1. Era vakaraitaka vakacava na tamata ni Kalou na loloma?

ERA dua na vuvale vakayalo na tamata ni Kalou, era kilai tani nira dau veilomani. (1 Joni 4:16, 21) Era sega ga ni vakaraitaka na loloma qori ena veika lelevu era cakava, ia ena ka lalai mada ga, me vaka na nodra vosa ni veinanumi kei na caka vinaka. Nida dau caka vinaka da qai veinanumi, eda “vakatotomuria na Kalou ni[da] luvena lomani.”—Efeso 5:1.

2. E vakaraitaka vakacava o Jisu na loloma vakalou?

² E ucui Tamana vinaka o Jisu. E kaya: “Ni lako mai vei au o kemuni kece oni oca, oni bikai voli ena icolacola bibi, au na vakacegui kemuni . . . , niu yalomalumalumu, au yalomalua tale ga.” (Maciu 11:28, 29) Nida vakatotomuri Karisito ena noda ‘kauaitaki ira na vakaloloma,’ ena vakadonui keda na Tamada vakalomalagi, eda na marau tale ga vakalevu. (Same 41:1) Meda raica mada qo na sala eda na vakaraitaka kina na veinanumi se veikauaitaki ena vuvale, ivavakoso, kei na cakacaka vakaitalatala.

3. Ena vakaraitaka vakacava na tagane vakawati ni dau veinanumi qai kilai watina vinaka? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

³ Era na vakaliuliu na tagane vakawati mera nanumi ira na lewe ni nodra vuvale. (Efeso 5:25; 6:4) Kena ivakaraitaki, mera “kilai ira vinaka” na watidra ena nodra bula vata, e rawa ni kena ibalebale tale ga mera “dau nanumi ira.” (1 Pita 3:7; vmr.) Erau veisemati na veikilai kei na veinanumi. Na tagane vakawati e kilai watina vinaka ena matata vua ni rau duidui sara kei na kena isa, ia e sega ni kena ibalebale ni lolovira. (Vkte. 2:18) Ena kauaitaka na ivakarau ni lomana, ena rokovi koya, dokai koya tale ga. E kaya e dua na yalewa vakawati e Kenada me baleti watina: “E sega vakadua ni vosabeca na noqu nanuma se kaya, ‘E sega ni dodonu me va qori nomu rai.’ E dau vakarorogo vinaka tale ga. Ni vukei au meu veisautaka noqu rai, ena cakava ena yalovinaka.”

4. Ena nanumi watina vakacava o tagane vakawati ni veimaliwai kei ira na vo ni yalewa?

⁴ Na tagane vakawati dau veinanumi ena kauaitaka tale ga na rai nei watina ni veimaliwai kei ira na vo ni yalewa. Ena sega ni wedevi ira se kauaitaki ira vakatani se vakasivia. Ena sega tale ga ni cakava qori ni vakayagataka na sala ni veitaratara ena Internet, se dua tale na website. (Jope 31:1) Ena yalodina tiko ga vei watina ena ka kece. Ena cakava qori ni lomani watina, e lomani Jiova qai cata na ka ca.—Wilika Same 19:14; 97:10.

5. Ena vakaraitaka vakacava o yalewa vakawati ni nanumi watina?

⁵ E ulu i tagane vakawati o Jisu Karisito. Ke muria na nona ivakaraitaki, sa uqeti yalewa tiko me “dokai watina vakalevu.” (Efeso 5:22-25, 33) Nona veidokai o yalewa vakawati ena uqeti koya me nanumi watina, de dua ni vakayagataka e levu na gauna ena itavi vakalou se ni vakasamataka vakabibi eso na ituvaki. E kaya e dua na tagane vakawati mai Peritania: “Ena so na gauna, ena kila vinaka o watiqu ena noqu ivukivuki ni dua na ka au lomaleqataka tiko. Ke rawa ni keirau veivosakitaka, ena muria na ivakavuvuli ena Vosa Vakaibalebale 20:5, me ‘takiva mai’ se kila na ka au vakasamataka tiko. Ena waraka mada ga na gauna veiganiti.”

