1, 2. (a) Na cava e rawa ni yaco nida sega ni lewai keda vinaka? (b) Cava e bibi kina na itovo qori nikua?

E ITOVO vakalou na lewa vinaka. (Kala. 5:22, 23) O Jiova e uasivi nona dau lewai koya vinaka. Ia e ka ni sasaga vei keda nida sega ni uasivi. Levu na leqa nikua e vu mai na nodra sega ni lewai ira vinaka eso. E tini ena nodra lokuyara, lailai tale ga na ka e rawati e koronivuli kei na vanua ni cakacaka. Kena ikuri, e rawa ni yaco kina na vosa gaga, mateni, itovo voravora, veisere, dinau vakaveitalia, bobula ena wainimate gaga, curu e valeniveivesu, lomabibi, mate ca ni veiyacovi, bukete i sala, kei na so tale.—Same 34:11-14.

² Io e vakavuleqa vei keda kei na so tale noda sega ni lewai keda vinaka, e laurai ni sa torosobu tiko ga. A vakayacori e dua na vakadidike me baleta na itovo qo ena veiyabaki ni 1940, ia e laurai ni sa qai ca sara nikua. Era sega ni kurabuitaka qori o ira na vulica na Vosa ni Kalou ni parofisaitaki tu ena iVolatabu nida sa bula tiko ena “iotioti ni veisiga” nira na “sega ni lewa vinaka na yalodra” e levu.—2 Tim. 3:1-3.

3. Na cava meda bucina kina na lotu vaKarisito na lewa vinaka?

³ Na cava mo bucina kina na lewa vinaka? Qo e rua na vuna bibi. Kena imatai, e laurai ni o ira na lewai ira vinaka e  sega ni levu na nodra leqa. Era yalodei, era dau veimaliwai vinaka, era sega ni dau cudrucudru, lomaocaoca se lomabibi me vakataki ira na yalototolo. Kena ikarua, noda vorata na veitemaki da qai lewa vinaka noda gagadre e bibi me vakadonui keda tiko ga kina na Kalou. E vakadinadinataki qori ena nodrau talaidredre o Atama kei Ivi. (Vkte. 3:6) Vakasamataka tale ga na itinitini ca ni nodra sega ni muria na itovo talei qo eso me tekivu ena gauna ya.

4. Na cava mera lomavakacegu kina o ira na saga tiko mera lewai ira vinaka?

⁴ Nida kawa ivalavala ca, ena sega ni uasivi noda vakaraitaka na itovo qo. E kila vinaka o Jiova noda sasaga qai vinakata me vukei keda meda valuta noda gagadre ca. (1 Tui 8:46-50) Me vaka na itokani dauloloma, e uqeti ira na via qaravi koya mai vu ni lomadra, ia e ka ni sasaga mera lewai ira vinaka ena so na ituvaki. Meda veivosakitaka mada na ivakaraitaki i Jiova. Eda na vulica tale ga nodra ivakaraitaki vinaka kei na ivakaraitaki ca o ira na vakamacalataki ena iVolatabu. Oti eda na veivosakitaka eso na ka meda cakava meda dau lewai keda vinaka tiko ga.

5, 6. E vakaraitaka vakacava o Jiova ni lewai koya vinaka?

⁵ E totoka vakaoti nona vakaraitaka o Jiova na lewa vinaka, ni uasivi nona cakacaka kece. (Vkru. 32:4) E kena veibasai o keda nida kawa ivalavala ca. Me rawa nida kila vinaka na ibalebale ni lewa vinaka, e bibi meda dikeva na ivakaraitaki i Jiova da qai vakatotomuria. Na ituvaki cava e vakaraitaka kina o Jiova na lewa vinaka?

