1. Na cava eda sega ni kurabuitaka kina nodra sega ni nuitaki e levu ena vuravura qo?

 E LEVU ena vuravura i Setani era sega ni kila o cei mera nuitaka. E vakararawataki ira vakalevu na ka era cakava na daunibisinisi, daunipolitiki, kei ira na iliuliu ni lotu. Levu tale ga era sega ni nuitaki ira na nodra itokani, ira na tiko veitikivi, kei na so mada ga na lewe ni nodra vuvale. Eda sega ni kurabuitaka qori. E parofisaitaka na iVolatabu: “Na iotioti ni veisiga . . . , era na sega ni yalodina [e levu], . . . era na dau vakauvosa, . . . era na dau veiliumuritaki.” Kena ibalebale, levu era na vakaraitaka na nona itovo na kalou ni veika vakavuravura qo, e sega sara ga ni nuitaki.—2 Tim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. (a) O cei e rawa nida nuitaka vakaoti? (b) Na cava era lomatarotarotaka eso?

² Nida lotu vaKarisito, eda kila ni rawa nida nuitaki Jiova vakaoti. (Jere. 17:7, 8) Eda nuidei ni lomani keda, ena “sega vakadua ni biuti ira” na nona itokani. (Same 9:10) Eda rawa tale ga ni nuitaki Karisito Jisu ni solia na nona bula ena vukuda. (1 Pita 3:18) Kena ikuri, eda vulica ena ka eda sotava ni nuitaki na ivakasala ena iVolatabu. (2 Tim. 3:16, 17) Eda nuidei ni rawa nida nuitaki Jiova, Jisu, kei na iVolatabu. Ia era lomatarotarotaka eso ke rawa nida nuitaki ira tiko ga na tacida ena ivavakoso. Ke donu qori, na cava meda nuitaki ira kina?

3. Eda vakalougatataki vakacava? (Marika 10:29, 30)

³ E digitaki keda o Jiova meda lewe ni nona vuvale e veiyasa i vuravura eda qaravi koya. Eda kalougata dina, e levu tale ga na kena yaga! (Wilika Marika 10:29, 30.) Era tu e veiyasa i vuravura na tacida era lomani Jiova me vakataki  keda ga, era saga tale ga ena nodra vinaka mera muria na nona ivakatagedegede. Ena rairai duidui na noda vosa, itovo vakavanua kei na isulusulu, ia eda lomani ira ena imatai mada ga ni gauna eda sota kina. Eda taleitaka vakalevu noda veimaliwai meda vakacaucautaka na Tamada vakalomalagi dauloloma, meda sokaloutaki koya.—Same 133:1.

4. Na cava e bibi kina na nodra veitokoni na tacida?

⁴ E bibi sara ena gauna qo meda duavata tiko ga kei ira na tacida. Eso na gauna era na veivuke ena noda icolacola. (Roma 15:1; Kala. 6:2) Era vakayaloqaqataki keda tale ga meda gumatua ena qaravi Jiova, meda kaukaua tiko ga vakayalo. (1 Ces. 5:11; Iper. 10:23-25) Vakasamataka mada ke sega ni vukei keda na ivavakoso meda vorata na keda meca o Setani na Tevoro kei na nona vuravura ca. Sa vakarau qo me valuti keda o Setani kei ira na tokoni koya. Eda na vakavinavinakataka sara ga na nodra veitokoni na mataveitacini!

5. Na cava ena rairai dredre kina vei ira eso mera nuitaki ira na tacida?

⁵ Eso e dredre mera nuitaki ira na mataveitacini. Na vuna? De dua a vakatakila na ka vuni e dua na tacida, se a sega ni dina ena ka e yalataka. Se rairai tukuna se cakava e dua ena ivavakoso na ka e vakararawataki ira vakalevu. Na ka era sotava qori ena rawa ni vakadredretaka nodra nuitaki ira na tacida. Na cava gona meda cakava meda nuitaki ira kina na tacida?

6. Ena uqeti keda vakacava na loloma meda nuitaki ira na tacida? (1 Korinica 13:4-8)

⁶ Na loloma e yavu ni veinuitaki. E vakamacalataka na 1 Korinica wase 13 e levu na itovo e kilai kina na loloma ena uqeti keda meda nuitaki ira na tacida se nuitaki  ira tale. (Wilika 1 Korinica 13:4-8.) Kena ivakaraitaki, e kaya na tikina e 4 ni “loloma e vosovoso qai yalovinaka.” O Jiova e dau vosovoso ena gauna mada ga eda valavala ca kina vua. E macala gona ni vinakati meda yalovosovoso ke ra tukuna se cakava na tacida eso na ka e veivakacudrui se da rarawa kina. E kuria na tikina e 5: “[Na loloma] e sega ni cudrucudru. E sega ni katona na ca.” Eda na sega ni via “katona na ca,” ya nida vakasamataka tiko ga na ka ca era cakava vei keda na tacida da qai kauta cake mai ena dua tale na gauna. E kaya na Dauvunau 7:9 meda “kua ni cudru totolo.” E vinaka gona meda muria na ka e tukuni ena Efeso 4:26: “Me kua ni dromu na matanisiga o se cudru tiko ga”!