6. Eda na uqeti ira vakacava na gone mera dau veinanumi, ena yaga vakacava vei ira?

⁶ Ni rau vakaraitaka na itubutubu ni rau dau veinanumi, era na vuli kina na gone. E macala ni nodrau itavi bibi me rau vakavulici luvedrau mera dau veinanumi. Kena ivakaraitaki, rawa nira vakavulici ira mera kua ni veiciciyaki ena Vale ni Soqoni. Ena soqo ni marau, rawa ni vakavulici luvena na itubutubu mera liu mada na itabaqase ena talo kakana. Eda rawa kece ni tokoni ira na itubutubu na lewe ni ivavakoso. Kaya mada ke caka vinaka vei keda e dua na gone, rairai dolava na katuba, meda vakavinavinakataki koya. Nida cakava qori ena uqeti koya, ena sega ni guilecava ni “marau vakalevu o koya e solia na ka, vakalailai o koya e taura na ka.”—Caka. 20:35.

7. E vakaraitaka vakacava o Jisu ni nanumi koya na tagane didivara? Na cava eda vulica vua?

⁷ Dua na gauna ni tiko o Jisu ena yasayasa o Tikapoli, era “kauta vua” na lewenivanua e “dua na didivara, e galu tale ga.” (Mari. 7:31-35) A sega ni vakabulai koya o Jisu e matanalevu, ia e “kauti koya vakatikitiki” qai vakabulai koya. Na vuna? E rairai madualaka na tagane qori na kena ituvaki nira tu na ilala levu. De  dua e kila qori o Jisu, mani kauti koya vakatikitiki me vakabulai koya. E macala nida sega ni veivakabulai rawa vakacakamana. Ia e dodonu meda dau nanuma na nodra rai kei na ka era kauaitaka na tacida. E vola na yapositolo o Paula: “Meda dau veinanumi nida veivakauqeti ena loloma kei na caka vinaka.” (Iper. 10:24) E kila vinaka o Jisu na ivakarau ni lomana na didivara qai vakaraitaka ni nanumi koya. E ivakaraitaki vinaka dina vei keda!

8, 9. Eda na vakaraitaka vakacava nida nanumi ira na itabaqase kei ira na malumalumu? (Tukuna eso na ivakaraitaki.)

⁸ Nanumi ira na itabaqase kei ira na malumalumu. E kilai tani na ivavakoso vaKarisito ena nodra veilomani, sega ni kena qaravi vinaka ga na itavi. (Joni 13:34, 35) E uqeti keda na loloma qori meda vukei ira na itabaqase kei ira na tautauvimate mera tiko ena soqoni vaKarisito kei na cakacaka vakavunau. Oya ke vakaiyalayala mada ga na ka era rawata. (Maciu 13:23) Kena ivakaraitaki o Michael, sa dabe tu ga ena idabedabe qiqi. E marautaka vakalevu na nodratou veivuke e vale kei ira na mataveitacini ena nodratou iwasewase lailai. E kaya: “Ena nodra veitokoni kece, au rawa kina ni tiko ena levu na soqoni, au vakaitavi tale ga ena cakacaka vakaitalatala. Au taleitaka vakalevu na vunau e matanalevu.”

⁹ Levu na Peceli era tiko kina na itabaqase kei na malumalumu. Era na tuvanaka gona na ivakatawa dau veinanumi mera volavola se vunau ena talevoni na tacida yalodina qori. E kaya o Bill sa yabaki 86, e dau volavola vei ira na tu vakayawa, “Keimami taleitaka sara ga na vola ivola.” E kaya o Nancy, sa voleka ni yabaki 90, “Na vola ivola e sega ni kena tawani ga na waqanivola. Qo na cakacaka vakavunau. E vinakati mera kila na lewenivanua na ka dina!” E kaya o Ethel, a sucu ena 1921: “Sa ivakarau tu ni noqu bula na mosi. Ena so na siga sa dredre mada ga meu vakaisulu.” Ia e taleitaka tiko na vunau ena talevoni, sa vica tale ga na nona veisikovi lesu. E kaya o Barbara, sa yabaki 85: “Niu tautauvimate, sa dredre vei au meu lako wasoma ena cakacaka vakavunau. Ia niu vunau ena talevoni, au rawa ni vosa kina vei ira eso tale. Vinaka Jiova!” Ni bera ni cava e dua na yabaki, era vakayagataka na itabaqase qo e 1,228 na aua ena cakacaka vakaitalatala, era vola e 6,265 na ivola, era vunau vei ira e sivia ni 2,000 ena talevoni, era solia tale ga e 6,315 na ivola! Sa na wacava na nona marau o Jiova!—Vkai. 27:11.