⁶ Vakasamataka mada nona lewai koya vinaka ni doudou o Setani me talaidredre vua. E bibi me wali. E macala ni vakavuna nodra cudru, katakata, kei na nodra beci na kabula vakayalo era yalodina vua na Kalou. De dua e va tale ga qori nomu rai ni o vakasamataka na rarawa kece e vakavuna o Setani. Ia e sega ni vakatulewa kina vakariri o Jiova. E vakasamataka vinaka na ka me cakava qai veiganiti. E berabera ni cudru, e dodonu tale ga nona walia na veivorati i Setani. (Lako 34:6; Jope 2:2-6) Na vuna? E solia o Jiova na gauna ni sega ni vinakata me dua e rusa, ‘e vinakata ga meda veivutuni kece.’—2 Pita 3:9.

7. Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Jiova?

⁷ Nona lewai koya vinaka o Jiova eda vulica kina ni bibi meda dau vakasamataka vinaka na ka eda tukuna da qai qarauna noda ivalavala, meda kua ni dau vakariri. Ni vinakati meda vakatulewa, e bibi meda vakasama mada da qai vakatulewa vakayalomatua. Kerea na vuku mo tukuna kina se cakava na ka e donu. (Same 141:3) Eda dau yalototolo ena gauna eda cudru kina. Levu era veivutunitaka na ka era tukuna, se ra dau vakatulewa vakariri!—Vkai. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) E volatukutukutaki e vei nodra ivakaraitaki o ira na lewa vinaka? (b) Na cava e vukei Josefa me drovaki wati Potifa? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁸ Na ivakaraitaki cava ena iVolatabu e dusia ni bibi meda lewai keda vinaka?  E macala ni o na vakasamataka eso era lewai ira vinaka nira vakatovolei. Dua o Josefa na luvei Jekope. E vakaraitaka na itovo qo ena nona veiqaravi ena vale i Potifa, nodra iliuliu na yadra nei Fero. O wati Potifa e dau vakaraici Josefa ni “cauravou totoka qai musudonu,” e saga me temaki koya. Na cava e sega ni rawai kina o Josefa? E macala ni a vakasamataka rawa na kena itinitini. E mani dro ni sa qai ca ga na ituvaki. E kaya: “Meu qai cakava tu vakacava na ka torosobu qo qai valavala ca . . . vua na Kalou?”—Vkte. 39:6, 9; wilika Vosa Vakaibalebale 1:10.

9. O na vakarautaki iko vakacava mo vorata na veitemaki?

⁹ Na cava eda vulica vei Josefa? Nida vakatovolei meda beca e dua na lawa ni Kalou, e vinakati meda dro se vorata. Kena ivakaraitaki, eso na tacida era dau kana se gunu vakasivia, vakatavako, vakayagataka na wainimate gaga, veiyacovi tawadodonu, kei na so tale. Ni oti mada ga nodra papitaiso, era dau temaki mera lesuva tale nodra ivakarau makawa. Ke o temaki mo beca e dua na lawa i Jiova, mo dei qai vakasamataka na leqa o na sotava ke o sega ni lewa vinaka nomu gagadre. Saga mo kidava na ituvaki o na vakatovolei kina kei na sala mo vorata kina. (Same 26:4, 5; Vkai. 22:3) Kerei Jiova me solia vei iko na vuku kei na lewa vinaka mo vorata kina na veitemaki.

10, 11. (a) Na ituvaki cava era vakatovolei kina na gone e koronivuli? (b) Era na vorata vakacava na itovo ca na gone lotu vaKarisito?

¹⁰ Era vakatovolei tale ga e levu na itabagone lotu vaKarisito me vakataki Josefa. Kena ivakaraitaki na goneyalewa o Kim. Levu nona lewenikalasi era dau veiyacovi, ni oti e dua na muanimacawa era dau sakitaka qori nira veitalanoataka. E sega ni va qori o Kim. Ni duidui vei ira nona lewenikalasi, e nanuma kina ni “tu duadua qai galili”, era tukuna tale ga nona icaba ni lialia baleta ni sega ni vakaitau. E qai kila o Kim ni sega ni caka rawa nodra temaki e levu na itabagone mera veiyacovi. (2 Tim. 2:22) Era dau tarogi koya nona lewenikalasi ke sa bau mocevata kei na dua na tagane. Qori e gauna vinaka me vakamacalataka kina na vuna e sega kina ni veiyacovi. Eda marau nira dei na itabagone lotu vaKarisito mera vorata na veiyacovi tawadodonu, ena marau tale ga o Jiova!