7. E yaga vakacava na ivakavuvuli ena Maciu 7:1-5 meda nuitaki ira na mataveitacini?

⁷ E dua tale na yavu meda nuitaki ira kina na tacida, ya meda raici ira mai na rai i Jiova. E lomani ira na Kalou e sega ni raica tiko ga na nodra cala, meda va tale ga qori. (Same 130:3) Eda na sega ni kauaitaka tiko ga na nodra malumalumu, ia eda na saga meda raica na nodra itovo vinaka qai vakasamataka na ka vinaka e rawa nira cakava. (Wilika Maciu 7:1-5.) Eda kila nira vinakata mera cakava na ka dodonu, ni loloma e “vakabauta na ka kece.” (1 Kor. 13:7) E sega ni kena ibalebale qori ni vinakata o Jiova meda nuitaki ira vakamataboko na tacida, ia e vinakata meda nuitaki ira nira vakaraitaka ni rawa nira nuitaki. *

8. O na vakaraitaka vakacava ni o nuitaki ira na mataveitacini?

⁸ Na veinuitaki e vaka ga na veidokai, e vinakati kina na sasaga, qori ena taura na gauna. O na vakaraitaka vakacava ni o nuitaki ira na mataveitacini? Saga mo kilai ira vinaka. Mo veivosaki kei ira ena soqoni ni ivavakoso. Tuvanaka mo cakacaka vata kei ira ena vunau. Mo yalovosovoso, solia na gauna mera vakaraitaka nira nuitaki. Kena ivakaraitaki, de dua o na sega ni tukuna vua e dua na tacida drau se qai veikilai ga na ka kece me baleti iko. Ni toso nomudrau veikilai o sa na rawa ni tukuna vua eso na ka o kauai kina. (Luke 16:10) Ia vakacava ke cakava e dua na ka na tacimu e vakavuna mo sega kina ni nuitaki koya? Kua ni totolo mo tinia nomudrau veitokani, laiva me oti mada e dua na gauna. Me kua ni vakayalolailaitaki iko na nodra ivakaraitaki eso na mataveitacini, mo sega kina ni nuitaki ira na vo ni tacida. Eda na veivosakitaka gona na nodra ivakaraitaki eso na dausokalou yalodina i Jiova e sega ni vakayalolailaitaki ira na ka era cakava eso, ia era nuitaki ira tiko ga eso tale.

9. (a) E nuitaka tiko ga vakacava o Ana na ituvatuva i Jiova? (b) Na cava o vulica ena ivakaraitaki nei Ana? (Raica na iyaloyalo.)

⁹ E bau vakararawataki iko na ka e cakava e dua na tacida nuitaki? Ke vaka kina, ena yaga nomu dikeva na ivakaraitaki nei Ana. Ena gauna ya e liutaka na sokalou e Isireli o Ilai, ia e sega ni ivakaraitaki vinaka na nona vuvale. Rau veiqaravi vakabete na luvena tagane, erau dau cakava na ivalavala torosobu, e vakamadua. Ia e sega ni totogitaki rau o tamadrau. A sega ni vakacegui Ilai totolo o Jiova mai na nona itavi. A sega ni vakanadakuya o Ana na ituvatuva i Jiova, ya me kua ni lai sokalou ena valeniveitavaki ni se veiqaravi tiko vakabete  levu o Ilai. A masu tiko o Ana ena levu ni nona rarawa, ni raici koya o Ilai e nanuma sara ga ni mateni. E sega ni tarogi Ana me kila na kena dina, ia e vakalewai koya ga. (1 Sam. 1:12-16) A bubuluitaka mada ga o Ana ke dua na luvena tagane, ena kauta me lai veiqaravi ena valeniveitavaki me na raici koya tiko o Ilai. (1 Sam. 1:11) Vakacava se vinakati tiko ga me rau vakadodonutaki na luvei Ilai? Io. A cakava kina o Jiova e dua na ka ena gauna lokuci. (1 Sam. 4:17) E vakalougatataki Ana tale ga ni solia vua e dua na luvena tagane, ya o Samuela.—1 Sam. 1:17-20.