10. Na cava meda cakava me yaga kina vakalevu vei ira na tacida na soqoni vaKarisito?

¹⁰ Veinanumi ena soqoni vaKarisito. Eda vinakata me yaga vakalevu vei ira na tacida na soqoni. Ena rawa ga qori ke da dau veinanumi. Ena sala cava? Dua oya nida yaco totolo yani meda kua ni veivakasosani. Ena so na gauna ena rairai vakaberai keda na ituvaki tawanamaki. Ke sa noda ivakarau tu ga na bera, meda vakasamataka na sala meda veinanumi kina. Meda nanuma tale ga ni rau sureti keda o Jiova kei na Luvena. (Maciu 18:20) E vinakati meda dokai rau vakalevu!

11. Na cava mera muria kina o ira na vakaitavi ena soqoni na veidusimaki ena 1 Korinica 14:40?

¹¹ Eda na vakaraitaka tale ga nida nanumi ira na tacida nida muria na veidusimaki qo: “Na ka kece e caka me rakorako qai tuvanaki vakamatau.” (1 Kor. 14:40) Era na muria na veidusimaki qori na tacida era lesi ena itavi ena soqoni nira vosa ga ena loma ni gauna e lesi vei ira. Nira cakava qori, era sega wale ga ni  kauaitaki koya ena vakaitavi tarava, era kauaitaki ira tale ga na lewe ni ivavakoso. Eso na tacida era lako sara mai vakayawa. Eso tale era vakanuinui ena basi. Eso tale e sega ni tiko ena dina o watidra, era vinakata mera totolo yani.

12. Na cava meda ‘dokai ira kina vakalevu da qai lomani ira’ na qase ni ivavakoso gugumatua? (Raica na kato “ Nanumi Ira na Liutaki Kemuni.”)

¹² E vinakati meda dau nanumi ira na ivakatawa era cakacaka vakaukaua ena ivavakoso ra qai gumatua ena cakacaka vakaitalatala. (Wilika 1 Cesalonaika 5:12, 13.) O na marautaka na nodra sasaga na qase ni ivavakoso ena vukumu. E vinakati gona mo vakaraitaka qori ena nomu yalorawarawa ni veitokoni. Kena ikuri nira “yadravi kemuni tiko ra qai saumitaro kina.”—Iper. 13:7, 17.

13. Na cava eda vulica ena rai i Jisu me baleti ira na lewenivanua?

¹³ E parofisaitaka o Aisea me baleti Jisu: “Ena sega ni musuka na gasau sa dasila tu, ena sega tale ga ni bokoca na vauvau ni cina e kubou wale ga.” (Aisea 42:3) Ni lomani ira na lewenivanua o Jisu e dau veikauaitaki kina. E kauaitaka na ivakarau ni lomadra o ira na vaka na gasau sa voleka ni ramusu, se vauvau ni cina sa voleka ni boko. Oya na vuna e dau veinanumi kina, yalovinaka, e vosovoso tale ga. Era torovi koya mada ga na gone lalai. (Mari. 10:14) E macala nida sega ni tautauvata kei Jisu ena iwalewale ni nona veivakavulici kei na nona kila vinaka na ituvaki! Ia eda rawa ni nanumi ira ena yalava se kauaitaki ira. E okati  kina na ivakarau ni noda vosa, gauna eda vosa kina, kei na kena balavu.

