaki kina ke ratou vosoti ga se vakalailaitaki na kedratou itotogi. Eratou sega tale ni beitaki. Sa galala gona o Judge Rutherford me valataki ira na tamata i Jiova ena Mataveilewai Cecere e Merika. Ena gauna e sere kina, e cakava qori ena levu na gauna.

VAKADEITAKA MERA VUNAU

E vakasamataka lesu o Brother Macmillan: “Keimami sega ni dabe wale tiko qai waraka na Turaga me kauti keimami i lomalagi. Keimami liaca ni dodonu me keimami kila na ka e vinakata na Turaga.”

Ia e sega ni rawa nira tomana na tacida ena itikotiko liu na cakacaka sa vakayacori tiko ena vica na yabaki e liu. Na vuna? Ni sa vakarusai kece na veleti ni tabaivola ena gauna eratou vesu kina na tacida. E vakavu yalolailai dina qori, era nanuma kina eso na tacida ni sa na sega ni tomani na vunau.

Vakacava se taleitaki tiko ga na itukutuku ni Matanitu ni Kalou era vunautaka na Gonevuli ni iVolatabu? Me saumi qori, e nanuma o Brother Rutherford me dua na nona ivunau. Era sureti na lewenivanua. E kaya o Brother Macmillan, “Ke sega ni dua e lako mai ena soqoni ya, qo e dusia ni sa cava na cakacaka vakavunau.”

Tabaki ena niusipepa na ivunau nei Brother Rutherford “The Hope for Distressed Humanity” e Los Angeles, Kalifonia, ena 1919

Ena Sigatabu na ika4 ni Me 1919 ni tauvimate bibi tiko o Brother Rutherford, e vunau ga e Los Angeles, Kalifonia. Na nona ulutaga, “The Hope for Distressed Humanity.” Era tiko kina e rauta ni 3,500, era vakasukai e vica na drau ni sa oso. Ena siga e tarava, era tiko e 1,500. E saumi sara ga na nodra lomatarotaro na tacida, ni se levu tu na tataleitaki!

Na ka era qai cakava na tacida, e yaga vakalevu ena cakacaka vakavunau ena gauna ya me yacova mai nikua.

NAMAKI NA TOSO

E tabaki ena Watch Tower ni Okosita 1, 1919, ni na vakayacori tiko ena itekitekivu ni Seviteba e dua na soqo e Cedar Point, Ohio. E vakasamataka lesu o Clarence B. Beaty, e dua na itabagone e Gonevuli ni iVolatabu mai Missouri: “Keimami vinakata kece me keimami tiko kina.” E sivia ni 6,000 na mataveitacini era tiko ena soqo qori, e sivia na iwiliwili e namaki. Dua na ka e talei kina na soqo qo nira papitaiso kina e sivia ni 200 ena drano voleka o Lake Erie.

Na waqa ni imatai ni itabataba ni Golden Age, ena Okotova 1, 1919

Ena ika5 ni Seviteba 1919 na ikalima ni siga ni soqo, e vosa o Brother Rutherford ena ulutaga “Address to Co-laborers.” E kacivaka na kena tabaki e dua na mekesini vou e kena ulutaga na Golden Age. * Ena “laurai kina na itukutuku bibi e yaco tiko, e vakamacalataka tale ga vakaivolatabu na vuna e yaco kina na veika lelevu qori.”

Era uqeti kece na Gonevuli ni iVolatabu mera doudou ni vunau nira vakayagataka na mekesini vou qo. E tukuni ena ivola e vauca na tuvanaki ni cakacaka qo: “Mera nanuma tiko o ira na yalodina [papitaiso] ni itavi dokai dina mera veiqaravi, mera vakayagataka vinaka na gauna qo mera vunau kina ena kena levu e vuravura.” Levu era ciqoma na veisureti qori mera vunau! Ena Tiseba, era taura na dautukutuku gugumatua e sivia ni 50,000 na ikere ni mekesini vou.

O ratou na tacida e Brooklyn, Niu Yoka, ena yasa ni lori e usana na Golden Age

Ni cava gona na 1919 era tuvanaki tale na tamata i Jiova ra qai vakayaloqaqataki. E vakayacori tale ga e vica na parofisai bibi me baleta na iotioti ni veisiga. E vakacavari na nodra vakatovolei kei na nodra vakasavasavataki na tamata ni Kalou e tukuni ena Malakai 3:1-4, era sereki mai na veivakabobulataki nei “Papiloni na Ka Levu,” e lesia tale ga o Jisu “na dauveiqaravi yalodina e vuku.” * (Vkta. 18:2, 4; Maciu 24:45) Era sa tu vakarau na Gonevuli ni iVolatabu mera cakava na cakacaka e vinakata vei ira o Jiova.

^ para. 22 E veisau na Golden Age me Consolation ena 1937, me Awake! ena 1946.

^ para. 24 Raica Na Vale ni Vakatawa, Julai 15, 2013, t. 10-12, 21-23; Maji 2016, t. 29-31.