10. E vakaraitaka vakacava o Tevita ni nuitaka tiko ga eso tale ni dredre na ka e sotava?

¹⁰ E bau lawakitaki iko e dua nomu itokani voleka? Ke vaka kina, vakasamataka mada na ka e sotava o Tui Tevita. E dua tiko na nona itokani voleka, o Etofeli. Na gauna e via taura kina na itutu vakatui na luvena o Apisalome, e tokoni koya o Etofeli ena veivorati. Sa na rairai mosi mada ga vei Tevita ni sega ni tokoni koya o luvena kei na turaga a nanuma ni nona itokani! E sega ni vinakata o Tevita me vakalatilati na ituvaki qori ena nona nuitaki ira eso tale. A nuitaka tiko ga na nona itokani yalodina o Usai, a sega ni via veitokoni ena veivorati. E tiko na vuna vinaka e nuitaki koya kina o Tevita. A vakaraitaka o Usai ni itokani vinaka ni bolemate mada ga me vukei Tevita.—2 Sam. 17:1-16.

11. E vakaraitaka vakacava e dua na dauveiqaravi nei Nepali ni veinuitaki?

¹¹ Vakasamataka tale ga na nona ivakaraitaki e dua na dauveiqaravi nei Nepali. O Tevita kei na nona ilala era taqomaki ira na nona dauveiqaravi e dua na turaga ni Isireli o Nepali, e turaga vutuniyau. Dua na gauna, e kerei Nepali o Tevita me vakarautaka eso na kakana vei ira na ilala nei Tevita, na ka ga e rawa ni solia. E sega ni vakadonuya o Nepali na kerekere lailai qori. Dua na ka na cudru nei Tevita, e vinakata sara ga me lai vakamatei ira kece na tagane ena vuvale nei Nepali. E lai tukuna na ituvaki qo e dua na dauveiqaravi vei Apikali na wati Nepali. Ni lewenivuvale na dauveiqaravi qo, e kila ni vakatau na nona bula vei Apikali. E sega ni dro, e nuitaki Apikali ga ni rawa ni cakava kina e dua na  ka. E rawa ni cakava qori na dauveiqaravi nira kila kece tu ni marama yalomatua o Apikali. Na ka e qai yaco tarava e vakaraitaka na vuna vinaka me nuitaki Apikali kina. E yaloqaqa o Apikali me vakamasuti Tevita me kua ni cakava na ka sa nakita tiko. (1 Sam. 25:2-35) E nuitaki Tevita me cakava na ka dodonu.

12. E vakaraitaka vakacava o Jisu ni nuitaki ratou na nona tisaipeli ni tiko mada ga na nodratou malumalumu?

¹² O Jisu e nuitaki ratou na nona tisaipeli ni ratou cala mada ga. (Joni 15:15, 16) Ni rau kerei Jisu o Jemesa kei Joni me dua na nodrau itutu ena Matanitu ni Kalou, e sega ni lomatarotarotaka o Jisu na inaki ni nodrau qaravi Jiova se me vakacegui rau mai na nodrau itavi vakayapositolo. (Mari. 10:35-40) Ena bogi e vesu kina o Jisu, eratou biuti koya kece na nona tisaipeli. (Maciu 26:56) Ia e nuitaki ratou tiko ga o Jisu. E kila vinaka na nodratou malumalumu, ia e “lomani ratou ga me yacova sara na iotioti.” (Joni 13:1) Ni vakaturi o Jisu, e lesi ratou na 11 na yapositolo yalodina ena itavi bibi me ratou liutaka na cakacaka ni veivakatisaipelitaki, mera karoni tale ga na nona sipi talei. (Maciu 28:19, 20; Joni 21:15-17) E tiko na vuna vinaka e nuitaki ratou kina na tagane sega ni uasivi qo. Eratou yalodina ena nodratou veiqaravi me yacova ni ratou mate. E matata gona ni ratou ivakaraitaki vinaka o Ana, Tevita, na dauveiqaravi nei Nepali, Apikali, kei Jisu ni ratou nuitaki ira na tamata ivalavala ca.