14. Na cava e bibi kina meda qarauna na ivakarau ni noda vosa?

¹⁴ Me vakacava na ivakarau ni noda vosa ena yalava? Na nodra lawaki kei na nodra sega ni dau veinanumi na daunibisinisi, daunipolitiki kei na iliuliu ni lotu e vakavuna mera “suivotu qai biu wale tu” e vica vata na milioni nikua. (Maciu 9:36) Oya na vuna, era sega kina ni veinuitaki e levu se vakabauta ni na vinaka na ituvaki. E bibi gona meda vakaraitaka na veinanumi kei na yalovinaka ena noda vosa kei na kena itautau! Levu nikua era taleitaka na ka eda tukuna ena vuku ga ni noda veikauaitaki dina kei na veinanumi, sega ni noda kilaka vakaivolatabu se na matata ni noda ivakamacala.

15. Eda na vakaraitaka vakacava nida nanumi ira eda vunau kina?

¹⁵ Levu na ka eda rawa ni cakava meda vakaraitaka kina nida nanumi ira eda vunau kina. Dua na kena ivakaraitaki na taro, qo e dua na iwalewale vinaka ni veivakavulici. Meda bulia vinaka na taro, me laurai kina nida veidokai. E lesi e dua na tacida tagane painia ena yalava era levu kina o ira na mamadua. E vulica na tacida qo me kua ni taroga na taro e rawa ni veivakamaduataki, wili kina na taro ena dredre toka me saumi, se ra sega ni sauma donu. Kena ivakaraitaki, ena sega ni taroga, ‘O kila na yaca ni Kalou?’ se, ‘O kila se cava na Matanitu ni Kalou?’ Ena tukuna ga, “Au vulica ena iVolatabu ni tiko na yaca ni Kalou. Au rawa ni vakaraitaka na yacana?” E macala nira duidui na lewenivanua kei na nodra itovo, eda na sega gona ni buli lawa. E bibi ga meda dau veinanumi da qai veidokai. Ena rawa qori nida kilai ira vinaka ena yalava.

16, 17. Ena laurai vakacava noda nanumi ira na itaukeinivale (a) nida sikovi ira ena nodra vale? (b) ena balavu ni gauna eda veivosaki kina?

¹⁶ Gauna cava meda sikovi ira kina? Nida lai vunau e veivale, meda nanuma tiko nida vulagi tawanamaki. E bibi gona meda sikovi ira ena gauna era na rairai taleitaka meda veivosaki kina! (Maciu 7:12) Kena ivakaraitaki, vakacava era dau vinakata mera kua ni yadra vakamataka ena muanimacawa? Kena ibalebale o rawa ni vunau ena salatu, matanalevu, se sikovi ira lesu o ira o kila nira sa yadra.

¹⁷ Me vakacava na balavu ni noda tiko? Levu na itaukeinivale era osooso, ena rairai vinaka me lekaleka ga na imatai ni noda veisiko. Meda kua ni talimagimagi. (1 Kor. 9:20-23) Nira raica na itaukeinivale nida kauaitaka na kedra ituvaki se ra osooso, era na rairai yalorawarawa meda lesu tale yani. Me laurai mada ga ena noda cakacaka vakaitalatala na itovo e okati ena vua ni yalo tabu. Nida cakava qori, eda sa “cakacaka vata” tiko kei na Kalou. Qo ga na sala e vagolea mai kina e dua o Jiova ena dina.—1 Kor. 3:6, 7, 9.

18. Nida dau veinanumi, na cava eda na vakalougatataki kina?

¹⁸ Meda saga gona meda dau veinanumi e vale, ena ivavakoso, kei na cakacaka vakaitalatala. Ke da cakava qori, eda na vakalougatataki vakalevu ena gauna qo kei na gauna se bera mai. E kaya na Same 41:1, 2: “E marau o koya e kauaitaka na vakaloloma, ena vukei koya o Jiova ena siga ni leqa. . . . Ena vakatokai me tamata mamarau e vuravura.”