¹¹ E volai ena iVolatabu nodra ivakaraitaki o ira na sega ni lewai ira vinaka ena ka e vauca na veiyacovi. E vakaraitaka tale ga na kena itinitini ca. O koya e sotava na ituvaki e via tautauvata kei Kim ena vinaka me vakasamataka nona ivakaraitaki na gonetagane sega ni yalomatua ena Vosa Vakaibalebale wase 7. Vakasamataka tale ga na ivakaraitaki i Aminoni kei na kena itinitini ca. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Ra itubutubu, ni vukei luvemuni mera bucina na lewa vinaka kei na vuku ena ka e vauca na veidomoni, ni oni veivosakitaka na ulutaga qo ena sokalou vakavuvale ni wiliki na tikinivolatabu e toka e cake.

12. (a) E lewai koya vinaka vakacava o Josefa ni vosa vei ratou na tuakana? (b) Na ituvaki cava meda lewai keda vinaka kina?

¹² E vakaraitaka o Josefa na lewa vinaka ena dua tale na gauna. Me kila o Josefa na ka e tu e lomadratou na tuakana, e sega ni vakatakilai koya ni  ratou lai voli kakana i Ijipita. Ni sega ni kinoci koya rawa, e vakusakusa ina dua na rumu me ratou kua ni raica nona tagi. (Vkte. 43:30, 31; 45:1) Ke ca nona vakatulewa e dua na tacida se dua eda lomana, nida lewai keda vinaka me vakataki Josefa eda na sega ni yalototolo. (Vkai. 16:32; 17:27) Ni vakasivoi e dua na wekamu, e bibi mo lewai iko vinaka mo drau kua ni veitaratara tu ga vakaveitalia. Ena dredre toka qori, ia ena rawa ke da kila ni salavata kei na ivakasala ni Kalou kei na nona ivakaraitaki.

13. Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Tui Tevita?

¹³ E volai ena iVolatabu na ivakaraitaki vinaka i Tui Tevita. E tu vua na lewa, e sega ga ni vakayagataka vakatani ni rau vakacudrui koya o Saula kei Semeai. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Sega ni kena ibalebale qori ni dau lewai koya vinaka tu ga o Tevita, eda kila ni rau valavala ca kei Pacisepa, kei na ka e cakava ena kocokoco i Nepali. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Ia eda rawa ni vuli ena ivakaraitaki i Tevita. Kena imatai, mera qarauna na ivakatawa mera kua ni vakayagataka vakatani na nodra lewa. Kena ikarua, meda kua ni wele da qai nanuma nida na sega ni temaki.—1 Kor. 10:12.

14. Na cava e sotava e dua na tacida tagane? Cava me qarauna kina nona itovo ena ituvaki qori?

¹⁴ Na cava mo cakava mo lewai iko vinaka tiko ga kina? Qo e dua na ivakaraitaki e yaco dina. E dua e coqa na motoka nei Luigi, e dua na tacida tagane. E vosavosataki koya na draiva ni motoka qori, e via veiba sara ga. E masuti Jiova o Luigi me kua ni cudru, e saga me vakayalovinakataki draiva, ia e sega ni rawa. E vola tale ga na itukutuku ni nona inisua na draiva ya, e biubiu sara ni se karakara tiko. Na macawa tarava, e sikova lesu o Luigi e dua na marama e tataleitaki qai kila ni wati draiva ya! Dua na ka nona madua na turaga qori qai kere veivosoti. E tukuna me qirita na kabani ni inisua nei Luigi me veitaratara vakatotolo kei na kabani ni nona inisua me rawa ni saumi na ka e vakacacana. A vakarorogo vinaka na turaga qori ena nodratou veivosaki, e taleitaka na ka e rogoca. E vakadinadinataka o Luigi na bibi ni nona lewai koya vinaka ni yaco na vakacalaka, kei na itinitini ca ni yalototolo.—Wilika 2 Korinica 6:3, 4.