13. Na cava e vakadredretaka noda nuitaka eso tale?

¹³ O bau tukuna eso na itukutuku me baleti iko vua e dua na tacida o qai kila e muri ni sa lai talanoataka? E rawa sara ga ni veivakayalolailaitaki. Kena ivakaraitaki, dua na gauna e tukuna e dua na tacida yalewa na itukutuku me baleti koya vua e dua na qase ni ivavakoso. Ena siga e tarava, e qiri yani vua na watina na qase ni ivavakoso qori me vakayaloqaqataki koya, e macala ni sa kila na itukutuku a tukuni vua na qase ni ivavakoso. Sa na dredre mada ga vua na tacida yalewa ya me nuitaka na qase qori. Ia e donu na ka e cakava na tacida yalewa, e kere veivuke. E lai raica e dua tale na qase ni ivavakoso mani vukei koya me nuitaki ratou tale na qase ni ivavakoso.

14. Na cava e cakava e dua na tacida me nuitaki rau tale na qase?

¹⁴ Dua na gauna balavu nona rarawataka tiko e dua na tacida tagane e rua na qase ni ivavakoso, e sega ni nuitaki rau tale ga. Ia e vakasamataka na ka e tukuna e dua na tacida e doka vakalevu: “E keda meca o Setani, sega ni o ira na tacida.” E vakasamataka vakabibi na tacida qori na ka e rogoca, e masulaka, toso na gauna e lai veiyaloni tale kei rau na qase ni ivavakoso.

15. Na cava ena rairai taura kina na gauna mera nuitaki tale na tacida? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

¹⁵ O bau vakacegui mai na dua na itavi? E mosimosi dina qori. Kena ivakaraitaki, erau yalodina tu ga na tacida yalewa o Grete kei tinana ena gauna e veiliutaki kina o Itala e Jamani ena veiyabaki ni 1930, a vakatabui tu na noda cakacaka ena gauna qori. E marautaka o Grete ni lesi me dau taipataka na Vale ni Vakatawa me soli vei ira na mataveitacini. Ia era qai kila na tacida era liutaka tiko na cakacaka ni sega ni taleitaka na ka dina o tamana, era mani vakacegui Grete mai na itavi qori. Era leqataka de tukuna o tamana na itukutuku me baleta na ivavakoso vei ira  na dau veitusaqati. Sega ni yala ga e keri na ituvaki e vosota o Grete. Ena iKarua ni iValu Levu, era sega ni solia na tacida era liutaka tiko na cakacaka na ilavelave ni mekesini vei Grete kei tinana, era sega tale ga ni dau vosa vei rau nira sota e gaunisala. Dua na ituvaki mosimosi qori! E rarawa sara ga o Grete, e kaya ni dua na gauna balavu me qai vosoti ira na tacida, me nuitaki ira tale. Ia ni toso na gauna, e kila o Grete ni sa vosoti ira na tacida qori o Jiova, e bibi tale ga me vosoti ira. *

16. Na cava meda sasaga kina meda nuitaki ira na tacida?

¹⁶ Ke o sotava e dua na ituvaki e veivakayalolailaitaki, sasaga mo nuitaki ira tale na tacida. Ena rairai taura na gauna, ia ena yaga vakalevu na nomu sasaga. Kena ivakatautauvata, ke o gaga ena kakana, eda na rawa ni qarauna na ka eda kania. Ia ena sega ni tarova na noda kana. Nida sotava tale ga e dua na ituvaki ca se mosimosi, me kua ni vakaluluqataka qori na noda nuitaki ira kece na tacida eda kila nira kawa ivalavala ca. Nida sasaga meda nuitaki ira tale, eda na marau, eda na kila tale ga na ka meda cakava meda uqeta kina na veinuitaki ena ivavakoso.

17. Na cava e bibi kina na veinuitaki? Cava ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava?

¹⁷ Sa dredre na veinuitaki ena vuravura i Setani, ia e laurai vei keda na mataveitacini e veiyasa i vuravura na veinuitaki e yavutaki ena loloma. Qori e vakavuna noda marau ena gauna qo, eda duavata, e taqomaki keda tale ga ena gauna dredre sa tu qo e matada. Na cava mo cakava ke vakararawataki iko e dua o qai sega sara ga ni nuitaki koya? Saga mo raica na ituvaki qori mai na rai i Jiova, muria na ivakavuvuli vakaivolatabu, vakaraitaka ni o lomani ira vakalevu na mataveitacini, mo vuli tale ga ena ivakaraitaki vakaivolatabu. Eda rawa ni vosota na ituvaki mosimosi qai nuitaki ira tale na tacida. Nida cakava qori, eda na vakalougatataki ena levu ni noda itokani “eda veivolekati sara, e yawa na tacida dina.” (Vkai. 18:24) Ia e sega ni bibi ga meda nuitaki ira eso tale. Era vinakata tale ga na tacida mera nuitaki keda. Ena veivosakitaki ena ulutaga tarava na ka meda cakava mera nuitaki keda kina na tacida.