15, 16. Sala cava ena vukei kemudou kina vakavuvale na vuli iVolatabu mo dou bucina na lewa vinaka?

¹⁵ E bibi meda gumatua ni vulica da qai dikeva vinaka na iVolatabu meda bucina kina na lewa vinaka. Nanuma ni tukuna na Kalou vei Josua: “Me kua ni lako tani mai gusumu na ivola ni Lawa qo, mo wilika toka e ra ena siga kei na bogi mo muria vinaka na ka kece e volai kina, ena rawa vinaka na nomu sasaga, o na qai valavala vakavuku.” (Josua 1:8) Ena yaga vakacava nomu vulica na iVolatabu mo bucina kina na lewa vinaka?

¹⁶ Eda sa dikeva mai na itukutuku matata ena iVolatabu e vakaraitaka na vinaka kei na ca ni noda ivalavala. E tiko na inaki ni nona volatukutukutaka qori o Jiova. (Roma 15:4) E ka vakayalomatua meda wilika, vulica qai vakasamataka vakatitobu! Saga mo  kila na sala mo dou muria kina vakavuvale. Kerei Jiova me vukei iko mo muria nona Vosa. Ke o kila ni vinakati mo lewai iko vinaka tiko ga ena so na ituvaki, kua ni cakitaka. Masulaka, saga mo cakacaka kina. (Jeme. 1:5) E macala ni nomu vakekeli ena ivola ni isoqosoqo o na kila kina na ivola veiganiti ena vukei iko.

17. Era na vukei luvedra vakacava na itubutubu mera bucina na lewa vinaka?

¹⁷ O na vukei ratou vakacava na luvemu me ratou bucina na lewa vinaka? Era kila na itubutubu ni sega ni tutu ga sa ra vakaitovotaka qori na luvedra. E bibi mera ivakaraitaki vinaka ena itovo kece mera vulica na gone. (Efeso 6:4) Ke o raica ni dredre tiko me lewai koya vinaka, o rawa ni taroga, au ivakaraitaki vinaka tiko? Kua ni nanuma ni sega ni yaga nomu dau lako wasoma ena cakacaka vakavunau, tiko ena soqoni, kei na nomudou sokalou vakavuvale. Kua ni rere mo vakuakua ena ka era kerea na luvemu! Eso na ka e yalana o Jiova vei Atama kei Ivi, qori e uqeti rau me rau doka na nona lewa. E va tale ga qori nodra veivakavulici kei na ivakaraitaki na itubutubu, e kena inaki mera lewai ira vinaka kina na gone. Nira taleitaka na itubutubu na veiliutaki ni Kalou ra qai doka nona ivakatagedegede, e dua na ka talei e rawa nira tugana vei luvedra.—Wilika Vosa Vakaibalebale 1:5, 7, 8.

18. Na cava o nuidei kina nira vu ni veivakalougatataki na itokani vinaka?

¹⁸ Ke o vakaluveni se sega, e bibi mo digia vinaka nomu ilala. Saga mo veitokani kei ira era na uqeti iko mo tadolova na isausau e yaga. (Vkai. 13:20) Era na uqeti iko na itokani era dau vakaliuca na veika vakayalo, ena uqeti iko tale ga mo vakatotomuria na nodra ivakaraitaki ni lewa vinaka. Ena veiuqeti tale ga nomu itovo vinaka. E bibi mo lewa vinaka ni o na marautaka kina na bula e veisiga ni vakadonui iko na Kalou, o na wasea tale ga na veika vinaka vei ira o lomana.